Ayətullah Seyid Əli Xamenei

Üçüncü fəsil: Əmirəlmöminin Əli ibn 
Əbutalib (ə) 
Əmirәlmömininin (ә) hәyatı müxtәlif şәraitlәrdә vә 
müxtәlif cәhәtlәrdәn bütün nәsillәr üçün әbәdi vә unudulmaz 
bir dәrsdir; istәr fәrdi işlәrdә, istәr ibadәtdә, münacatda, istәr 
zahidliyindә, istәr daim Allahı yada salmaqda, istәr nәfslә, 
şeytanla vә müxtәlif maddi istәklәrlә mübarizәdә. 
Əmirәlmömininin (ә) bu cümlәlәri bәşәr alәmindә hәlә dә 
rezonans doğurmaqdadır: "Ey dünya! Mәndәn qeyrisini 
aldat!"
1
Ey dünya bәzәklәri, ey cazibәdar gözәlliklәr, әn 
güclü insanları da tәlәyә salan istәklәr, gedin Əlidәn (ә) 
qeyrisini aldadın. Əli (ә) bundan daha böyük, daha uca vә 
daha güclüdür. Ayıq insanların hәr biri Əmirәlmömininin (ә) 
hәyatının bütün anlarından – Allahla әlaqәsindәn vә 
mәnәviyyatından unudulmaz dәrslәr öyrәnirlәr. 
Əlinin (ә) cihadı haqq vә әdalәti bәrqәrar etmәk, ucaltmaq 
üçün idi. Əziz Peyğәmbәr (s) elçilik missiyasını üzәrinә 
götürdüyü ilk saatlardan öz kәnarında hәlә yeniyetmә çağını 
yaşayan mübariz, mücahid, mömin vә fәdakar bir insan gördü. 
O, Əli (ә) idi. Peyğәmbәrin (s) sәmәrәli ömrünün son 
saatlarına qәdәr İslam quruluşu yaratmaq vә onu qorumaq 
uğrunda mübarizә әzmi bir an da onu rahat buraxmadı. Nә 
qәdәr mübarizә apardı, tәhlükәlәrә dözdü, haqq vә әdalәti 
bәrqәrar etmәk üçün yorulmadan çalışdı. Heç kәs meydanda 
qalmayanda o qalır, heç kәs sәhnәyә qәdәm qoymayanda o 
qoyur, çәtinliklәr nәhәng dağ kimi Allah yolunun mübariz vә 
mücahidlәrinә ağırlıq edәndә onun möhkәm qamәti digәrlәrini 
ürәklәndirirdi. Onun üçün hәyatın mәnası Allahın bәxş etdiyi 
fiziki, psixoloji imkanlardan, iradәdәn vә malik olduğu hәr bir 
şeydәn haqq sözünün ucalması üçün istifadә etmәk, haqqı 
yaşatmaq idi. Əlinin (ә) iradәsi, qolu vә cihadı ilә haqq yaşadı. 
1
Yenә orada, hikmәt: 77

---

54
Ağıllı insanlar üçün dәyәrli olan haqq, әdalәt, insaniyyәt vә 
bu kimi mәfhumların bu gün dünyada yaşaması, günbәgün 
güclәnmәsi vә möhkәmlәnmәsi bu mübarizә vә fәdakarlıqlara 
görәdir. Əgәr bәşәr tarixindә çox nadir olan Əli ibn Əbutalib 
(ә) kimilәr olmasaydılar, bu gün insani dәyәrlәr mövcud 
olmazdı, bu sözlәr bәşәriyyәtә gözәl görünmәzdi, bәşәrin uca 
amal, mәqsәd, mәdәniyyәt vә sivilizasiyası olmazdı, 
bәşәriyyәt vәhşi vә yırtıcı bir heyvana çevrilәrdi. Uca 
amalların qorunmasına görә bәşәriyyәt Əmirәlmömininә (ә) 
vә onun kimi uca insanlara borcludur. O mübarizәlәrin 
nәticәsi budur. 
Əmirәlmömininin (ә) hәyatının başqa bir cәhәti hakimiyyәt 
sahәsindәdir. Bu böyük vә müdrik insan nәhayәt hakimiyyәt 
kürsüsündә oturduğu qısa dövrdә elә işlәr gördü ki, tarixçi, 
yazıçı vә sәnәtkarlar illәrlә yazsalar, sәnәt әsәrlәrinә 
köçürsәlәr dә, az demiş vә az tәsvir etmiş olarlar. 
Əmirәlmömininin (ә) hakimiyyәti dövründәki hәyat tәrzi dә 
başqa bir alәmdir. Əli (ә) ümumiyyәtlә hakimiyyәtin mәnasını 
dәyişdirdi. 
O, ilahi hakimiyyәtin, Quran ayәlәrinin, "Kafirlәrә qarşı 
sәrt, bir-birinә isә mәrhәmәtli"
1
ayәsinin vә mütlәq әdalәtin 
tәcәssümü idi. O, yoxsulları özünә yaxınlaşdırır, zәiflәrә qayğı 
göstәrirdi.
2
Pulla, zorla vә digәr amillәrlә haqsız olaraq özünü 
böyük göstәrәnlәr Əlinin (ә) nәzәrindә yerlә-yeksan idilәr. 
Ona görә dәyәrli xüsusiyyәtlәr iman, tәqva, ixlas vә 
insaniyyәt idi. Əmirәlmöminin (ә) bu dәyәrli әsaslarla beş 
ildәn az hakimiyyәtdә oldu. Əsrlәrdir Əli (ә) haqda yazırlar, 
amma yenә az yazmış, düzgün tәsvir edә bilmәmiş, әn yaxşı 
yazanlar öz acizliklәrini vә qüsurlarını etiraf etmişlәr.
Onun әn böyük xüsusiyyәti tәqvadır. Nәhcül-bәlağә tәqva 
kitabıdır. Onun yolu, hәyatı tәqva yoludur. (1999) "İnsanların 
elәsi dә vardır ki, Allahın razılığını qazanmaq yolunda öz 
1
Fәth/29 
2
İbn Əbilhәdid, "Şәrh Nәhcül-bәlağә", c. 18, sәh. 226 

---

55
canını fәda edәr"
1
ayәsi Əmirәlmömininin (ә) haqda nazil 
olmuşdur, tәvili Əli ibn Əbutalibdir. Ayә deyir ki, insanlar 
arasında әvәzsiz vә әn әziz sәrmayә olan canlarını Allahın 
razılığından ötrü bütövlüklә qurban verәnlәr var. Mәqsәdlәri 
yalnız Allahın razılığıdır. Onlar can vә hәyatlarını heç bir 
dünyәvi mәqsәd vә şәxsi maraq üçün yox, yalnız vә yalnız 
Allahın razılığını qazanmaq üçün qurban verirlәr. Allah da 
belә bir fәdakarlığın qarşısında şübhәsiz ki, layiqli cavabı 
әsirgәmir: "Allah öz bәndәlәrinә qarşı çox mehribandır". 
Bunun kamil nümunәsi Əmirәlmöminin Əli ibn Əbutalibdir 
(ә). Mәn bu cәhәt haqda danışacağam. 
Siz Əmirәlmömininin (ә) tarixinә baxın. Uşaqlıqdan - 
doqquz, yaxud on üç yaşında әziz Peyğәmbәrә (s) iman 
gәtirdiyi, ayıq şәkildә hәqiqәti tanıdığı, ona etiqad bәslәdiyi 
andan ramazan ayının 19-da ibadәt mehrabında canını Allah 
yolunda fәda etdiyi, razılıqla, sevinc vә hәvәslә Allahın 
görüşünә getdiyi ana qәdәr sürәn tәxminәn 50-53 ildә onun 
hәyatında daim davam edәn bir xәtt var. Bu xәtt fәdakarlıq 
xәttidir. Əmirәlmömininin (ә) ömrünün bu 53 ilindә әvvәldәn 
sona qәdәr fәdakarlıq әlamәtlәrini görürsünüz. Bu bizim üçün 
hәqiqәtәn dәrsdir. Əlidәn (ә) danışan, Əlini (ә) sevәn vә 
dünyada Əli ibn Əbutalibi (ә) sevmәklә tanınan bizlәr ondan 
dәrs götürmәliyik. Yalnız Əlini (ә) sevmәk, yalnız Əliyә (ә) 
dәyәr tanımaq kifayәt etmir. Qәlblәrindә Əli ibn Əbutalibin 
(ә) dәyәr vә fәzilәtlәrini etiraf edәn, Əlini (ә) mәsum vә pak 
insan kimi bizdәn dә artıq sevәn, amma rәftarları ayrı cür olan 
insanlar olmuşdur. Çünki onlar bu xüsusiyyәtlәrә - belә 
fәdakarlıq, mәnәmlikdәn uzaq durmaq, özü üçün çalışmamaq 
xüsusiyyәtlәrinә malik olmamış, hәlә "öz" hasarlarında ilişib-
qalmışdılar. Əlinin (ә) üstünlüyü "öz"dә qalmamasıı idi. Onun 
üçün eqonun әhәmiyyәti yox idi, önәmli olan vәzifә, mәqsәd, 
Allah yolunda mübarizә vә Allah idi. 
1
Bәqәrә/207 

---

56
Əmirәlmömininin (ә) uşaq çağında Peyğәmbәrә (s) iman 
gәtirmәsi Mәkkә şәhәrindә mәsxәrә vә әziyyәtlәrlә qarşılandı. 
Mәkkә әhalisi mәdәni vә nәzakәtli insanlar deyildilәr, kobud, 
dalaşqan, xırda bir şey üstündә vuruşan, öz batil inamlarına 
qatı tәәssübkeş insanlar idilәr. Belә bir cәmiyyәtdә böyük bir 
insan tәrәfindәn onun hәr şeyini - etiqadlarını, adәt-әnәnәlәrini 
sual altına salan söz deyilir. Tәbii ki, hamı ona qarşı çıxar, 
müxtәlif tәbәqәlәr ona müxalif olarlar. Belә dә oldu: әhali 
Peyğәmbәrә (s) qarşı çıxdı. Belә bir insanı vә belә bir sözü 
bütün vücudu ilә müdafiә etmәk vә ona qoşulmaq isә 
fәdakarlıq tәlәb edirdi. Bu, Əmirәlmömininin (ә) birinci 
fәdakarlığı idi. 
Əli ibn Əbutalib (ә) on üç il әn çәtin zamanlarda 
Peyğәmbәrin (s) yanında oldu. Düzdür, әziz Peyğәmbәrin (s) 
mühacirәti çarәsizlikdәn, Qüreyşin vә Mәkkә әhalisinin 
zülmündәn baş verdi, amma işıqlı gәlәcәyi müjdәlәyirdi. 
Hamı bilirdi ki, bu mühacirәt uğur vә qәlәbәlәrә girişdir. 
Sanki bir hәrәkat çәtin dövrdәn asanlıq vә azadlıq dövrünә 
keçir. Adәtәn hamının tәlәsdiyi, ictimai mәqam vә postlara 
yiyәlәnmәyә can atdığı mәqamda Əmirәlmöminin (ә) zülmәt 
vә qaranlıq gecәdә Peyğәmbәrin (s) yatağında yatmağa razı 
oldu. Peyğәmbәr (s) bu üsulla evdәn vә şәhәrdәn çıxa bilәrdi. 
Hәmin gecә bu yataqda yatanın öldürülmәsi tәxminәn qәti vә 
qaçılmaz idi. Biz indi bilirik ki, Əli (ә) hәmin hadisәdә şәhid 
olmadı, amma onlar bilmirdilәr, gecәnin qaranlığında 
müәyyәn bir yerdә bir nәfәr mütlәq öldürülmәli idi. 
Tәhlükәdәn uzaqlaşması üçün kimsә onun yerindә yatmalı idi 
ki, casuslar orada olduğunu zәnn etsinlәr. Kim buna razıdır? 
Əmirәlmömininin (ә) bu fәdakarlığının özü fövqәladә 
әhәmiyyәtә malikdir. Amma bu fәdakarlığın zamanı onun 
әhәmiyyәtini bir qәdәr dә artırır. Bu, mәşәqqәtli dövrün 
bitdiyi, hakimiyyәtin vә rahatlığın başlandığı, Yәsrib 
әhalisinin iman gәtirәrәk Peyğәmbәri (s) gözlәdiyi zaman baş 
verir. Bunu hamı bilir. Əmirәlmöminin (ә) belә bir anda bu 

---

57
fәdakarlığı edir. Belә böyük işi görmәk üçün bu insanda heç 
bir şәxsi maraq olmamalıdır. 
Sonra Mәdinәyә daxil olurlar, Peyğәmbәrin (s) yeni 
hökumәtinin müharibәlәri vә gecә-gündüz mübarizәlәri 
başlayır. Belә bir hökumәtin xüsusiyyәti budur: daim 
müharibә var. Peyğәmbәrin (s) hәyatının bu on ili hәtta Bәdr 
döyüşündәn öncәdәn döyüşlә keçmişdir. Əziz Peyğәmbәr (s) 
bu on il әrzindә müxtәlif kafir qәbilәlәri ilә onlarla müharibә 
aparmışdır. Bütün bu dövrdә Əmirәlmöminin (ә) Peyğәmbәrin 
(s) fәdaisi vә әn öndә gedәn sәrkәrdәsi kimi fәaliyyәt göstәrir, 
bu tәhlükәli döyüşlәrin hamısında iştirak edir. Tarixdәn әlavә, 
Əmirәlmömininin (ә) özü dә söylәyir ki, mәn qәhrәman 
sәrkәrdәlәrin qorxduğu, geri çәkilmәyә mәcbur olduğu 
yerlәrdә Peyğәmbәrin (s) kәnarında qaldım vә canımı ona 
sipәr etdim.
1
Əmirәlmöminin (ә) әn ağır mәrhәlәlәrdә 
möhkәm dayandı. Onun üçün tәhlükә heç bir әhәmiyyәt kәsb 
etmirdi. Bәzi adamlar düşünürlәr ki, sonradan İslama 
faydamız 
toxunsun 
deyә 
canımızı 
qorumalıyıq. 
Əmirәlmöminin (ә) heç zaman özünü belә bәhanәlәrlә 
aldatmadı, onun uca qәlbi aldanan deyildi. Əmirәlmöminin (ә) 
bütün tәhlükәli yerlәrdә ön sırada dururdu.