O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi

Mustaqil o'qish shakllari
Darslik yoki qo'lIanma bo'yicha fanning qiyin o'zlashliriluvchi yoki materiallar mavzularini qo'shimcha tarzda o'rganish (man'ba elarli miqdorda mavjud bo'lgan taqdirda). Asosiy materialni bayon qilishga imkon beradigan tarqatma materialllami to'la o'zlashlirish. Amaliy mashg'ulollarga tayyorgarlik uchun avtomatlashlirilgan vosita va tizimlar bilan ishlash. Mutaxasislikka oid hisob grafika va kurs ishlarini, kurs loyihalar va biliruv malaka ishlarini bajarishda o'rganilayolgan chet Iiladagi manbalardan foydalana bilish. O'z mutaxasisligiga doir muayyan mavzular tahlili bo'yicha chet tilidagi ilmiy adabiyotlardan materiallar tanlash, ilmiy tadqiqot ishlarini bajarish uchun tanlangan mavzularini referativ obzor qilish (Tavsif etish).

- mustaqil ta'lim uchun mutoala materiallari sifatida davriy matbuotming yillik va boshqa nashrlari tavsiya etiladi. Uy mutolaasi materiallarning mavzusi esa o'quv auditoriya mashg'uiotlarida foydalaniladigan asosiy matnlar mavzusiga mos kelishi lozim.

Mustaqil ta'lim soatlarining semestrlar bo'yicha taqsimolti.

l-semestr 23 soat

2-semestr 23 soat

Mazkur dastur mazmuni asosan chet tiliga o'rgatishda og'zaki va yozma amaliyotning o'z qamrovi, hajmi, maqsadi, ish uslubi va nazariy kurslar bilan aloqadorligiga ko'ra 3 bosqichga bo'lib o'rganishni taqoza qiladi.

1.9. 1- bosqich lalabalarining og'zaki va yozma nutqqini

rivojlantirish uchun mavzular

(I va 2 semestr-114 soat)

Ushbu boshqich materiallarining mazmuni talabalarga xorijiy til faninnig o'quv tarbiyaviy vazifalari maktab va oily o'quv yurtidagi ta'limning uzviyligi asosida hal qilinadi. Bunda talabaga o'rganilayotgan tilda matn ustida ishlash, o'qish texnikasini sayqallash uchun matinni ovoz chiqarib o'qish va og'zaki tarjima qilib borish, matinni ovoz chiqarmay o'qish va uning qisqacha mazmunini ona tili yoki xorijiy tilda bayon qilish, o'rganilayotgan matn bo'yicha nazariy mashqlari (fonetik, leksik, so'z yasash va grarnmaika)ni bajarish. Mazkur maqsadlarni amalga oshirish uchun mavzular fonetika, grarnmatika va quyidagi suxbat mavzulari tafsiya etiladi.
1.Fonetika

Alfavit

Unlilarning cho’ziq va qisqa o’qilishi

Diftong va manoftonglarni o’qilishi.Afrikatlar

Gaplarda ohang

Bogin va bo’ginga ajratish

II.Grammatika

1. Ot . Otlarning turlanishi

2. Artikil va ularning turlanishi, ishlatish qoidalari

3. “habem” va “sein” yordamchi fellari

4. So’z tartibi.

5. Prasens (xozirgi zamonnig yasalishi).

6. So’rok so’zlar

7. Olmoshlar.

8. Otlarda ko’plik shaklining yasalishi

9. O’zlik fellari.

III.Suhbat mavzulari

Mening tarjimayi xolim.

Mening oilam.

Men yashayotgan uy.

Mening ish kunim.

Men yashayotgan shahar yokli qishloq.

Mening do;stlarim.

Mening bo’sh kunim.

Bizning unversitet.

Mening shahrim.

Yotoqhonadagi hayot.

Mening sevimli yozuvchim.

Mening sevimli kitobim.

Vrach qabulida.

Magazinda.

Olmon tili darsida.

1.14. “Chet (nemis) tili” fanini o’rganishda qo’llaniladigan zamonaviy pedogogik texnologiyalar.
Mazkur ishchi dastur bakalavrlarni nemis tilini o’rganishda yordam beruvchi “Nemis tili amaliy grammatikasi”, “Olmon tili tarixi”, “Olmon adabiyoti tarixi”, “Mamlakatshunoslik”, “ Nemis, rus va o’zbek tillari qiyosiy tipologiyasi” fanlariga tayanib va ular yordamida tilni o’rgatishni o’z oldiga maqsad qilib qo’yadi.

Ma’lumki, bo’lajak mutahasis oldida o’ta jiddiy va murakkab muammolar turadi. Til kishilar o’rtasida muloqat vositasi sifatida xizmat qiladi. Muloqat ko’nikmalari esa bevosita bizda chet tilida muloqat bo’lmaganligi sababli ta’lim jarayonida shakillantiriladi va amaliyotga tadbiq qiliniladi. Ta’lim jarayoni esa ma’lum kommunikativ yonalishga bo’ysundirilgan bo’lishi lozim. Buning uchun talaba ta’lim jarayonida tilning morfologik va sintaktik strukturasi , lugat boyligi va tilning fonetik xususiyatlarini egallashlari lozim. Yuqoridagi tilga olingan maqsadlarga erishish uchun o’quv yurtida mavjud barcha imkoniyatlardan foydalanish rejalashtiriladi. Fonolabaratoriyalar , audio va vidio texnik vositalar , kutubxonadagi xorij tildagi adabiyotlardan foydalanish , internet tarmogidan keng foydalanish, turli xil mavzularda talabalarning ilmiy konferensiyalarni nazariy uslubiy seminarlarini o’tkazish maqsadga muofiqdir

1.15. Nazorat turlari

a) joriy nazorat (J.N)-70

I-kurs J.N maksimal ball 100: minimal ball 55

II-kurs J.N maksimal ball 100: minimal ball 55

III-kurs J.N maksimal ball 100: minimal ball 55

Umumiy to'plangan ball bo’yicha talaba quyidagicha baholanadi:

86 - 100 ballgacha ,,a’lo"

71 - 85 ballgacha ,,yaxshi"

55 - 70 ballgacha ,,o’rta"

0 - 54 ballgacha ,,qoniqarsiz"

Joriy nazoratlar mashg'ulotlar maboyinida (dars jarayonida) bosqichma­-bosqich turli shakillarda ya'ni og'zaki yoki yozma tarzda o'tkazilib boriladi vahujjatlarda qayd etiladi.

b) Yakuniy nazorat (YN)-30

yakuniy nazorat (YN) 30 ballik sistema shaklida o’tkaziladi.

DA mazmuni

DA namunaviy va ishchi dastur talablariga muvofuq chet tiIlarni amaliy o'zlashtirish bo'yicha talabaning olgan bilim, mal aka va ko'nikmalarini aniqlash maqsadida o'tkaziladi. 6-semestrlik til materialini o'zlashtirgan hamda nazorat va individual vazifalarni to'la bajargan talabalar DAga qo'yiladi.

YN mazmuni

Nutq etiketlari, muayyan mutaxassislikka oid matnni chet tillida to'la tushunish, uni ona tiliga lug'at yordamida tarjima qilish, mutaxassislik bo'yicha yoki hayotiy, siyosiy-ijtimoiy voqealar munosabati bilan og'zaki muloqotlarni olib borish va uyushtirish, chet tilIida yozma va og'zaki axborot olish va axborot uzatish.

Mazkur dastur mazmuni asosan chet tiliga o’rgatishda ogzaki va yozma amaliyotning o’z qamrovi, hajmi, maqsadi, ish uslubi va nazariy kurslar bilan aloqadorligiga ko’ra 3 bosqichga bo’lib o’ganishni taqoza qiladi.

Bu bosqichda to’gri tallafus qilish o’qish, imlo, punktuatsiya jixatdan savodli yozuv shakillarda structural nuqtaiy nazardan togri shakillantirish bo’iycha avtomotik tizim ko’nikmalari ishlab chiqiladi.

Ammo ta’limning bu bosqichida muamila vasiyatidan kelib chiqqan xolda mulaqat ko’nikmalarini shakillantirish maqsad qilib olinadi.O’quv jarayoniga turli xil avdio, vido, texnik vositalarni jalb qilgan xolda tinglab tushinish, o’qish, gapirish malakalarini egallash asoslari yaratiladi. Talabalarga yuqoridagi qazd etilgan faoliyat turlari nutqning asosiy funqsiyonal uslublari, elemenlarini xususan kundalik so’zlashuv uslublarini o’rgatish orqali amalga oshiriladi.

Talabalar bundan tashqari internet tizimi, zamonaviy gazeta va jurnallar saxifalarida berilib borilyatgan materriyallar bilan tanishib borishlari lozim

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‘RTA

MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
URGANCH DAVLAT UNIVERSITETI

CHET TILLARI FAKULTETI

“TASDIQLAYMAN”

Nemis tili kafedrasi mudiri

________ f.f n.Z..A.Jumaniyazov

“ ”  2013 yil

CHET TILI (NEMIS TILI)

fanidan ishchi dastur bajarilishining


TAQVIM-MAVZULI REJASI

URGANCH 2013

Fakultet:

Kurs: 2-3

Yo’nalish:

O’qituvchi:
III Semester

№	Mavzu	Mashg’ulot turi	Ajratilgan soat	Sana	O’qituvchi imzosi
1	Taschkent	amaliy	2
2	Die Pronomen „man“ und „es“	amaliy	2
3	Samarkand	amaliy	2
4	Das Numerale. Die Grundzahlwörter	amaliy	2
5	Buchara	amaliy	2
6	Die Ordnungszahlwörter	amaliy	2
7	Chiwa	amaliy	2
8	Das Adjektiv. Die Adjektive mit Suffixen: -ern, -abel, -ibel, -bar, -artig, -formig, –farben, -ig, -zig	amaliy	2
9	Berlin	amaliy	2
10	Die Deklination der Adjektive. Die schwache Deklination	amaliy	2
11	Die Massenmedien in Deutschland.	amaliy	2
12	Die starke Deklination der Adjektive	amaliy	2
13	Die Massenmedien in Usbekistan.	amaliy	2
14	Deklination der Adjektive mit dem unbestimmten Artikel und den Possessivpronomen	amaliy	2
15	Das Internet.	amaliy	2
16	Die Steigerungsstufen der Adjektive	amaliy	2
17	Mirso Ulugbek	amaliy	2
18	Das Partizip	amaliy	2
19	Wiederholung	amaliy	2
	Insgesamt:		38

IV Semester

№	Mavzu	Mashg’ulot turi	Ajratilgan soat	Sana	O’qituvchi imzosi
1	Das Perfekt. Perfekt mit „sein“	amaliy	2
2	Die Umweltprobleme in Usbekistan.	amaliy	2
3	Perfekt mit „haben“	amaliy	2
4	Kampf gegen den Terrorismus.	amaliy	2
5	Das Plusquamperfekt	amaliy	2
6	Die Kunst.	amaliy	2
7	Das Futur I und II	amaliy	2
8	Riechard Wagner.	amaliy	2
9	Das Infinitiv	amaliy	2
10	Sport in Usbekistan	amaliy	2
11	Die Infinitivgruppen	amaliy	2
12	Technik und Fortschritt	amaliy	2
13	Die Präpositionen. Die Präpositionen mit dem Dativ	amaliy	2
14	Sitten und Bräuche in Uzbekistan.	amaliy	2
15	Die Präpositionen mit dem Akkusativ	amaliy	2
16	Sitten und Bräuche in Deutschland.	amaliy	2
17	Die Präpositionen mit dem Dativ und Akkusativ	amaliy	2
18	Feste in Usbekistan.	amaliy	2
19	Wiederholung	amaliy	2
	Insgesamt:		38
	Insgesamt pro Jahr:		76

V Semester

№	Mavzu	Mashg’ulot turi	Ajratilgan soat	Sana	O’qituvchi imzosi
1	Feste in Deutschland.	amaliy	2
2	Die Fragewörter	amaliy	2
3	Grundgesetz in Usbekistan	amaliy	2
4	Das Passiv. Das Präsens Passiv	amaliy	2
5	Grundgesetz in Deutschland	amaliy	2
6	Das Präteritum Passiv	amaliy	2
7	Staatswappen	amaliy	2
8	Das Perfekt Passiv	amaliy	2
9	J.S.Bach.	amaliy	2
10	Das Plusquamperfekt Passiv	amaliy	2
11	Hochschulbildung in Usbekistan	amaliy	2
12	Die Pronominaladverbien	amaliy	2
13	Hochschulbildung in Deutschland	amaliy	2
14	Der zusammengesetzte Satz	amaliy	2
15	Leipzig	amaliy	2
16	Die Satzreihe	amaliy	2
17	Das Auto – heute ein Problem.	amaliy	2
18	Die Satzgefüge	amaliy	2
19	Das Wahlsystem in Deutschland	amaliy	2
	Insgesamt:		38

VI Semester

№	Mavzu	Mashg’ulot turi	Ajratilgan soat	Sana	O’qituvchi imzosi
1	Der Objektsatz	amaliy	2
2	Berühmte Menschen:W.C. Röntgen	amaliy	2
3	Der Kausalsatz	amaliy	2
4	Die Außenpolitik in Deutschland	amaliy	2
5	Der Attributsatz	amaliy	2
6	Die Krankenversicherung.	amaliy	2
7	Der Temporalsatz	amaliy	2
8	Die Außenpolitik in Usbekistan	amaliy	2
9	Der Finalsatz	amaliy	2
10	Beim Arzt.	amaliy	2
11	Staatliche Einrichtung Deutschlands	amaliy	2
12	Arbeit an dem Text	amaliy	2
13	Die Sozialversicherung	amaliy	2
14	Arbeit an dem Text	amaliy	2
15	Die Regel des Verkehrs	amaliy	2
16	Arbeit an dem Text	amaliy	2
17	Mein Lieblingsschriftsteller (Heinrich Heine)	amaliy	2
18	Arbeit an dem Text	amaliy	2
19	Wiederholung	amaliy	2
	Insgesamt:		38
	Insgesamt pro Jahr:		76

Mustaqil ta’lim
III Semester

№	Mustaqil ishning mavzusi	Hisobot shakli	Ajratilgan soat	Sana	O’qituvchi imzosi
1	Theater in unserem Leben	Og’zaki va yozma so’rov	2
2	Das Kinobesuch	Og’zaki va yozma so’rov	2
3	Eine Reise nach Deutschland	Og’zaki va yozma so’rov	2
4	Die Tourismus	Og’zaki va yozma so’rov	2
5	Die Touristen aus Deutschland in Usbekistan	Og’zaki va yozma so’rov	2
6	Die Touristen aus Usbekistan in Deutschland	Og’zaki va yozma so’rov	2
7	Auf der Post	Og’zaki va yozma so’rov	2
8	In der Bibliothek	Og’zaki va yozma so’rov	2
9	In der Poliklinik .	Og’zaki va yozma so’rov	2
10	Die Ferien	Og’zaki va yozma so’rov	2
	Insgesamt:		20
	Insgesamt pro Jahr:		40

IV Semester

№	Mustaqil ishning mavzusi	Hisobot shakli	Ajratilgan soat	Sana	O’qituvchi imzosi
1	Ogahi	Og’zaki va yozma so’rov	2
2	A. Nawoi	Og’zaki va yozma so’rov	2
3	Mein Lieblingsdichter	Og’zaki va yozma so’rov	2
4	Mein Lieblingsschriftsteller	Og’zaki va yozma so’rov	2
5	Unsere Hochschule	Og’zaki va yozma so’rov	2
6	Das Studentenleben	Og’zaki va yozma so’rov	2
7	.Auf der Post	Og’zaki va yozma so’rov	2
8	Nawruz	Og’zaki va yozma so’rov	2
9	Kurban Hait.	Og’zaki va yozma so’rov	2
10	Die Feiertage in Deutschland	Og’zaki va yozma so’rov	2
	Insgesamt:		20
	Insgesamt pro Jahr:		40

V Semester

№	Mustaqil ishning mavzusi	Hisobot shakli	Ajratilgan soat	Sana	O’qituvchi imzosi
1	Die deutschsprachige Länder	Og’zaki va yozma so’rov	2
2	Osterreich	Og’zaki va yozma so’rov	2
3	Die Schweiz	Og’zaki va yozma so’rov	2
4	Das Politische System der BRD	Og’zaki va yozma so’rov	2
5	Das Klima des Deutschlands	Og’zaki va yozma so’rov	2
6	Die Industrie und Land- wirdschaft der BRD	Og’zaki va yozma so’rov	2
7	Die alten Städte der BRD	Og’zaki va yozma so’rov	2
8	Die Nationalfeiertage der BRD	Og’zaki va yozma so’rov	2
9	Leipzig	Og’zaki va yozma so’rov	2
10	München	Og’zaki va yozma so’rov	2
11	Die berühmte Kompo nisten des Deutschlands	Og’zaki va yozma so’rov	2
12	Die Deutsche Komponisten	Og’zaki va yozma so’rov	2
13	Die Industrie und Land wirdschaft der BRD	Og’zaki va yozma so’rov	2
14	Weinachten	Og’zaki va yozma so’rov	2
15	Ostern	Og’zaki va yozma so’rov	2
	Insgesamt:		30

VI Semester

№	Mustaqil ishning mavzusi	Hisobot shakli	Ajratilgan soat	Sana	O’qituvchi imzosi
1	Mein Beruf	Og’zaki va yozma so’rov	2
2	Die Sportfeste in Mittelasien	Og’zaki va yozma so’rov	2
3	Die usbekische Sportler in Weltolympiaden	Og’zaki va yozma so’rov	2
4	Die Sportfeste in Mitteleuropa(in BRD)	Og’zaki va yozma so’rov	2
5	Die deutsche Sportler in Weltolympiaden	Og’zaki va yozma so’rov	2
6	Die Olympiade Sendboote des Friedens	Og’zaki va yozma so’rov	2
7	.Aus der Geschichte der Olympischen Spiele	Og’zaki va yozma so’rov	2
8	Die Frauensport	Og’zaki va yozma so’rov	2
9	Die Frauen und Gesellschaft.	Og’zaki va yozma so’rov	2
10	Die Rolle des Deutschlands in der Weltpolitik	Og’zaki va yozma so’rov	2
11	Die Aktionen gegen Terrorismus	Og’zaki va yozma so’rov	2
12	Die Presidentenschaft in Usbekistan	Og’zaki va yozma so’rov	2
13	Die Presidentenschaft in derBRD	Og’zaki va yozma so’rov	2
14	Die Verfassung der RU	Og’zaki va yozma so’rov	2
15	Die Wahlen zum Palaten der Oliy Majlis	Og’zaki va yozma so’rov	2
	Insgesamt:		30
	Insgesamt pro Jahr:		60

O`ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O`RTA MAXSUS TA`LIM VAZIRLIGI

AL-XORAZMIY NOMIDAGI URGANCH

DAVLAT UNIVERSITETI

Nemis tili kafedrasi


«CHET TILI»
FANI
TA’LIM TEXNOLOGIYALARI



TA’LIM TEXNOLOGIYASI
Ta’lim texnologiyasi - pedagogik texnologiyaning ilmiy aspektini belgilash uchun ishlatiladi. Bu (fan predmeti), «texnik va inson resurslarini xamda ularning uz oldiga ta’lim shakllarini optimallashtirish vazifasini kuyuvchi xamkorligini xisobga olgan xolda dars berish va bilimlarni uzlashtirishning barcha jarayonlarini yaratish, kullash va belgilashning tizimli usuli» xisoblanadi (YUNESKO).

O`qitish texnologiyasi - bu ta’lim, kommunikatsiya, axborot va boshkaruvning jamlangan va tartibga solingan optimal yullari va vositalaridir, bu ta’lim jarayonini uzgaruvchan sharoitlarda, ajratilgan vakt davomida samarali natijalarga kafolatli erishishni va anik ta’lim jarayonlarini amalga oshirishni instrumental ta’minlovchisi xisoblanadi (PT jarayonli –bayonli aspekti);

bu mavjud jarayondir, ta’lim jarayoni sub’ektlarining xamkorlikdagi yuzaga kelgan tartibli xarakatidir (PT jarayonli xarakat aspekti).

Pedagogik texnologiya – bu ta’limni texnologiyalashtirish soxasida pedagogik xodisalar va jarayonlarda kullaniladigan tushuncha
Ta’limning faolligi – ta’lim oluvchilarning faolligini tashkillashtirishni ta’minlab beruvchi ta’lim. Ta’limning faol usullari – ta’lim oluvchilarning bilim orttirish faoliyatini kuchaytirish usullari. Asosan u yoki bu muammoni echish yullarini izlashda taxminiy erkin fikr almashinish diologi asosida kuriladi. Ayniksa keng tarkalgan va uziga xos xususiyatga ega bulgan ta’limning faol usullariga kuyidagilar kiradi: suxbat, munozara, ta’limiy uyinlar, «keys-stadi», loyixalash usuli, muammoli usul, miyaga xujum va bosh.

Interaktiv (Interactive) – dialogli.

Interfaol ta’lim – ta’lim beruvchi va ta’lim oluvchi urtasidagi (ta’lim oluvchi va kompyuter) uzaro xarakatni amalga oshiruvchi dialogli ta’lim.

Interfaollik – ta’lim doirasida printsipial yangi xodisa – shu tufayli ta’lim oluvchi:

(1) ta’lim jarayonining xamma sub’ektlari bilan faol uzaro xarakatda bulishi, fakatgina ukituvchi bilan shaxsiy munosabat yulidagina emas, balki boshka talabalar, ma’muriyat bilan xam kila olishi mumkin;

(2) multimedia ob’ektlarini taxlil kilish jarayonida ularning mazmunini, shaklini, ulcham va ranglarini dinamik ravishda boshkarishni, turli tarafdan ularni kuzatishni, boshka shunga uxshash manipulyatsiyalarini kayta ta’minlashni, kuprok anik kursatuvga erishish uchun xoxlagan joyidan tuxtatib va davom ettira olish mumkin buladi. SHunday kilib, interfaollik fakatgina axborotlarni passiv kabul kilish uchungina emas, balki urganilayotgan ob’ektlar yoki jarayonlarda va virtual modellarning uzaro xarakatlarida multimedia modellari xususiyatlarini faol tadkikot kilish uchun xam imkoniyat yaratib beradi.

Interfaollik darajasi kanchalik yukori bulsa, ta’lim jarayoni xam shunchalik samarali buladi.

Ta’lim texnologiyasining tub ma’noli belgilari va xususiyatlari

• 
  Klaster (assotsiogramma)
  
• 
  Mind Map
  
• 
  BBB metodi
  
• 
  Ven diagrammasi
  
• 
  Nilufar guli
  
• 
  FSMU metodi
  
• 
  Baliq skeleti
  
• 
  6 x 6 metodi
  

Ta’lim texnologiyasining tub ma’noli belgilari va xususiyatlari
Mazkur fanni o’qitish jarayonida ta’limning zamonaviy usullari, pedagogik va axborot texnologiyalaridan foydalanish nazarda tutilgan. Fanni o’zlashtirishda darslik, majmua, uslubiy qo’llanmalar, ma’ruza matnlari, tarqatma materiallar, elektron materiallar, zamonaviy pedagogik texnologiyalar, jumladan, ovozli yozuv, video filmlardan foydalaniladi.

V	+	–	?

Klasterni tuzish qoidasi

1. Aqlingizganima kelsa, barchasini yozing. G’oyalari sifatini muhokama qilmang faqat ularni yozing.

2. Xatni to’xtatadigan imlo xatolariga va boshqa omillarga e’tibor bermang.

3. Ajratilgan vaqt tugaguncha yozishni to’xtatmang. Agarda aqlingizda g’oyalar kelishi birdan to’xtasa, u holda qachonki yangi g’oyalar kelmaguncha qog’ozga rasm chizib turing.

Muammoli ta’lim texnologiyalari.

Muammoli ta’lim tushunchasi ostida o`quv jarayonida o`qituvchi tomonidan vujudga keltiriluvchi muammoli masalalarga echimni topish va o`quvchi-talabani faol ijodiy mehnati tushuniladi. Muammoli vaziyatlarni echimini topish talabalarda mustaqil fikr yuritish, ish jarayonida vujudga keluvchi turli muammolarni echimini tez topish qobiliyatini rivojlantiradi. Shuning uchun sham fan–texnika tez rivojlanayotgan va bilimlarimiz tez o`zgarayotgan bir davrda muammoli ta’lim masalasi dolzarb bo`lib bormoqda. Muammoli ta’lim tizimi fikrlash refleksini rivojlantirishga qaratilgan bo`lib, aqliy faoliyatni faollashtiradi.

Muammoli o`qitish texnologiyasi – bu rivojlantiruvchi o`qitish texnologiyasi bo`lib, faol bilim orttirish jarayonini rag`batlantiradi va fikrlashning mantiqiy ketma-ketlik stilini shakllantiradi. Bu texnolgiya oliy maktabda eng samarali texnologiyalardan biri hisoblanadi. Muammoli o`qitish mohiyati o`qituvchi tomonidan talabalarning o`qishida muammoli vaziyatlarni tashkil etish va o`quv (yaxshisi, hayotiy) masalalar, muammolar va savollarni yechish yo`li bilan yangi bilimlarni o`zlashtirish faoliyatini boshqarishdan iborat.

ASOSIY PEDAGOGIK USULLAR. Fasilitatsiya - bu talabalarning bilish faoliyatini rag`batlantirish va faollashtirishdir. Mazkur yondashish insonparvarlik psixologiyasi goyalariga asoslanadi. Ushbu g`oya asoschilaridan biri amerikalik psixolog K.Rodjersdir. Ta’limning ushbu modeli an’anaviy modellariga nisbatan samaralidir.

«STOL O`RTASIDAGI RUCHKA» USULI. Guruhda bahs-munozaralar olib borishdagi samarali usullardan biri. Stol o`rtasidagi ruchkani aylantirgan holda har bir talaba bahs-munozaraga o`z hissasini qo`shib, ikkinchi marta esa, faqatgina barcha qatnashchilar ruchkasi stol o`rtasida joylashgandagina so`z olishi mumkin bo`ladi. Bahs - munozaraga qaysi talaba qanday hissa qo`shganligi to`g`risida esa, o`qituvchi ruchkani tanlab olish orqali bilib oladi.

«Bumerang» texnologiyasi orqali dars jarayonida yoki turli adabiyotlardan, tarixiy manbalar, matnlar bilan mustaqil ishlash jarayonida talabalarning o`rganilgan materialni yaxshi eslab qolish imkonini beradi, og`zaki nutqni rivojlantiradi va o`z fikrini erkin bayon eta olish malakalarini shakllantiradi, shuningdek, bir dars davomida barcha talabalarni baholash imkonini beruvchi texnologiya hisoblanadi. «Bumerang» texnologiyasidan yangi mavzuni o`rganish jarayonida foydalanish mumkin.«Bumerang» texnologiyasining texnologik tavsifi quyidagicha ekanligini ko`rsatish mumkin: da’vat, anglash, fikrlash hamda sharhlash bosqichlari.

“Qarorlar shajarasi” metodi bir qadar murakkab mavzularni o`zlashtirish, ma’lum masalalarni har tomonlama, puxta tahlil etish asosida ular yuzasidan muayyan xulosalarga kelish, bir muammo xususida bildirilayotgan bir necha xulosalar orasidan eng maqbul hamda to`g`risini topishga yo`naltirilgan texnik yondashuvdir. Ushbu metod, shuningdek, avvalgi vaziyatlarda qabul qilingan qaror (xulosa)lar mohiyatini yana bir bora tahlil etish va uni mukammal tushunishga xizmat qiladi.

NUQTAI-NAZARNI TANLASH - BURCHAKLAR USULI.Muhokama etilayotgan muammo bo`yicha o`zining nuqtai-nazarini bildirish imkoniyati beriladi. Ishtirokchilar ikki-uch guruhga bo`linadilar va dars mavzusi bo`yicha bahs yuritib, ishtirokchilar orasidan, agar kimdir o`z fikrini o`zgartirsa, guruhni almashtirishiga ruxsat beriladi.

“AQLIY HUJUM” METODI. Mazkur metod talabalarning mashg`ulotlar jarayonidagi faolliklarini ta’minlash, ularni erkin fikr yuritishga rag`batlantirish hamda bir xil fikrlashdan ozod etish, muayyan mavzu yuzasidan rang-barang g`oyalarni to`plash, shuningdek, ijodiy vazifalarni hal etish yechish jarayonining dastlabki bosqichida paydo bo`lgan fikrlarni yengishga o`rgatish uchun xizmat qiladi.

Miyaga hujum usuli

Miyaga xujum (breynstorming – miya tufoni) – g`oyalarni generatsiya kilish usuli. qatnashchilar birlashgan xolda amaliy va ilmiy muammolarni echishga xarakat kiladilar: uni echish uchun shaxsiy g`oyalarini ilgari (generatsiya kiladilar) suradilar.

Miyaga xujum jarayonida katnashchilar kiyin muammoni bir-birlari bilan fikr almashgan xolda echishga xarakat kiladilar: muammoni echishda uni tankidga uchramasligi uchun uzlarining kuprok shaxsiy fikrlarini (generatsiya kiladilar) bayon etadilar, keyin esa mos keladigan, ratsional, samarali, optimal va bosh. g`oyalarni (fikrlarni) tanlab oladilar, ularni muxokama kiladilar, ularni kengaytiradilar, chukurlashti-radilar, ularni isbotlanishi yoki rad etilishi imkoniyatlarini baxolaydilar.

Bu usul xamma vazifalarni bajaradi, lekin uning asosiy vazifasi ta’lim oluvchilarning ukuv-bilim orttirish faoliyatini faollashtiradi, muammolarni mustakil tushunish va echishda ularning motivatsiyasini ustiradi va muomala madaniyatini tarbiyalaydi, kommunikativ (uzaro fikr almashinuvi) malakalarini rivojlantiradi, fikrni inertsiya (xolatni saklash xususiyati) xolatidan ozod etish va ijodiy vazifalarni echishda urganib kolingan fikrlarni engib utishga yordam beradi.

A. Osborn fikrlarni generatsiya kilishni tavsiya etadi va bunday sharoitlarda tankid ta’kiklanadi va aksincha xar bir g`oya, fikrlar turli yullar bilan rag`batlantirilib turiladi, xatto eng be’manilarini xam. Xamma bildirilgan fikrlar yoziladi, keyin birma-bir taxlil kilinadi, baxolanadi va shundan keyingina eng samaralisi, optimali, ratsionalliligi va istikboli borlari tanlab olinadi.

Kollektivga xos to`g`ridan-to`g`ri miyaga xujum – iloji boricha kup fikrlarni jamlashni ta’minlab beradi. Xamma katnashchilar bitta muammoni echadilar. Optimal katnashchilar soni: 15 kishidan ortmasligi kerak. Davomiyligi: 1 soatgacha. Bu usuldan samarali foydalanish kupincha ta’lim beruvchiga bog`lik buladi.

Keng ommaga xos miyaga xujum – auditoriyada (60 kishigacha) fikrlani generatsiya kilish samaradorligini jiddiy kupaytirishga imkon beradi. Mikro-guruxlar ichida umumiy muammoning bir tomoni (aspekti) xal kilinadi.
Miyaga hujum usulining texnologik xaritasi

Ish boskichlari va mazmuni	Faoliyat
	Ta’lim beruvchi	Ta’lim oluvchilar
I - boskich. Tayyorlov	O`quv mashg`ulotda MX usulining joyini aniklaydi, uning maksadini shakllantiradi, natijalarini rejalashtiradi, muammoni aniklaydi va tavsiya etilgan fikrlarni echish buyicha baxolanish me’zonlarini aniklaydi.
II – boskich. Kirish	Mavzuni e’lon kiladi, muammoni tushuntiradi, uni xal kilish yullarini izlashni va baxolanish me’zonalrini asoslab beradi. Kollektivda (jamoada) ishlash shartlarini va MX koidalarini (eslatib kuyadi) tanishtiradi. qatnashchilarni 3-4 ta mini-guruxlarga buladi (MX ni - tug`ridan-tug`ri kollektiv bulib ta’lim olish sharoitlarida olib borish mumkin, lekin bu boshkaruvni kiyinlashtiradi va samaradorlikni kamaytiradi). Steriotip (taklid, bir xillik)dan va psixologik tusiklardan xalos bulish uchun ta’lim oluvchilarga yordam beradi. Bu erda ta’lim beruvchi kutilmaganda, aynan mavzuga alokador bulmagan, lekin yakin bulgan mavzudan olingan original savollarning javoblarini tezlikda topishlari uchun mashk - razminkalarini (chigalini echish) utkazadi. Berilgan vazifani eslatib utadi va komanda beradi: «Start!»	Xar bir gurux baxolarni va optimal, samarali, ratsional fikrlarni kayd kilib (yoki yozib) turuvchi ekspert tanlaydi. Gurux a’zolarini bir birlari bilan mulokotda bulishlari uchun kulay joylashib utirishadi.
III – boskich. Asosiy	Kuzatadi, tug`rilaydi va rag`batlantiradi. Uzini muzokaraga kupol ravishda kushilishiga va apelyatsiyasiz (yordam, madad, fikr surab kilingan murojatsiz ) fikrlarni (uzlarining nuktai-nazaridan fikrlarini) bayon etishga yul kuymaydi. Odob saklashni, sabr-tokat kilishni va og`ir-vazmin bulishlikni namoyon kiladi. Zaruriy sharoitlarda ochik kungillik bilan guruxni ishlash xolatiga kaytaradi.	Muammoni echish buyicha uz fikrlarini va takliflarini bildiradi. ekspertlar esa ularni yozib boradilar.
	1-variant. ekspertlar bilan bildirilgan fikrlarni, tavsiya etilgan mezonalar asosida ularni baxolash va tanlash buyicha muxokamani tashkillashtiradi. Tanlab olingan fikrlar, muammolarni echish va ularni muxokama kilish buyicha ekspertlar guruxining prezintatsiyasini tashkillashtiradi.	Ekspertlar ishlayotgan vakitda boshka xamma katnashchilar shu mavzu (kurs) buyicha krasvord echishlari, ukuv vaziyatni va bosh. muxokama kilishlari mumkin, Ekspertlar tanlangan fikrlarni takdim etadilar. SHu fikr mualliflari ximoya utkazadilar.
	2-variant. Individual baxolashni va eng yaxshi kollektivni tanlashni tashkillashtiradi (3.1.2., 3.3. karang).
VI – boskich. YAkun yasash, taxlil va baxolash	YAkuniy natijani umumlashtiradi, taxlil kiladi va gurux ishlarini baxolaydi: ijobiylarini belgilaydi, ijodning yukori darajadagi dakikalarini, kollektiv faoliyatining yutuklarini va x.k.	Uzini-uzi baxolashni utkazishi mumkin.

Insert texnikasi

Insert – bu samarali ukish va fikrlash uchun matnlarda belgilangan interfaol tizimdir. Insert – bu utilgan mashg`ulotlarni faollashtirishdan boshlanadigan va matnlarda belgilash uchun kuyiladigan masalalar tartibdir. Undan keyin matnlarda uchraydigan turli xildagi ukuv axborotlarni belgilash keladi. Insert – bu ta’lim oluvchilarning kitob bilan ishlash jarayonida uzlarini shaxsiy bilimlarining faol kuzatuvini olib borish imkoniyatini ta’minlab beruvchi kuchli asbobdir. Insert – bu ukuv materiallarni egallash va mustaxkamlash buyicha kompleks vazifalarni echishda, kitob bilan ishlash ukuv malakasini rivojlantirishda foydalanuvchi ta’lim texnikasidir.

Matnda belgilash tizimi

() – buni bilishimni bildiradi,

(q) – yangi axborot,

(-) – bilganlarimga e’tiroz bildiradi,

(?) – meni uylantirib kuydi. Bu buyicha menga qo shimcha axborot kerak.