Өзбекстан Республикасы жоқары ҳәм орта арнаўлы билимлендириў министирлиги

Sorawlar hám tapsırmalar 
1. Oguz qáwimleri haqqında ańızlıq hám tariyxıy maǵlıwmatlardı salıstırıń. 
2. «Oguznama» dástanınıń dórelgen waqtı hám qoljazbası tuwralı qanday pikirler 
bar? 
3. «Oguznamanıń» syujetlik mazmunın aytıp beriń. 
4. Dástannıń baslı ideyası hám kórkemlik ózgesheligi qanday? 
5. «Oguznama» ataması qalay kelip shıqqan? 
6. «Oguznama» dástanın ne sebep qaraqalpaq ádebiyatınıń múlki dep esaplaymız? 
 
X-XII ásirlerdegi ádebiyat
1. 
X-XII ásirlerdegi tariyxıy sharayatlar hám ádebiy ortalıq. Bul 
dáwirde Orta Aziya xalıqları Arab xalifatlıǵı ústemliginen qutılıp, birneshe 
ǵárezsiz mámleketler dúzedi. Házirgi Awǵanıstan hám Shıǵıs Iyran jerlerinde 
Xorasan mámleketi, Maverennahrda Samaniyler mámleketi, sońınan X-XI á.á. 
olardıń ornına Qaraxaniyler, Xorezmiyler, Ǵaznawiyler mámleketleri payda 
boladı. Bul dáwirde diyxanshılıq, sharwashılıq, arxitektura, qurılıs, ónermentshilik 
tez pát penen rawajlanadı. Óndiristiń kúsheyiwine ılayıq ilim hám mádeniyat, 
ádebiyat joqarı dárejege kóteriledi. Sonıń ushın da, usı dáwirdegi musılman 
mádeniyatın Shıǵıs Renessansı (Shıǵıs Oyanıw dáwiri) dep ataydı. 
Bul dáwirde ilimiy miynetler, ádebiy shıǵarmalar, kóbinese, arab tilinde 
jaratıladı. Sonıń menen birge parsı tilinde de ádebiy shıǵarmalar jazıladı. XI 
ásirden baslap túrkiy tilde de ádebiy-kórkem shıǵarmalar dóretile baslaydı. 
Gurganj (házirgi Góne Urgenish), Qat (házirgi Beruniy), Buxara, Samarqand 
qalaları úlken mádeniyat oshaqları bolıp, olarda rawajlanǵan ilimiy hám ádebiy 
ortalıqlar payda boladı. Eki yamasa úsh tilde jazatuǵın ilimpazlar, shayırlar kóp 

---

30 
boladı. Bul dáwirdiń ilimpazları ilimniń kóp túri menen qatar shuǵıllanatuǵın edi. 
Hár qanday kórnekli alım matematika, astronomiya, ximiya, geologiya, geodeziya, 
geografiya, medicina, tariyx, filosofiya, poetika (ádebiyattanıw) ilimleri menen 
teńdey shuǵıllanatuǵın edi, hárbir alım jetik shayır edi. Orta Aziyadan shıqqan Ál-
Xorezmiy (IX ásir), Ál-Farabiy (X ásir), Ál-Beruniy (X-XI á.á.), Ibn Sina (X-XI 
á.á.), Áz-Zamaxshariy (XI-XII á.á.) h.b. usınday alımlar hám shayırlar boldı. 
Ilimniń kóp tarawı menen shuǵıllanatuǵın adamlardı ilimde «qamusiy» 
(«Enciklopedist») alımlar dep ataydı.