Raqamli mobil aloqa

SDMA texnologiyasining abonentlik uskunalari quvvatining 
yuqori emasligi 
va uzatish quvvatini tartibga solish dinamikasi-
ga bo‘lgan talablarning nisbatan pastligi, uni “telefon trubkasi” 
turidagi terminallardan foydalanuvchi harakatda shaxsiy radio-
aloqani tashkil etish uchun ko‘proq jalb qiladi. SDMAning aso-
siy afzalliklaridan biri – abonentni bir yo‘ldoshdan boshqasi-
ga “o‘tkazishda” qayta ulanishning “yumshoqligidir”. SDMA 
sotali tarqoq qabul qilish (axborotlarni qabul qilish har xil KA 
orqali qo‘shish bilan yoki qabul qilinayotgan signaldan sifat-
lisini avtomatik tanlash bilan amalga oshiriladi)ni ta’minlash 
uchun ham yaroqlidir, masalan, bu Glovalstar tizim tomonidan 
qo‘llab-quvvatlanadi. 
CDMA texnologiyasi muvaffaqiyatli sinab ko‘rilgan bi-
rinchi tijorat, bu yuklarni tashish nazoratini ta’minlovchi 
Omnitracs tizimidir. Bu texnologiyaning keyingi rivojlanish-
lari Amerikaning Global star, Star sys, Ellipse tizimlarida, 
shuningdek SAT-CDMA (Janubiy Koreya), SW-CDMA va 
SW-CTDMA (ESA) kabi uchinchi avlod tizimlari loyihalari-
da amalga oshdi. 
Ma’lumki, kanallarni bo‘lishni texnik amalga oshirish yo‘ldosh 
bortidagiga yerdagi stansiyalarga nisbatan arzonroq bo‘ladi, shu-
ning uchun CDMA texnologiyasiga asoslangan tizimlarda qoida-
ga ko‘ra shaffof retranslyatordan foydalanish ko‘zda tutilgan.
Aloha tizimi bu ko‘plab ko‘rinishli Aloha protokoli 1970 yillar-
ning boshlarida Gavay universtetida ishlab chiqariladi. Bu tizimda 
umumiy yo‘ldoshli kanalda paketlarni uzatishdan foydalaniladi. 
Xohlagan paytda har bir ES faqat bitta paket uzatishi mumkin. 
Ammo bunday holatda bir vaqtning o‘zida ikkita ES retranslyator-

---

241
ga paketlarni uzatish mumkin, bu esa qarama-qarshi to‘qnashuv-
larni yuzaga keltirishi mumkin. Natijada, yechimi talab qiladigan 
vaziyat yuzaga keladi.
“Aloha toza tizim” degan nom bilan mashhur. Aloqaning birin-
chi variantiga muvofiq , ES xohlagan paytda uzatishni boshlashi 
mumkin. Agar xabar tarqatilgandan keyin ma’lum bir vaqtdan 
so‘ng u “ijobiy kvitansiya” (uzatish muvaffaqiyatli o‘tadi) olsa, 
nizoli vaziyatni chetlab o‘tadi. Teskari holatda ES qarama-qar-
shi to‘qnashuvlar (qoplash amalga oshirildi yoki boshqa shovqin 
manbayi yuzaga keldi) yuzaga kelishini bilishadi va uzatishni tak-
rorlashadi (ya’ni salbiy kvitansiya olinadi). Agar ES eshitishdan 
so‘ng uzatishni darrov takrorlasa yana nizoli vaziyatga tushib 
qolishi mumkin. Nizoni yechishda qayta uzatishda tasodifiy ke-
chikishlarni kiritish va nizoga kirishgan paketlarni vaqt bo‘yicha 
tarqatish uchun muayyan muolaja kerak bo‘ladi.
Aloqa tizimining ikkinchi varianti bo‘yicha vaqt bo‘laklarga 
bo‘linadi, (oкно) darcha uzunligi bitta paketni uzatish uzunligi-
ga teng (hamma paketlar bir xil uzunlikka ega deb hisoblanadi). 
Agar paketlarni uzatishni faqat darchaning boshida boshlanishi 
talab qilinsa (vaqt yo‘ldoshga bog‘lanadi), unda yo‘ldoshli kanal-
dan samarali foydalanishda ikki baravar yutuqa erishish mumkin, 
chunki bunda qoplam (положения) bitta darcha uzunligi bilan 
chegaralanadi (Aloha toza tizimida ikkita). Bunday uzatish Aloqa 
ning sinxronli tizimi deb ataladi (15.1-rasm).
Aloha toza tizimining
noziklik davri
P
P
2P
Vaqt
Aloha toza tizimining
noziklik davri