T. C. Orman ve su iŞleri bakanliğI

İÇİNDEKİLER

Bölüm	Sayfa
1. Giriş	1
2. Mevcut Durum Analizi	2
2.1. Dünyada Su Potansiyeli	2
2.2. Türkiye’de Su Potansiyeli	2
2.3. Türkiye Sularının Mevcut Kalitesi	4
2.4. Türkiye’de Mevcut Atıksu Arıtma Tesislerinin Durumu ve Atıksu Arıtma Teknolojileri	17
2.5. Türkiye’de Finansal Boyut	22
2.6. Türkiye’de İdari Yapı	26
3. Kaydedilen Gelişmeler	30
3.1. Uluslararası Anlaşmalarla Yapılan Düzenlemeler	30
3.2. AB Mevzuatı	30
3.3. Ulusal Mevzuat	42
3.4. Su Kalitesi Yönetimi ile İlgili Yürütülen Çalışmalar	45
Kaynakça	55
Ekler	56

ŞEKİLLER Sayfa
Şekil 1: Türkiye’de 2010 ve 2023 Yılları için Su Kullanımlarının Sektörel Dağılımı 2

Şekil 2: İzleme noktaları 16

Şekil 3: Atıksu Arıtma Tesisi İle Hizmet Veren Belediye Sayısı 19

Şekil 4: Atıksu Arıtma Tesisine Bağlı Belediye Nüfusunun Toplam Belediye Nüfusuna Oranı 19

Şekil 5: Türkiye’de Su Kalitesi Yönetimi Konusunda Doğrudan veya Dolaylı Yetkili Kurumlar 26

TABLOLAR
Tablo 1: Türkiye’de 2010 ve 2023 Yılları için Su Kullanım Miktarlarının Sektörel Dağılımı 3

Tablo 2: Çeşitli Ülkelerde Kişi Başına Su Tüketimleri (Kınacı, 2012) 3

Tablo 3: Fiziksel, Kimyasal ve Biyolojik Temel Arıtma Prosesleri 9

Tablo 4: Türkiye’de Kullanılan Atıksu Arıtma Teknolojileri 17

Tablo 5: Su Sektörü için Toplam Finansman İhtiyacı (2007-2013), UÇES 18

Tablo 6: Çevre Yatırımlarının Finansman İhtiyacının Karşılanması (2007-2013), UÇES 24

Tablo 7: Finans Kaynaklarının Karşılanma Oranı (2007 – 2023)*, UÇES 24

Tablo 8: Çevre Sektörü İçin Ayrılan Yatırımın Yıllara Göre Dağılımı 24

Tablo 9: Çevre Sektörü İçin Ayrılan Yatırımın Yıllara Göre Dağılımı 25

HARİTALAR
Harita 1: Marmara Denizi Kıyıları Ekolojik Kalite Durumu 13

Harita 2: Ege Denizi Kıyıları Ekolojik Kalite Durumu 15

Harita 3: Akdeniz Kıyıları Ekolojik Kalite Durumu 16

Harita 4: Türkiye’de İl Bazında Mevcut Atıksu Arıtma Tesisi Durumu 20

Harita 5: Türkiye’de İlçe Bazında Mevcut Atıksu Arıtma Tesisi Durumu 20

1. 
   Giriş
   

Su kaynakları, tüm canlılar için vazgeçilmez bir hayat kaynağıdır ve son yıllarda tüm dünyada sürekli artan bir öneme sahip hale gelmiştir. Ülkemizin yer aldığı Ortadoğu-Balkanlar geçiş bölgesinde bu durum daha belirgin bir şekilde hissedilmektedir. İçinde bulunduğumuz bölge yarı kurak bir iklime sahiptir ve buna bağlı olarak su kaynakları potansiyeli düşüktür.

Su kaynaklarının kullanılabilmesini olanaklı kılan iki önemli bileşen vardır: Bunlar, “suyun miktarı – niceliği / potansiyeli” ve “suyun kalitesi – niteliği”dir. Suyun yararlı kullanımı ancak bu iki bileşenin aynı anda sağlanması ile tam anlamıyla karşılanabilir.
Bu kapsamda, su kaynakları (veya su potansiyeli) “yüzeysel sular” ve “yeraltı suları” olarak iki grup altında incelenmelidir. Su niceliği (miktar) bakımından Türkiye’de üniform (eşit) bir dağılım olmadığı söylenebilir. Eşit olmayan dağılım ile birlikte, suya olan ihtiyacın artması ve iklim değişikliği nedeniyle havzalardaki yağış ve dolayısıyla su rejiminin değişmesi Türkiye’nin bazı bölgelerinde “su kısıtı” sorunlarının yaşanmasına neden olmaktadır. Bunun yanı sıra bazı kaynakların (örneğin yeraltı suyu) kullanımının kontrolündeki eksiklikler veya kaçaklar-kayıplar-verimsiz kullanım gibi hususlar da su miktarının kısıtlı hale gelmesine neden olan diğer etkenlerdir (Alpaslan vd., 2008).
Kıt bir kaynak haline gelen suyun çok dikkatle yönetilmesi hayati önem taşımaktadır. Su kaynaklarının korunması, temini (hidroloji), taşınması, kullanılabilir hale getirilmesi, oluşan atıksuyun arıtılması ve bertarafı aşamalarının tümünün bütünleşik bir yönetim sistemi çerçevesinde düşünülmesi gerekmektedir. Bu yaklaşıma modern su yönetimi anlayışına göre “Bütünleşik Havza Yönetimi” adı verilmektedir. “Su kalitesi yönetimi” ise, bu süreçlerin tümünde baskın olarak gözetilmesi ve sistematik olarak gerçekleştirilmesi gereken en önemli yapı taşlarından biridir.
Ülkemiz yüzeysel ve yeraltı su kaynaklarının daha etkin ve verimli bir şekilde yönetilmesi için, “bütünleşik havza yönetimi” yaklaşımını gözeten ve AB üyesi ülkelerin yol haritası olarak kabul ettikleri “2000/60/EC sayılı Su Çerçeve Direktifi (SÇD)” bakış açısının getirilmesi, ilgili diğer Direktiflerin uyumlaştırılması ve uygulanması büyük önem arz etmektedir.
Diğer taraftan, ülkemizde su kaynaklarının ekolojik ve kimyasal durumlarıyla ilgili yeterli izleme verileri bulunmamaktadır. Fiziko-kimyasal parametrelerle ilgili izleme sonuçları kısmen bulunmaktadır. Ancak öncelikli maddeler, mikro kirleticiler ve biyolojik kalite elementleriyle ilgili düzenli izleme neticeleri yer almamaktadır. Bu durum, su kaynaklarının kalite yönetimi açısından karar alma süreçlerinde sürdürülebilir olmayan uygulamalara yol açmaktadır.
Önümüzdeki süreç içerisinde, tüm su kütlelerini kapsayan hidro-morfolojik, fiziko-kimyasal ve biyolojik izleme ağlarının oluşturulması, yüzeysel suların çevresel kalite standartlarının belirlenerek kıyı ve geçiş suları da dahil olacak şekilde tüm sularımızın kalitelerinin ortaya konulması, yeraltı sularının izleme verilerinin değerlendirilmesi sonucu eşik değerlerin belirlenmesi, yeraltı suyunun artan kimyasal durum bozulmasının tespit edilmesi, önemli ve artan kirlilik eğilimlerinin tespiti ve iyileştirmeye yönelik çalışmalar için başlangıç noktalarının belirlenmesi ve kalitenin bozulmasının engellenmesi ve iyileştirilmesi için gerekli tedbirlerin alınması, su kaynaklarının korunması açısından önem arz etmektedir.

2.