Azərbaycan dilində işgüzar və akademik kommunikasiya Giriş



Yüklə 3,06 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə49/78
tarix11.11.2023
ölçüsü3,06 Mb.
#131759
1   ...   45   46   47   48   49   50   51   52   ...   78
Sofiya m

Dialoji nitq
bir qayda olaraq dialoqlar əsasında qurulur. Monoloji nitq prosesində 
bir nəfər iştirak edirsə, dialoqlar ən azı iki nəfər arasında reallaşır. Şifahi ünsiyyətin 
ilkin forması kimi dialoq daha çox məişət üslubunda istifadə edilir. Lakin digər üslub 
növlərini də dialoqsuz təsəvvür etmək mümkün deyil. Əsas ünsiyyət forması kimi 
dialoq spontan nitq növüdür. Hətta elmi, publisitik, işgüzar nitqdə də dialoqlar 
gözlənilməz istiqamətdə davam edə bilər. Çünki həmsöhbətlərin reaksiyaları 
naməlum və gözlənilməzdir.
Keyfiyyətli dialoq üçün həmsöhbətlərin müəyyən bilik bazasına malik olması, 
intellekt səviyyələri arasındakı fərqin minimallığı şərtdir, əks halda verimli dialoq 
aparmaq qeyri-mümkündür. 
Kommunikativ baxımdan dialoqun aşağıdakı növləri var: 


1.dialoq-söhbət; 
2. dialoq-danışıq; 
3.dialoq-mübahisə. 
İştirakçıların münasibətlərinin xarakterinə gəlincə, dialoqun tiplərini belə 
müəyyənləşdirmək olar: 
1.bərabərhüquqlu; 
2.tabeedici; 
3.əməkdaşlıq. 
Birinci təsnifata görə, dialoq-söhbət əməkdaşlıq strategiyası ilə xarakterizə olunan 
şifahi ünsiyyət növüdür. İştirakçıların niyyətlərini ifadə edən məzmuna əsasən 
dialoq-söhbəti üç yarımnövə bölmək olar: hər hansı bir məsələ üzrə fikir mübadiləsi; 
şəxsi maraqlar haqqında məlumat mübadiləsi; məqsədsiz fikir, xəbər, məlumat 
mübadiləsi (fatik ünsiyyət). Hər bir dialoq növünün adına uyğun funksiyası var. 
Söhbətdən fərqli olaraq, danışıq məqsədyönlü dialoqdur. Burada ünsiyyətin 
stategiyası həm koperativ, həm də qeyri-kooperativ xarakterdə ola bilər. 
Mübahisə isə qərar qəbul etmək və ya həqiqəti tapmaq məqsədi ilə fikir 
mübadiləsidir. Dialoq-mübahisənin məqsədi məqbul həll yolu tapmaq olsa da, eyni 
zamanda həqiqət axtarışıdır. Dialoq-mübahisədə replikaların təsdiqedici nida 
xarakteri üstünlük təşkil edir. 
Dialoqlar həcminə görə mikro və makrodialoqlara bölünür. Bədii ədəbiyyatda 
mikrodialoqlara əsasən roman, povest və hekayələrdə past gəlirik. 
Makrodilaloqlardan isə dram əsərlərində istifadə olunur. Dram əsərləri səhnə üçün 
yazıldığından bütünlüklə obrazların arasında gedən dialoqlardan ibarətdir.
Dünya ədəbiyyatında məşhur dialoq və monoloq nümunələri mövcuddur. Məsələn 
V.Şekspirin “Hamlet”ində Hamletin, Dostoyevskinin “İdiot” əsərində knyaz 
Mışkinin, A.P.Çexovun “Qağayılar” pyesində Maşanın, H.Cavidin “İblis” dramında 


İblisin, M,Cəlilin “Ölülər”ində kefli İskəndərin monoloqlarını göstərmək olar. 
Dialoqlara isə ən gözəl nümunə antik yunan filosofu Platonun əsərləridir. O bütün 
əsərlərində fikir və mülahizələrini dialoqlar şəkllində təqdim etmişdir. 

Yüklə 3,06 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   45   46   47   48   49   50   51   52   ...   78




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©muhaz.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin