Societatis iesv, segoviensis
Yüklə 14,73 Mb.
|
|
non ita frequenter mittat, neque mittere for- tè possit; si quos tamen sciat ex iis, qui in Indiis degunt, sedulò huic negotio incumbe- re, teneri eos suis sumptibus alere; nisi ipsis aliunde suppetat, vel nolint Regium patrimo- nium eâ contributione grauare. Cùm enim teneatur de operariis huic vineæ prouidere, eo cum onere traditæ, siue ipsi aliunde veniant, siue ibidem degant, obligatio est eadem tem- poraliter subueniendi. Et cùm Rex nequeat sic laborantes habere præsentes, vt id faciat, ad quod tenetur; eam curam debent habere Pro- reges, Præs$unclearides, ac Gubernatores, vt Regiam & proprias ita conscientias exonerent; ad hoc enim præcipuè mittuntur, quia illud est in Re- giâ obligatione præcipuum. Quod cùm Ca- tholici Reges Ferdinandus & Isabella probè nossent, sic ad regium Indicarum scripsêre Consilium, vt habetur Tomo. 1. Rescripto- rum Indicorum, pag. 13. Iuxta obligationem & onus, sub quibus Indiarum domini sumus, & sta- tuum maris Oceani, nihil enixiùs optamus quàm pu- blicationem & ampliationem legis Euangelicæ & conuersionem Indorum ad nostram sanctam fi- dem Catholicam: & cùm ad hoc tanquàm ad prin- cipale intentum, quod habemus, cogitationes no- stras & curas dirigamus: Mandamus, & quantùm possumus nostri Senatûs Indiarum Consiliariis iniun- gimus, vt omni alio respectu emolumenti & quæ- stûs nostri postposito, eam habeant curam, sibi præ- cipuam disponendi omnia, quæ ad conuersionem & doctrinam Indorum spectant: & omnium maximè advigilent, & totis suis viribus & intellectu in id incumbant, vt Ministros idoneos ad illam proui- deant, omnia alia media necessaria & conuenien- tia adhibendo, vt Indi, & illarum partium in- digenæ conuertantur, & in agnitione Dei & Domini nostri perseuerent, ad honorem & laudem sui sanctißimi Nominis. Vt hoc pacto Nos hanc so- licitudinis nostræ partem, quæ adeò nos constrin- git, adimplendo, & cui tantoperè satisfacere cupi- mus, nostri Consilij Auditores conscientias suas exo-<-P>@@ <-P>nerent, quandoquidem cum illis Nos conscientias nostras eo onere liberamus. Sic Reges Religiosis- simi, iustissimi & piissimi. Nec successorum alia mens: vt intelligantij, qui in solicitudi- nis partem vocantur, circa Euangelij Mini- stros curam illis debere esse præcipuam, & ita id, quod ad illorum sustentationem spectat, libenter, opportunè, & liberaliter exequen- dum.
Indorum conuenienter excludantur. sit, quos commoda tantùm tem- poralia ad istas pertrahunt regio- nes, in quo non variæ conuenientiæ rationes occurrunt, propter quas potest lex id cauens à Rege nostro constitui; circa alios cum distin- ctione loquendo, Dico primò. Exteri ex iis Prouinciis, quæ Regi nostro vt vero domino subiectæ sunt, immeritò videntur in negotio curandæ salutis Indorum excludi. Probatur manifestè: nam Reges nostri debent, iuxta obligationem, quam ipsi, vt num. præcedenti vidimus, recognoscunt, idoneos ministros ad salutem Indorum proui- dere: Atqui exteri dictarũ Prouinciarum ido- nei esse possunt: ergo immeritò videntur ex- cludi. Major est clara, & Minor comperta ratione & experientiâ. Ratione inquam, quia idoneum ministrum constituunt ea, quæ Cap.
nia autem illa in præfatis possunt reperiri; quia nihil confingi potest, propter quod valeat quantumuis leuis incapacitatis vmbra demon- strari. Experientia autem non vnum aut alte- rum, sed complures historia dignos ostendit, qui regnum Christi cum regno pariter Regum nostrorum egregiis laboribus propagarunt. In Indiâ quidem Orientali, & eidem proxi- mis Prouinciis, Apostolici viri conuersionem mirabiliter promouerunt, quos nostræ histo- riæ, & nonnullæ aliorum, veritate contra in- uidiæ caliginem albescente, concelebrant. An- tonius Criminalis Proto-martyr Societatis, A- lexander Balignanus, Matthæus Riccius, Mi- chaël Rogerius, Carolus Spinola Martyrio & sanguine nobilissimus; Laurentius Masso- nius, Marcellus Mastrillus, à cælo Martyr initiatus, Rodolphus Aquauiua, & ipse Mar- tyrij laureâ & natalibus illustrissimus; Organti- nus Brixianus, Paulus Camatius, Ioannes Ba- ptista Zola, Franciscus Almeriquius, Alexan- der Vallaregius, Hieronymus ab Angelis, vt omittam alios. In Occidentali Angelus Mo- nitola, Horatius Veccius, Ioannes Darius, Si- mon Maieta, Iulius Paschalis, Antonius Ri- parius, Camillus Constantius, & plures alij, qui ad experientiam captandam abundè suffi- ciunt. Et quamuis nonnulli ex ipsis in iis sint nati regionibus, qui Catholico Regi non sub- sunt; id sanè non obstat; tum quia plurimi il- lius vasalli sunt nati: tum etiam quia inde ro-<-P> @@0@ @@1@ illi Euangelij ministri, quantò id possit certiùs de ordinariis vasallis affirmari? ex talibus non benè erga res Hispanas affe- ctis, iuxta ea, quæ habet Cassanæus in Cata- logo gloriæ mundi Parte II. Considerat. 22. ex di- ctis depellitur: experientiâ siquidem multi- plici comprobatum eos nihil aut dixisse, aut egisse aliquando, quod suspicionem posset præfati affectûs generare. Sunt ergo præsu- mendi idonei, cùm nihil in contrarium osten- datur. Cap. Dudum, de Præsumptionibus. Et qui- dem Rex noster in exercitibus suis, quos hæc tempora fidentiffimis ducibus instructos exi- gunt, externos adhibet, quibus & arces & vr- bes in Hispaniâ propugnandæ, & gubernan- dæ committuntur. Nihil ab iis timetur & meritò. Cur ergo à paupere Sacerdote, quem gloriæ Dei zelus, & animarum salutis, suis tenet ministeriis intentum, timeatur. Ibi cer- tè trepidatur, vbi non est timor, id est, timen- di ratio, si res hæc, vt par est, rationabiliter transigatur. Hispaniâ Operarios, vt non sit opus exter- num quæri subsidium, & rem hanc meliùs per ipsos, quàm per exteros agitari. Annuo penitus, si res ita se habet: non tamen se ha- bere, cùm ad executionem tenditur, norunt qui pro huiusmodi caussis in Europam desti- nantur. Pro quo & eleganter Franciscus Pa- tritius Lib. 3. de Regno, Titulo 13. vbi ita scribit:
Mathematicas facultates doceant aduehuntur extranei, quia Nostri ad hæc studia non ita af- ficiuntur, vt excellentes euadant magistri: Cur non ad rem, de quâ agimus, si opus iis fuerit, aduehantur? Bella certè in Hispaniâ, non solis geruntur Hispanis, sed necessarium est exteros aduocari: ergo & in spiritualibus expeditionibus aduocari exteri poterunt, sine vllo nominis Hispani dedecore; immò & cum honore maximo, vt Regi tanto in vtrâque caussâ, spirituali inquam & temporali, omnes fideles subditi conministrent. temporale in Italiâ dominium, non videtur conueniens vt in caussâ, de quâ loquimur, ar- ceantur. Hoc ex eo ostenditur, quod in su- perioribus ostendimus, donatione inquam Pontificis Reges nostros Indiarum dominos constitutos: quod & ipsi fatentur, vt vidimus num. 41. Indecorum ergo videtur, vt eius sub- diti in caussâ adeò piâ, in quâ valdè vtiles esse possunt, penitus repellantur. Noui aliquos ex iis Operarios insignes, & Hispanis nostris gratissimos, quibus vtinam plures alios similes haberemus. Dico tertiò. Ex Germanis, & aliis His- pano nomini non infensis mitti conuenienter possunt, vnde non videntur conuenienter a-<-P>@@
doneos & ratio & experientia demonstrat, pro suspicione autem ratio subest nulla. Ex iis etiam nouimus aliquos strenuos & indefes- sos Indiæ vineæ cultores. Cur ergo tales bo- nus Paterfamilias sub pactione donarij non conducat, pondus diei & æstus aptissimos su- stinere?
turaliter aduersis non expedit Ministros con- uersionis admitti. Hoc non ex eo ita profe- ro, quòd minùs apti sint. Quis enim Gallos satis aptos non censeat, qui in Nouâ-Franciâ res mirabiles incredibili patientiâ perpetra- runt? Sunt equidem ad spiritualia aptissimi ministeria, ingenio, litteris, & experientiâ conspicui. Neque ex eo quòd timeri aliquid ab ipsis queat. Quid enim ab imbelli, & re- rum sæcularium egregio despectore timeri possit? nihil certè Carolus V. à Borbonio timuit, quem exercitibus præfecit suis, sicut neque à Condeo Principe Rex noster arma nostra tractante contra Gallicas irruptiones; & ab iis, de quibus agimus, timeatur? Non mittendos tamen assero, quia frequentibus erunt obnoxij calumniis, & rem, pro quâ animus maximè tranquillus & pacatus exigi- tur, non poterunt promouere. Communiter enim habebuntur suspecti, vtpotè rebus no- stris quasi naturaliter aduersantes, iuxta vul- garem responsionem de quâ num. 43. hîc po- tiùs congruentem. Et licèt prudentiores secus iudicabunt, vulgus tamen prudentiæ leges ig- norat, vnde & quod sentit, non veretur effa- ri, veritatis peßimus interpres, iuxta Senecam
simam, aut potiùs nullam huiusmodi occasio- nem, graues obortas tempestates, quas ante- uertere oportet, transmissione negatâ. Quod Principibus obseruandũ, iuxta Authent. vt Diui. in quâ sic Imperator: Voluntarios labores, vt quie- tem aliis præparemus. Pro quo & alia habet Glossa in Præmia Decretalium. Et in regionibus adeò remotis id peculiariùs accurandum; quamquàm regula ista suas possit exceptio- nes habere; vnde & scimus aliquos cum tran- quillitate animi, nullis excitatis aliunde flati- bus, in vineæ istius culturâ egregiè laborasse. Pro quibus hæc satis, in quibus non tamquàm iudex, sed tamquam testis elocutus: scio enim Regi nostro graues & sapientes Consiliarios assistere, quibus de conuenientiâ circa prohi- bitionem aut indulgentiam, erit integrum iudicare. Sed quia illi circa valdè remota deli- berant, neque id, quod ipsa rerum facies præ- sentibus exhibet, potest esse perspectum, non sum veritus facem testimonij præferre; cùm sit eius, qui ipsos ferè quinquaginta annos in istarum rerum proximâ inspectione transegit. Iuuat autem illud Orientalis Prouinciæ Socie- tatis nostræ Patrum communi calculo robora- re. Illi enim Anno 1575. consultatione habitâ circa ea, quæ ad promouendum rei Christia- næ statum conferre poterant, cum Visitatore Alexandro Valignano conuenientes, id statue- runt inter alia, quod P. Sacchinus 4. Parte
@@0@ @@1@ Catholicus, Conquisitorum, & Con- quistatorum merita munerari.
dubitatum apparet: meritis enim re- muneratio debet proportionabilis respondere. Quæ veritas luce est meridianâ perspectior. Et in materiâ, de quâ agimus, specialiter à Cassiodo- ro his verbis exornata; Tribuenda est justis laboribus compensatio: quia exprobrata militia creditur, quæ re- munerata transitur, Athletam populis palma designat esse victorem. Sudores bellicos Ciuica corona testatur. Expectant etiam equi (alij: Equos, sed minus benè) præmia sua: & tanta justitiæ vis est, vt nec illis tar- diùs detur laboris pretium, qui sentire non poterant de- negatum. Sic ille. lib. 2. 28. Debentur ergo saltem gratitudinis debito Conquisitoribus præmia, qui in Catholici Regis obsequium incredibiliter la- borarunt. Ad gratificationem sanè voluntas obsequendi requiritur, quod lib. 6. de beneficijs cap. 10. à Senecâ eleganter dictum verbis illis: Non enim profuisse te mihi oportet, vt tibi obliger: sed ex destinato prosuiße. Pro quo & cap. 19. Conquisi- tores autem ex destinato profuisse, non potest in dubium reuocari. Regum Catholicorum auspi- ciis, sumptibus, & mandatis profecti, eius nomi- ne possessionem terrarum, quascumque inuenis- sent, formulâ solemni captabant, quam multi scriptorum afferunt, & extat Tomo 4. Rescriptorum
bilis, quia in illâ Reges nostri, ex quorum præ- scripto ordinata est, Pontificem Romanum vti mundi dominum recognoscunt, à quo proinde fieri amplissima donatio potuit regionum Indi- carum. Non potest ergo circa obligationem ti- tulo gratitudinis dubium esse vllum, vnde ad a- lios quæstio reuocatur, circa quos Conquisitores (quo nomine etiam Conquista- tores aut Conquestatores accipimus) juxta quan- titatem impensi laboris ex justitiâ præmiare. Sic P. Acosta lib. 3. de procurandâ Indorum salute cap. 11. Illust. Ioannes Zapata in Disceptatione de justitia di- stributiua parte 1. c. 4. n. 18. & parte 3. c. vlt. n. 1. D. Solorzanus to. 2. li. 2. c. 2. n. 59. & 60. & in Politica pag. 257. 303. 482. & 483. & alii. Ratio est clara. Nam justitiæ obligationem fundat proprium jus in eo, cui debet reddi, & consequenter proprium debitum in debitore respicit: Atqui ita contingit in præsenti: ergo est propria justitiæ obligatio. Maior est explorata, & Minor ostenditur: nam<-P>@@ <-P>laborans in alterius commodũ ex illius directio- ne, & non vt meram gratiā conferat, sed vt labo- ris sui proportionatam compensationem accipiat, proprium jus fundat aduersus illum: non est autem aliud nisi justitiæ: ergo ex justitiâ obli- gat debitorem. Irrefragabilis est discursus, & applicandus causæ præsenti juxta dicta. tiæ commutatiuæ. Sic Illustrissimus Zapata suprà, quod & Dom. Solorzanus videtur approbare, & hoc planè conuincit ratio adducta pro Assertio- ne præcedenti. Et prætereà ex eo ostenditur, quia justitia commutatiua talis dicitur proptereà quòd circa commutationem versatur, dum vnum pro alio datur, & ita commutatur: Atqui Con- quisitores operas dederunt, & labores eximios in Regum Catholicorum quæstuosissimum obse- quium: ergo illis debetur compensatio æqui- valens, justitiæ commutatiuæ titulo. Audiendus Seneca lib. 3. de beneficijs, ita scribens: Æquißima vox est, & jus gentium præseferens: Redde quod debes: Hæc turpißima est in Beneficio: Redde. Sic ille. tiuâ etiam distributiua intercedat, communis est quæstio. Cùm enim communia bona distribuit gubernator, si pro ratione laboris impensi red- dat, pacto aut expresso aut tacito intercedente, solùm exerceri commutatiuam, etiamsi propor- tionem geometricam attendat, vt inter eos, qui præmiantur, sit respectus personæ ad personam, & non tantùm rei ad rem, multorum sententia est: cùm tamen oppositum alij sentiant, ex quibus videri potest P. Molina 1. p. q. 21. §. Hinc jam facilè, & de quo nos alibi. Estque illud præ- senti causæ parùm neceslarium: in quo tamen citati pro Assertione præcedenti priori sententiæ videntur adhærere, & potest facilè defendi, cùm tamen contrarium probabilius videatur: quia proportio illa personæ ad personam est quid consequens ad contractum cum multis, in quo sola est commutatiuæ justitiæ ratio, & conse- quenter obligatio ex solâ illâ resultans, & ipsi propria. Et quando vnicuique secundùm pro- portionem Arithmeticam redditur quod suum est, valdè per accidens se habet, quòd respectu alterius etiam interueniat obligatio, vnde eâ se- clusâ similiter redderetur. Id quod etiam ad com- mutatiuam spectat, cui proprium est, cùm non potest reddi æquale, id quod est possibile redde- re, siue vnus tantùm sit creditor, siue si plures. Quod tamen in distributiuâ non accidit, cuius est proprius respectus ille in debiti redditione præ- cisus, & solùm ea, quæ sunt communia, diuiden- tis: hic enim justitiam aliquam constituit: sed non aliam: ergo illam; vnde immeritò con- funduntur. tes Conquisitoribus pactam mercedem laborum, non videntur ad aliquid vlterius obligati ex rigo- re justitiæ, etiamsi posteà minùs proportionata videatur. Sic Dom. Solorzanus Tomo 2. lib. 2. Cap. 30. n. 20. vbi pro eo Hispanas leges adducit. Ratio est, quia generaliter loquendo vltra pa- ctam mercedem nihil debetur vlterius: dicere enim potest ita soluens Euangelicum illud Matt. 20. v. 13. & 14. Amice, non facio tibi iniuriam: @@0@ @@1@ natam sibi redditam mercedem querebantur, vt patet ex v. 11. & 12. immeritò tamen; in quo fundatur Assertionis ratio. Licèt enim pacta merces minùs proportionata appareat iis, ad quos illius pertinet interesse, illa semper solet esse talium querela, & nullus suis aut suorum meritis æqualem redditam mercedem arbitratur. Yüklə 14,73 Mb. Dostları ilə paylaş:
|