Sözcükte ve Söz Obeklerinde Anlam "Sözcük" Nedir?
Yüklə 2,47 Mb.
|
'CD tU Û „=£•■ '5 UJ 5- 70- -GENEL YETENEK GENEL KULTUR DERGISI- 
ÇOZUMLUORNEKLER 1. Aşağıdakilerden hangisi Türkiye'nin matematik konumuyla ilgili değildir?
E) Güneş ışınlarını hiçbir zaman dik açıyla almaması A ve B şehirleri aynı meridyen üzerinde bulunmaktadır. A şehri 50° kuzey, B şehri ise 30° güney paraleli üzerinde bulunmaktadır. Buna göre bu iki merkez arasındaki uzaklık kaç km'dir? A)5600 B)2220 C) 8880 D) 7200 E) 2200 Bu iki şehir farklı yarım kürede olduğu için paraielleri toplarız. 50 + 30 = 80 iki paralel arasındaki uzaklık 111 kmolduğu için; 80.111 =8880 (Cevap C) a, b, d, e şıkları Türkiye'nin matematiksel konumuyla ilgilidir. Aynı anda farklı iklim özelliklerinin görülmesi özel konumuyla (yeryüzü şekilleri vb.) ilgilidir. (Cevap C) 4.
B)11:02 E) 10:58 C)11:56 A) 11:25 D) 11:58 o > Q tii
iki meridyen arasındaki meridyen farkı, 67°- 60°- 7° 7°'nin zaman karşılığı 7.4=28 dakika 67° Doğu meridyeni daha doğuda olduğu için zaman farkı 60° Doğu meridyeninin yerel saati ile toplanır. 11:30 + 0:28= 11:58' (Cevap D)
2. Aşağıdakilerden hangisi enlemin etkisine örnek olarak gösterilebilir?
E) Doğu Anadolu'da kış süresinin uzun olması a, b, d, e şıkları özel konumla ilgili maddelerdir. C şıkkı ise matematik konumla ilgilidir. Türkiye'nin güneyden kuzeye gidildikçe sıcaklıklarının düşmesi enleme bağlıdır. (Cevap C)
A) 8:30B) 11:00C) 10:30D) 7:30E) 4:30ÇOZUM: Önce iki nokta arasındaki yerel saatfarkını bulalım, 45°-15°=30° 30°.40=120=2saat Güneş 15° Doğu meridyeninde daha geç doğacağından 6:30 +2:00= 8:30 (Cevap A) -COĞRAFYA- 71 
COĞRAFYA | Dünyanın Şekli ve Hareketleri A. DÜNYA'NIN ŞEKLİ Dünya, kutuplardan hafifçe basık ekvatordan şişkin kendine has şekline geoid denir. Dünya'nın geoid şekli, kendi ekseni etrafında dönüşü sırasında oluşan, merkez kaç kuvvetinin etkisi sonucu meydana gelmiştir. 
tn 'o C£ m O m m a. Dünya'nın Şeklinin Sonuçları Q i Ekvator'un uzunluğu tam bir meridyen dairesinin m uzunluğundan daha fazladır. Ekvator yarıçapı, kutuplar yarıçapına göre 21 km daha uzundur. güneş ışınları Dünya'nın şeklinden dolayı, yeryüzüne farklı açılarla düşer. Sıcaklık dağılışını etkiler. Ekvator'dan kutupiara doğru gidildikçe sıcaklık değerleri düşer. Dünya'nın şeklinden dolayı, Dünya'nın bir yarısı karanlıkken diğer yarısı aydınlıktır. Aydınlanma çizgisi daire biçiminde olur. Buna aydınlanma çemberi de denir. Kutuplar, Dünya'nın merkezine (Ekvator'a göre) daha yakındır. Bunun sonucu olarak, yerçekimi Ekvator'da az, kutuplarda daha fazladır. Dünya'nın kendi ekseni etrafındaki dönüş hızı -Ekvator'dan kutuplara gidildikçe azalır. Ekvator'dan kutuplara gidildikçe, paralel boyları ve meridyenler arası mesafe azalır. Kutup yıldızının görünüm açısı bulunduğumuz yerin enlem derecesini verir. B. DÜNYA'NIN HAREKETLERİ Dünya'nın Kendi Ekseni Etrafında Dönmesi (Günlük Hareket) Dünya kendi ekseni etrafındaki dönüşünü, batıdan doğuya doğru 24 saatte tamamlar. Buna bir gün denir. Dünya, kendi ekseni etrafında atmosfer ile birlikte döndüğü için bu dönüş hissedilmez. Dünya'nın kendi ekseni etrafındaki hızı en fazla Ekvator üzerindedir. Bu hız saatte 1670 km/saattir. Kutuplarda hız sıfırdır. Dünya'nın Kendi Ekseni Etrafındaki Dönüşünün Sonuçları » Gece ve gündüz birbirini takip eder. » Güneş ışıniarının günlük geliş açıları değişir. » Günlük sıcaklık farkları meydana gelir. Bunun sonucunda;
» Merkez kaç kuvveti meydana gelir. Bunun sonucunda;
» Yerel saat farkları meydana gelir, » Cisimlerin gün içindeki gölge uzunlukları değişir. » Güneş doğuda erken doğar ve batar. Güneş batıda geç doğar ve b;atar. » Dinamik basınç kuşakları meydana gelir. 2. Dünya'nın Güneş Etrafında Dönmesi (Yıllık Hareket) Dünya, kendi ekseni etrafındaki günlük dönüşünü sürdürürken, bir yandan da Güneş'in çevresinde döner. Dünya, Güneş etrafındaki dönüşünü elips şeklindeki bir yörünge üzerinde 365 gün 6 saatte tamamlar, Buna bir yıl denir. 72- -GENEL YETENEK GENEL KULTUR DERGISI- 
Dünya, 939 milyon km'lik yörüngesi üzerinde saatte 108 bin km. hızla hareket eder. (Gündüz-Gece Eşitliği) 3 Ocak Günleri 21 Aralık (Gün Dö\ümü) (Gün Dönümü) 4 Temmuz Günöte (Gündüz-Gece Eşitliği) 23 Eylül
Dünya'nın Güneş'e olan uzaklığı sabit değildir. Bazen yaklaşırken, bazen uzaklaşır. Bunun nedeni, Dünya yörüngesinin elips şeklinde olmasıdır. Dünya'nın Güneş'e en yakın olduğu 3 Ocak tarihine Perihel (Günberi) denir. Dünya'nın Güneş'ten en uzak olduğu 4 Temmuz tarihine ise Afel (Günöte) denir. *Sıcaklık dağılışını etkileyen temei etken güneş ışınlarının geliş açısıdır. Dünya'nın hızı sabit değildir. Hız, günberi tarihinde artarken, günöte tarihinde azalır. Bunun sonucunda;
Dünya'nın Güneş Etrafındaki Dönüşünün Sonuçları » Mevsimlerin oluşmasına ve değişmesine neden olur. » Mevsimlik sıcaklık farkları meydana gelir. » Kara ve denizler arasında sıcaklık farkları oluşur. » Muson rüzgârları meydana gelir. » Gece - gündüz uzunlukiarı değişir. » Güneş'in ufuk üzerinde doğduğu yer ve saat ile, Güneş'in ufukta battığı yer ve saat değişir. » Güneş ışınlarının yeryüzüne düşme açıları değişir. » Cisimlerin gölge boyları değişir. » Aydınlanma çemberi mevsimlere göre yer değiştirir. Güneş ışınları yı! boyunca dönencelere bir kez, dönenceler arasına iki kez dik düşer.
Ekvator düzlem: Eklıptik ciüziemı Bu iki düzleım birbiriyle çakışmaz. Çünkü, Dünya'nın ekseni ekliptik düzleme tam dik değildir. Başka bir ifadeyle, Dünya ekseni ile ekliptik düzlemi arasında 66° 33', Ekvator düzlemi ile ekliptik düzlemi arasında 23° 27' lık bir açı vardır. Dünya'nın Güneş etrafındaki hareketinin sonuçlarında sayılanların asıl nedeni, Dünya'nın ekseninin eğik olmasıdır. Buradan, "Dünya'nın Güneş çevresinde dönüşünün sonuçları, eksen eğikliği ile birlikte ortaya çıkar" sonucunu çıkarabiliriz.
» Güneş ışınlarının yeryüzüne düşme açısı yıl boyunca değişir. » Güneş'in doğuş ve batış saatleri ile yerieri değişir. » Aydınlanma çemberinin sınırı mevsimlere göre değişir. » Mevsimlerin oluşumuna neden olur. » Gece ile gündüz süreleri arasındaki farkın, Ekvator'dan kutuplara gidildikçe artmasına neden olur. » Yıl içinde cisimlerin gölge uzunlukları değişir. » Dönencelerin ve kutup dairelerinin sınırlarım belirleyerek, matematik iklim kuşaklarının oluşumuna neden olur. -COGRAFYA- 73
66"33;
23 EYLUL KONUMU VE ÖZELLİKLERİ K
23°27" Orta Kuşak c-
Tropîka! Kuşak Ekvator
23O27' Orta Kuşak 
66*33
MEVSİM BAŞLANGIÇLARI VE BU TARİHLERİN ÖZELLİKLERİ Dünya'nın Güneş etrafında dönmesi ve eksen eğikliğine bağlı olarak dört önemli gün ortaya çıkar. Bu günler aynı zamanda mevsimlerin başlangıcıdır. 21 Mart ve 23 Eylüi tarihlerine ekinoks (gece - gündüz eşitliği) tarihleri, 21 Aralık ve 21 Haziran tarihlerine de solstis (gündönümü) tarihleri denir.
\ İfîmERG•Ui _*L bk'/aLur| Q! G
Güneş ışınları öğle vakti Ekvator'a 90° lik açı ile düşer. Bunun sonucunda aşağıdaki olaylar gerçekleşir. » Gölge boyu Ekvator'da sıfırdır. » Güneş ışınlan bu tarihten itibaren Kuzey Yarım Küre'ye dik düşmeye başlar. » Bu tarihten itibaren Güney Yarım Küre'de geceler, gündüzlerden uzun olmaya başlar. Kuzey Yarım Küre'de ise tam tersi olur. » Bu tarih Güney Yarım Küre'de Sonbahar, Kuzey Yarım Küre'de İlkbahar başlangıcıdır. » Aydınlanma çemberi kutup noktalarına teğet geçer. Bu tarihte Güneş her iki kutup noktasında da görülür. » Dünya'da gece ve gündüz süreleri birbirine eşit olur. Bu tarih Güney Kutup Noktası'nda 6 aylık gecenin, Kuzey Kutup Noktası'nda ise 6 aylık gündüzün başlangıcıdır.
» Gölge boyu Ekvator'da sıfırdır. » Güneş ışınları bu tarihten itibaren Güney Yarım Küre'ye dik düşmeye başlar. » Bu tarihten itibaren Kuzey Yarım Küre'de geceler, gündüzlerden uzun olmaya başlar. Güney Yarım Küre'de ise tam tersi olur. » Bu tarih Kuzey Yanm Küre'de Sonbahar, Güney Yarım Küre'de İlkbahar başlangıcıdır. » Aydınlanma çemberi kutup noktalarına teğet geçer. Bu tarihte Güneş her iki kutup noktasında da görülür, » Dünya'da gece ve gündüz birbirine eşit olur. Bu tarih Kuzey Kutup Noktası'nda 6 aylık gecenin, Güney Kutup Noktası'nda ise 6 aylık gündüzün başlangıcıdır.
Yengeg D. Ekvator Oğlak D, Gürıey Kutup ^ Dairesi
Aydınlanma M Çernberi
Kuzey Yarım Küre Güneş ışınları Yengeç Dönencesi'ne 90°lik açı ile düşer. Bunun sonucunda aşağıdaki olaylar gerçekleşir. » Yaz mevsiminin başlangıcıdır. » En uzun gündüz, en kısa gece yaşanır. » Yengeç Dönencesi'nden kuzeye gidildikçe gündüz 74- -GENEL YETENEK GENEL KÜLTÜR DERGİSİ- süresi uzar, gece süresi kısalır. Bu tarihten itibaren gündüzler kısalmaya, geceler uzamaya başlar. Fakat 23 Eylül tarihine kadar gündüzler gecelerden uzundur. » Aydınianma çemberi Kuzey Kutup Dairesi'ne teğet geçer. Yengeç Dönencesi'nin kuzeyi, güneş ışınlarını yıl içerisinde alabileceği en dik açı ile alır. Bu tarihten itibaren güneş ışınlarının gelme açıları küçülmeye başlar. » Y^ngeç Dönencesi'nin kuzeyind9 en kısa gölge yaşanır. Bu tarihten itibaren gölge boyları uzamaya başlar.
» Kış mevsiminin başlangıcıdır. » En uzun gece, en kısa gündüz yaşanır. Oğlak Dönencesi'nden güneye gidildikçe gece süresi uzar, gündüz süresi kısalır. Bu tarihten itibaren geceler kısalmaya, gündüzler uzamaya başlar. Fakat 23 Eylül tarihine kadar g^celer gündüzlerden uzundur. » Aydınlanma çentei Güney Kutup Dairesi'n9 o teğet geç^r. Oğlak Dönencesi'nin güneyi güneş .22 ışınlarını yıl içerisinde alabileceği en dar açı ile S alır. Bu tarihten itibaren güneş ışınlarının gelme § açıları büyümeye başlar. fl o » Oğlak Dönencesi'nin güneyinde en uzun gölge « yaşanır. Bu tarihten itibaren gölge boyları kısalmaya başlar. kadar, geceler Fakat 21 Mart tarihine gündüzlerd^n uzundur. » Aydınlanma çemberi Kuzey Kutup Dairesi'n9 teğet geçer. Yengeç Dönencesi'nin kuzeyi güneş ışınlarını yıl içerisinde alabileceği en dar açı ile alır. Bu tarihten itibaren güneş ışınlarının g9İme açıları büyümeye başlar. » Yengeç Dönencesi'nin kuzeyinde en uzun gölge yaşanır. Bu tarihten itibaren gölge boyiarı kısalmaya başlar. Güney Yarım Küre Güneş ışınları Oğlak Dönencesi'ne 90° lik açı ile gelir. Bunun sonucunda aşağıdaki olaylar gerçekleşir. » Yaz m9vsiminin başlangıcıdır. » En uzun gündüz, en kısa gece yaşanır. Oğlak Dönencesi'nden güneye gidildikçe gündüz süresi uzar, gec9 süresi kısalır. Bu tarihten itibaren gündüzler kısalmaya geceler uzamaya başlar. Ancak 21 Mart tarihine kadar, gündüzler gecelerd^n uzundur. » Aydınlanma çemberi Güney Kutup Dairesi'ne teğet geçer. Oğlak Dönenc9si'nin güneyi güneş ışınlarını yıl içerisinde alabileceği 9n dik açı ile alır. Bu tarihten itibaren güneş ışınlarının gelme açıları küçülmeye başlar. » Oğlak Dönencesi'nin güneyinde en kısa gölge yaşanır. Bu tarihten itibaren gölge boyları uzamaya başlar.
21 ARALIK KONUMU VE ÖZELLİKLERİr—-— Aydlnlanma Çember ■ y^:^\ Kuzey Kutup Dairesı^; ■ ■■■:.■ T^Yengeç D.; : :v :^7 Ekvator^>X)ğlak D.G *"Gürey Kutup DairesiKuzey Yarım KüreGüneş ışınları Yengeç Dönencesi'ne 43°06' lık açı ile gelir. Bunun sonucunda aşağıdaki olaylar gerçekleşir. » Kış mevsiminin başlangıcıdır. » En uzun gec9, en kısa gündüz yaşanır. Y9ngeç Dönenc9si'nd9n kuzeye gidildikçe gec9 süresi uzar, gündüz süresi kısalır. Bu tarihten itibaren geceler kısalmaya, gündüzler uzamaya başlar. -COĞRAFYA- 75 
(saat)
ÇOZUMLU KAVRAMA  1. Aşağıdakilerden hangisi dünyanın şeklinden dolayı değildir?
E) İki meridyen arasındaki mesafe kutuplara doğru azalır. 3. 21/3 21/6 21/9 21/12 Yandaki gündüz süresi grafiği aşağıdaki yerlerden hangisine ait olabilir?
E) Oğlak Dönencesi a, b, c, e şıkları dünyanın şeklinden dolayı meydana gelir. Güneş ışınlarının hiçbir zaman Ankara'ya dik düşmemesinin nedeni ise eksen eğikliğidir. (Cevap D) Grafiken; gün uzunluğunu ve hangi yarımküreye ait olduğunu anlayabiliriz. Kuzey yarım kürenin yaz mevsimine ve günün uzun olduğu bir şıkkı seçmeliyiz. En uygun şık ise C şıkkıdır. (Cevap C) (3 tr. û m Ekvator çizgisinde bulunan bir cismin öğle üzeri gölgesi aşağıdaki tarihlerin hangisinde kuzeye doğru uzanır? UJ A) 21 Aralık D) 21 Mart B) 21 Haziran E) 3Ocak C) 23 Eyiül 2. I. Dünyanın eksen hareketi
Mevsimlerin meydana gelmesinde yukarıdakilerden hangileri etkilidir? C) II ve
A) I D) Ive B) Ivell E) II Dünyanın eksen hareketi ile gece gündüz meydana gelmektedir. II ve III ise mevsimleri meydana getiren t9mel unsurdur. (Cevap C) 5. Kışın kuzey yarım küreye güneş ışınları daha eğik açıyla geldiği için gölge boyu 21 Aralık'ta kuzeye doğru uzanır. (Cevap A) 21 Mart günü Güneş ışınları aşağıdaki yerlerden hangisinde daha dar bir alanı aydınlatır?
E) Kutup noktaları 21 Mart'ta güneş ışıları ekvatora dik gelir. En az açıyı kutup noktaları alır. (Cevap E)
76- -GENEL YETENEK GENEL KULTUR DERGISU  A)
B) II
Yandaki küre üzerinde işaretlî merkezlerden hangisinde 21 Haziran tarihinde sürekli gündüz yaşanır?
C) III D) IV E) V Aynı enlem üzerindeki noktaların gündüz süresi birbirine eşittir. (Cevap D)
f&g&Ms 6. Kuzey kutup noktası 21 Mart'tan sonra güney kutup noktası 23 Eylül'den sonra sürekli gündüz yaşanır. (Cevap C)
bilgilerinden hangilerine ulaşılabilir? C) Ivell
A)IIIB) IID)III veIVE) Ifözü>Ms4440 I111-444 j"40 _-> paralel sayısı000 yani ekvatora 40 meridyen uzaklıkta çizgisel hızı da hesaplanabilir. III ve IV öğrenemeyiz. (Cevap C)
E) Kutupların basıkolmasından Dünya ne kadar hızlı dönerse o kadar güneşin doğuş vakti çok kısa oiur. (Cevap B)
E) Türkiye'de en uzurı gündüzün 21 haziranda yaşanması 8. 
Yukarıdaki Türkiye haritasında gösterilen şehirlerden hangi ikisinde 21 Aralık günü gündüz süresi eşitlik gösterir? B) Sinop - Erzincan D) Balıkesir - Erzincan A) Balıkesir — Antalya C) Erzincan - Kayseri E) Sinop - Kayseri A şıkkı meridyen sayısının 360 tane olmasından ve dünyanın bir günlük hareketinin 24 saatte tamamlanmasından kaynaklanır. B şıkkı, eksenin ekvator düzlemine 23° 27' eğik olmasından kaynaklanır. C şıkkı, eksen eğikliği ve elips yörüngenin bir sonucudur. E şıkkı, Türkiye'nin matematiksel konumunun ve eksenin yörünge düzlemine eğik olmasının bir sonucudur. D şıkkı, dünyanın geoid şeklinde olmasının bir sonucudur. (Cevap D) -COGRAFYA- 77
Yüklə 2,47 Mb. Dostları ilə paylaş:
|
Dünya'nın elips şeklindeki yörüngesinden geçen düzleme Ekliptik (yörünge) düzlemi, Ekvator'dan geçen düzleme ise Ekvator düzlemi denir.
Kuzey Kutup Dairesı —(