O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi


 Gender munosabatlarining yoshga xos xususiyatlarini aniqlash usullari



Yüklə 0,52 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə15/22
tarix19.02.2022
ölçüsü0,52 Mb.
#114585
1   ...   11   12   13   14   15   16   17   18   ...   22
gulhayo

2.3. Gender munosabatlarining yoshga xos xususiyatlarini aniqlash usullari. 

Bolani jinsiy identifikatsiyasida kattalarning tutgan o‘rni. Bolani o‘z mohiyatini 

tushunishida  uning  kattalar  bilan  aloqasi  katta  ahamiyatga  ega.  Bu  aloqa  unda 

buyumlar  dunyosiga,  barcha  tirik  mavjudotlarga,  odamlarga  va  o‘ziga  bo‘lgan 

ma’lum  munosabatga  qaratiladi.  Kattalar  bola  uchun  o‘zi  haqidagi  ma’lumot 

manbai  bo‘lib  xizmat  qiladi.  Ular  bolaga  o‘zini  qaysi  jinsga  mansubligini 

aniqlashda ham yordam beradilar. 

Ilk yoshning oxirlarida bola o‘z jinsini tushunadi, lekin hali «o‘g‘il» yoki «qiz 

bola»  so‘zlari  qanday  ma’noga  ega  ekanligi-  ni  bilmaydi.  Kattalar  ongli  yoki 

ongsiz  ravishda,  bolaga  hamma  qabul  qilgan  andaza  tarzida  o‘g‘il  yoki  qiz  bola 

nima ekanligini tushuntiradilar. O‘g‘il bolalarga jahlni ko‘proq namoyon qilishga 

ruxsat  beradilar,  faollikni  va  tashabbuskorlikni  qo‘llab-quvvatlaydilar,  qiz 

bolalardan  samimiylik,  emotsionallik  va  ta’sirchanlikni  kutadilar.  Bolada  o‘z 

jinsining  ahamiyati  haqidagi  tushuncha  asosan  oilada  hosil  qilinadi.  Har  bir  ota-

ona  o‘z  jinsining  xususiyatlari  haqida  ma’lumotlarga  ega  bo‘ladi.  Masalan, 

samimiylik,  ta’sirchanlik  va  emotsionallik  ayollarga  xos  fazilat;  jasurlik, 

qat’iyatlilik, dadillik erkaklar ega bo‘lgan fazilatlardir. 

Xalqlar  madaniyatida  bola  tarbiyalashda  qo‘llaniladigan  mustahkam  qoliplar 

mavjud.  Kichkina  bolaga:  «Yig‘lama.  Qiz  bolamas,  o‘g‘il  bolasan»  deyishadi. 

Shundan keyin bola ko‘z yosh to‘kmaslikni o‘rganadi. Qizlarga: «Urishma, devor, 

daraxtlarga  chiqma.  Sen  qiz  bolasan»  deb  o‘rgatishadi.  O‘yinqaroq  qiz  o‘zini 

tiyishiga  to‘g‘ri  keladi,  nima  qilsa  ham  qiz  bolada!  Jinsga  qarab  xulq-atvor 

qoidalarini belgilash shundan boshlanadi. 

Bevosita  erkak  va  ayollar  xulq-atvorini  kuzatish  orqali,  va  shuningdek,  san’at 

orqali  bola  psixologiyasiga  ayol  va  erkakning  yurish-turish  tarzi  singib  boradi. 

Birinchi  navbatda  bola  ayol  va  erkaklarning  kiyimida  va  o‘zini  tutishida  tashqi 

farqni  aniq

-

  laydi.  Insonning  shaxsiy  xususiyatlarini  bola  ba’zida  ma’lum  jins 



xislati  deb  qabul  qiladi.  Masalan,  kuzatishlarda  besh  yoshli  o‘g‘il  bola  tanish 

bo‘lgan  yosh  erkak  kishiga  taqlid  qila  boshlaydi,  bolaning  bunga  g‘oyatda 

berilganini ko‘rgan erkak kishi hazillashib: «Haqiqiy erkak, mana bunday qilishi 



 

 

51 



kerak»  deb  chaqqonlik  bilan  va  ko‘z    zo‘rg‘a    ilg‘aydigan  harakat  bilan  boshini 

orqaga tashlaydi. Haqiqiy erkakning bunday fazilatidan hayratlangan bola boshini 

uzluksiz orqaga tashlaydigan bo‘ladi. 

Bola  barcha  narsaga  taqlid  qiladi:  atrofdagilarga  foyda  keltiradigan  axloq 

qoidalari turlariga, kattalar  uchun  andaza  bo‘lib  qolgan ijtimoiy  zararli  odatlarga 

(so‘kishlar,  chekish  va  boshqalar).  Bola  hali  bu  «botirlik  ramzlaridan»  amalda 

foydalanmasada, ularni o‘yin mundarijasiga kiritadi. 


Yüklə 0,52 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   11   12   13   14   15   16   17   18   ...   22




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©muhaz.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin