SeyiD ƏHMƏd mahmudi /j

“ - İndi ey qardaşlar, agah olun ki, hər bir mürəkkəb varlığın yoxluq və fənaya 
uğraması qəti və mütləqdir; sə'y və zəhmətlə öz xilasınızı tapın.” SUALLAR 
1. Budda nicat və qurtuluşa çatmaq üçün hansı yolları keçdi? 
2. Buddaya görə insanların əzab-əziyyətlərinin əsas amili nədir? 
3. Budda əzab-əziyyətdən və möhnətdən xilas olmaq üçün hansı yolu təklif edir? 
4. Budda və caynizm arasında hansı oxşar və fərqli xüsusiyyətlər var?

---

86 
ON DÖRDÜNCÜ DƏRS 
BUDDİZM (2) 
ƏQİDƏLƏRİ 
Keçən dərsdə qeyd olundu ki, buddizm əqidə və tə'limlərinin əsasları həyati 
çətinliklərə, ondan xilas olma yollarına aiddir. Bu dərsdə bir daha həmin məsələni 
araşdırırıq. 
Buddanın özü tənasüxdən, ardıcıl doğulmalardan xilas olmaq, dünyəvi əzab-
əziyyətlərdən qurtarmaq üçün uzun-uzadı və üzücü asketizmə üz tutmuş, qurtuluş 
mərhələsinə nail olduqdan sonra öz ayinini təbliğ edib yaymağa başlamışdır. O, 
bütün zəhmət və sə'ylərini insanın əzab-əziyyətlərinin səbəbini və bundan qurtuluş 
yollarını öz ardıcıllarına açıqlayıb izah etməyə çalışırdı. Buna görə də buddizm 
tə'limlərinə hakim olan ruh, kəlami və fəlsəfi olmaqdan daha çox psixoloji və 
əxlaqidir. 
Buddanın tə'lim verdiyi ilk qrup əvvəl ondan ayrılan, lakin nirvanaya qovuşduqdan 
sonra Buddaya qoşularaq onun şagird və müridlərindən olan 5 rahib olmuşdur. 
Budda onlara xitab edərək deyərdi: “ - Qulaqlarınızı açıb eşidin ey rahiblər! 
Ölümdən xilas yolu tapılmışdır. Bunu mən sizə öyrədəcəyəm.” Sonra dörd ali 
həqiqəti onlar üçün şərh etmişdir. Bu dörd ali həqiqət əslində onun dəfələrlə 
ardıcıllarına izah etmiş olduğu buddizmin əsas ideoloji prinsiplərini təşkil edirdi. O, 
rahiblərə müraciətində bu dörd prinsipi belə bəyan edir: 
1. “Ey rahiblər! Ümumbəşəri əzab-əziyyətin ali həqiqəti budur: doğulmaq