ŞEKİl listesi tablo listesi ekiP ÖzgeçMİŞleri ÖNSÖzler 6 araştirmanin amaci ve kapsami 11 araştirmanin yöntemi 13

DÜNYADA TARIM

Dünyada Tarımın Tarihsel Gelişimi

Yeryüzünde yaşama başlayan ilk insan hayati fonksiyonlarını devam ettirebilmek için enerjiye ve bu enerjiyi sağlayabilmek için de gıda tüketimine ihtiyaç duymuştur. Günümüz insanının günlük kalori ihtiyacı 2000-3500 kalori civarındadır. Bu kalori ihtiyacı ilk insanların yaşam koşulları dikkate alındığında daha da fazlalaşmaktadır. Bu doğrultuda ortaya çıkan ilk dönem avcılık ve toplayıcılık dönemidir.

Çevrelerindeki yabani hayvanları izleyebilme ve taklit etme yeteneğine sahip olan ilk insanlar böylelikle yenebilecek bitkileri tanımışlardır. Etçil hayvanları taklit ederek ve ihtiyaçlarına göre tercih yaparak ise etçil beslenmeyi keşfetmişlerdir. Her yeni nesil bu konuda daha ileri bir teknik geliştirerek avlanma dönemlerini belirlemiştir. Nüfusun az ve doğal kaynakların çok olması bu sürecin binlerce yıl sürmesini sağlamıştır. Bu süreç içerisinde insanlar göç ederek gıda kaynaklarının bulunduğu bölgelere yönelmişlerdir. Ancak gıda kaynaklarına ulaşımda sıkıntılar yaşanmaya başladığı zaman gıda kaynaklarını kendi bulundukları bölgelerde yetiştirme gibi bir fikir oluşturmuşlardır. Bu sürecin sonunda ise hayvanların evcilleştirilmesi ve bitki yetiştiriciliği ortaya çıkmıştır. Milattan önce 12.000 yıllarında başlayan bu süreç milattan önce 7.000 yıllarına kadar sürmüştür.

Yabani hayvanların doğal ortamlarda hapsedilmesi ve gıdalarının insanlar tarafından verilmesi ile hayvanların evcilleştirilmesi ve bitki yetiştiriciliğinin başlaması dönemi ortaya çıkmıştır. Günümüz evcil hayvancılığı bu süreç içinde başlamış, hayvanların beslenme, üreme, bakım ve hastalıkları konularında ilk veriler bu dönemden itibaren gelişmiştir. Başlangıçta evcilleştirilen hayvanların beslenmesi için yapılan bitki üretimi, genişletilerek insanları tükettikleri bitkilerin üretimini de kapsamıştır. Tarımın gelişmesi ilk kentleşme olgusunu yaratmış ve küçük tarım pazarları oluşturulmuştur. Tarımdaki bu gelişmeler kent yaşamına geçişi hızlandırmış ve kent yaşamı ile birlikte sanat, bilim ve ticaret de gelişmeye başlamıştır.

Dünya Tarım Sektörüne Genel Bakış

Tarım sektörü insanlığın temel ihtiyacı olan beslenmeyi karşılaması sebebiyle varlığını ve önemini her daim sürdürecek sektörlerden biridir. Beslenme ihtiyacının karşılanması sektörün başat işlevi olup tarım dışı sektörlere hammadde sağlaması ve istihdamı artırması gibi yan işlevlere de hizmet etmektedir.
Sektör toplam istihdam içerisinde önemli bir konumdadır. Gelişmiş ülkelerde bu sektördeki istihdam giderek azalsa da, gelişmekte olan ve az gelişmiş ülkelerde sektör hala önemli bir istihdam kaynağı konumundadır. Bunun yanında tarıma dayalı sanayiye hammadde sağlaması, elde edilen tarımsal ürünlerin bir kısmının veya tamamının ihraç edilmesiyle ülkeye döviz kazandırması gibi ekonomik özelliklerinin yanında stratejik ve sosyal açılardan da tarım günümüzde önemini korumaktadır.
Tablo . Global Düzeyde Toplam İstihdam İçinde Tarımın Payı

	1996	2006
Dünya	43,1	38,7
Gelişmiş Ülkeler ve AB	5,2	3,2
Gelişmekte Olan Ülkeler	51,0	47,0
Latin Amerika	23,2	18,8
Az Gelişmiş Ülkeler	29,7	29,7

Kaynak: Datamonitor, Küresel Tarımsal Ürünler Raporu
Dünyada tarım sektörü verileri ele alındığında tarım nüfusunun toplam nüfusa oranı ABD’de %2, AB’de %5,6, Brezilya’da ise %21’dir. Aynı ülkelerdeki istihdam payı incelendiğinde, ABD’de bu oran %1,4 iken, AB’de %5,6’lık bir paya sahiptir. AB ve ABD’de tarım alanlarının toplam yüzölçümüne oranı eş olup %45’tir. ³ Tarımın sektörel yapısı dikkate alındığında 2004 yılı itibariyle dünya GSMH’sının %4’ü tarıma aittir. Gelişmiş ülkelerde toplam GSMH’nın tarımsal üretime oranı %5’sin altında seyrederken, gelişmekte olan ülkelerde bu oran %15-20 seviyelerindedir.⁴

Tablo .Tarım Sektörünün Ülkelerin GSMH İçindeki Payı (%)

	1980	1990	2004
Dünya	7	6	4
ABD	14	2	1
Euro Bölgesi	4	4	2
Japonya	4	3	1
Macaristan	19	15	3
Türkiye	26	18	13
Çin	30	27	13
Kore	15	9	4
Hindistan	38	31	21
Brezilya	11	8	10

Kaynak: Datamonitor, Küresel Tarımsal Ürünler Raporu

1990 yılı sonrası dünyada değişen sektörel yapılanmalar nedeniyle istihdam yapısı değişim göstermiştir. 1990 sonrası teknolojideki gelişmeler nedeniyle tarım istihdamının toplam istihdam içindeki payı azalma göstermiştir. Küresel istihdam rakamlarına oranla tarımsal istihdam payı 2006 yılında 1996 yılına oranla %4,4lük bir düşüş kaydederek, %43,1’den %38,7’ye ulaşmıştır. Gelişmekte olan ülkelerde tarım sektörünün istihdamdaki payı %3-5gibi tek haneli rakamlarla ifade edilirken, gelişmekte olan ülkelerde %30-40 gibi yüksek oranlardadır.

Tarım sektöründe gelişen tarım teknikleri, yetiştirme şekilleri ve özellikle genetik mühendisliğinin son yıllarda gelişmesiyle üretim ve verim konusunda sürekli bir gelişme yaşanmıştır. Bu bakımdan tarım sektörünün, verimlilik ve kullanılan teknoloji açısından ülkeden ülkeye farklılık gösterdiğini söylemek mümkündür. Gelişmekte olan ülkeler tarım ülkeleri olarak isimlendirilmelerine ve ekonomileri içinde tarımın payının yüksek olmasına karşın, verimlilikleri gelişmiş ülkelerin gerisinde kalmıştır. Özellikle ABD ve AB gibi gelişmiş ülkelerde tarımdan elde edilen verim ve dolayısıyla gelir diğer ülkelere göre çok daha yüksektir. Bunun nedenleri, tarımın daha fazla desteklenmesi, girdi kullanımının en uygun miktarlarda kullanılması, Ar-Ge faaliyetlerine önem verilmesi ve dolayısıyla modern tarım yapılması olarak sıralanabilir.
1985-2004 yılları arasında tarımsal ürünlerin ticareti global ticarette yaşanan artış ve yeni ülkelerin global piyasalara katılmasıyla birlikte artış kaydetmekle beraber, tarımın toplam ticaretteki payı %10’un altına inmiştir. 1985-2004 arasında daha fazla ülke global ticaretin içinde yer alırken, tarımsal ürün ticareti yapan ülke sayısı azalmıştır.
Tablo . Dünyadaki Tarım Ülkelerinin İstatistiksel Verileri

Ülke	Kullanılabilir Tarım Arazisi (1000 Ha)	İşletme Sayısı (1000)	Ortalama İşletme Büyüklüğü (Ha)
Belçika	1386	52	26.9
Çek Cumhuriyeti	3606	42	84.2
Danimarka	2712	48	53.6
Almanya	17035	390	43.7
Estonya	834	28	29.9
Yunanistan	3805	825*	4.8*
İspanya	25690	1141*	22.1
Fransa	29584	614	45.3*
İrlanda	4307	133	31.8
İtalya	14710	1729	7.4
Letonya	1734	129	13.2
Litvanya	2837	253	11.0
Lüksemburg	129	2	52.7
Macaristan	5863	715	6.0
Malta	10	11	0.9
Hollanda	1924	82	23.9
Avusturya	3263	171	19.1
Polonya	15906	2477	6.0
Portekiz	3737	324	11.4
Slovenya	509	77	6.3
Slovakya	1941	69	27.4
Finlandiya	2267	71	32.1
İsveç	3019	76	42.1
İngiltere	16761	287	55.4
Bulgaristan	5265	…	…
Romanya	14270	…	…
AB	183241	9791	16.7
TÜRKİYE**	18432	3022	6.1

Kaynak: http://ec.europa.eu/agriculture/agrista/2006/table-en/idex.htm (EuropeanCommissionAgricultureStatistics web pages)

* 2003 yılı verileri

** 2001 yılı Genel Tarım Sayımı Tarımsal İşletmeler Araştırma Sonuçları
Tarımsal üretimin iki önemli kolu olan ve insan beslenmesinde önemli rol oynayan bitkisel üretim ve hayvansal üretim oranları gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde değişmektedir. Gelişmiş ülkelerde hayvansal üretim tarımsal üretimin %65-70’ini oluştururken, gelişmekte olan ülkelerde bu oran %30-35’dir.
Sanayi ve ticarette hızla büyüyen Çin, tarım ve hayvancılıkta da lider ülkeler arasında yer almaktadır. Çin 1979-1981 döneminde dünya et üretiminin %10,66’sını, dünya meyve sebze üretiminin ise %10,72’sini karşılarken, 2004 yılında dünya et üretiminin %28,57’sini, meyve sebze üretiminin ise %36,62’sini tek başına gerçekleştirir durumuna gelmiştir.
Çin’in yanı sıra diğer Asya ülkeleri ve Brezilya da et ve mey ve-sebze üretim rakamlarını son yıllarda artırmış, buna karşılık Avrupa ülkelerinin payı düşmüştür. Türkiye ise meyve-sebze ve tahıl üretimini 2004 yılına kadar artırmış ancak son iki yılda üretimdeki payı gerilemeye başlamıştır. Dünya tahıl üretiminde Çin, ABD, Hindistan ve Rusya ilk sıralarda yer alırken, Türkiye 14. sırada yer almaktadır. Meyve-sebze üretiminde ise Türkiye5.sırada bulunmaktadır.
2008 yılında, hububat, meyve, sebze, yağlı bitki, baklagiller, baharat ve kuru yemiş olmak üzere küresel tarımsal ürünlerin tutarı yaklaşık 1,6 trilyon ABD doları olmuş; 2004 ve 2008 yılları arasında pazar değeri % 6,3yıllık bileşik büyüme oranında artış göstermiştir. Pazarın %54’ünü oluşturan meyve ve sebze üretimi 836 milyar dolar gelir oluştururken, bunu %19’luk payla takip eden hububat, 300 milyar ABD doları değerinde gelir oluşturmuştur.2004 ve 2008 yılları arasındaki % 3,4 yıllık bileşik büyüme oranıyla 2008 yılında 3,5 milyar tona ulaşan tarımsal ürün üretim miktarının 2013 yılında 3,9 milyar tona ulaşması öngörülmektedir. Avrupa, küresel üretimin %25’ini oluştururken, Asya-Pasifik bölgesi %55’lik değer payıyla tarımsal üretimin çoğunluğunu oluşturmaktadır.⁵
Şekil . Küresel Tarımsal Üretimin Dağılımı – 2008 (Milyar ABD Doları)

Kaynak:Datamonitor , Küresel Tarımsal Ürünler Raporu