N ə s I m I a d ı n a d I l ç İ L i k I n s t I t u t u

 

Hindistan:  Səri-zülfi-ləlini  gördüm;  //  Təmami  Türk,  Hindistan 

onundur [9. S. 115]. Xətai Hindistan əvəzinə Hind eli, hindu etnonimindən də 

istifadə etmişdir: Bu Xətai yüzüni ta gördü ey xubi-Xötən; // Ol Xətavü Hind 

elində  padşah  olmuşdurur  [8.  S.  63]; Sərvəri  Hindudur  ol  kim,  düşdü  Rum 

iqliminə; // Ol siyəh xalın ki, düşmüş ruyi-xəndan üstünə [9. S. 323]. 

 

 

Misr.  Şairlərin  tez-tez  müraciət  etdikləri  Misr  əsasən  Yusiflə  bağlı 

müqəddəs  bir  məkan  kimi  qələmə  alınmışdır:  Gər  Əzizi-Misri-eşq  olmaq 

dilərsən, ey könül; // Yusifi-Misri kimi zindanə xoş gəlmək gərək [9. S. 203]; 

Çıxaran Yusifi cahi-bəladən; // Misir təxtində sultan eyləyən şah [8. S. 160]; 

---

 

7 

Ənisim,  munisim,  yarım,  Əzizim,  Yusifim,  Misrim;  //  Məsihim,  Xızrü 

zülmatım,  həyatım,  abi-heyvanım  [6.  S.  67];  Ey  Yusifi-Misri  ki,  əzizi-dü 

cahansan;  //  Kənanara  sən  piri-giriftari  unutma  [6.  S.  97];  Ey  Həqiqi, 

görmüşəm dər xab mən bir vəchi kim; // Yusifi-Misri anı yüz vəchilən təbir 

edər [10. S. 22]; Degil, ey badi-səba Misrin sipəhsalarına; // Kim, ğəmindən 

oldu ol miskin sakini – beytül həzən [6. S. 69]; Sevdigim, ömrüm, əfəndim, hey 

gülüm, balım mənim; // Könlümüzü bizə ver də, Misrə sultan ol, yürü [8. S. 199]. 

 

Rum. Bu toponimik adı da şairlər çox işlətmişlər. Nümunələr: Şu kafər 

çeşmi gördüm istefadə; // Ulumi andan etdim istifadə; // Ki, ana bənzər dəxi 

bir  büt  bulunmaz;  //  Xətavü  Çinü,  Rumü  İstivadə  [5.  S.  20].  Həbibi  Rumi 

xoronimini  konkret  ölkə  adı  kimi  deyil,  sadəcə  olaraq  mübaliğə  məqsədilə 

gözəlin  gözünün  nə  Çində,  Xətadə,  Rumda,  hətta  ekvatorda  da  tapmaq 

mümkün olmadığına  işarə etmişdir. Çin, Rum klassiklərimizdə qədim tarixə 

malik böyük ölkələr kimi tez-tez adı çəkilən toponimlərdir. Cahanşah Həqiqi 

qəzəlində Rum toponimini konkret bir ölkə adı deyil, gözəlin saçının, sifətinin 

təsvirində poetik üslubi  vasitə kimi: Cahanı küfr ilə imanə çəkdi zülfü rüxü;           

// Gətirdi Rum ilə Çinü Xəta xəracın onun [10. S. 58]; Həbəşdir kim, müsafir 

Rumə  düşmüş;  //  Yüzün  səfhəndəki  ol  xali-hindu?  [9.  S.  312);  Sərvəri 

hindudur  ol  kim,  düşdü  Rum  iqliminə;  //  Ol  siyəh  xalın  ki,  düşmüş  puyi-

xəndan üstinə [9. S. 322]; Çin cərisi sanasan kim, dutdu Rum iqlimini; // Ta 

yüzün  girdinə  düşdü  zülfi-müşki-ənbəri  [8.  S.  176];  Çindən  yazılıb  Xətayə 

namə; // Gəh Rumdən elçi getdi Şamə [8. S. 272]; Yüz qeysər ona ğulami-