T. C. Adnan menderes üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ İŞletme anabiLİm dali

1.3. İklim ve Bitki Örtüsü

Aydın İli Akdeniz ikliminin hüküm sürdüğü bölgede yer almaktadır. Bu iklim türü “Climatic Region”, ya da “Outdoor Living” yani kapı dışında yaşanabilen iklim olarak adlandırılmaktadır (aydin.adu.edu.tr, 2003). Akdeniz ikliminin karakteristik özelliği, kışların ılık ve yağışlı, yazların sıcak ve kurak olmasıdır. Ancak coğrafi olarak ilde dağların denize dikey inmesi sonucunda deniz rüzgârları iç kesimlere kadar ulaşabilmektedir. Bu nedenle Akdeniz Bölgesi’ndeki sıcaklar kadar bunaltıcı sıcaklar görülmemektedir. En yüksek sıcaklık Temmuz ayında, en düşük sıcaklıksa Aralık ayında görülmektedir. Yıllık sıcaklık ortalaması 17.6 C⁰’dır (ttaydin.telekom.gov.tr, 2003).

Ortalama yağış miktarı 677,5 mm/yıl, ortalama yağışlı gün sayısı ise 80,6’dır. Yağışın en çok görüldüğü aylar Aralık, Şubat, Mart ayları olup yaz aylarında yok denecek kadar azdır. (Ateş vd., 2001: 3) Yağışlar, mevsimlere göre düzensiz bir dağılım göstermektedir. Kar yağışı genel olarak yüksek kesimlerde özellikle Aralık ve Mart dönemi arasında görülmektedir. Bu dönemde de düzlük alanlarda ani sıcaklık düşüşleri ve don olayları rastlanmakta ve bu ani sıcaklık değişimleri ekili ve dikili alanları olumsuz yönde etkilemektedir (atob.org.tr, 2003).

Rüzgarlar Doğu ve Güneydoğu yönünde esmektedir. Doğu-Güney yönünde esen lodos ile bol miktarda yağış getirmektedir. Bunun yanında Batı yönünde esen imbat rüzgârının ılıman havası ili iç kısımlara kadar etkilemektedir (www.efe09.com.tr, 2003).

Akdeniz ikliminin hüküm sürdüğü Aydın, bu iklimin özelliklerine haiz bir bitki örtüsüne sahiptir. Genellikle tepe ve yükseltilerde maki bitki örtüsü görülmektedir. Makilik alanlarda zakkum, sandal, meşe ve defne oldukça sıktır. Toplam arazinin yüzde 37’si ormanlık alandır. Orman alanları büyüklük açısından tarımsal arazilerden sonra ikinci sırada yer almaktadır. Ormanlık arazinin 128.000 hektarı baltalık işletme sınıfı, 170.000 hektarı da koruluktur. Bu ormanlarda görülen başlıca türler; Kızılçam, Karaçam, Fıstıkçamı, Sedir ve Meşe’dir (atob.org.tr, 2003).

İlde zirai amaçlı olarak dikilen zeytin, incir, kestane, ceviz, aşılanmış Antep fıstığı, şeftali, elma vb. ağaçlar hiç de anımsanmayacak bir alanda görülmektedir. Özellikle incir ve zeytin il ile özdeşleşmiş ağaç türleridir.

1.4. Tarih

Aydın, tarih ve uygarlığın beşiği olarak kabul edilen Ege bölgesinin en güzel yörelerinden biri olarak bilinmektedir. Bugünkü Aydın sınırları içinde tarihsel dönemler boyunca pek çok uygarlık ve onların kurdukları devletler yaşamıştır. Ulaşılabilen en eski bulgular, bölgenin Eti birliğinin bir parçası olduğunun düşünülmesine yol açmaktadır (Çelebi, 1983: 61). Ancak, bu dönemi aydınlatacak yeterli kazı çalışmaları yapılmamıştır.

Bölgenin M.Ö. 12. yüzyıldan başlayarak Lidya, Karya ve İyon uygarlıklarının etkisine girdiği bilinmektedir. Strabon, bu uygarlıkların yerleştikleri alanları anlatırken, bugün Aydın dağları olarak adlandırılan Mesogis dağını ölçü almaktadır. Buna göre, dağların yukarı kısmında Lidyalılar, güneyinde Karyalılar, batısında da İyonlar yerleşmişlerdir. Ancak, bu ayrım aynı biçimde Büyük Menderes nehri aracılığıyla da yapılabilmektedir.

Bölge, M.Ö 4. ve 6. yüzyıllar arasında bir dönem Pers egemenliğine de girmiştir. İskender’in M.Ö. 333’te Anadolu’ya geçmesiyle İskender yönetimine giren bölge, M.Ö. 70 yıllarında Roma İmparatorluğu’nun toprakları arasına katılmıştır. Roma İmparatorluğu’nun ikiye ayrılmasından sonra Doğu Roma İmparatorluğu’nun yönetiminde kalmıştır.

Selçuklular’ın M.S. 11. yüzyılda bölgede varlık göstermeye başlamasıyla, uzun süre Bizans-Selçuklu savaşımı yaşanmıştır. Beylikler döneminde (1200’lü yıllarda) bölgedeki kimi yerleşimler önce Menteşoğulları Beyliği’nin yönetimine girmiştir. Aydın Eli olarak adlandırılan bu bölge, daha sonra 1308’de Aydınoğulları Beyliği’nin egemenliğine geçmiştir.

Burada kullanılan Aydın Eli adlandırması, bugünkü Aydın ilinin karşılığı değildir. Aydın ilinin de içinde bulunduğu daha geniş bir toprak parçasını tanımlamaktadır. Aydınoğulları Beyliği’nin Küçük ve Büyük Menderes havzalarına yerleşmeleri ve ardından merkezi Birgi kenti olan bir devlet kurmalarından sonra, bu çevreye Aydın Eli ya da Memleket-i Birgi denilmiştir. Aydın Eli adlandırması Osmanlılar döneminde de kullanılmış; ancak, bir sancak ve sonraları eyalet adı olarak kullanıldığından içerdiği yerleşim birimleri değişmiştir.

Aydın Eli ve bu arada Aydın ili 1390 yılında Osmanlı topraklarına katılmıştır. 1402 Ankara Savaşı’ndan sonra Aydınoğulları Beyliği’nin bir dönem yeniden dirilmesiyle, Osmanlı yönetimi dışında kalan bölge, 1425-1426’da bütünüyle Osmanlı mülküne katılmıştır.

1451’de Anadolu Beylerbeyi Ankara’dan Kütahya’ya kaldırıldığında, Aydın ili, Aydın Sancağı ya da Liva-i Aydın adı altında Anadolu Beylerbeyi’ne bağlı vilayetler arasında yer almıştır. Bugünkü Aydın, 15. ve 16. yüzyıl Osmanlı Tahrir Defterlerinde, Kaza-i Güzelhisar der Liva-i Aydın ya da Nefs-i Güzelhisar der Liva-i Aydın biçiminde geçmiştir. Ancak bu defterlerde sık sık Aydın Eli adına da rastlanıldığı belirtilmektedir. Aydın Kanunnamesinde de Aydın Eli Sancağı adlandırması yer almıştır.

Osmanlı İmparatorluğu’nun 1811’deki yönetsel bölümlenmesine göre, Aydın Güzelhisarı, Aydın Eyaleti adıyla oluşturulan, Saruhan, İzmir ve Menteşe sancaklarını içine alan bir eyalet merkezi haline gelmiştir. 1850’de de eyalet merkezi İzmir’e kaldırılmış, ancak eyaletin adı Aydın Eyaleti olarak kalmıştır.

1867 Vilayetler İdaresi Kanunu ile yönetsel bölümlenme vilayet, sancak, kaza ve nahiye biçimine dönüştürülmüş, bu düzenlemeyle, vilayet Aydın Vilayeti adını almış, merkezi de İzmir olmuştur. Aydın da, bu vilayete bağlı sancaklardan biri olmuştur (Mazlum, 2000: 128).

Aydın, daha sonra Cumhuriyet yönetiminin illeri arasında yer almıştır. İl Cumhuriyetin kurulmasından sonra ülkenin gelişmesinde önemli adımların atıldığı bir kent olmuş, demiryolunun etkisiyle de özellikle pamuklu dokuma, iplik ve tekstil sektörlerinde devlet tarafından bir çok kuruluş faaliyete geçirilmiştir. Bunlardan en önemlisi, açılışını Atatürk’ün gerçekleştirdiği Sümerbank Nazilli Basma Fabrikalarıdır.