Societatis iesv, segoviensis

esse Idumæis prouerbialem dicendi modum, cùm signifi-

care volunt aliquid longè esse remotum; aut aliquem

ab aliquâ curâ sic abesse procul, vt in alia omnia quàm

longißimè abierit. Sic ille. Longa ergo distantia

curam rerum sic distantium abolere solet: ex

quo satis humanitus consideratione fundato, id

rati homines illi, quod & fassi: Deo scilicet non

morem alium in suâ gubernatione seruari, super

cæli cardines ambulanti, & ita res humanas non

curare: vel si fortè aliquantulùm circa illos digre-

ditur, quasi per caliginem judicare.

  81 Sed omninò illi decepti: Deus enim,Eorum re-|darguta|deceptio.

etsi sublimis, rebus tamen omnibus est præsen-

tissimus: omnia manu tangit, & attentissimè

conspicit, quæ remotissima judicantur. Quia in

manu eius sunt omnes fines terræ, & altitudines mon-

tium ipsius sunt. Sic Psal. 94. v. 5. vbi PsalteriumPsal. 94.|v. 5.

Romanum: Quia in manu eius sunt omnes fines ter-

ræ, & altitudines montium ipse conspicit. Ipse inquamDeus Ma-|gnus Rex.|quia di-|stantia at-|tendit vt|regat.

conspicit fines terræ, & distantissimas montium

altitudines, manuq́ue tenet, vt regat. Per se, &

non per caliginem judicat, vt se Regem magnum

hac ratione demonstret, & faciat hominibus

manifestum. Ideò sic præmisit vates: Quoniam Deus

magnus Dominus & Rex magnus super omnem ter-

ram. Verè Rex magnus, qui distantis terræ termi-

nos & manu tractat & intimâ inspectione proba-

tur habere præsentes: & altitudines montiũ ipsius

sunt. Benè hîc congruit lectio alia: Ipse conspicit.

Quomodò enim non conspiciat quæ sua sunt?

Certè si non conspiceret, non essent sua, sed alie-

na deberent meritò judicari.

  82 Iuxta hoc ergo Rex Catholicus se geratRex Catho-|licus Dei|in hac cau-|sa imita-|tione for-|mandus.|Homerus.

oportet, vt Dei scilicet imitatione formetur. Si

enim Reges Numinis instar sunt, vnde Homerus

de quodam sic:


Vadentemque per vrbem adpectant Nu-

minis instar.

Pro quo & Seneca lib. 1. de Clementiâ cap. 14. sicSeneca.

scribit: Nec alio nomine Rectorem suum intuetur,

quàm si dij immortales potestatem visendi tui fa-

ciant, intueremur venerantes, colentesque. Quid au-

tem? Non proximum illum locum tenetis? &c. Si

inquam alij Reges tali debent imitatione præcel-

lere: quid Rex Catholicus, quem Deus amplis-

simo omnium imperio decorauit? Fines ergo

terræ, Indicas inquam Regiones, non per cali-

ginem judicet: manu eas teneat, & notitiâ soli-

citè partâ conspiciat: suæ enim sunt; vnde &

manu & conspectu dignissimæ. Decet prudentiæ<-P>

@@0@

@@1@20 Thesauri Indici Titulus I. Cap. IX.

<-P>nostræ curam, subiectorum negotijs adhibere custodiam;

quia nobis ordinantibus illa fieri debent, quæ Regiam

possunt demonstrare præsentiam. aiebat Theodori-

cus apud Cassiodorum lib. 4. 37. Qui per caligi-Cassiodor.

nem videt, nihil potest per se conueniens, & ex

quo eius demonstretur præsentia, in negotiis

subditorum ordinare. Si ad judicandum proces-

serit, judicabit per caliginem; cùm tamen Rega-

le judicium debeat ipsum meridianum splendo-

rem exæquare. Et judicium tuum tamquàm meri-

diem. Psalm. 36. v. 3. Si ergo Rex Catho licus suæPsal. 36.|v. 3.

velit conscientiæ consulere, vt velle semper de-

prehenditur, optet instrui circa ista, & eruditio-

nem non tantùm oblatam excipiat, sed animitus

ipse conquirat: vt qui duobus illis præ aliis gau-

det titulis, vnde & alij multoties omittuntur, con-

tentus dici Hispaniarum, & Indiarum Rex Catholi-

cus: Hispanias meridiano fulgore judicet, &

Indias manu pariter & benigno conspectu com-

plectatur.


CAPVT IX.

An Rex Catholicus tutâ possit conscien-

tiâ eligere ad Indica officia quos ve-

lit, Regio non audito Concilio, vel

ipsius judicium non secutus, etiam

in Ecclesiasticis.


83 DIfficultas hæc omnibus, & circa

omnia, communis potest esse Prin-Varia in|Regia Cu-|riâ Consilia|Consilij stu-|diosos Re-|ges Catho-|licos mani-|festant.

cipibus, quibus omnino necessa-

rium sapientium esse consilium, res est penitus

explorata, pro qua multi multa. Et quàm hoc

cordi fuerit Regibus nostris, tot Consiliorum

erectorum in Curiâ grauissima & sapientissima

Tribunalia demonstrant. Consiliorum enim

nomine nobilitata sunt, etiamsi diuersarum cau-

sarum decisiones ab eisdem progrediantur; quia

pro Consiliis Regum nostrorum auribus inge-

rendis videntur quàm maximè constituta. Vi-

deant ergo illi quos eligant, cùm non alij esse

debeant, nisi quos in rebus momenti magni

dignentur. Ne si secùs fiat, minùs idoneis adle-

ctis, id eueniat, quod apud exteri Legati relatio-

nem ad suam transmissam Rempublicam jam

pridem me legisse memini: Nullibi scilicet plura

esse quàm in Hispani Regis Curiâ Consilia, &

Consilij minùs. Quod certè ex eo processit ani-

mo, quem æmulatio dura sicut infernus solet in

extraneis pectoribus contra Hispaniæ magnitu-

dinem & gloriam inflammare. Erit autem quæ-

stio specialis in ijs, quæ ad Indias spectant, ob

peculiarem distantiæ rationem, & minoris earum

notitiæ, vnde maior Consiliorum ratio videtur

militare. De vtroque aliquid.

  84 Dico Primò. Quædam sunt, in quibus RexAliqua of-|ficia potest|Rex suo ar-|bitrio con-|ferre.

suum sequi potest arbitrium, officia conferens,

honestatis semper habitâ ratione. Id probo; nam

si Rex sciat aliquem in Belgio aut Orano egre-

griè militasse, & occurrat prouisio militaris alicu-

ius officij, non est vnde oriatur impossibilitas ta-

lem eo sine consultationibus honorandi. Si enim

illæ requisitæ, id esset propter notitiam compa-

randam; quod tamen necessarium non est: Eum

enim, qui certus est, certiorari vlteriùs non oportet,<-P>@@

<-P>vt habet Regula 31. juris in 6. Neque obstat pro

rebus talibus Consiliarios designatos: quia cùm

eos designauit, non sibi manus ligauit Rex, quo

minùs possit sine illis id agere, quod rationi non

constat aduersari.

  85 Dico secundò. Si officium à Rege con-Milites non|nisi matu-|ritate per-|spectâ, gu-|bernatores|constituen-|di.

ferendum, gubernationem concernat non parui

momenti, etiamsi cum militiâ connexum, non

est secura in conscientiâ designatio militis strenui,

licet benè notus sit Principi, si de illius prudentiâ

& maturitate non habetur satisfactio. De hoc

actum à me in Epithalamio sacro circa Titulum à

num. 7. vbi plura adduxi consideratione dignissi-

ma, & ad Indias spectantia, quæ operæ erit ali-

quale pretium adiisse. Ratio autem est irre-

fragabilis: quia aptus ad militiam, non adeò

est aptus ad præfecturam; sunt enim dotes

diuersæ, & ita non se inuicem inferentes; pro

quo & experientiæ frequentissimæ, non sineDamna ex|contraria|praxi per-|magna.

magno animi dolore succurrunt. Videmus enim

(vt alia omittam) Chilense regnum, optimam

Occidentalis huius Tractus portionem, hac ex

causa ferè deperditum, cæde multiplici, depræda-

tione ac deuastatione consimili, violatione sacro-

rum, multorum captiuitate, & totalis præsentis-

simo periculo ac irreparabilis amissionis. Hîc

ergo, quod de Galliâ Theodoricus, cuilibet ista-

rum possumus aptare Prouinciæ, dum ait: Desi-

derat viros egregios coacta cladibus suis, Gubernato-

res scilicet, de quibus agebat, & qualem ipse ibi-

dem in aliorum exemplum sic commendat Ge-

mellum: Firmum est judicium, cuius tenetur exem-

plum: nec locus ambiguitati relinquitur, vbi experi-

menta probabilia suffragantur. Explorauimus effica-

ciam tuam per diuersos industriægradus; sed non im-

parem meruisti gratiam varijs actionibus æqualiter ap-

probatus. Hinc est quòd præsenti tempore in Gallias,

nobis Deo auxiliante subiectas, Vicarium te Præfecto-

rum nostra mittit auctoritas. Sic ille, & in causamCassiodor.

præsentem opportunè, apud Cassiodor. Lib. 3. 16.

  86 Pro eodem juuat P. Thomam SanciumPositiua|notitia ido-|neitatis re-|quisita.|P. Thom.|Sancius.

excipere Tomo 1. Consiliorum lib. 2. cap. 1. dub. 36. n.

5. sic scribentem; Tertiò nota non sat esse electori

ignorare esse indignum electum, sed tenetur scire ele-

ctum positiue esse dignum, aut per se ipsum, aut testi-

monio fide dignorum: & aliàs peccat mortaliter, &

tenetur restituere damna, quia exponit se periculo eli-

gendi indignum. Sic Salon ibi (scilicet 2. 2. quæst. 63.Etiam in|vendenti-|bus & re-|nuntianti-|bus.

fol. 1041.) & quidam docti iuniores; quorum non-

nulli notant in suis Manuscriptis hoc habere verum,

etiam in priuatis renuntiantibus & vendentibus hæc

officia, & in vendentibus ea nomine Regis; non enim

vendere debent maius offerentibus pretium, sed idoneis.

Hæc ille, qui præcipuè loquitur de officiis juris-

dictionem habentibus, de quibus & nos loqui-

mur: & præcipuè locum habent in illis, qui ad

gubernationem Indicarum Prouinciarum desti-

nantur, quorum errores difficilem habent corre-

ctionem. Et in Ecclesiasticis magis vrget, vt benè

expendit P. Lessius lib. 2. cap. 34. num. 56. cùmEt præci-|puè in Ec-|clesiasticis.

Adriano quos & secutus videtur P. Sancius. Idem

tenet, positiuam notitiam dignitatis exigens,

Dom. Zapata Parte 2. cap. 6. num. 35. & seqq. qui

etiam cap. 15. n. 3. & Parte 3. cap. 1. num. 2. cùmOb ligatio|restitutionis|ex omissio-|ne.

multis affirmat eligentem ad restitutionem tene-

ri ob damna ex indigni electione secuta: Eccle-

siæ quidem, si officium Ecclesiasticum sit:<-P>

@@0@

@@1@In prouisione per concursum an minus digni &c. 21

<-P>Reipublicæ verò, si sæculare: pro quo & cap.

3. num. 5.

  87 Dico tertiò. Circa electionem Ecclesia-Benigna|circa Ec-|clesiasticas|prouisiones|doctrina.|P. Sancius.

sticorum benigna est Salonis doctrina suprà. Fol.

1003. & sequenti, quam P. Sancius amplexus

citato capite dub. 12. num. 4. sic dicens: Si quis ele-

ctor habet amicum vel familiarem, quem certißimè scit

esse dignum, potest eligere illum, quando non videt cer-

tissimè & euidenter alium esse digniorem, sed probabili-

ter tantùm. Ratio, quia ea certitudo, quâ nouit suum

familiarem esse dignum, habitâ longâ experientiâ, præ-

ferenda est opinioni, quæ habetur de maiori alterius di-

gnitate, estq́ue elector securior quando nouit hunc certò

dignum, de digniori verò est dubius. Sic doctus Pater:

juxta quæ, & alia superiùs dicta, non tenetur Rex

Catholicus in huiusmodi prouisionibus Consi-

lium Indiarum aut Cameræ consultare, sed

juxta priuatam scientiam prouidere. Quod qui-

dem potest in Confessariis, & Capellanis accide-

re, & in aliis assistentiæ frequentioris. Immò ad-Rex contra|Consilij ju-|dicium po-|test ex pri-|uatâ scien-|tiâ proce-|dere.

do. Etiamsi Consilium & Camera alium pro-

ponant, & digniorem censeant, non teneri se illis

conformare, ob rationem dictam; quia scilicet

ipsius est certa notitia, & sic præualet alteri, quæ

de aliorum habetur dignitate. Licet enim Con-

silij judicium interueniat, illud probabilem co-

gnitionem non excedit: nisi fortè aliqua esset

persona Consiliariis nota, de quâ Regi non mi-

nùs quàm de aliâ sibi familiari constaret. Quo

euentu eorum attestationi standum esse videtur,

quæ moralem infert certitudinem.

  88 Sed nihilominùs dici potest etiam tuncDignior po-|test alteri|officio re-|seruari.

certitudinem Regis esse maiorem, quia est expe-

rimentalis, quod non habet alia respectu ipsius,

licèt talis sit respectu aliorum. Cùm dici item

possit, etiam stante æqualitate notitiæ, posse Re-

gem familiari suo gratificari, quia alius à Consi-

lio propositus, posteà poterit simili aut meliori

officio donari; juxta valdè probabilem senten-

tiam eorum, qui dicunt, minùs dignum posse in

dicto casu præferri. Non enim est nimis curandum,

quòd hic vel ille primò eligatur, cùm poßint alij pruden-Cardinalis|Lugo.

ter reseruari ad alia similia officia, & fortaßè meliora,

citò vacatura. Neque enim magnum Ecclesiæ incommo-

dum timeri potest, quòd paulò antè hic quàm ille alius,

qui fortaßè dignior est, promoueatur. Verba sunt

Cardinalis Lugo Tomo 2. de Iustitia, Disputat. 35.

num. 25. & 48.


CAPVT X.

An in Beneficijs simplicibus, quæ sunt

Regiæ prouisionis in Indijs, & per

concursum conferuntur, possit Rex

Catholicus minùs dignum præpone-

nere digniori.


89 CAnonicatus aliqui sic conferri soliti,

vt Magistralis, Doctoralis, Scriptu-

rarius, & Pœnitentiarius pro qui-

bus fit concursus, & suffragium præstant Prælati,

& Capitulares. Suffragia autem ad Regem cum

Prælatorum, & Proregis informatione mit-

tuntur, & electo ab ipso ac præsentato fit

Canonica collatio, iuxta Ecclesiæ consuetudi-<-P>@@

<-P>nem instituta. De his ergo procedit difficultas.

Circa quam.

  Dico primò. In huiusmodi prouisionibusAssertio 1.|in concursu|digniorem|præferen-|dum.

grauiter delinquitur, si minùs dignus præfera-

tur. Est receptissima sententia, pro quâ videri

possunt P. Thomas Sancius Tomo 1. Consiliorum,

lib. 2. cap. 1. dub. 3. num. 23. Vbi adducit Nauar-

rum, Nauarram, & Aragonem. P. Lessius lib. 2.

cap. 34. num. 68. M. Ioannes Zapata Disceptatione

de justitia distributiua, Parte 1. cap. 7. qui tamen Parte

3. cap. 3. ait (in quo & consentit Pharaonius

Tract. 2. Sen. 8. Casu. 2.) non esse obligationem

restitutionis. Dom. Solorzanus lib. 3. cap. 15. n.

66. & seqq. Vbi quamplures accumulat. Et in

Politicâ pag. 631. Diana Parte 2. Tract. 15. Resol.

40. in fine; vbi licèt videatur de Beneficijs Cu-

ratis loqui, juxta quæsitum in Titulo, resolutio

tamen est generalis, ad quam consequenter lo-

quitur Resolut. 38. §. Quarta opinio, vbi probat

Beneficia simplicia posse conferri minùs dignis,

quia dantur sine concursu; vt alios omittam. Pro-

bari potest

  90 Primò. Quia huiusmodi Canonicatus1. ratio ex|maiori suf-|ficientiâ|requisita.

maiorem sufficientiam requirunt quàm Curata,

vt benè expendit P. Sancius suprà num. 21. & ex

eo infert etiam, secluso concursu, dignioribus de-

bere conferri. Quod & tenet P. Lessius suprà nu.

64. & Cardinalis Lugo Tomo 2. de Iustitia, Dispu-

tat. 35. numer. 20. Ergo cùm per concursum

nouus titulus, & quidem singularis æstimatio-

nis, addatur, non potest minùs dignus ante-

ferri.

  91 Secundò. Nam dignior prætermissus2. ex hona-|ris jacturâ.|cuius Rex|non est do-|minus.

grauem patitur honoris jacturam in concursu su-

peratus; ergo stare illud sine graui eligentis cul-

pâ nequit; etiamsi eligens sit Rex, quia Reges non

sunt honoris alieni domini, & indignum est, vt

clamant humanæ & sacræ leges, quòd inde nas-

cantur iniuriæ, vnde jura nascantur. Id quod præ-

sertim respectu honoris Ecclesiasticorum est cer-

tum, qui & ipse sacer est, sicut & speciale ius per

oppositionem adquisitum.

  Tertiò. Quia Rex concursum ad huiusmodi3. ex Regia|prouisione.

prouisiones statuens ex Pontificiæ Sedis indulto,

se ad seruandam iustitiam obligauit; aliàs esset

inutilis, cùm possit, sicut in Canonicatibus aliis,

prouisio fieri, aliunde habitâ sufficientiæ notitiâ:

ergo tenetur suæ stare promissioni, quæ grauiter

obligat, cùm sit in regraui, sub onerosâ opposi-

tionis conditione, juxta irrefragabilem Scripto-

rum doctrinam, Regibus maximè retinendam, &

Christianis ante alios, singularique ratione Ca-

tholico, vt Regi Christo comprobetur similis; de

quo vates Euangelicus præclarum illud: Et erit

justitia cingulum lumborum eius; & fides cinctoriumIsaiæ 11.|v. 5.

renum eius. Isaiæ 11. v. 5.

  93 Dico secundò. Plura suffragia in casuAssertio 2.|plura suf-|fragia non|semper ob-|ligare.

dicto non sunt dignitatis maioris fundamentum,

vnde potest Rex alium præferre, si aliàs æquè

dignum censeat, propter adiunctas qualitates.

Probatur: Quia si certum fundamentum esset,

immeritò suffragia ad Regem mitterentur &

Beneficia ista tamdiu vacarent: quod enim Rex

facturus est, posset facere eius locum tenens, eum

præsentans, quem certissimum est à Rege præ-

sentandum, cùm nequeat ille, si Christianè actu-

rus sit, quidquam contrarium attentare. Cùm<-P>

@@0@

@@1@22 Thesauri Indici Titulus I. Cap. XI.

<-P>ergo ad Regem mittantur suffragia, signum ma-

nifestum est, iuxta eorum pluralitatem non esse

necessariò iudicandum.

  94 Deinde, licet ad Canonicatus dictos ra-Roboratur|assertum.

tio doctrinæ præsertim habeatur, non tamen il-

la sola attendi debet, sed aliæ, vt dixi, qualitates:

Atqui istæ possunt aliunde cognosci, & non ex

solâ suffragatione habentium ius ad illam; ergo

& propter illas fieri prouisio in eo, qui pauciora

suffragia tulit. Prætereà, etiamsi noua notitia

non accedat, illæ ipsæ qualitates, quæ in oppo-

sitoribus proponuntur, possunt aliter à Rege,

adhibitâ consultatione, perpendi, & ex illis ipse

maiorem coniicere dignitatem.

  95 Dico tertiò, probabile est non teneriAssertio 3.|probabile|esse Regem|non teneri|ad eligen-|dum dig-|niorem sub|reatu mor-|tali.

Regem in casu dicto eligere digniorem sub one-

re mortalis peccati; digniorem inquam ab aliis

iudicatum, etiamsi nihil eorum occurrat, de

quibus in Assertione præcedenti. Quod expli-

catur

  Primò Quia excessus potest esse paruus, ob

vnum scilicet, aut aliud suffragium: quando au-

tem talis est, minùs digni prælationem non esse

mortalem communis sententia firmat. Pro quo

videri potest P. Thomas Sancius suprà num. 17.Ratione|exigui ex-|cessus,

vbi alios adducit.

  Secundò. Quia exiguus excessus existimari

potest, etiamsi plura suffragia sint. Demus e-

nim esse quatuor: tunc suspicari potest, iuxta

id, quod frequenter accidit, eorum aliqua non

esse omnino iustificata, & fauori aut alteri hu-

mano respectui aliquid datum: vnde quæ re-

stant suffragia non magnum excessum faciunt.

  96 Tertiò. Quia Rex liberam habet proui-Et quia|Rex se|noluit ali-|ter obliga-|re.

sionem respectu simplicium Beneficiorum, & ita

non tenetur digniores ad huiusmodi Canonica-

tus eligere, vbi per concursum non conferuntur:

Atqui non videtur inuerosimile noluisse sibi ad-

eò graue onus imponere, vt aliter faciens reatum

æternæ damnationis incurreret. Nec proptereàOppositio-|nis vtili-|tates.

inutilis concursus redditur, tum quia frequen-

tiùs ad plura suffragia & informationes attendi-

tur; tum etiam quia sic promouentur litteræ,

oppositionis plausibili satis exercitatione. Item,

quia malor sic acquiritur benemeritorum noti-

tia, dum oppositio Regi, & Regiis Consiliariis

per eosdem innotescit. Concursum autem non

semper esse formalem benè obseruat P. Dicastil-

lus. Lib. 2. Tract. 2. Disp. 8. num. 154.

  97 Tandem, quia Doctores plures de Pa-Qui fa-|ueant Do-|ctores.

trono laico loquentes, & eum non teneri graui-

ter ad digniorem præsentandum affirmantes, non

excipiunt præsentationes, quæ ab eis post con-

cursum fiunt. Et Nauarrus in Manuali Cap. 25.

num. 57. asserit, secluso iuramento, non esse

mortale eligere minùs idoneos ad Cathedras, quę