Sh. N. Zaynutdinov, R. I. Nurimbetov
Tashkilotda vakolatlarni taqsimlash
Yüklə 8,38 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 2.3- sxema.
| 2.5. Tashkilotda vakolatlarni taqsimlash
Boshqarish nazariyasida vakolatlarni taqsimlash deganda vakolat va vazifalarning bajarilishi uchun javobgarlikni o ‘z bo‘yniga oladigan shaxsga yuklatilishi tushiniladi. Taqsimlashning maqsadi: — menejerlar ishini yengillashtirish, ularni keraksiz vazifalardan ozod qilish, ularga strategik qarorlarni qabul qilishlari uchun sharoitlar yaratish; — «inson omili»ni faollashtirish, xodimlarning man- faatdorliklarini va ishtirokini orttirish; — boshqarishning quyi bo‘g‘inidagilarning layoqatliligini oshirish. Vakolatni taqsimlash — bu tashkilot maqsadiga erishish vositasidir. Agarda vazifa bajaruvchiga taqsimlanmagan bo‘lsa, 64 rahbarning o ‘zi bajarishiga to‘g‘ri keladi, lekin ko‘p holatiarda buning hech qanday iloji yo‘q. ishlarning bajarilishiga boshqalar orqali erishadigan kishilargina to‘g‘ri boshqaradigan hisoblanadi. Aynan vazifalarni taqsimlash insonni rahbarga aylantiradi. Vakolatlami taqsimlash jarayoni 2.3- sxemada ko‘rsatilgan. 2.3- sxema. Vakolatlam i taqsimlash jarayoni. Vakolatlami taqsimlash vakolat va javobgarlikka asoslanadi. Javobgarlik bu xodimning unga yuklatilgan vazifani baja rish majburiyati va ulaming qoniqarli yechilishiga javob be- rishidir. Shunday qilib, javobgarlik taqsimlanishi mumkin emas. Misol uchun agarda sotish boMimi rejani bajarmagan bo‘lsa, tijorat direktori oldida savdo agentlari emas balki, b o‘ lim rahbari javob berishi lozim. Amaliyotda yirik tashkilotning rahbari haqiqatda ko‘pgina aniq vazifalarni bajaruvchi quyi bo‘g‘indagi bo‘ysunuvchilar bilan kam muloqatda bo‘ladi. Shunga qaramasdan u butun tashkilot ishi va qo‘l ostidagilar uchun javobgar hisoblanadi va unda hamisha sobiq AQSH prezidenti Garri S.Trumening «K o‘p javobgarlikni hech kimga yuklamaslik kerak» degan mashhur iborasini yodda tutish lozim1. Vakolat — bu taqsimlangan vazifalarni bajarish uchun tashkilot resurslaridan foydalanishning rasmiy biriktirilgan 1 О р ган и за ц и он н ы й м ен ед ж м ен т/ А .Н .М а р д а с, О А .М а р д а с .-С П б .: П и тер, 2003. 161 с. 5 - 30 65 huquqini bildiradi. Vakolatni hokimiyat bilan aralashtirib bo‘lmaydi. Vakolat ma’lum bir lavozimdagi shaxsning nima qilishga haqqi borligini bildiradi. Hokimiyat esa haqiqatda u nima qila olishligini bildiradi. Shu bilan birga hokimiyatga ega bo‘ la turib vakolatga ega bo‘ lmaslik ham mumkin. Vakolat ikki turga, ya’ni chiziqli va shtabliga bo‘ linadi. Chiziqli vakolat — boshliqdan bevosita qo‘l ostidagiga va keyinchalik boshqa bo‘ysunuvchi 1 arga topshiriladigan vako- latdir. Shunday qilib, chiziqli vakolat tashkilotda komanda zanjiri (tarkibi) deb ataluvchi ierarxiyani yaratadi. Shtabli vakolat — bu chiziqli vakolatli rahbarlarga mas- lahat berish yoki yordamlashish huquqidir. Ular o ‘z navba- tida to‘rtta guruhga bo‘ linadi. Shtabli apparatning tavsiyaviy vakolati birmuncha che- garalangan bo‘lib, asosan chiziqli rahbariyatga maslahatchi hisoblanadi. Majburiy kelishuv tavsiyaviy vakolatlaming kengayishini ta’minlaydi. Bunday tashkilot doirasida chiziqli boshqaruv rahbariyati ma’lum doirada shtabli apparat bilan kelishishga majburdir. Parallel vakolat o ‘zida kelgusida shtabli vakolatlaming kengayishini va chiziqli rahbariyatning alohida qarorlarini rad etish huquqini namoyon etadi. Funksional vakolat shtabli apparatga nafaqat o ‘z funk- siyasi chegarasida ma’ lum boshqaruv ta’sirini taklif qilish huquqini, balki amalga oshirishni ham bildiradi. Yüklə 8,38 Mb. Dostları ilə paylaş:
|