Dərslik Azərbaycan Dillər Universiteti Elmi Şurasının

Kasta sistemi
Hinduizmə görə, cəmiyyət müxtəlif siniflərə ayrılır. Buna kasta sistemi 
deyilir. Kasta - eyni işlə məşğul olan, atadan miras qalan hüquq, vəzifə və adətləri 

---

MULTİKULTURALİZMƏ GİRİŞ
180
ilə bir-birinə sıx bağlı olan şəxslər qrupudur. Kasta seçilmir və ya dəyişdirilmir. 
Yəni valideyn hansı kastaya mənsubdursa, övlad da həmin kastaya məxsus olur. 
Bu sistemə görə, yalnız eyni kastaya mənsub olanlar evlənə və bir süfrə arxasında 
oturub yemək yeyə bilərlər. Hər kastanın özünəməxsus adət-ənənələri vardır. 
Kasta sisteminin qaydalarını pozanlar öldürülmə təhlükəsi ilə qarşılaşırlar. 
Kasta sistemi dörd əsas sosial qrupa bölünür:
1. 
Brahmanlar (kahinlər); 
2. 
Kşatriyalar (hökmdarlar və döyüşçülər);
3. 
Vayşiyalar (tacirlər, əkinçilər, sənətkarlar);
4. 
Şudra (nökərlər).
Gördüyümüz kimi, brahmanlar ən ali kasta sayılırlar. Daha sonra nüfuza 
görə, kşatriyalar, onlardan sonra isə vayşiyalar gəlir. Onu da qeyd edək ki, 
bu dörd kastanın hər biri çoxsaylı altkastalara ayrılır. Həmçinin Hindistan 
cəmiyyətində, ümumiyyətlə, hər hansı kastaya qəbul edilməyən insanlar da 
mövcuddur. Onlar “toxunulmazlar” adlanır. Cəmiyyətdən tamamilə təcrid 
olunan “toxunulmazlar” ən ağır, dözülməz həyat şərtlərinə məhkum edilirlər. 
Hindistan dövləti uzun illər kasta sisteminin neqativ təzahürləri ilə mübarizə 
aparmağa çalışsa da, əsrlərdən bəri cəmiyyətin təhtəlşüurunda dərin kök salmış 
bu qədim ənənə hələ də varlığını qoruyur.
Karma
Hinduizmdə karma inancı mərkəzi yer tutur. Bu inanca görə, insan 
keçmişdə necə həyat tərzi sürmüşsə, gələcəkdə də onun nəticəsini görəcəkdir. 
Yəni insan nə əkərsə, onu da biçəcəkdir. Əgər saleh əməl işləmişsə xeyr görəcək, 
əgər pislik etmişsə şərlə qarşılaşacaqdır. Karma bir səbəb-nəticə qanunu, bir 
kainat nizamıdır. Bu qanuna təkcə insanlar deyil, bütün varlıqlar tabedir. 
Reinkarnasiya
Karma qanununa əsaslanan reinkarnasiya ruhun bir bədəndən başqa 
bir bədənə köçməsi deməkdir. Hinduizmdə bu ruh köçünə 
“samsara”
yaxud 
“sansara”
deyilir. Hinduistlər inanırlar ki, insan əvvəlki həyatında etdiyi 
əməllərin nəticəsinə görə yenidən dünyaya gəlir. Əgər insan keçmişdə saleh həyat 
tərzi sürübsə, növbəti dəfə dünyaya gələndə daha yaxşı məqama yüksələcək, hətta 

---

181
MİLLİ DİNLƏR 
daha yuxarı kasta sinfinə keçə biləcəkdir. Yox əgər günahkar həyat yaşayıbsa, 
onda hər hansı bitki və ya heyvan şəklində yenidən dünyaya qayıdacaqdır.
Yoqa
“
Yoqa”
kəlməsi “vəhdət”, “əlaqə”, “harmoniya”, “təmrin”, “birləşmə” 
mənasına gələn 
“yodj”, “yudj”
sanskrit sözlərindən yaranmışdır. Hinduizmdə 
yoqa - fərdin yüksək mənəvi və psixoloji məqama yüksəlməsi məqsədini güdən 
müəyyən fiziki hərəkətlər və təmrinlərə verilən ümumi addır. Yoqa ilə məşğul 
olan şəxsə “yoqi” deyilir. Yoqi fikrini bir nöqtədə cəmləşdirərək fövqaltəbii 
qüvvələrlə rabitə qurmağa çalışır. Yoqa vasitəsilə hinduistlər insan orqanizminin 
psixoloji və fizioloji funksiyalarını idarə etməyə səy göstərirlər. Yəni yoqa 
müxtəlif mənəvi, psixoloji və fiziki təcrübələr deməkdir. Bir növ iradə tərbiyəsi 
və özünü kamilləşdirmə metodudur.
İbadət şəkilləri
Hindistanda hinduistlərə məxsus çoxsaylı məbədlər var. Buna baxmayaraq, 
Hinduizmə görə, insan hər yerdə ibadət edə bilər. Eyni zamanda, bu dində 
ibadətin müəyyən forması və şəkli yoxdur. Hinduistlər birlikdə ibadət etmirlər, 
dini ayinləri fərdi surətdə yerinə yetirirlər. Bu mənada hinduistlər üçün ibadətin 
yeri, zamanı və şəkli böyük əhəmiyyət daşımır. 
Bu dinin mənsubları çoxsaylı bütlərə sitayiş еdir, dini ayinləri icra edərkən 
ortaq ibadət rəmzi olan “Om” sözündən istifadə edirlər. Onlara görə, bu kəlmə 
özündə böyük hikmətlər ehtiva edən müqəddəs sözdür.