T. C. DİYanet iŞleri başkanliği eğİTİm hiZMETleri genel müDÜRLÜĞÜ Program Geliştirme Daire Başkanlığı

Ahlâkın Toplumsal Boyutu

Kur’an-ı Kerim’e göre, Müslüman toplum, belli ahlâki görevlerle yükümlü, seçkin ve şerefli bir topluluktur. Ve toplumsal her türlü ilişkide karşılıklı güven esastır. Birlik olma, bölünüp parçalanmama, dağılmama, adaleti tesis toplum planında temel ahlâkî hedeflerdir. Bu hedeflerin gerçekleşmesi için fertler, topluma karşı bir takım görevleri yerine getirmekle yükümlüdürler. Bu bağlamda, çekememezlik, haset, kin gütme, laf taşıma, yalan ve yalancı şahitlik gibi yasaklamalar getirilirken, yardımlaşma ve dayanışmayı esas alan bir kardeşlik ahlâkı oluşturulmak istenmektedir.

İyiliği teşvik, kötülüğü engelleme, yardımlaşma, affetme, karşıdaki insana güven verme, sözünde durma, sevgi, kibar davranma gibi hususlar yapılması istenen ahlâki hususlardır. Buna karşılık, öldürme, hırsızlık, aldatma, haksızlık, hıyanet, zulüm, bozgunculuk, gıybet, alay gibi fiiller yasaklanmıştır. Ayrıca Kur’an, akrabalık ve komşuluk hukukunu gözetmeyi emretmekte, aile çevresiyle ilgiyi kesmeyi Allah’a isyan olarak nitelemektedir. (Bakara, 2/27; Ra’d, 13/21, 25; Muhammed, 47/22)

“Şüphesiz Allah, adâleti, ihsânı (iyiliği), akrabâya yardımda bulunmayı emreder; her türlü çirkin söz ve davranışı (fuhşiyât), her türlü günahı ve ahlakî rezileti (münker) ve taşkınlığı yasaklar. O, gereklerini harfiyyen yerine getiresiniz diye bunları size emrediyor.” (Nahl, 16/90) âyeti, ahlâkın toplumsal boyutu ile doğrudan ilgilidir.

Temel bazı ahlaki vecibeler İsra Suresi 23-37. âyetlerde özet olarak şu şekilde sıralanmıştır:

1. 
   Anana, babana iyilikte bulun ve iyi davran.
   
2. 
   Akrabaya, yoksula, yolda kalana hakkını ver.
   
3. 
   Harcamalarında orta yolu tut, saçıp savurma.
   
4. 
   Geçim kaygısı, yoksulluk korkusuyla çocuklarını öldürme.
   
5. 
   Zinaya yaklaşma! Çünkü o iğrenç bir iştir.
   
6. 
   Allah’ın saygın kıldığı cana kıyma, onu öldürme.
   
7. 
   Yetimin malına iyilik dışında yaklaşma.
   
8. 
   Verdiğin sözü yerine getir.
   
9. 
   Ölçü ve tartıda hile yapma.
   
10. 
    Hakkında kesin bilgin olmayan şeyin peşine düşme.
    
11. 
    Yeryüzünde böbürlenerek yürüme.