AZLIQ
TƏŞKİL
EDƏN
ŞİƏLƏRİN
ÇOXLUQ
TƏŞKİL
EDƏN
SÜNNÜLƏRDƏN
AYRILMASI
VƏ
İXTİLAFIN
YARANMA
SƏBƏLƏRİ
Peyğəmbərin (s), səhabələrin və bütün müsəlmanların
nəzərində Əli (ə)-ın yüksək məqamına nəzər salmaqla,
onun ardıcılları Peyğəmbərin (s) vəfatından sonra o
həzrətin xilafət məqamına çatacağına şübhə etmirdilər.
Peyğəmbəri-Əkrəm (s) ölüm yatağında olarkən baş verən
hadisələr istisna olmaqla, mövcud şərait və zahiri
əlamətlər də bu nəzəriyyəni təsdiq edirdi.
2
1 Cabir deyir: Peyğəmbərin (s) yanında idim, Əli uzaqdan
göründükdə o həzrət buyurdu: “Canım qüdrət əlində olan
Allaha and olsun! Bu şəxs və onun şiələri qiyamətdə nicat
tapacaqlar.”
İbni Abbas deyir: “İnnəlləzinə amənu və əmilus-salihati
ulaikə hum xəyrul-bəriyyəh” ayəsi nazil olduqda Peyğəmbər
Əliyə buyurdu: “Bu ayədə buyurulan şəxslər sən və sənin
şiələrindir ki, qiyamətdə razılıq və sevincdə olacaqsınız və
Allah da sizdən razı olacaqdır”.
Bu iki hədis, eləcə də çoxlu başqa hədislər “Əd-durrul-
mənsur” təfsirinin 6-cı cildinin 379-cu səhifəsində və “Ğayətul-
məram” kitabının 326-cı səhifəsində nəql olunmuşdur.
2 Həzrət Məhəmməd (s) ölüm yatağında yatarkən Üsamə
ibni Zeydin başçılığı ilə bir qoşun təşkil etdi, hamının bu
37
Amma Peyğəmbəri-Əkrəm (s) vəfat edəndən sonra
gözlənilməz hadisələr baş verdi; onun ailə üzvləri və
səhabələrdən bir çoxu dərin hüzn və matəm içində dəfn
mərasimi ilə məşğul olduqları zaman, sonralar əksəriyyət
təşkil edən bir qrup son dərəcə özbaşınalıq və
tələskənliklə bir qərar çıxardılar. Onlar Peyğəmbərin Əhli-
beyti, onun yaxın adamları və tərəfdarları ilə məşvərət
etmədən, hətta onlara xəbər vermədən “xoşməramlı” bir
tədbir keçirib müsəlmanlara xəlifə təyin etdilər. Əli (ə) və
onun köməkçilərini qanunsuz olaraq baş vermiş bir iş
qarşısında qoydular. Əli (ə) və digər tanınmış səhabələr, o
cümlədən İbni Abbas, Zübeyr, Salman, Əbuzər, Miqdad,
müharibədə iştirak edərk Mədinədən çıxmasına israr edirdi.
Bəziləri, o cümlədən Əbu Bəkr və Ömər Peyğəmbərin (s)
göstərişindən imtina etdilər. Bu hadisələr Peyğəmbəri (s) çox
narahat etdi. (“Şərhi-Nəhcül-bəlağə” (İbni Əbil Hədid), Misir
çapı, 1-ci cild, səh-53.)
Peyğəmbəri
-
əkrəm
(
s
)
vəfatından
bir
az
əvvəl
buyurdu:
“Mənim
üçün
kağız
-
qələm
gətirin
,
sizin
üçün
bir
məktub
yazım
ki
,
sizin
hidayətinizə
və
yoldan
azmamağınıza
kömək
olsun
.
”
Ömər
bu
işə
mane
olub
dedi:
“Onun
xəstəliyi
şiddətlənmişdir
və
sayaqlayır
!!!
”
(
“Tarixi
Təbəri”
, 2-
ci
cild
,
səh-
436
;
“Səhihi
Buxari”
, 3-
ci
cild
,
“Səhihi
Müslüm”
, 5-
ci
cild
,
“Əl
-
bidayətu
vən
-
nihayə”
, 5-
ci
cild
,
səh-
227
;
“Şərhi
-
Nəhcül
-
bəlağə”
(
İbni
Əbil
Hədid
), 1-
ci
cild
,
səh-
133.
Həmin hadisə birinci xəlifənin ölümü ilə nəticələnən
xəstəliyində də təkrar olundu və o, xilafəti Ömərə verdi və
vəsiyyət edərkən huşdan getdi, lakin Ömər birinci xəlifənin
sayaqladığını iddia etmədi. Halbuki, vəsiyyətin yazıldığı zaman
huşdan getmişdi, lakin Peyğəmbər (s) məsum və onun duyğu
üzvləri öz yerində idi. (Rövzətus-səfa, 2-ci cild, səh-260
38
Əmmar və digərləri dəfn mərasimini tamamladıqdan
sonra bu işdən xəbərdar oldular. Onlar bu üslubla və
tələmtələsik xəlifə təyin etmək məsələsinə qarşı öz
etirazlarını bildirmək məqsədi ilə ümumi yığıncaq
keçirdilər. Lakin cavabında “belə məsləhət oldu” sözlərini
eşitdilər.
Məhz bu tənqid və etirazlar azlıq təşkil edənləri çoxluq
təşkil edənlərdən ayırdı; Əli (ə)-ın ardıcıllarını “Əli şiəsi”
adı ilə cəmiyyətə tanıtdırdı. Xilafət məqamında əyləşənlər
də dövrü siyasətin tələblərinə uyğun olaraq, azlıqda
olanların
bu
adla
tanınmamasına,
cəmiyyətin
parçalanmamasına çalışırdılar. Onlar xilafətin fikir birliyi
əsasında olduğunu iddia edir, etiraz edənləri və beyətdən
boyun qaçıranları “müsəlman icmasından ayrılanlar”
adlandırır, bəzən onların haqqında nalayiq ifadələr də
işlədirdilər.
1
Əlbəttə, şiələr ilk dövrlərdə hakim qüvvə
tərəfindən kəskin təzyiqlərə məruz qaldıqlarından, sadəcə
etiraz etməklə öz müxalifətçiliklərini bildirməkdən əlavə,
hər hansı bir tədbir görməyə müvəffəq olmadılar. Əli (ə)
da islamın və müsəlmanların ümumi mənafeyini nəzərə
almaqla və kifayət qədər köməkçi olmadığına görə silahlı
qiyama qalxmadı. Lakin etiraz edənlər əqidə baxımından
əksəriyyət təşkil edənlərə tabe olmadılar; onlar bilirdilər
1 Ömər ibni Həris, Səid ibni Zeydə dedi: Bir kəs Əbu Bəkrə
beyətə müxalifət etdimi? Cavab verdi: Heç kəs müxalif deyildi,
yalnız mürtəd olanlar, yaxud mürtəd olmaq ərəfəsində olanlar
müxalifət etmişdilər. (“Tarixi Təbəri”, 2-ci cild, səh-447)
39
ki, Peyğəmbəri-Əkrəmin (s) həqiqi canişini və elmi
mərcəiyyət məqamı Əli (ə)-dır.
1
Peyğəmbər (s) buyurmuşdur: “Mən elmin şəhəri, Əli
onun darvazasıdır. Hər kəs elm axtarırsa, gərək onun
qapısından varid olsun.”
2
Azlıq təşkil edən dəstənin üzvləri elmi və mənəvi
cəhətdən yalnız o həzrətə müraciət etməyi rəva görür və
başqalarını da ona doğru dəvət edirdilər.
Dostları ilə paylaş: |