Search York

with the advice of the Bishop of the diocesiT: and after his

decease, by the advice of the master of St. John's college in

Cambridge. And to purchase lands to the value of 10/.

yearly, notwithstanding the statute of mortmain.

OF ORIGINALS. 505

A gift of the chiu-ch of Thorne in the county of York ;

dated May the 21st. To stand for perpetuity, with all things

therein, the ornaments of gold and silver excepted ; being

a corporation granted to divers persons, by the name of

Wardens of the church of Thorne. To purchase 20Z. by

year of the King, or any other person or persons, for the

erection of a school.
A free school granted to the inhabitants of Gyggleswick

in Craven, in the county of York : whereof John Nowel,

clerk, vicar of Gyggleswick, William Cotterel, Henry Te-

nant, and others, were appointed governours, to make sta-

tutes and orders concerning the said school, with the assent

of the bishop of the dioces. And the King gave certain

lands, to the value of 20Z. per ann. and also licence to pur-

chase other lands, to the value of 30/. per ann. The patent

bearing date May the 26th.

K.
The Duke of NortJiimiherland to the Secretary^ blaming

the carelessness of some courtiers at that time ; and giv-

ing account of good hopes of the King''s recovery.

I HAVE receyved soche lettres as came in your packytt, aiss. Ce-

for the which I hartelie thank you, wishing yt might have*"'"'^"*

byn so, as your helthe wolde have permytted you to have

delivered them your silfFe. Yt was styll sayde here, that

you had but a grudginge of an ague ; but now we heare

the contrary, and that you have byn thies thre or four fytts

grevously handelyd : for which I am right sorye, trustino-

to God the worst ys past. Whereof I wolde be as gladde

as any man, both for your own compforte, as also for the

advaunceraent of the King's waightie affayres. Your com-

panyon doth beare out the burdeyn with as moclie payne as

any man can do, so moche ys his good wil towardes the

service of his master and his countrie, that of a great deale

of payne he maketh litle appearance. Others we have,

^vhos sorte you are wel acquaynted withal, that nether ern-

506 A REPOSITORY

est zeale, or consideration of tyme, can skarcely awake theyni

1 62 out of theyr wonted dreames, and smothelie wynketh al

care from theyr harts, how urgent or wayghtie soever our

causes ar. Which thinge I can so yvel beare, as indeed of

late, but for my duty to the state, my harte colde skarsly

endure the mannour of yt, specially in thies mooste careful

dayes. Wei, I do herewith too much trouble you, and re-

ceyvyth no plessir with so often remeinbring the forgetful-

ness (or, I sholde say, the carelesnes) of others.
But now I wil recompfort you with the joyful compfort,

Avhich our physicians hath thies two or three mornings re-

vyved my spiritts withal ; which ys, that our soveraine Lord

doth begin very joyfully to encrese and amende, they hav-

yng no doubt of the thorro recoverye of his Highnes, the

rather becaus his Majestic is fully bent to follow theyr

counsil and advyce : and thus with my hartie commenda-

tions, I wish you perfytt helthe. From Grenewyche this vii

of May, 1553.
Your assured loving frende,

To my very loving Jrend, Northumberland.

Sir Wylliam Cycyll, knight.

L.
Some original letters and declamations in Latin; being

learned exercises of King Edward^ both bejhre and soon

after his access to the crown.

I.
An epistle toKingHenryhisJather; who had sent him a buck.
Regiae Majestati,

Ex omnibus quae me oblectabant, cum essem tecum, rex

nobilissime, atque pater illustrissime, nihil magis recreavit

animum meum, quam quod mihi copiam feceris videndi et

observandi Majestatem tuam. Amor enim mens in te con-

spectu tuo exercitatur : turn quod natura id confirmat ; turn

quod paterna tua pietas magis ac magis quotidie erga me

OF ORIGINALS. 507

augescit. Quamobrem ingentes gratias tibi ago. Et contendo

etiam atque etiam ab te, ut te iterum visam, cum tibi libitum

fuerit. Quod quo citius fuerit, hoc mihi gratius erit.
Deinde, ingentes tibi gratias ago pro cervo quem ad me

misisti. Quod signum est, te etiam mei absentis meminisse.

Denique rogo te, ut des mihi benedictionem tuam. Opto

tibi muhara salutem. Vale, rex nobilissime, atque pater il- lo3

lustrissime. Hatfeldise, quarto Septembris, an. 1546.
E. Princeps.
II.
Another epistle to King Henry; who had sent the Prince a

new-year'' s-ffift.

Regiae Majestati,

Cum tot et tanta in me contuleris beneficia, rex nobi-

lissime, atque pater pientissime, quae vix numerare queam,

turn hsec strena, quam ad me postremum misisti, videtur

mihi non solum praeclara, verum etiam paternae tuae pietatis

erga me plenissima. Ob quam ingentes tibi gratias ago. Et

cogito me, quanquam adnitar pro viribus omne tempus vitse

meae, et laborem in omni genere officiorum, tamen vix mag-

nitudinem beneficiorum tuorum attingere posse. Quare

conabor, quod natura et officium postulat, Majestati tuae

placere, atque esse optimi patris bonus filius, ac sequi exem-

plum virtutis, sapientiae, et pietatis tuae. Quam rem spero

tibi futuram gratissimam. Atque hoc melius praestabo, si

pergas in benevolentia tua erga me : et mihi quotldianam

tantam benedictionem impertias. Dom. Jesus te servet in-

columem. Hertfordiae, decimo Januarii, an. 1546.

E. Princeps.
III.
Another epistle of the Prince to the King; upon occasion of'

a peace after his zoais with France.

Nihil ad te literarum dedi hoc longo tempore, rex il-

lustrissime, ac pater nobilissime: non quod fui aliqua ex

parte negligens, sed quod ego, considerans Majestatem tuam

508 A REPOSITORY

perturbari negotiis bellicis, putavi me pcrturbaturuni Ma-

jestatem tuam his puerilibus Uteris meis. Atque ideo ve-

niebat in mentem mihi scrupulus quidam, num scriberem

ad te, annon. Sed nunc considerans, quod sicut quivis la-

boriosus post diuturnum laborem cupit recreare animum ;

sic spero, cum Majestas tua longo intervallo habuerit nego-

tium, has pueriles literas meas potius recreaturas animum

tuum, quam perturbaturas.

Nam quia es amabilis et benignus mihi pater, et spero

me futurum obsequentissimum tibi filium ; ideo judico be-

nevolentiam tuam boni consulturam literas meas, ex se in-

dignas. Prseterea, rogo Majestatem tuam, ut impertias

mihi benedictionem tuam : optoque tibi bonum eventum in

omnibus negotiis tuis. Vale, pater nobilissime, et rex il-

lustrissime. Hunsdoniae, secundo Junii, an. 1546.
Edouardus Prlnceps.
164 IV.
An epistle of the Prince to Queen Katharine : thanls for

her nezv-years-gift, being the King and Queen''s pictures.

Reginae Catharinae,
Quod non ad te diu scripserim, regina illustrissima at-

que mater charissima, in causa fuit, non ncgligentia, sed

studium. Non enim hoc feci, ut nunquam omnino scribe-

rem. Quare spero te futuram contentam, et gavisuram,

quod non scripserim. Tu enim vcUes me proficere in omni

honestatc et pietate. Quod est signum insignis et diuturni

tui amoris erga me.
Atque hunc amorem multis beneficiis mihi declarasti : et

prfficipue hac strena, quam proxime ad me misisti. In qua

regiae Majestatis et tua effigies ad vivum expressa contine-

tur. Nam jilurimum me delcctat vestras imagines abscntium

contcmplari. Quas libentissime videre cupio pra^sentes : ac

quibus maxime tum natura tum officio devinctus sum.

Quamobrem majores tibi gratias ago ob banc strcnam, quam

si misisses ad me preciosas vestes, aut aurum celatum, aut

quidvis aliud eximium.

OF ORIGINALS. 509

Deus Celsitudinem tuani, quam mc brevi visurum spero,

servet incolumem. Hartfordiae, decimo Januarii, 1546.

E. Princeps.
V.
The Prince's epistle to the Archbishop of Canterbury^ his
godfather, upon a golden cup sent him for a ne'w-year''s-
gift ; with a letter.
Cantuariensi Archiepiscopo,
Duae res mihi calcar addiderunt, ut ad te literas scri-

bam, suscej)tor amantissime. Prima, ut tibi gratias agam ob

calicem ; deinde, ob literas tuas, quas ad me postreinuni mi-

sisti. Poculum tuum perhibet testimonium, te mihi plurimos

fclicissimos annos optare ac precari. Ex literis autem tuis

multum fructus accepi. Quod in illis me hortaris, atque

veluti stimulum mihi addis, ad perdiscendas bonas hteras,

quas mihi usui futurae sint, cum ad virilem perveniam aeta-

tem. Literae vero bonae, et artes hberales mihi discendae

sunt ; quod Aristippus hoc dicere solet : Disce, puer, qucn

tibi viro sunt usui J'utura. Atque etiam huic quadrat ille

Cicero, eloqvientissimus autor, narrans : Literariim stttdia

adolescentiam ahmt, senectutem oblectant, res secundas or-

nant, adversis perfugi%im ac solatium prabent, delectant

domi, non impediunt Jbris : pernoctant nobiscum, peregri-

nantttr, rusticantur.

Denique exoratum te volo, ut boni consulas latinitatem

meam, ipsa barbaric barbariorem, cum tua eloquentia sit

excellentissima. Vale, susceptor amantissime, oculis meis l6'5

mihi charior : cui multum felicitatis opto. Hartfordiae, 24°

Januarii, an. 1546.
E. Princeps.
VI.
The Prince to his sister, the Lady Mary, who had been sick.
Sorori Mariae,

Non doleo tantum quod non scripseris ad me hoc longo

tempore, soror charissima, quantum gaudebam te recupe-

rasse valetudinem tuam. Nam etsi non scripseris ad me,

510 A REPOSITORY

scio tamen te non carere benevolentia erga me : valetudo

aiitem' tua laetificat me, quia amo te, et aegritudo tua facit

me tristem eodem nomine. Gero autem amorem erga te,

turn quod sis soror mea, turn quod natura facit me amare

te. Quare cura valetudinem tuam ; et ne labores, ut scribas

ad me, quando aegritudo tua non vult sinere te. Benevo-

lentia enim et amor tuus accipitur in bonam partem, etsi

nihil literarum des.

Deus det tibi sapientiam Hester. Saluta quaeso Domi-

nam Turwit, Dominam Herbard, et Dom. Lanam. Vale,

soror charissima. Hunsdoniae, vigesimo Maii, an. 1546.
E. Princeps.
VII.
The Prince to his sister, the Lady Elizabeth, upon the de-

parture of her from him.

Sorori Elizabethae,

Loci quidem mutatio me non tan turn angebat, charis-

sima soror, quantum discessus tuus a me. Nunc autem nihil

omnino mihi gratius acciderc potest, quam tuae literae. Ac

praecipue quod ad me prior dedisti literas, ac me literas

scribere provocasti. Quare ingentes tibi gratias ago, turn ob

benevolentiam tuam, tum ob celeritatem. Itaque adnitar pro

viribus, te si non superare, saltern aequare benevolentia ac

studio. . Hunc vero meum dolorem consolatur, quod spero

me brevi visurum te, si nuUus interim, neque apud mc, ne-

que apvid tc, casus interveniat ; ut mihi retulit mens came-

rarius. Vale, soror charissima. Quinto Decembr. an. 1546.

E. Princeps.
i66 VIII.
The Prince to Dr. Cox, his preceptor and almoner, shew-

ing his remembrance and love of him by writing to him;

and praying him to thank the secretary for his sand-box

sent him.

Richardo Coxo,

Quemadmodum officium nicum postulat, scribo ad te

literas, eleemosynarie charissime, ut scias me tui memi-

OF ORIGINALS. 511

nisse. Si enim non scriberem ad te, esset signum me tui

oblivisci. Sed nunc cum scribam ad te est signum me te

amare, et tui meminisse. Et qucmadmodum qui scribit ad

unum, non potest non meminisse illius, quia scribit illius

nomen in superscriptione ; sic ego, cum scribo ad te, non

possum oblivisci tui.

Pra^terea, hortor te, ut literas sint aeque dulces tibi, ac

venatio et aucupium delectant alios. Literag enim sunt me-

liores thesauris. Et quicunque tenet literas, tenet magnum

thesaurum. Nam dicitur in Paradoxis Ciceronis, Quod solus

sapiens, dives. Literse enim sunt diviti^e.
Saluta, qua^so, Secretarium Regis, ac illi gratias age pro

pixidicula arenaria. Nunc, optime vale, mi elecmosynarie

ornatissime ac amantissime. Deus ne sinat pedem tuum

averti a justa via. Hartfordias, nono Aprilis, anno 1546.

Tui amantissimus discipulus,
E. Princeps.

IX.

The Prince to Dr. Cox, in commendation of diligence and
learning ; and thanking him for his correcting of an
error.
Ex quo Foulerus abiit, elecmosynarie charissime, non

misi ad te epistolam, quia cognovi neminem iterum ad te

venire ab illo tempore hucusque. Quod autem non exaravi

ad te phrases, elegantes sententias, et elegantia verba, liujus

rei negligentiam expulsurum spero. Si enim fucro tardus

m conatis, formicas essent meliores me. Formicae enim labo-

rant; et ego essem negligens. Atque mihi videtur qua-

drare huic, quod ait Hebraeus ille sapiens, Tarda mamisfa-

cit jKMperem; celeris autem divitem. Ago tibi gratias etiam,

quia narrasti mihi erratum meiim. Illi enim sunt amici mei,

qui indicant mihi culpam meam.
Deus immortalis, et exhilarator omnium, afficiat te gaudio,

et servet te incolumem; etaugeat sapientiam tuam; atque det

tibi gratiam, ut consequaris voluntatem ejus; ut post banc

vitam vivas cum ChrLsto in aeterno regno ej us. Optime valeas,

praeceptor charissime. Hunsdonise, tertio Julii, an. 1546,
E. Princeps,
VOL. II. P. 2.

512 A REPOSITORY

167 X.
The Prince, nmv King, to Queen Katharine ; upon the death

of King Henry, his father.

Reginae Catliarinae,
Plurimas tibl gratias ago ob epistolam, quam ad nie

postremum misisti, charissinia mater ; quae sane est sigmnu

insignis tui ac quotidiani amoris in me. Porro cum visum

sit Deo Optimo Maximo, ut mens pater, et tuus conjunx,

Rex illustrissimus, banc vitam finiret, nobis ambobus com-

munis est dolor. Hoc vero nobis consolationem afFert, quod

jam sit in coelo ; atque quod ex hac vita misera profectus

est in felicem et aeternam beatitudinem. Quisquis enim

hie felicem agit vitam, atque rempublicam recte gubernat,

sicut nobilissimus mens pater fecit, qui promovit omnem

pietatem, atque expulit omnem ignorantiam, habet certissi-

mum iter in coelum. Quamvis vero natura jubet dolere, ac

lachrymas effundere ob discessum ejus absentis, tamen Scrip-

tura ac prudentia jubet moderari affectos istos, ne videamur

nullam omnino spem habere resurrectionis mortuorum, et

vita defunctorum.

Praeterea, cum tua Celsitudo in me tot beneficia contulit,

ego debeo quicquid commodi possum tibi afFerre, praestare.

Opto tuae Celsitudini plurimam salutem. Vale, Regina ve-

neranda. E Turri, septimo Februarii, anno 1546.

E. Rex.

XI.

The young King to his sister, the Lady Mary ; npon the

said sad occasion.

Sorori Maria?,
Natura, non sapientia, nobis classicum canit ad lamen-

tandum patris nostri charissimi mortem. Natura enim pu-

tat se ilium amisisse moi'tumn. At sapientia credit, quod

is qui vivit cum Deo, est in aeterna felicitate. Quare quum

Deus miserit nobis talem sapicntiam, non debemus mortem

illius lugerc, cum ejus voluntas sit, qui omnia in bonum

operatur.
Quod ad me autem pertinet, ero tibi charissimus frater, et

OF ORIGINALS. 513

omni benevolentia exuberans. Deus Opt. Max. te inibuat suis

(lonis. Vale. E Turri Londoniensi; octavo Feb. anno 1546.

E. Rex.
XII.
Another to Ms sister, the Ladi/ Elizabeth ; upon the said 1 68

death of' the King^ their Jather.

Sorori Elizabethae,
Minime opus est mihi te consolari, charissima soror;

quod eruditione tua cognoscis, quod sit faciendum. Pru-

dentia vero, et pietate tua, quod eruditio docuit te cognos-

cere, facto praestas. Non enim lugendus est pater noster,

quamvis nobis charissimus fucrit; quod jam sit in coelo.

Nee mors ejus est deploranda, qua? est via ex hac vita misera

ad longe feliciorem. Quare quisque debet adniti pro viri-

bus, ut sapientia vincat naturam, et fortitudo moderetur

affectus, et consilium gubernet judicium populi. Quisquis

enim hoc facit, is vei-e Christianus appellatur. Ac siquis

dicat, qui huic contrarium facit, Christianum, eum certe

falso, atque illi indigno nomine, nuncupat.

Praeterea, literje tvia? mihi admodum arridebant, tum quod

in illis elegantes sententiae continentur, tum quod ex illis

sentio te sequo consuluisse animo mortem patris nostri.

Porro, si ullo modo possum tibi commodare, libenter prae-,

stabo. Optime vale. E Turri ; octavo Feb. anno 1546.
E. Rex,
XIII.
A declamation made by King Edward VI. June the 23d,

1549, being one of his Latin exercises. The theme was.

Virtus. And the question declaimed upon was. Whether

the act of virtue, or the habit, were more praiseworthy

and preferable.
Omnes quidem, et philosophi ethnici et doctores eccle-

siastici, concludunt, quod Virtus sit affectus quidam, imitans

decora, honesta et laudabilia : vitans vero turpia, seu ob-

scaena, et omnia ilia quae pugnant cum norma rationis.

VOL. II. PART II. L 1

514 A REPOSITORY

Hanc oh causam omnes viri docti in hoc iniindo nihil pras-

stantius, nihil pulchrius, nihil magis decorum judicavcrunt,

quam ilia virtus. Si homo excellat caeteris animantibus,

quia est animal, et particeps rationis, tum etiam ilia res, quaj

ab hac parte hominis procedit, est optima et pulcherrima.

Quanquam eiiim hoc omnes univoce affirmant, Virtutcm

esse summum bonum^ aut 7nagnum bonum ; et doctissimi

inter se disceptaverunt, qujE pars virtutis sit alteri prae-

ferenda: ut
An actio virtutis, vel habitus^ sit laudabilior, et prcEstantior.
Hoc igitur est thema, de quo jam tractabo. Ego autem

in hac quaestione seu controversia has teneo partes, habitum

1 69 non esse praestantiorem actione. Idque per partes probabo.

Sunt autem duo virtutum genera : quorum unum est philo-

sophicum ; aliud theologicum. Et quanquam omnes philoso-

phicie sunt etiam theologicae, tamen plures in theologia re-

citantur, quam in philosophia. Philosophicae enim sunt

quatuor, prudentia, justitia, fortitudo, et temperantia. Quid !

audetne prudentia se comparare justitiae ? Audetne scientia

se comparare fortitudini ac temperantiae ? Audetne cognitio

se ajquiparare tam pulchro numero virtutum clarissimarum ?

Recte, recte dictum est a Cicerone illo jjulcherrimo philo-

sopho, Omnis laus virtutis in actione consistit. Jam au-

tem justitiam esse praestantiorem prudentia, multis modis

praestabo.
Quod si enim ea vita contigerit sapienti, ut omnium rerum

affluentibus copiis ditetur; quamvis ibi possit rerum ordi-

nem secum considerare et perspicere; tamen si tanta sit

solitudo, ut hominem videre non possit, excedet e vita, po-

tius quam haec patietur, Igitur illae virtutes, quae maxime

hominum societatem defendunt, sunt optimse. Justitia au-

tem et fortitudo et temperantia magis colunt hominum so-

cietatem, et magis defendunt remp. quam prudentia: quare

sunt meliores prudentia. Ita, nisi rerum scientia et cognitio

ad se adjuvandum appellet justitiam, solivaga erit cognitio,

et jejuna. Quam ob causam concluditur justitiam esse po-

OF ORIGINALS. 515

tiorem prudentia; et omne officium, quod ad conjunctionem

hominum, et ad societatem tuendam valet, anteponendum

est illi officio, quod in rerum omnium scientia, intelligentia

et cognitione versatur, aut consistit.

Hanc meam sententiam de justitia et prudentia tenet ille

praestantissimus philosophus et orator, M. T. Cicero, et Ari-

stoteles. Cicero autem in primo libro Officiorum, non solum

affirmat justitiam esse pra?stantiorem prudentia, sed etiam

non paucas rationes addit. Hoc igitur jam a nobis proba-

tum fuit, actionem virtutis philosophicae esse meliorem ha-

bitu. In sacris vero Uteris apparet, charitatem esse meli-

orem fide. Paulus vero ad Corinth, [cap. xiii.] dicit, Tres

sunt virtutes, fides, spes, et charitas : sed optima horum,

cliaritas. Dicet autem quis, fides justificat. Ergo fides est

melior operibus. Nego argumentum. Non enim habet con-

sequentiam. Fides justificat. Ergo melior est charitate. Si

enim essent contradictoriae sentential, tum Paulus

non affirmasset, et charitatem esse mehorem fide, et fidem

justificare. Hasc vero ratio est, quare non sunt contradicto-

ria haec duo. Prima bona opera quae facimus, non justi-

ficant. Primum vero opus Christiani, ordine natural, est

effectus. Ergo fides justificat. Sed prima opera non sunt

semper optima. Ergo, non necesse sequi, et valere hoc ar-

gumentum ; fides justificat ; ergo, est melior operibus.

Cum igitur in omnibus, et philosophicis et theologicis vir-

tutibus, actio sit melior quam habitus, tum in omni genere

virtutis actio est melior quam habitus. Finis enim proposi-

tus uniuscujusque rei est melior, quam res spectantes ad il-

ium finem in bonis rebus. Sed finis omnis habitus est actio.

Finis enim propositus omnis prudentiae est, ut justitiam ad-

ministremus, et pie vitam colamus, atque in societate humanae

totum tempus vitae, totum honorum et divitiarum cumulum,

totas denique opes et facultates impendamus. Ergo illae vir-

tu tes, quae versantur in actione et societate tuenda, meliores

sunt quam quae in habitu consistunt. Ha?c vero ratio a 1 70

firmis dictis sumitur. Et quomodo confutari possit, adhuc

non video. Hoc igitur sequitur, quod actio sit melior habitu.

Illfe enim virtu tes, quae administrant, regunt et defendunt

I. 1 2

516 A REPOSITORY

respublicas, niulto pulchrius negotium susceperunt, quam

iilae quae solum in rebus perspiciendis versantur.

Sed illae primas omnes in actione, alise vero in habitu.

Ergo, illa^ virtutes quae sunt in actione, sunt nieliores iis

quae sunt in habitu.
Objicient fortassc adversarii, quod causa bonse rei est nie-

lior eflectu : sed habit um esse causani actionis affinnabunt :