Sahih İlmihal

MUSHAFA DOKUNMAK İÇİN ABDEST GEREKİR Mİ?

Kur’an’a dokunmadan abdestsiz olarak okumak ittifakla caizdir. İbni Abbas, Şa’bî, Dahhak, Zeyd Bin Ali, el Müeyyed Billah, Davud Zahiri ve başka alimler abdestsiz olarak Kur’ana dokunmanın caiz olduğunu söylemişlerdir.²⁰⁵

Abdestsiz olarak dokunulamayacağını söyleyenler şu hadisi delil getirirler; Amr Bin Hazm r.a.’den; Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem buyurdu ki; “Kur’an’a ancak temiz olan kimse dokunabilir.”²⁰⁶

Ancak bu hadiste geçen “temiz” kelimesi, cünüp olmayan²⁰⁷, abdestli olan²⁰⁸, bedeninde necaset olmayan ve mü’min²⁰⁹ arasında müşterek bir tabirdir. Bu sebeple abdestsiz olarak Kur’ana dokunulmayacağına dair bir delil yoktur.

Cünüp olarak Kur’an’a dokunulmayacağını söyleyenler de; “Ona ancak temiz olanlardan başkası dokunamaz”(Vakıa 79) ayetini delil getirirler. Lakin bu ayetteki “ona” zamiri Levhi Mahfuza döner ve temiz olanlar ile kastedilen de meleklerdir. Cünüp olan mümin ise Ebu Hureyre r.a. hadisinde de geçtiği gibi, necis değil, temizdir. Mü’min ister cünüp veya hayızlı, ister abdestsiz olsun temizdir. Ona ne hakiki anlamda ne de mecazi anlamda “necis” denilemez. Düşman topraklarına Mushaf ile sefer edilmesini yasaklayan hadis²¹⁰, necis olmakla vasfedilen müşriklerin ona dokunmamaları içindir.

Netice olarak diyebiliriz ki; şeriat abdestsizin ve cünüp olanın mushafa dokunmasını, Kur’an okumasını yasaklamamıştır. Lakin en faziletlisi abdestli iken okumaktır. Zira Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem kendisine verilen selamı teyemmüm ettikten sonra almıştır.

ABDESTİ BOZAN ŞEYLER

1- Önden ve Arkadan çıkan (idrar, mezi, meni, gaita ve yel gibi) şeyler; Saffan İbnu Assâl (radıyallahu anh) anlatıyor: "Rasulullah (aleyhissalâtu vesselâm) yolcu olduğumuz zaman, bize mestlerimizi üç gün üç gece, cenâbet hali dışında küçük ve büyük abdest bozma, ve uyku sebebiyle çıkarmamamızı emrederdi."²¹¹

Ebu Hureyre'nin (r.a.) naklettiğine göre: Allah Resulü sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu: "Herhangi birinizden hades (yel) vaki olursa, abdest almadıkça kılacağı namazı kabul edilmez" buyurdu.²¹²

Ali r.a.’den; Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem buyurdu ki; “Meziden dolayı abdest, meniden dolayı gusül gerekir”²¹³

2- Şuur kaybı (uyku, bayılmak, delirmek); Ali r.a.’den; Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem buyurdu ki; “Gözler dübürün bağıdır. Kim uyursa abdest alsın.”²¹⁴

3- Cinsel uzva şehvetle dokunmak; Büsre Bintü Saffan (radıyallahu anhâ) anlatıyor: "ResululIah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki: "Zekerine değen abdest almadıkça namaz kılmasın.''²¹⁵

Talk İbnu Ali (radıyallahu anh) anlatıyor: "Rasulullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ın yanına geldik. (Biz huzurlarında iken) bir adam geldi. Sanki o bir bedevi idi.

"Ey Allah'ın Resulü! dedi, kişi abdest aldıktan sonra zekerine değerse ne gerekir (abdesti bozulur mu, bozulmaz mı?)'' Rasulullah (aleyhissalâtu vesselâm) şu cevabı verdi:

"O, kendisinden bir parça değil midir?"²¹⁶

Ebu Hureyre r.a.’den;Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem buyurdu ki; “Birinizin eli arada bir örtü olmadan cinsel uzvuna dokunursa abdest alsın.”²¹⁷

4- Deve eti yemek; Câbir İbnu Semure (radıyallahu anh) anlatıyor: "Bir adam Rasulullah (aleyhissalâtu vesselâm)'a gelerek:

"Koyun eti sebebiyle abdest alayım mı?'' diye sordu. "Dilersen abdest al, dilemezsen alma!" diye cevap verdi. Adam bunun üzerine:

"Deve eti sebebiyle abdest alayım mı?'' diye sordu. Rasulullah (aleyhissalâtu vesselâm) bu sefer: "Evet, deve eti sebebiyle abdest al!" cevabını verdi. Adam tekrar:

"Koyun ağıllarında namaz kılayım mı?'' diye bir başka sual sordu: "Evet!'' cevabını aldı. Tekrar sordu:

"Pekala, deve ağıllarında namaz kılayım mı?'' "Hayır!'' buyurdu."²¹⁸

Şah Veliyullah Dehlevi der ki; “Daha önceki ümmetlere deve eti haram iken bu ümmete helal kılınmıştır. Şükür ifadesi olarak deve eti yedikten sonra abdest almak farz kılınmış olabilir. Allahu A’lem.”

ABDESTİ BOZMAYAN ŞEYLER

1- Şehvetsiz olarak veya arada örtü varken cinsel uzva dokunmak; yukarıda geçti.

2- Kadına dokunmak; Hz. Aişe (radıyallahu anhâ) anlatıyor: "Rasulullah (aleyhissalâtu vesselâm) kadınlarından birini öptü, sonra dönüp namaza gitti, abdest tazelemedi.

Urve rahimehullah der ki: "Kendisine: "Bu, sizden başka bir hanımı olmamalı!" dedim, Hz. Aişe gülmekle cevap verdi.''²¹⁹

3- Yara, hacamat gibi sebeplerle vücuttan kan çıkması; necasetler bölümünde ilgili rivayetleri kaydetmiştik oraya bakınız. Ayrıca Ebu Hureyre r.a. der ki; “Abdest ancak hadesten (önden ve arkadan çıkanlardan) dolayı gerekir.”²²⁰

4- Az yada çok kusmak; bunun abdesti bozduğuna dair delil yoktur. Yukarıda geçen Ebud Derda r.a. hadisi ise fiilî sünneti ifade etmektedir. Bu da bunun müstehap olduğunu gösterir. Zira fiilî sünnet vücup ifade etmez.

5- Abdestin bozulduğundan şüpheye düşmek; Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem buyurdu ki; "Sizden biri, karnında bir şeyler hissetse ve fiilen çıkıp çıkmadığı hususunda tereddüd içinde kalsa, bir ses işitmedikçe veya bir koku duymadıkça mescidden çıkmasın."²²¹

ABDEST İLE İLGİLİ MESELELER

1- Sağ el ile mazmaza; Humrân Mevlâ Osman anlatıyor: "Hz. Osman radıyallahu anh su istemişti. (Getirdim. Aldı ve) üç kere ellerine dökerek yıkadı. Sonra sağ elini kaba sokup mazmaza ve istinşakta bulundu (ağzına ve burnuna su alıp yıkadı). Sonra üç kere yüzünü, arkasından da dirseklerine kadar üç kere ellerini yıkadı. Sonra başına meshetti, sonra da topuklarına kadar ayaklarını üçer sefer yıkadı ve:

"Ben Resülullah aleyhissalâtu vesselâm'ı, şu abdestim gibi abdest alırken gördüm. Abdesti bitince de şöyle demişti:

"Kim şu abdestim gibi abdest alır, arkasından iki rek'at namaz kılar ve namazda kendi kendine (dünyevi bir şey) konuşmazsa geçmiş günahları affedilir."²²²

2- Sol ile sümkürmek; Ali bin Ebî Tâlib anlatıyor: Kendisi abdest almak için su istedi. Sonra abdest almaya başlayarak, ağzına su verdi, burnuna su verdi ve sol eliyle üç defa sümkürdü. Sonra şöyle dedi: İşte bu, Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem’ın aldığı abdesttir.”²²³

3- Tek avuçtan mazmaza ve istinşak; Abdu Hayr anlatıyor: "Hz. AIi radıyallahu anh bize geldi ve namaz kıldı. (Namazdan sonra abdest) suyu istedi.

"Suyu ne yapacak, namazı kıldı ya! Herhalde bize öğretmek istiyor!" dedik. İçinde su olan bir kapla bir leğen getirildi. Kaptan sağ eline su döktü: Üç defa ellerini yıkadı. Sonra üç kere mazmaza ve istinşakta bulundu. Mazmaza ve istinşakı su aldığı eliyle yaptı. Sonra üç kere yüzünü yıkadı, sağ elini üç kere yıkadı, üç kere sol elini yıkadı. Sonra elini kaba batırdı, bir kere başını meshetti. Sonra üç kere sağ ayağını yıkadı, üç kere sol ayağını yıkadı. Sonra: "Resülullah aleyhissalâtu vesselâm'ın abdestini bilmek kimin hoşuna giderse, işte o böyledir!" dedi."²²⁴

4- Oruçlu olunmadığı zaman mazmaza ve istinşakta mübalağa; Lakit b. Sabre’den: “...Ben: “Ya Rasulallah, bana abdestten bahset.” dedim. “Abdesti güzelce al, parmakların arasına suyu eriştir. Oruçlu değilken burnuna suyu çokça çek.” buyurdu²²⁵

5- Başın tamamını mesh etmek vaciptir; Allah Azze ve Celle buyuruyor ki; “Ey iman edenler! Namaz kılmaya kalktığınız zaman yüzlerinizi, dirseklerinize kadar ellerinizi, başlarınızı meshedip, topuklara kadar ayaklarınızı yıkayın..” (Maide,6)

Abdullah İbnu Zeyd İbni Asım İbni'l-Ensâri radıyaIlahu anh'ın anlattığına göre, kendisine:

"Bizim için, Resülullah aleyhissalâtu vesselâm'ın abdestiyle bir abdest al (da görelim)!" diye talepte bulunuldu. O, hemen bir kap (su) isteyip, önceki hadiste anlatılan şekilde abdest aldı. Abdest alışını anlatan rivâyette şu farklı açıklama var:

"Başını meshettikte ellerini (saçları üstünde) ileri ve geri doğru yürüttü. (şöyle ki: Mesh ameliyesine başın ön kısmından başladı ellerini enseye doğru götürdü. Sonra, başladığı yere kadar geri getirdi. Sonra ayaklarını yıkadı.''²²⁶

İbnül Müseyyeb r.a. dedi ki; “Başı mesh konusunda kadın da erkek gibidir.”²²⁷

6- Baş kaç kere mesh edilir?; Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem’in başını bir kere, iki kere ve üç kere meshettiği sahih olarak rivayet edilmiştir.²²⁸

7- Sarık üzerine mesh edilebilir; Bilal (radıyallahu anh) anlatıyor: "Rasulullah (aleyhissalâtu vesselâm) mestleri ve sarığı üzerine meshetti."²²⁹

Sevban’dan: Rasulullah (bir defa gece baskını için) Seriyye (askeri birlik) göndermişti. (Şiddetli bir) soğuğa tutuldular, Rasulullah’ın yanına döndükleri zaman onlara sarıklarının ve ayakkabılarının üzerlerine meshetmelerini emretti.²³⁰

Sarık üzerine mesh etmede abdestli olarak sarmış olmak şart olmadığı gibi belirli bir süre ve mesafe ile de sınırlandırılamaz. Zira bu konuda delil yoktur. Sahabelerin cumhuru sarık üzerine mesh etmeyi caiz görmüşlerdir.

8- Kulakların içi ve dışı mesh edilir; Abdurrahman b. Meysere el-Hadrami, el-Mikdam b. Ma’dikerib el-Kindi’nin şöyle dediğini işittim demiştir: Rasulullah’a bir abdest suyu getirildi ve abdest aldı, ellerini üç kerre yıkadı, sonra üç kerre de ağzına ve burnuna su verdi, sonra da yüzünü ve kollarını üç kerre yıkadı. Nihayet başını, kulaklarının içini ve dışını meshetti. Parmaklarını kulak deliklerine soktu²³¹

Abdullah b. Amr demiştir ki: Bir adam Rasulullah’a gelip:

“Ya Rasulallah, abdest nasıl alınır?” diye sordu. Rasulullah da bir kap su isteyerek, ellerini üç kere, yüzünü üç kere, kollarını üç kere yıkadı. Başına mesh etti. Şehadet parmaklarını kulaklarına sokarak uçlarıyla içini, baş parmaklarıyla dışlarını meshetti. Daha sonra ayaklarını üçer kere yıkadı. Akabinde de şöyle buyurdu:

“İşte abdest böyle alınır. Kim buna bir şey ekler veya eksiltirse kendisine kötülük etmiş ve zulmetmiş olur.” Veya “zulmetmiş ve kötülük etmiş olur.”²³²

9- Başın meshadildiği su ile kulakları meshetmek ve gerekirse yeni su almanın caiz oluşu; Sahabelerin çoğunda rivayet edilen hadiste; “Kulaklar baştan sayılır”²³³ buyrulmuştur. Dolayısıyla kulakları meshetmek için ayrıca su almaya gerek yoktur. Yeni su almanın caiz oluşu da şu hadisten anlaşılmaktadır;

Abdullah Bin Zeyd r.a.’den; “Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem kulaklarını mesh etmek için yeni su aldı.”²³⁴

10- Boynu mesh etmek bidattir; boynun mesh edileceğine dair sahih bir şey yoktur.²³⁵

11- Ayakları topuklara kadar yıkamak; İbnu Amr İbni'l-As radıyallahu anhümâ anlatıyor: Halk ikindi namazı sırasında acele etti ve bir kısmı alelacele abdest aldı. Biz onlara ulaştık. Ökçelerine su değmemiş, parlıyordu. Bunun üzerine Aleyhissalâtu vesselâm:

"Ökçelerin ateşte vay hâline! Abdesti tam alın!'' buyurdular."²³⁶

12- Ayak parmaklarını ovalamak; el Müstevrid Bin Şeddad r.a.’den; "Rasulullah aleyhissalâtu vesselâm'ı gördüm. Abdest aldığı zaman ayaklarının parmaklarını serçe parmağı ile hilâlliyordu."²³⁷

İbn Abbâs (r.a.)’den rivâyet edildiğine göre, Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem buyurdular ki: “Abdest aldığında el ve ayak parmaklarının arasını hilalle”²³⁸

13- Abdestten sonra ön tarafa su serpmek; Hakem İbnu Süfyan es-Sakafi anlatıyor: "Rasulullah aleyhissalâtu vesselâm abdest alırken eteğine su serperdi.''²³⁹

14- Abdest uzuvlarından yıkamadık yer bırakmamak; Câbir radıyallahu anh anlatıyor: "Hz. Ömer radıyallahu anh bana şunu söyledi: "Bir adam Resülullah aleyhissalâtu vesselâm'a gelmişti. Bunun abdest almış fakat ayaklarının üzerinde tırnak kadar bir yeri yıkamadan bırakmış olduğunu gördü. ResüluIlah aleyhissalâtu vesselâm, adama derhal müdâhaIe etti:

"Git abdestini güzel kıl!" Adam gidip yeniden abdest aldı, sonra namazını kıldı."²⁴⁰

Enes b. Malik’den: Bir adam abdest almış, ayağı üzerinde tırnak kadar bir yeri bırakmış olduğu halde Rasulullah’a geldi. Rasulullah da ona:

“Dön, abdestini güzelce al.” buyurdu²⁴¹

15- Abdest alırken kullanılan su miktarı; Sefine radıyallahu anh anlatıyor: "Resülullah aleyhissalâtu vesselâm'ı bir sa' miktarındaki su cenâbetten yıkar, bir müdd su da abdestine yeterdi."²⁴²

16- Sıralamaya uymamak abdesti bozmaz; Mikdam Bin Madikerb r.a.’den; “Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem abdest alırken ellerini üç kere, yüzünü üçkere, kollarını üç kere yıkadı, sonra üçer kere mazmaza ve istinşak yaptı ve başını mesh etti. Kulağının içini ve dışını mesh etti ve üç kere ayaklarını yıkadı.”²⁴³

17- Abdestte aşırılığın yasaklanması; Abdullah b. Amr demiştir ki: Bir adam Rasulullah’a gelip:

“Ya Rasulallah, abdest nasıl alınır?” diye sordu. Rasulullah da bir kap su isteyerek, ellerini üç kere, yüzünü üç kere, kollarını üç kere yıkadı. Başına mesh etti. Şehadet parmaklarını kulaklarına sokarak uçlarıyla içini, baş parmaklarıyla dışlarını meshetti. Daha sonra ayaklarını üçer kere yıkadı. Akabinde de şöyle buyurdu:

“İşte abdest böyle alınır. Kim buna bir şey ekler veya eksiltirse kendisine kötülük etmiş ve zulmetmiş olur.” Veya “zulmetmiş ve kötülük etmiş olur.”²⁴⁴

Yine buyurmuştur ki; “Bu ümmette temizlik ve dua hususunda aşırı giden bir topluluk olacaktır.”²⁴⁵

18- başkasına abdest aldırmak; Muğîre (r.a.) anlatıyor: Tebuk savaşında, Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem abdest alırken, eline abdest suyunu döktüm. Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem mestleri üzerine mesh etti.²⁴⁶ Yine Üsame Bin Zeyd r.a. de Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem’e abdest aldırmıştır.

19- Abdest alırken konuşmak caizdir; bundan yasaklayan bir delil yoktur.

20- Abdest esnasında uzuvları yıkarken okunacak duaların aslı yoktur, bidattir.

21- Abdest alırken azalarını kaç kere yıkadığından şüphe eden, kesin bilgiye itibar eder, en az sayıyı dikkate alır.

22- Abdest azalarındaki mum, oje gibi altına su geçirmeyen maddeler abdeste engeldir. Ancak kına gibi sadece rengi değiştiren şeyler abdeste engel olmaz.

23- İstihazeli (özür kanaması) olan kadın, namaz vaktini tamamen kaplayan kanama, idrar akıntısı ve yel kaçırma gibi özrü olan kişiler her namaz vakti için abdest alır ve özrü devam etse de vakit çıkana kadar abdesti devam eder.

24- yaz kış havlu ile kurulanmak caizdir.

25- Abdest alırken başkasından yardım almak caizdir.²⁴⁷