Sözcükte ve Söz Obeklerinde Anlam "Sözcük" Nedir?
Yüklə 2,47 Mb.
|
COGRAFYA Harita Yeryüzünün tarnamının ya da bir bölümünün, kuşbakışı görünüşünün, belli bir ölçek dahilinde küçültülerek, bir düzlem üzerine aktarılmasıyla elde edilen çizime harita denir. Bir çizimin harita özelliği taşıyabilmesi için gerekli olan koşullar şunlardır:
Haritası çizilen alanın tam tepeden görünüşü kuşbakışı olarak adlandırılır. Haritaiarın çiziminde tepeden görünüm sağlanamaz ise yeryüzü şekillerinin biçimlerinde, boyutlarında ve birbirlerine göre uzaklıklarında değişmeler olur. 2. Belirli bir ölçek dahilinde küçültülmüş olması s Haritalardaki küçültme oranına ölçek denir. Ya da harita £ üzerinde belirli iki nokta arasındaki uzaklığın, arazideki ^ uzaklığa oranıdır. Yani formü! ile gösterirsek; 2 Ölçek= Harita üzerindeki uzunluk / Arazi üzerindeki -3| uzunluktur. .=£ 5
Ölçekler, kesir ölçek ve çizik ölçek diye iki şekilde ifade edilir.
Kesir ölçeklerde pay her zaman 1'dir. Paydada yer alan sayı ise, haritası çizilen alanın kaç defa küçültüldüğünü gösterir. b. Çizik (Grafik) Ölçek: Eşit dilimlere ayrılmış bir çizgi üzerinde harita üzerindeki uzunlukların gerçek uzunluklara oranının gösterildiği ölçeklerdir. Herhangi bir yerin, kuşbakışı görünüşünün öiçeksiz ve kabataslak olarak bir düzleme aktarılmasına kroki denilmektedir. Harita ile kroki arasındaki fark, krokinin ölçeksiz, haritanın ise ölçekli olımasıdır. 3. Bir düzleme aktarılmış olması Dünya'nın kutuplardan basık. Ekvator'dan şişkin kendine has küresel bir şekli vardır. Dünya'nın küresel yüzeyi düzleme aktırılırken bazı güçlüklerle karşılaşılır. Bunun nedeni, küresel yüzeyin düzleme aktarılmasının geometrik açıdan imkânsız olmasıdır. Buna bağlı olarak harltalar çizilirken, kara ve denızlerin yerküre üzerindeki biçimleri ve genişliklerı tam olarak yansıtılamamakta ve boyutlarında gerçeğe uymayan bozulmalar olmaktadır. Haritalarda görülen ise, gerçeğin az ya da çok benzeridir. Harita çizimindeki zorluklar dikkate alınarak bazı metodlar geliştiriimiştir. Buna projeksiyon (izdüşüm) yöntemleri adı verilir. Projeksiyonlar, izdüşüm (Yükseltinin sıfır m. kabu! edilmesi) esasına göre çizildiğinden, yükseltinin fazla olduğu yerlerde ve ülkelerde izdüşüm alan ile gerçek alan arasındaki fark arîar. Türkiye'de, izdüşüm alan ile gerçek alan arasındaki farkın en fazia olduğu bölgeler Doğu Anadoiu ve Karadeniz, en az olduğu bölgeler ise Marmara ve Güneydoğu Anadolu'dur. Başiıca projeksiyon yöntemleri şunlardır:
Haritalar genel olarak ölçeklerine ve kullanım amaçlarına göre ikiyeayrılır. A. ÖLÇEKLERİNE GÖRE HARİTALAR 1. Büyük Ölçekli Haritalar a. Plânlar: Ölçeği 1/20.000'e kadar olan hariîaiardır. Şehir imar plânları, kadastro haritaları bu türdendir. b. Topoğrafya Haritaları: Ölçeği 1/20.000 ile 1/200.000 arasında olan haritalardır. Ulaşım haritaları ile topoğrafik. jeolojik, morfolojik haritalar bu türdendir. Büyük ölçekli haritaların genel özellikleri şunlardır: » Paydası küçüktür. » Dar alanları gösterir. » Ayrıntıyı gösterme gücü fazladır. » Küçültme oranı az olduğundan bozulma oranı da
-GENEL YETENEK GENEL KÜLTUR DERGİSİ- azdır. » Aynı alanı gösteren küçük ölçekli haritalara göre düzlemde daha fazla yer kaplarlar. » İzohipsler arası yükselti farkı azdır.
Ölçeği 1/500.000'den daha küçük olan haritalardır. Bu haritalar Dünya'nın, kıtaların, ülkelerin tamamını veya bir bölümünü gösterir. Küçük ölçekli haritaların genel özellikleri şunlardır: » Paydası büyüktür. Küçültme oranı fazladır. » Geniş alanları gösterir. Bozulma oranı fazladır. » Ayrıntıyı gösterme gücü azdır. » Aynı alanı gösteren büyük ölçekli haritalara göre düzlem üzerinde daha az yer kaplarlar. » İzohipsler arası yükselti farkı fazladır. B. KULLANIM AMAÇLARINA GÖRE HARİTALAR 1. İdari ve Siyasi Haritalar Ülkelerin başka ülkelerle olan sınırlarının gösterildiği haritalara siyasi haritalar adı verilirken, ülkelerin kendi içerisindeki illeri, eyaletleri, bölgeleri gösteren haritalara idari haritalar denilmektedir. 2. Fiziki Haritalar Yeryüzü şekillerinin fiziki yapısını, dağılış ve yükseltilerini gösteren haritalardır. 3. Beşeri ve Ekonomik Haritalar Nüfus, göç, yerleşme, tarım, hayvancılık, sanayi, turizm, vb. dağılışını gösteren haritalardır. 4. Özel Haritalar Belirli bir konu için özel olarak hazırlanan haritalardır. (Jeomorfoloji, meteoroloji, toprak haritaları gibi.) HARİTA PROBLEMLERİ A. Uzunluk Problemleri a. Gerçek Uzunluk: Harita uzunluğu ile ölçek verilerek gerçek uzunluk sorulduğunda aşağıdaki formül kullanılır. Gerçek Uzaklık = Harita Uzaklığı x Ölçeğin Paydası b. Harita Uzunluğu: Gerçek uzunluk ile ölçek verilerek harita uzunluğu sorulduğunda aşağıdaki formül kullanılır. Harita Uzaklığı= Gerçek Uzaklık/ Ölçeğin Paydası o >-'o
Ui c. Ölçek: Gerçek uzunluk ile harita uzunluğu verilerek ölçek sorulduğunda aşağıdaki formül kullanılır. Ölçek Paydası = Harita Uzunluğu Gerçek uzunluk
Gerçek Alan= Harita Alanı x (Ölçeğin Paydası)2 b. Harita Alanı: Gerçek alan ve ölçek verilerek haritadaki alan sorulduğunda aşağıdaki formül kullanılır. Haritaalanı = Gerçek Alan (ÖlçeğinPaydası)'
Ölçek -
HaritaAlanı GerçekAlan 3. Çizik Ölçeğin Kesir Ölçeğe Çevrilmesi Harita problemlerinde çizik ölçek verilip kesir ölçeğe çevrilmesi istendiğinde; Ölçek formülü kullanılır. HaritaUzaklığı Gerçekllzaklık HARİTALARDA YERYÜZÜ ŞEKİLLERİNİ GÖSTERME YÖNTEMLERİ Haritada yeryüzü şekilleri şu yöntemlerle gösterifmektedir. 1. Renklendirme Yöntemi Fiziki haritalarda yeryüzü şekillerini belirgin gösterebilmek için yükselti basamakları renklerle ifade edilir. Renktendirme işlemi, aşağıdaki tabloda gösterildiği gibi bir sıra takip eder. YÜKSELTİ BASAMAKLARI (M) İ RENKLER0-200Yeşil200-500Açık Yeşil500-1000Sarı1000-1500Turuncu1500-2000Açık Kahverengi2000 ve üzeriKoyu KahverengiFiziki haritalarda buzullar ya da kalıcı karlar b9yaz renk ile gösterilirler. Göl, deniz ve okyanuslar ise mavi renkle gösterilmektedir. (Mavinin tonu koyulaştıkça derinliğin arttığı anlaşılır.) -COGRAFYA- 79 2. Gölgelendirme Yöntemi Yerşekillerinin bir yönden ışıkla aydınlatıldığı düşünülür. Buna göre, ışık alan yerler açık, gölgede kalan yerler koyu r9nkt9 boyanır. Haritacılıkta daha çok yardımcı bir yönt9m olarak kullanılır. 3. Tarama Yöntemi Eğim ile orantılı olarak kalınlıkları artan çizgilerle yerşekilleri gösterilir. 
izohipslerin sıklaştığı yerler eğimin arttığını, seyrekleştiği yerler ise eğimin azaldığını gösterir. Çukurluklar, derinlik istikametinde ok işareti konularak gösterilir. (Krater, poiye, obruk gibi) Her izohips eğrisi kendisinden daha yüks9k bir izohipsi çevreler. Ancak çukur yerlerde bunun tersi geçerlidir. İki izohips eğrisi arasındaki yükselti farkına eküidistans (izohips aralığı) denir.
Tarama yönteminde, eğim fazla ise çizgiler kalın, kısa ve sık olur. Eğim az ise çizgiler ince, uzun ve S9yr9k olur. Düz alanlar ise taranmayarak boş bırakılır. Fazla kullanılmayan bir yöntemdir. 4. Kabartma Yöntemi Yeryüzü şekillerinin belirli bir ölçek dahilinde küçültüferek _ Q co tn oluşturulan maketleridir. Bu yöntem, yerşekillerinin -~~ gerçeğ9 en uygun olarak gösterilmesini sağlar. Ancak, kabartma haritaların yapılışı ve taşınması zor olduğundan kullanım alanı dardır. 5. İzohips (Eş yükselti) Yöntemi Deniz seviyesinden itibaren aynı yükseklikteki noktaların birleştirilmesiyle elde edilen eğrilere izohips eğrileri denir. İzohipslerin özellikleri şunlardır: » İç içe kapalı eğrilerdir. » Yeryüzü şekillerinin yükseltilerini ve biçimlerini canlandmrlar. » Sıfır (0) m izohipsi deniz seviyesinden başlar. Kara ile denizin birleştiği d9niz kıyısını düz bir çizgi halinde takip eder. Buna kıyı çizgisi adı verilir. » izohips eğrileri dağ doruklarında nokta halini alır. Buralar zirve olarak tanımlanır. » İzohipsler yeryüzü şekillerinin kuşbakışı görünümünü belirler. » En geniş izohips halkası en aiçak yeri, 9n dar izohips halkası ise en yüksek yeri gösterir. » Aynı izohips üzerind9 bulunan bütün noktaların yükseltileri birbirine eşittir. » İki izohips eğrisi birbirini kesm^z. » Birbirini çevrelem^yen komşu iki izohipsin yükseltileri aynıdır. • D^niz seviyesine göre aynı derinlikteki noktaiarın birleşmesi ile elde edilen çizgilere izobat (eş derinlik) eğrileri denir. Kıyı çizgisi, izohips ile izobat eğrilerinin başlangıç çizgisidir.
» İç içe kapalı eğrilerdir. » En geniş izobat eğrisi derinliği en az olan yeri, en dar izobat eğrisi ise derinliği en fazla olan yeri gösterir. » İzobatların sıklaştığı yerlerde eğim artarken, seyrekleştiği yerlerde eğim azalır. » İzobat eğrileri arası, kıyıdan derinlere doğru açık mavid^n koyu maviye doğru renklendirilir.
80- -GENEL YETENEK GENEL KULTUR DERGISİ- 
c. Çanak (Kapalı Çukur): Çevresine göre yükseltisi az olan sahalardır. Çanakların kolaylıkla tanınabilmesi için, eğim yönünde merkezi gösteren bir ok işareti konur. d. Kıyı Çizgisi: Deniz seviyesini gösteren sıfır metre eğrisidir. e. Delta: Akarsuların deniz9 döküldükleri yerlerde denize doğru uzanan, üçgen şeklindeki çıkıntılardır. f. Vadi: İzohipslerin zirveye doğru "a" şeklinde girinti yaptıkları yerlerdir. HARİTALARDAN YARARLANMA 1. İzohips haritalarından profil çıkarma Yeryüzü şekillerinin yandan görünüşün9 (kesitine) profil denir. Profil şu şekilde çıkarılır: » Profili çıkarılacak olan noktaların arasına bir doğru çizilir. » Bu doğrunun kestiği izohipslerin yükselti değerleri, alt kısma çizilecek yükselti ölçeği ile kesiştirilir. » K9sişen noktalar birleştirildiğinde profil çıkarılmış olur. Şu üç özellik kontrol edilerek profil bulunabilir.
2. İzobat haritalarından profil çıkarma İzobat haritaiarından profil çıkarma işleminde, aynen izohips haritalarından profil çıkarılırken izlenen yollar uygulanır. 3.Yükselti Bulma iki izohips arasındaki yükselti farkı dikkate alınarak, yükseltisi bilinen yerd^n başlamak üzere izohipsleri sayarak, istenüen noktanın yükseltisi bulunabilir. İzohips aralığı sayısının, iki izohips arası yükselti farkına çarpımı, toplam yükseltiyi verir. 4. Yön bulma Haritalar genellikle kuzey - güney istikametinde çizilirler. Bundan yararlanarak yön tayin edilebilir. Ayrıca paralel V9 meridyenlerden de yararlanılabilir. Bunun yanında harita üzerindeki yön okları da bize bu konuda bilgi verir. Q UJ 5. Eğim bulma Haritalardan yararlanarak, herhangi bir arazinin eğimi ölçülebilir. Herhangi iki noktanın yükselti farkının, yine aynı iki nokta arasındaki yatay mesafeye oranına eğim denir. Yatay mesafe arttıkça, eğim azalır, Yatay mesafe azaldıkça, eğim artar. Eğim şu formülle bulunur: Eğim(%)-
YükseklikFarkıx100 Iki Nokta Arasındaki yatay Uzaklık -COĞRAFYA- 81 
ÇOZUMLU ORNEKLER 4. 12 16 20
km 6cm
Yukarıdaki ölçeğin boyu 6 cm'dir. Bunun kesir ölçek değeri nedir? A) 1/400 000 D) 1/4 000 1. Plân ile kroki arasındaki en önemli fark nedir?
E) Plânlar küçük ölçekli olması Plân belli bir ölçeğe göre çizilir. Kroki kaba taslak çizimdir. (Cevap C)
1 B) 1/450 000 E) 1/150 000 —> cm ■-■> Km —f IS.II! ^v» 4 400000
Not: Km'yi cm'ye çevirmek için beş sıfır atılır. (Cevap A) 2. Türkiye fiziki haritasında aşağıdakilerden hangisi Bafra Ovası ile aynı renkte gösterilir?
E) Konya Ovası o tr. LU o m CL Türkiye fiziki ve siyasi haritasından aşağıdakilerden hangisi elde edilemez?
E) Paralel ve meridyenler 160S 3. Bafra ovası delta ovasıdır. Geniz ovasıda deltadır ve aynı renkte gösterilir.  (Cevap C) 1600
1600
160S Yandaki izohips haritasında "H" ile gösterilen yerşekli aşağıdakilerden hangisidir? A) Boyun D) Tepe C) Sırt B) Vadi E) Yamaç 5 tu 6. a, b, c, e şıkları elde edilir. Nüfus yoğunluğunu göremeyiz. (Cevap D)
E) En yüksekteki eğri en uzun olanıdır. Şekildeki H harfiyle gösterilen yerşekli Boyun dur, (Cevap A) En yüksekteki eğri en kısa olanıdır. (Cevap E) 82- -GENEL YETENEK GENEL KULTUR DERGİSİ- 7. 1 / 300 000 ölçekli bir haritada A ve B noktaları arası 10cmdir. Başka bir haritada aynı A ve B noktaları arası 2,5 cm olduğuna göre bu haritanın ölçeğinedir? A) B) C) D) E) 1 /1 200 000 1 / 400 000 1/250 000 1 /1 000 000 1/3 000 000 Harita uzunlukları arasındaki fark dört katıdır. 10. Topografya, turizm, ulaşım, çeşitli morfoloji ve jeoloji haritalarının yapıldığı ölçek aşağıdakilerden hangisidir? A)1/500000 B) 1/200000 - 1 / 500000 C) 1/20000 D) 1/400000 E) 1/20000-1/200000 Büyük ölçekli haritalar grubuna giren topografya , turizm, ulaşım, çeşitii morfoloji ve jeoloji haritaları 1/ 20000 ile 1/200000 ölçek aralığında çizilmektedir. (Cevap E) " ^200000 dİL (Cevap A) 8. Aynı boyuttaki kağıtlara çiziler aşağıdaki ülkelerin haritalarından hangisinin ölçeği en küçük olur? B) İsviçre E) Türkiye C) Danimarka A) Hollanda D) Rusya Ölçeğin küçülmesi demek paydasındaki rakamın büyük olması demektir. Kâğıtlar aynı büyüklükte ise gerçekte hangi ülkenin yüzölçümü büyükse, ölçeği küçük olur. En büyük yüz ölçümü olan ülke Rusya'dır. (Cevap D) 11. Ölçeği 1/ 200000 olan haritada 4 cm'lik uzaklık gerçekte kaç km'dir? A)2 B)5 C)8 D)20 E) 40 Gerçek uzunluk = Ölçeğin paydası x Harita uzunluğu formülüyle hesaplarız. G.U. = 200000 x 4 = 800000 km'ye çevirmek için beş sıfır sileriz. = 8km (Cevap C) 9. 1 ölçekli bir haritada 3 cm olarak gösterilen iki şehir arasındaki gerçek uzaklık kaç km dir? A) 60 B) 40 C) 30 D) 80 E) 70
2000000 x 3 = 6000000 = 60km (Cevap A) -COGRAFYA- 83 
ÇOZUMLU KONU KAVRAMA TE5Tİ Türkiye'nin özel 1 Aşağıdakilerden hangisi konumuyla ilgili değildir?
E) Doğu ve Ortadoğu petrollerine giden yolda oldukça stratejik bir önem taşıması 4. 5. 
Yandaki şekle göre ekvator ile 61 °K paraleli ve 21 °G paraleli arasında kaç Km vardır?
E) 6771 - 2222 12° doğu meridyeninde güneş tepe noktadaysa, 2° daha doğu meridyeni üzerinde bulunan bir noktada güneş tepe noktası konumuna kaç dakika sonra gelir? 2. Türkiye'de yaz saati uygulamasının yaşandığı bir günde Türkiye'nin milli saatinin İzmit'in yerel saatine göre durumu nedir? A)8! C)18saat E) 23:52' B) 8 saat D)80!
E) Zaman farkı yoktur 'o cr m Q W n "5 UJ Aşağıdakilerden hangisi enlemin etkilerinden biri degildir?
E) Yere! saat 8. 3. I- Tarih çizgisinin doğusu ile batısı arasında bir gün farkvardır. II- Tarih değiştirme çizgisi düz bir çizgidir,
Yukarıdaki bilgilerden hangileri yanlıştır? A) Yalnız I B) Yalnız II D) ll-lll C) l-ll E) IV ortak özellikleri 7. Meridyenlerle paralellerin aşağıdakilerden hangisidir?
E) Ekvatoru 90°lik açıyla kesmeieri 10° doğu meridyeninde yerel tarih ve yerel saat 1 Ocak 2000 ve 01: 00 iken 10° batı meridyeninde tarih ve saat hangi konumu gösterir? TarihSaatA)31 Aralık 199911:40B)01 Ocak 200023:00C)01 Ocak 200002:40D)01 Ocak 200023:40E)31 Araiık 199923:4084- -GENEL YETENEK GENEL KÜLTÜR DERGİSİ- 
9. A) D
Yukarıdaki şekilde çizgisel hız en fazla hangi noktadadır? B) C C) B D) E E) A 14. Bir meridyen üzerinde ekvatordan kuzey kutbuna doğru gidildikçe aşağıdakilerden hangisinin görülmesi beklenemez?
E) İklimlerin farklılaşması YandakiA) l-ll 7nvknumaralanmışC) ll-lll 3dfal>Hşekilden, hangioE) III-IV kutucuğun alanı"5 wen dardır?LU Wo B) 4 C) 2D) 1 E)3C\Jo 10. Aşağıdakilerden hangisi 21 Haziranda güneş ışınlarını daha eğik bir açıyla alır? A)Şam C) Konya E) Sinop B) Şanlıurfa D) Ankara A)5
11. 15. I- Mevsimlerin oluşması
IV- Gelgitlerin oluşması Yukarıdakilerden hangilerinin oluşması dünyanın yıllık hareketinin ve yörüngesinin bir sonucu değildir? B) l-lll D) II-IV 12. Aşağıdaki hangi iki meridyen arasındaki yerel saat farkı en fazladır? A) B) C) D) E) 0°-20°d 25°d-13°b 80°d-101°d 152°b-175°b 140°d-152°d
E) Güney kutup noktası 13. Aşağıdakilerden hangisi yurdumuzun 36°-42° kuzey paralelleri arasında olmasının bir sonucu olamaz?
E) Gece gündüz süresi 17. 21 Mart tarihinde iki yarı kürede de bahar başlangıcıdır. Kopenhak'ın ilkbahar başlangıcını yaşaması, Sidney'in ise sonbahar başlangıcı yaşamasının nedeni nedir?
E) Sıcaklık ortalamaları -COGRAFYA- 85 18. Yeryüzünün bütününün ya da bir bölümünün kuş bakışı olarak, belli bir ölçeğe göre küçültülerek bir düzlem üzerine aktarılmış şekline ne isim verilir? A) Kroki C) Profil E) Plan B) Projeksiyon D) Harita
E) Harita uzunluğunu ölçmek 22. Bir siyasi haritada:
Hangileri gösterilmez? A) l-ll B) ll-lll C) I-IV D) l-lll E) III-IV 23. Aşağıdakilerden hangisi tarama yönteminin temel özelliğidir?
E) Genellikle jeoloji haritalarında kullanılır -3  20. 1.
Yandaki şekilde eğim en fazla kaç numarada gösterilmiştir? o 24. Aşağıdakilerden hangisi fiziki bir harita değildir? uj Q A) Dünyadaki okyanus akıntılarını gösteren harita g B) Türkiye'nin ovalarını gösteren harita s C) Türkiye'nin tarım ürünlerini gösteren harita îâ D) Türkiye'nin bitki türlerini gösteren harita & E) Kanada'nın göllerini gösteren harita 25. Aşağıdaki çizik ölçeklerden hangisi daha küçüktür? (Not: çizik ölçeklerin boyu 4 cm'dir) B)2 C)3 D)4 E)5 A)
ıo KM B) 10 0 10 20 30 KM 21. Projeksiyon yönteminin asıl amacı nedir?
E) Okyanus akıntılarını göstermek C)
20 0 10 40 60 I—I 1 1—I KM E) 30 0 30 60 90 I 1 1 1 1 86- -GENEL YETENEK GENEL KULTUR DERGİSİ- ÇOZUMLER 1. Muzun yetişmesi için gerekli iklim koşullarının sadece burada bulunması (Enlem) (Cevap D) 2. Türkiye'de yaz saati uygulamasında Ağrı dağının
(Cevap C) 3. Tarih değiştirme çizgisi uluslararası soruna neden
(Cevap B) 4. İki paralel dairesi arası 111 km'dir ve bu mesafe
6771 - 2331 (Cevap C) 5. Önce meridyenler arasındaki farkı buluruz. 12°d 14°d o > Arada iki meridyen fark var. Yani; 2x4= 8' g Bize daha doğudaki tepe noktasını sorduğu için s" bulduğumuz dakika farkını 24 saatten çıkaracağız ^ (Tepe noktasına günde sadece bir defa gelir.) 23 : 60' - 08' = 23: 52' (Cevap E) 6. Genel olarak enlem dünyada yerel saat ve yer altı kaynaklarından başka her şeye etki eder. Şıklarda görüldüğü gibi yerel saat diğerlerinden farklı olarak karşımıza ç;kmaktadır. (Cevap E) 7. Meridyen ve paralellerin oluşturulmasındaki amaç
(Cevap C) 8. Soruda önce meridyen farkını buluruz (aradan
20x4' = 80' = 1 saat 20' * Daha batıda bir yerin saati istendiği için saat 01:00'dan çıkartırız. 24: 60 - 01: 20 = 23: 40 * Daha batıda olduğu içi gün daha geç olmaktadır. Yani 01 Ocak 2000 tarihi daha olmamıştır. (Cevap E) 9. Çizgisel hız ekvatordan kutupiara doğru azalmaktadır. Şekilde görülen E noktası ekvatordadır, bu yüzden de çizgisel hız en fazla buradadır. (Cevap D) 10. Kutuplara yaklaştıkça güneş ışınları eğik açılarla
(Cevap E) 11. Dünya'nın şekline bağlı olarak meridyenler arasındaki
(Cevap C) 12. Meridyen farkı ne kadar fazla İse yerel saat farkı da o
(Cevap B) 13. A,B,C,E şıkları matematik konumdan dolayı oluşur. D
(Cevap D) 14. A,B,C,E şıkları ekvatordan kutuplara doğru gidildikçe
(Cevap D) 15. III ve IV numaralı cümleler dünyanın günlük
(Cevap E) 16. Kutup noktaları 6 ay gece 6 ay gündüz yaşanır. 21
(C^vap B) 17. Aynı yarım kürede bulunsalardı iki şehir de
(Cevap D) 18. A şıkkında ölçeksiz kabataslak çizim olan kroki
(Cevap D) 19. Çizik ölçek harita uzunluklarının gerçekte ne kadar
(Cevap C) -COGRAFYA- 87 
ÇIKMIŞ SORULAR ve ÇÖZÜMLERİ 20. Topografyada, yer şekülerinin eğiminin arttığı yerler gösterilirken izohips eğrileri sıklaşır, eğimin azaldığı yerlerde ise eğriler seyrekleşir. (Cevap A) 21. Projeksiyon yöntemi; kara ve denizlerin alanlarında,
(Cevap B) 22. Siyasi haritalar sınırları göst9ren haritalardır. Nüfus
(Cevap B) 23. Taramaların kalınlıkları eğim orantılı olarak artar ve
(Cevap C) 24. A,B,D,E şıklarındaki haritalar doğal olayları
(Cevap C) 25. Aşıkkı 1/500000 Bşıkkı 1/1000000 C şıkkı 1 /1500000 Dşıkkı 1/2000000 Eşıkkı 1/3000000 (Cevap E) o cr UJ o (/> *S
C) Suriye E) Bulgaristan A) Irak B) İran D) Yunanistan Seçeneklerde verilen ülkelerden Irak, Suriye, Yunanistan, Bulgaristan ülkemizden küçüktür. İran ise 2 milyon km2 yi bulan yüzölçümü ile ülkemizden büyüktür. Türkiye'nin yüz ölçümü, 814.578 km2dir. (Cevap B) Afyon, Eskişehir ve Isparta il merkezlerinin yerel saatleri birbirine çok yakındır. Bu durum Afyon, Eskişehir ve Isparta il merkezlerinin hangi yönden de birbirine yakın olduğunun bir kanıtıdır? (99 DMS OÖ)
E) Denize uzaklıkları Boylamın zaman kavramına (yerel saatlere) etkisi vardır. Boylamları aynı olan noktalarm yerel saatleri de her zaman aynı olur. Afyon, Eskişehir ve Isparta il merkezlerinin boylam dereceleri birbirine yakın olduğu için yerel saatleri de birbirine çok yakındır. (Cevap A) 6. 1/3 500 000 ölçekli bir Türkiye haritasında, aşağıdaki gerçek uzunluklarıyla verilen akarsulardan hangisinin uzunluğu 16cm ile gösterilir? (99 DMS ÖL)
E) Sakarya - 824 km -GENEL YETENEK GENEL KULTUR DERGISU Formül kullanırsak Harita uzaklığı Gerçek uzaklık Ölçeğin Paydası Formülden; Gerçek uzaklık = Harita uzaklığı x Ölçeğin Paydası Gerçek uzaklığa x dersek; x = 16.3.500.000 x = 56.000.000 cm x = 560 km Seyhan nehrinin gerçek uzunluğunu vermektedir. (Cevap D)
E) İzmit çazÜM: Dünya, kutuplardan geçtiği varsayılan ekseni etrafında batıdan doğuya döner ve bir tam dönüşünü 24 saatte tamamlar. Ekvatordan kutuplara doğru gidildikçe, dünyanın çizgisel hızının azaldığı görülmektedir. Bunun nedeni ise paralel dairelerinin boylarının küçülmesidir. Verilen merkezler aynı boylam üzerinde olduğu halde ekvatora en yakın olan merkez Burdur olduğu için Burdur'da dönüş hızı veya birim zamanda alınan yol en fazladır. (Cevap A)
A) Boylam derecesi C) Yer şekilleri E) Yükselti B) Enlem derecesi D) İklim Aynı enlem üzerindeki bütün noktalarda gündüz süreleri her zaman birbirine yakın olur. Bu soru ile birlikte Enlemin etkilerini hatırtayacak olursak;
(Cevap B) A) B) C) D) E) 9.
14doğu boylamı 15doğu boylamı 30 doğu boylamı
-COGRAFYA- 89 Hakkari'nin boylam derecesini bulmak için istanbul-Hakkari arasındaki zaman farkını bilmemiz gerekir. Buradan; 11.20 - 10.20 1.00 saatiik fark bulunur. 1 saat = 60'dır. Bulunan zaman farkını boylam farkına dönüştürmek için — = 15° lik boylam farkı bulunur. *** İki boylam arasındaki zaman farkı 4'dır Hakkari İstanbul'a göre daha doğuda olduğuna göre farktoplanır. 29° +15° = 44° doğu boylamı Yerel saatle ilgili soruları çözebilmek için;
(Cevap D) için fiziki iki ovanın yükseltileri farklı olduğu haritalarda farklı renklerde gösterilir. (Cevap D)
E) Kuzey Yarım kürede olması o er ÜJ o tarihlerde, m süreleri ^ 10. Aşağıdakilerin hangisinde verilen Sinop'ta gündüz ve gece Antalya'dakinden daha uzundur? (2002 KPSS) Türkiye 26°-45° doğu meridyenleri arasındadır. Bunun sonucu olarak en doğusu ile en batısı arasında 76 dakikalık zaman farkı vardır. 45°-26°=19° 19°.4=76 dk (2 meridyen arasında 4 dk'lık zaman farkı vardır.) (Cevap D) Gündüz süresi Gece süresi A) 21 Mart 23 Eytül 23 Eylül 21 Haziran 21 Aralık 21 Ocak -5 B) C) D) E) 21 Haziran 21 Mart 21 Mart 23 Eylül Sinop'un gece ve gündüz sürelerinin Antalya'dan uzun olması daha kuzeyde olmasından kaynaklanır. Kutuplara yaklaştıkça gece ve gündüz süreleri uzar. (Cevap C) 11. Çukurova ve Isparta Ovası'nın ikisi de Akdeniz Bölgesi'nde olmasına karşın, bunlar fiziki haritada farklı renklerle gösterilmektedir. Bunun nedeni bu iki ovanın hangi bakımından farklı olmasıdır? (2003 KPSS)
E) Bitki örtülerinin farklılığı 13. Aşağıdaki şehirlerin hangisinde yerel saat farkı daha fazladır? (2005 KPSS)
E) Ankara - Eskişehir Yerel saat farkının fazla olması için iki şehir arasından geçen meridyenlerinde fazla olması gerekir. Balıkesir - Erzincan arasından en fazla meridyen geçmektedir. (Cevap D)
90- -GENEL YETENEK GENEL KÜLTÜR DERGİSİ- 
TEMEL YURTTAŞLIK BILGISI | Hukukun Temel Kavramları 1 Hukuk, toplum hayatmda kişilerin birbirleriyle ve toplumla olan ilişkilerini düzenleyen ve uyulması kamu kudreti ile desteklenmiş bulunan sosyal kurallar bütünüdür. Sosyal Hayatı Düzenleyen Kurallar Sosyaİ hayattaki düzeni ve güvenliği sağlamaya yarayan çeşitli sosyal kurallar; din kuralları, ahlak kuralları, görgü kuralları ve hukuk kurallarıdır. Din Kuralları Din kuralları, Allah tarafından konulmuş ve Peygamberler vasıtasıyla bizlere ulaştırılmış bulunan bir takım emir ve yasaklardan oluşmaktadır. Din kurallarının bir kısmı Allah ile O'nun kulları olan insanlar arasındaki ilişkileri düzenler. İnsanların kutsal bir varlığa, yani Allah ve O'nun Peygamberlerine inanmalarıyla ve ibadetlerie ilgili din kurallarında durum böyledir. Bir kısım din kuralları ise, dünyevi ilişkileri, yani insanların birbirleriyle olan ilişkilerini düzenlemektedir. Din kurallarının yaptırımı, yani din kurallarının koyduğu emir ve yasaklara aykırı davranışta bulunma halinde karşılaşılacak olan tepki, manevidir. Yaptırımının bu nitelikte olması sebebiyle din kurallarının tek başlarına sosyal ilişkileri etkin biçimde düzenlemeleri mümkün olamamaktadır.
Sosyal hayatta kişilerin birbirleriyle olan sosyal ilişkilerini düzenleyen kurallardır. Bu kurallardan bir kısmı, kişilerin bizzat kendi nefislerine karşı nasıl davranmaları gerektiğini belirtirler ki, bunlara sübjektif ahlak kuralları diyoruz Bir kısım ahlak kuralları ise, sosyal hayatta kişilerin birbirleriyle olan sosyal ilişkilerindeki davranış biçimlerini belirtirler ki bunlara da objektif ahlak kuralları denir. Ahlak kurallarının yaptırımı manevidir. Yani kendisini ayıplama ve küçük görme şeklinde gösterir. Ahlak kuralları da tıpkı din kuralları gibi maddi bir yaptırımdan yoksun oldukları için, sosyal ilişkilerin etkin biçimde düzenlenmesinde yetersiz kalmaktadırlar.
Bu kurallar, bir kimsenin belli bir olayda ne şekilde davranması gerektiğini gösterirler. Hukuk Kuralları Hukuk, sosyal hayatta kişiler ile kişiler veya kişiler ile toplum arasındaki ilişkileri düzenleyen, maddi yaptırımlı, yani uyulması zorunlu kuralların bütününden ibarettir. HUKUK KURALLARININ ÖZELLİĞİ ve HUKUK SİSTEMİ Yaptırım (müeyyide) herhangi bir kuralın koymuş olduğu emir ve yasaklara uygun hareket etmeme, onun yap dediğini yapmama veya yapma dediğini yapma halinde karşılaşılacak olan tepkidir. Yaptırım Türleri Hukuk kurallarının yaptırımı genellikle o hukuk kuralını koymuş olan yetkili makam tarafından önceden belirtilmiştir. Bunların çeşitli türleri vardır. Aşağıda bunları ele alacağız: Ceza; Suç karşılığında uygulanan yaptırımdır. Cebri İcra; Bir kimseyi o hukuk kuralının emrini yerine getirmeye zorlama biçiminde ortaya çıkar. Tazminat; Bazı hukuk kurallarına aykırı davranışların yaptırımı, bu davranışta bulunan kimsenin bundan zarar gören kimseye tazminat ödemesi şeklinde görünür. Tazminat maddi tazminat şeklinde olabileceği gibi, manevi tazminat biçiminde de olabilir. -TEMEL YURTTAŞLIK BİLGİSİ- 91 Hükümsüzlük; Bir hukuki işlemin, kanunun öngördüğü şekilde yapılmaması veya kanuna aykırı olarakyapılması halinde hukuki sonuç doğurmamasıdır. İptal; Hukuk kurallarına aykırı olarak yapılmış bir idari işlemin yargı organı kararıyla ortadan kaldırılmasıdır. HUKUKUN SİSTEMİ Hukukun sistemi: Kapsam ve özellikleri açısından birbirlerinden farklı olan çeşitli ilişkileri hukuk kuralları düzen ve ayırıma tabi tutmaktadır. Kamu Hukuku-Özel Hukuk Ayırımı Bir kişi ile diğer bir kişi arasındaki ilişkileri düzenleyen hukuk kurallarına özel hukuk; bir kişi ile devlet veya bir devlet ile diğer bir devlet arasındaki ilişkileri düzenleyen hukuk kurallarına da kamu hukuku adı verilir. Kişilerin birbirleriyle olan ilişkilerini düzenleyen hukuk kurallarının özel hukuka girmekte olduklarında herhangi bir belirsizlik yoktur; çünkü bu ilişkilerde taraflar eşit durumdadırlar. Eşitler arası ilişkiler özel hukuk tarafından düzenlenir. Modern görüşe göre, devletin bir kişi ile olan ilişkisini düzenleyen herhangi bir hukuk kuralının mutlaka kamu hukukuna girmesi gerekmez. Burada dikkat edilecek husus, devletin bu ilişkiye ne sıfatla katılmakta oluşudur. Eğer devlet bu ilişkiye üstün bir otoritenin, yani kamu gücünün (amme iktidarının) sahibi olarak katılıyor ve böylece ilişkinin tarafları arasında eşitlik değil, bir altlık-üstlük durumu söz konusu oluyor ise, "Bu ilişkiyi düzenleyen hukuk kuralı kamu hukukuna girer." diyeceğiz. Eğer devlet, herhangi bir kişiyle olan ilişkisinde kamu gücünün sahibi olarak bulunmuyor ve böylece ilişkinin tarafları arasında bir eşitlik söz konusu oluyor ise, bu ilişkiyi düzenlemekte olan hukuk kuralının kamu hukukuna değil, özel hukuka girmekte olduğunu kabul edeceğiz.
Anayasa hukuku, devletin şeklini, yapısını, organlarının görev ve yetkilerini, bunların birbirleriyle olan ilişkilerini, kişilerin temel hak ve özgürlüklerini düzenleyen hukuk kurallarının tümüdür. fİilgiNotu' TURK ANAYASASININ TEMEL İLKELERİ İnsan Haklarına Saygılı Devlet İlkesi Anayasamız ikinci maddesinde "Türkiye Cumhuriyeti, toplumun huzuru, milli dayanışma ve adalet anlayışı içinde, insan haklarına saygılı, Atatürk milliyetçiliğine bağlı, başlangıçta belirtilen temel ilkelere dayanan, demokratik, laik ve sosyal bir hukuk devletidir." demektedir. İnsan hakları, insanların salt insan olmaları sıfatlarıyla doğuştan sahip oldukları dokunulmaz, devredilmez ve vazgeçilmez hak ve özgürlükleridir. W3BBm Birleşmiş Milletler Antlaşması, birçok yerinde insan hakları kavramından söz etmiş olmasına karşın, bu hakların neler olduğunu teker teker saymamıştır. Bununla beraber, Örgüt bünyesinde oluşturulan İnsan Hakları Komisyonunun hazırladığı tasarı Genel Kurul tarafından 10 Aralık 1948 tarihli oturumda "İnsan Hakları Evrensel Bildirisi" adıyla kabul edildi. Bildiride yer alan insan hakları ve ana özgürlükleri, günümüzde çağdaş demokrasiierle yürürlükte bulunan anayasaların hemen hepsinde de yer almaktadır. Bildiride açıklanan insan hak ve özgürlüklerinden önemli bazıları şunlardır: » Bütün insanlar hür, haysiyet ve haklar bakımından eşit doğarlar. » Herkes hiçbir fark gözetilmeksizin bu bildiride belirtilen bütün haklardan ve özgürlüklerden yararlanır. » Yaşamak, özgürlük ve kişi güvenliği her bireyin hakkıdır. » Kölelik ve köle ticareti yasaktır. » Kanun önünde herkes eşittir ve farksız olarak kanunun eşit korumasından yararlanma hakkına sahiptir. » Hiç kimse keyfi olarak tutulamaz, alıkonamaz ve sürülemez. » Her bireyin bir vatandaşlığa hakkı vardır. » Her bireyin fikir, vicdan ve din özgürlüğüne hakkı vardır.
» Her kişi, doğrudan doğruya veya serbestçe seçilmiş temsilciler vasıtasıyla memleketinin kamu işleri yönetimine katılma hakkına sahiptir. » Her kişi, memleketinin kamu hizmetlerinden eşitlikle faydalanmak hakkına sahiptir. » Herkesin, hiçbir fark gözetilmeksizin eşit çalışma karşılığında eşit ücrete hakkı vardır.
Anayasa hukukumuzun kaynağını, 1982 tarihli "Türkiye Cumhuriyeti Anayasası" oluşturmaktadır. 92- -GENEL YETENEK GENEL KÜLTÜR DERGİSİ- Atatürk Milliyetçiliğine Bağlı Devlet İlkesi Bu ilke, Anayasamızın Cumhuriyetin ilkelerini belirleyen ikinci maddesinde belirtildiği gibi, ayrıca "Başlangıç" kısmında da "Türkiye Cumhuriyetinin Kurucusu, ölümsüz önder ve eşsiz kahraman Atatürk'ün belirlediği milliyetçilik anlayışı ve onun inkılap ve ilkeleıfnden söz etmektedir. Atatürk milliyetçiliği, "ırk, din, dil ayrımı yapılmaksızın, Türk vatan ve milletinin bölünmez bir bütün olduğu, Türk devletine vatandaşlık bağıyla bağlı olan herkesin Türk sayılması gerektiği temel inancına dayanır." Demokratik Devlet İlkesi Demokrasi, halkın halk için halk tarafından idaresidir. Demokratik devlet, halkın devlet yönetimine katılması esasını benimsemiş olan devlet demektir. 
B) Gensoru D) Referandum Demokratik bir toplumda halk, yöneticileri aşağıdakilerden hangisiyle belirler? A) Seçim
C) Kuvvet ayrılığı E) Halk vetosu (C^vap A) Anayasamız, demokratik devlet ilkesini kabul etmiş oiduğu içindir ki, siyasi Yüklə 2,47 Mb. Dostları ilə paylaş:
|
