T. C. Orman ve su iŞleri bakanliğI

Tablo2’den de görüldüğü gibi ülkemizin kişi başına su kullanım miktarında önemli bir düşüş gözleneceği öngörülmektedir.

Su fakirliği, su kıtlığı (stresi), su bolluğu gibi kavramlar için çeşitli tanımlamalar bulunmakla birlikte, bu değerlendirmenin yapılmasında en çok kullanılanlardan biri olan “Falkenmark Su Kıtlığı İndikatörü”ne göre bir ülkedeki kişi başına su kullanım miktarının 1.700 m³/kişi.yıl’ın altına indiğinde o ülke “su kıtlığı (stresi)” çekmektedir. Bu değer kişi başına 1.700 ile 1.000 m³/yıl aralığında olduğunda periyodik veya sınırlı “su kıtlığı” içine girileceği anlaşılmaktadır. 1.000 m³/yılın altındaki değerler ise, “su fakirliği”ne işaret etmektedir (Falkenmark ve Lindh 1976).
Bu yaklaşıma göre ülkemiz “su stresi” içindedir ve giderek “su fakiri” olmaya doğru yaklaşmaktadır. Bu durumda, ülkemizin kısıtlı olan su kaynaklarının hem miktar hem de kalite açısından korunması zorunlu bir görev olarak karşımıza çıkmaktadır.

2.3. Türkiye Sularının Mevcut Kalitesi
Suyun kalitesi ve bu kaliteye bağlı olarak çeşitli kullanımlara yönlendirilecek suyun potansiyeli büyük önem taşımaktadır. Su kaynaklarının uygun yönetimi için, su kalitesinin ve niceliğinin eşzamanlı yönetilmesi gereklidir.
Türkiye’nin su kaynaklarının kalitesinin bozulmasının başlıca nedenleri arasında; tabii kaynakların aşırı kullanımı, sanayileşme faaliyetlerinin ve kentleşmenin denetimsiz ve düzensiz oluşu ve evsel, sanayi ve tarımsal kaynaklı faaliyetler yer almaktadır. Kaynaklar kirlendikten sonra alınacak önlemler daha zor ve pahalı olmaktadır.
Türkiye’de, iç tatlı su kaynaklarının kirlenmesine yol açan unsurlar şu şekilde sıralanabilir:

• 
  Kentsel kanalizasyon ve sanayi atıksularının arıtılmadan veya kısmen arıtılarak yüzeysel sulara deşarj edilmeleri,
  

• 
  Kanalizasyon sistemlerinden ve açıktaki katı atık yığınlarından ve/veya diğer depolama alanlarından kaynaklanan sızıntıların yeraltı sularını kirletmesi,
  

• 
  Toprakta ve sulama kanallarında bulunan tarım ilacı ve hayvansal/kimyasal gübre kalıntılarının yüzeysel ve yeraltı sularına karışması,
  

• 
  Erozyonu hızlandıran, tabii göllerde ve baraj göllerinde çökelti birikimine yol açan ormansızlaşma ve yetersiz/yanlış tarımsal uygulamalar.
  

Türkiye’deki akarsular kadar göllerde hızla kirlenmektedir. Sanayi tesislerinin atıksuları ve atıkları ile zirai maksatlı kullanılan gübreler ve zirai mücadele ilaçları, ötrofik karakterdeki gölün azot-fosfor dengesini olumsuz yönde etkilemektedir. Bunun yanı sıra, özellikle baraj gölleri yağışlar ile taşınan sedimentle dolmaktadır. Türkiye’de bulunan bazı göller; taşıdıkları azot ve fosfor yükü açısından, hem “ötrofik”, hem “mezotrofik” ve hem de “oligotrofik” özellik göstermektedir. Ayrıca; arsenik, azot, bor, cıva, çinko, demir, deterjan, florür, gres, kurşun, kükürt, nitrat, organik madde, serbest kükürt ve yağ gibi parametrelerin de bazı göllerimizin kirletilmesinde önemli rol oynadıkları belirlenmiştir.

Yeraltı suları üzerindeki baskılar yüzey sularına benzer olmakla birlikte, bazı özel konuları da içermektedir. Özellikle, madencilik sektöründen kaynaklanan etkiler, düzenli ve/veya düzensiz katı atık depolama sahalarından dolayı oluşan etkiler ve jeotermal kaynakların aranması/çıkarılması ve kullanılması esnasında gerçekleşebilen etkiler vb. özellikle yeraltı sularını birebir ilgilendiren faaliyetler ana baskı unsurlarını oluşturmaktadır. Bu baskıların yanı sıra kirlenmiş yüzey suları ile etkileşim ve tarımsal faaliyetler de yeraltı sularının kirlenmesine neden olan önemli baskı unsurlarıdır. Bu baskılardan hareketle ülkemizin yoğun tarımsal faaliyet yapılan alanlarında tarıma bağlı kirleticilerin (nitrat, fosfat, vb.) daha yüksek miktarlarda bulunduğu bilnmekle birlikte bir çok yeraltısuyu kaynağında AB ortalamalarının altındadır. Sanayinin yoğun olduğu ve atık suların arıtılmadığı veya kısmen arıtıma tabi tutularak deşarj edildiği bazı bölgelerde ise kirletilmiş olan yüzey sularının yer altı sularına karışmasına bağlı olarak yeraltı sularının da kirlenmeye maruz kaldığı bilinmektedir.
Bilindiği üzere, yeraltı sularında baskı unsurlarına istinaden meydana gelen etkilerin ortaya çıkışı ve tespiti yüzey suları kadar hızlı olmamakta ve kirlenme gerçekleştikten sonra telafisi çok güç ve maliyetli ve hatta bazı durumlarda imkansız hale gelmektedir.
Su kaynaklarının sürdürülebilir bir şekilde yönetimini sağlamak açısından “havza bazında su kaynakları yönetimi” anlayışı büyük önem taşımaktadır. Havza bazında entegre koruma planları yapılması yoluyla tüm gelişmelere ve kullanımlara kontrollü bir şekilde yön verilmesi açısından 25 akarsu havzasında havza koruma eylem planlarının hazırlanması için önceliklendirme yapılmış olup, bu havzalardaki mevcut su kalitesinin korunması ve iyileştirilmesi maksadıyla havza koruma eylem planları Orman ve Su İşleri Bakanlığı tarafından hazırlanmaktadır.
Havza koruma eylem planı hazırlanması sırasında; havzadaki mevcut kıyı ve geçiş suları ile birlikte yüzeysel suların ve yeraltı sularının miktarlarının, özelliklerinin ve kirlilik durumunun ve havzadaki kentsel, endüstriyel, tarımsal, ekonomik vb. faaliyetlere bağlı olarak oluşan baskı ve etkilerinin tespit edilmesi, havzada mevcut su kaynaklarının miktarı ve kullanım potansiyeli ile havza bazında tespit edilen kirlilik kaynakları ve yüklerinin ayrıntılı olarak incelenmesi, su kalitesi haritalarının oluşturulması, çevresel altyapı durumunun tespit edilmesi, havzanın korunması, kirliliğin azaltılması ve iyileştirilmesi için havzadaki tüm paydaşların katılımıyla kısa, orta ve uzun vadede tedbirlere yönelik çalışmaların plan, program ve önceliklendirmeleri gerçekleştirilecektir. Şimdiye kadar, 11 havza için havza koruma eylem planları hazırlanmış olup, diğer 14 havza için çalışmalar sürmektedir.
Yeşilırmak Havzası, Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu-Marmara Araştırma Merkezi (TÜBİTAK MAM) tarafından havza koruma eylem planı hazırlanmış olan havzalardan biridir. 2010 yılı için yapılan kirlilik yükü hesaplarına göre 28.683 ton/yıl toplam azot (TN), 3424 ton/yıl toplam fosfor (TP) ve 35.230 ton/yıl (Kimyasal Oksijen İhtiyacı) KOİ havzaya deşarj edilmektedir. TN açısından bakıldığında, deşarj edilen kirlilik yükünün %10’u noktasal, %90’ı ise yayılı kaynaklıdır. Noktasal kaynaklı azot yükünün büyük çoğunluğu (%92) kentsel atıksulardan, kalanı ise endüstriyel atıksulardan kaynaklanmaktadır. TP açısından bakıldığında, deşarj edilen kirlilik yükünün %15’i noktasal, %85’i ise yayılı kaynaklıdır. Noktasal kaynaklı fosfor yükünün büyük çoğunluğu (%94) kentsel atıksulardan, kalanı endüstriyel kaynaklı atıksulardan gelmektedir. Havzaya deşarj edilen KOİ yükünün ise %78’i kentsel, geriye kalan %22’si ise endüstriyel atıksu kaynaklıdır. Sonuç olarak, Yeşilırmak Havzasında çoğu istasyonda genel olarak KOİ I ya da II. sınıfa girmektedir. Azot parametrelerinden NH₄-N I ile II, NO₂-N III ile IV, NO₃-N ise I ile II. sınıflar arasında değişmektedir. Diğer taraftan; TN parametresi ise çoğu istasyonda ölçülmemektedir, ölçülenlerde ise II ile IV. sınıflar arasındadır.
Büyük Menderes Havzası Koruma Eylem Planında 2010 yılı için yapılan kirlilik yükü hesaplarına bakıldığında, 35.297 ton/yıl toplam azot (TN), 5041 ton/yıl toplam fosfor (TP) ve 42.799 ton/yıl KOİ havzaya deşarj edilmektedir. TN açısından bakıldığında, deşarj edilen kirlilik yükünün %12’si noktasal, %88’i ise yayılı kaynaklıdır. Noktasal kaynaklı azot yükünün büyük çoğunluğu (%82) kentsel atıksulardan, kalanı ise endüstriyel atıksulardan gelmektedir. TP açısından bakıldığında, deşarj edilen kirlilik yükünün %16’sı noktasal, %84’ü ise yayılı kaynaklıdır. Noktasal kaynaklı fosfor yükünün büyük çoğunluğu (%83) kentsel atıksulardan, kalanı endüstriyel atıksulardan kaynaklanmaktadır. Havzaya deşarj edilen KOİ yükünün ise %49’u kentsel, geriye kalan %51’i ise endüstriyel atıksu kaynaklıdır. Sonuç olarak, Büyük Menderes Nehri ve onu besleyen kollarda çoğu su kalitesi ölçüm istasyonunda KOİ ve NH₄-N parametrelerinin Sınıf II-III’e, NO₂-N’in Sınıf IV’e, NO₃-N’in ise Sınıf I’e girdiği görülmektedir.
Burdur Havzası Koruma Eylem Planında 2010 yılı için yapılan kirlilik yükü hesaplarına bakıldığında, 8.824 ton/yıl toplam azot (TN), 1562 ton/yıl toplam fosfor (TP) ve 3.444 ton/yıl KOİ havzaya deşarj edilmektedir. TN açısından bakıldığında, deşarj edilen kirlilik yükünün %4’ü noktasal, %96’sı ise yayılı kaynaklıdır. Noktasal kaynaklı azot yükünün büyük çoğunluğu (%92) kentsel atıksulardan, kalanı ise endüstriyel atıksulardan gelmektedir. TP açısından bakıldığında, deşarj edilen kirlilik yükünün %4’ü noktasal, %96’sı ise yayılı kaynaklıdır. Noktasal kaynaklı fosfor yükünün büyük çoğunluğu (%95) kentsel atıksulardan, kalanı endüstriyel kaynaklı atıksulardan kaynaklanmaktadır. Havzaya deşarj edilen KOİ yükünün ise %59’u kentsel atıksu kaynaklı, geriye kalan %41’i ise endüstriyel atıksu kaynaklıdır. Sonuç olarak, organik madde kirliliğini gösteren KOİ parametresi, Burdur Çayı üzerinde Burdur ve sonrasında IV. sınıf, diğer istasyonlarda I. sınıf olarak tespit edilmiştir. Azot kirliliğini gösteren NH₄-N parametresi Burdur ve sonrasında IV. sınıf, diğer istasyonlarda II. sınıf, NO₂-N tüm istasyonlarda IV. sınıf, NO₃-N ise tüm istasyonlarda I. sınıf bulunmuştur.
Ceyhan Havzası Koruma Eylem Planında 2010 yılı için yapılan kirlilik yükü hesaplarına bakıldığında, 24.572 ton/yıl toplam azot (TN), 3343 ton/yıl toplam fosfor (TP) ve 27.482 ton/yıl
KOİ havzaya deşarj edilmektedir. TN açısından bakıldığında, deşarj edilen kirlilik yükünün %16’sı noktasal, %84’ü ise yayılı kaynaklıdır. Noktasal kaynaklı azot yükünün büyük çoğunluğu (%89) kentsel atıksulardan, kalanı ise endüstriyel atıksulardan gelmektedir. TP açısından bakıldığında, deşarj edilen kirlilik yükünün %20’si noktasal, %80’i ise yayılı kaynaklıdır. Noktasal kaynaklı fosfor yükünün büyük çoğunluğu (%85) kentsel atıksulardan, kalanı endüstriyel atıksulardan kaynaklanmaktadır. Havzaya deşarj edilen KOİ yükünün ise %60’ı kentsel, geriye kalan %40’ı ise endüstriyel atıksu kaynaklıdır. Sonuç olarak, KOİ parametresi, akarsu ve barajlarda genelde Sınıf I olarak tespit edilmiştir. Ancak Kahramanmaraş’ın güneyindeki Aksu Çayına karışmadan önce Karaçay (Mikail) ve İmalı Çaylarında ve endüstriyel deşarjlar sonrasında Erkenez Çayında ve Osmaniye’nin Akça (Hamis) Çaylarında Sınıf IV’e yükselmiştir. Azot kirliliğini gösteren NH₄-N parametresi Kahramanmaraş öncesinde Ceyhan’da Sınıf I, sonrasında Ceyhan’da Sınıf III, kollarında ise Sınıf II olarak hesaplanmıştır. Osmaniye Akça Çayında ise Sınıf IV’e yükselmektedir. Diğer azot parametreleri olan NO₂-N Sınıf III ve IV, NO₃-N ise Sınıf I olarak bulunmuştur.
Küçük Menderes Havzası Koruma Eylem Planında 2010 yılı için yapılan kirlilik yükü hesaplarına bakıldığında, 8.555 ton/yıl toplam azot (TN), 786 ton/yıl toplam fosfor (TP) ve 17.155 ton/yıl KOİ havzaya deşarj edilmektedir. TN açısından bakıldığında, deşarj edilen kirlilik yükünün %18’i noktasal, %82’si ise yayılı kaynaklıdır. Noktasal kaynaklı azot yükünün büyük çoğunluğu (%82) kentsel atıksulardan, kalanı ise endüstriyel atıksulardan gelmektedir. TP açısından bakıldığında, deşarj edilen kirlilik yükünün %27’si noktasal, %73’ü ise yayılı kaynaklıdır. Noktasal kaynaklı fosfor yükünün büyük çoğunluğu (%80) kentsel atıksulardan, kalanı endüstriyel atıksulardan kaynaklanmaktadır. Havzaya deşarj edilen KOİ yükünün ise %57’si kentsel, geriye kalan %43’ü ise endüstriyel atıksu kaynaklıdır. Sonuç olarak, Küçük Menderes Nehri Havzası’nda, Küçük Menderes Nehri’nde ve onu besleyen Fetrek Çayı ve Gelinbözü Deresi’nde KOİ ve NH₄-N parametrelerinin Sınıf IV’e girdiği, diğer derelerde ise genellikle Sınıf I-II olduğu görülmektedir. Diğer taraftan, havzadaki tüm akarsularda ise NO₂-N Sınıf IV’e, NO₃-N ise Sınıf I’e girmektedir.
Kızılırmak Havzası Koruma Eylem Planında 2010 yılı için yapılan kirlilik yükü hesaplarına bakıldığında, 51.828 ton/yıl toplam azot (TN), 6.903 ton/yıl toplam fosfor (TP) ve 67.696 ton/yıl KOİ havzaya deşarj edilmektedir. TN açısından bakıldığında, deşarj edilen kirlilik yükünün %12’si noktasal, %88’i ise yayılı kaynaklıdır. Noktasal kaynaklı azot yükünün büyük çoğunluğu (%92) kentsel atıksulardan, kalanı endüstriyel atıksulardan gelmektedir. TP açısından bakıldığında, deşarj edilen kirlilik yükünün %15’si noktasal, %85’i ise yayılı kaynaklıdır. Noktasal kaynaklı fosfor yükünün büyük çoğunluğu (%95) kentsel atıksulardan, kalanı ise endüstriyel atıksulardan kaynaklanmaktadır. Havzaya deşarj edilen KOİ yükünün ise %83’ü kentsel, geriye kalan %17’si ise endüstriyel atıksu kaynaklıdır. Sonuç olarak, Kızılırmak Nehrinde genel olarak organik parametrelerden KOİ I ya da II. sınıfa girerken, ana nehir boyunca azot parametrelerinden NH₄-N II ile IV, NO₂-N III ile IV, NO₃-N ise I ile II. sınıflar arasında değişmektedir. TP parametresi ise II ile IV. sınıflar arasındadır.
Konya Kapalı Havzası Koruma Eylem Planında 2010 yılı için yapılan kirlilik yükü hesaplarına bakıldığında, 89.978 ton/yıl toplam azot (TN), 4.518 ton/yıl toplam fosfor (TP) ve 34.271 ton/yıl KOİ havzaya deşarj edilmektedir. TN açısından bakıldığında, deşarj edilen kirlilik yükünün %4’ü noktasal, %96’sı ise yayılı kaynaklıdır. Noktasal kaynaklı azot yükünün büyük çoğunluğu (%88) kentsel atıksulardan, kalanı endüstriyel atıksulardan ve katı atık sızıntı suyundan gelmektedir. TP açısından bakıldığında, deşarj edilen kirlilik yükünün %12’si noktasal, %88’i ise yayılı kaynaklıdır. Noktasal kaynaklı fosfor yükünün büyük çoğunluğu (%94) kentsel atıksulardan, kalanı ise endüstriyel atıksular ve katı atık sızıntı sularından kaynaklanmaktadır. Havzaya deşarj edilen KOİ yükünün ise %69’u kentsel, geriye kalan %31’i ise endüstriyel atıksu kaynaklıdır. Genel olarak, havzada yüzeysel su kirliği açısından önem arzeden akarsular yoğun kirliliğin tespit edildiği Meram çayı, Uluırmak, Niğde Çayı ve Peçenek deresidir. Nüfus yoğunluğu ve endüstriyel aktivitelerin arttığı Konya kenti Meram çayını, Aksaray kenti Uluırmağı, Niğde kenti Niğde Çayını kirletirken, Şereflikoçhisar ise Peçenek deresini kirleterek özel çevre koruma bölgesi olan Tuz Gölüne su kalitesi açısından ciddi baskı oluşturmaktadır. Peçenek baraj aksında ötrofikasyon açısından önem arzeden parametreler olan NH₄-N ve NO₃-N’in II. sınıfa, NO₂-N’in IV. sınıfa ve KOİ’nin III. sınıfa girdiği görülmektedir. Uluırmak Çayı Aksaray’dan geçerken evsel ve endüstriyel kaynaklardan kirlenerek NO₂-N, NH₄-N ve KOİ açısından IV. sınıf olmakta ve çok kirli su sınıfına girmektedir. Niğde Çayı boyunca NH₄-N, NO₂-N ve KOİ IV. sınıf, NO₃-N ise I. sınıf bulunmuştur. Meram Çayının membaında KOİ, NH₄-N ve NO₃-N II. Sınıf olarak gözlenmiştir.
Kuzey Ege Havzası Koruma Eylem Planında 2010 yılı için yapılan kirlilik yükü hesaplarına bakıldığında, 7.926 ton/yıl toplam azot (TN), 723 ton/yıl toplam fosfor (TP) ve 17.764 ton/yıl KOİ havzaya deşarj edilmektedir. TN açısından bakıldığında, deşarj edilen kirlilik yükünün %17’si noktasal, %83’ü ise yayılı kaynaklıdır. Noktasal kaynaklı azot yükünün büyük çoğunluğu (%84) kentsel atıksulardan, kalanı ise endüstriyel atıksulardan gelmektedir. TP açısından bakıldığında, deşarj edilen kirlilik yükünün %31’i noktasal, %69’u ise yayılı kaynaklıdır. Noktasal kaynaklı fosfor yükünün büyük çoğunluğu (%86) kentsel atıksulardan, kalanı endüstriyel atıksulardan gelmektedir. Havzaya deşarj edilen KOİ yükünün ise %71’i kentsel, geriye kalan %29’u ise endüstriyel atıksu kaynaklıdır. Sonuç olarak, Havza genelinde çeşitli akarsularda önemli parametreler olan KOİ ve NH₄-N parametrelerinin Sınıf I’den IV’e kadar girebildiği tespit edilmiştir. Diğer azot parametreleri olan NO₂-N genelde Sınıf III ya da IV’e girerken, NO₃-N ise çoğunlukla Sınıf I ya da II’ye girmektedir.
Marmara Havzası Koruma Eylem Planında 2010 yılı için yapılan kirlilik yükü hesaplarına bakıldığında, 33.485 ton/yıl toplam azot (TN), 3.813 ton/yıl toplam fosfor (TP) ve 112.779 ton/yıl KOİ havzaya deşarj edilmektedir. TN açısından bakıldığında, deşarj edilen kirlilik yükünün %26’sı noktasal, %74’ü ise yayılı kaynaklıdır. Noktasal kaynaklı azot yükünün büyük çoğunluğu (%80) kentsel atıksulardan, kalanı ise endüstriyel atıksulardan gelmektedir. TP açısından bakıldığında, deşarj edilen kirlilik yükünün %33’ü noktasal, %67’si ise yayılı kaynaklıdır. Noktasal kaynaklı fosfor yükünün büyük çoğunluğu (%87) kentsel atıksu, kalanı endüstriyel atıksu kaynaklıdır. Havzaya deşarj edilen KOİ yükünün ise %68’i kentsel ve geriye kalan %32’si ise endüstriyel atıksu kaynaklıdır. Havzadaki akarsular, karşı karşıya oldukları evsel ve endüstriyel atıksu baskılarına göre birbirlerinden çok farklı su kalitesi özellikleri göstermektedir. Havza genelinde çeşitli akarsularda önemli parametreler olan KOİ ve NH₄-N parametrelerinin Sınıf I’den IV’e kadar değiştiği tespit edilmiştir. Diğer azot parametreleri olan NO₂-N genelde Sınıf III ya da IV’e girerken, NO₃-N ise çoğunlukla Sınıf I ya da II’ye girmektedir.
Seyhan Havzası Koruma Eylem Planında 2010 yılı için yapılan kirlilik yükü hesaplarına bakıldığında, 34.716 ton/yıl toplam azot (TN), 6.080 ton/yıl toplam fosfor (TP) ve 14.723 ton/yıl KOİ havzaya deşarj edilmektedir. TN açısından bakıldığında, deşarj edilen kirlilik yükünün %10’u noktasal, %90’ı ise yayılı kaynaklıdır. Noktasal kaynaklı azot yükünün nerdeyse tamamı (%98) kentsel atıksulardan, kalanı ise endüstriyel atıksulardan gelmektedir. TP açısından bakıldığında, deşarj edilen kirlilik yükünün %11’i noktasal, %89’u ise yayılı kaynaklıdır. Noktasal kaynaklı fosfor yükünün nerdeyse tamamı (%97) kentsel atıksulardan, kalanı endüstriyel atıksulardan kaynaklanmaktadır. Havzaya deşarj edilen KOİ yükünün ise %91’i kentsel, geriye kalan %9’u ise endüstriyel atıksu kaynaklıdır. Havza genelinde KOİ parametresi, akarsu ve barajlarda Sınıf I olarak tespit edilmiş olup; sadece Sarıçam deresinde KOİ Sınıf III’tür. Azot kirliliğini gösteren NH₄-N parametresi Zamantı, Göksu, Seyhan ve Çatalan Barajlarını kuzeyden besleyen çaylar ve Adana’ya kadar Seyhan boyunca Sınıf II veya III, Adana’dan sonra Seyhan boyunca ve Çakıt deresinin Pozantı çıkışında Sınıf IV olarak hesaplanmıştır. Diğer azot parametreleri olan NO₂-N akarsularda Sınıf III ve IV, barajlarda Sınıf II, NO₃-N ise biri hariç tüm istasyonlarda Sınıf I bulunmuştur. Fosfor kirliliğini gösteren toplam fosfor sadece Zamantı Irmağında Göktaş Barajının üstündeki bölümünde ölçülmüş ve bu istasyonlarda Sınıf II-IV olarak tespit edilmiştir.
Susurluk Havzası Koruma Eylem Planında 2010 yılı için yapılan kirlilik yükü hesaplarına bakıldığında, 37.753 ton/yıl toplam azot (TN), 3.873 ton/yıl toplam fosfor (TP) ve 74.928 ton/yıl KOİ havzaya deşarj edilmektedir. TN açısından bakıldığında, deşarj edilen kirlilik yükünün %16’sınoktasal, %84’ü ise yayılı kaynaklıdır. Noktasal kaynaklı azot yükünün büyük çoğunluğu (%61) kentsel atıksulardan, kalanı ise endüstriyel atıksulardan gelmektedir. TP açısından bakıldığında, deşarj edilen kirlilik yükünün %23’ü noktasal, %77’si ise yayılı kaynaklıdır. Noktasal kaynaklı fosfor yükünün büyük çoğunluğu (%71) kentsel atıksulardan, kalanı endüstriyel atıksulardan kaynaklanmaktadır. Havzaya deşarj edilen KOİ yükünün ise %60’i endüstriyel, geriye kalan %40’ı ise kentsel atıksu kaynaklıdır. Havza genelinde, Nilüfer Çayı, su kirliliği açısından en çok önem arz eden akarsu olarak görülmektedir. Nilüfer Çayının Doğancı-S.Saygın Barajı membaına dahil olan bölümünde, ötrofikasyon açısından önem arz eden parametreler olan NH₄-N’in I-II, NO₃-N’in I, TP’nin III, NO₂-N’in ise III-IV’üncü sınıflara girdiği tespit edilmiştir. Organik madde kirliliğini gösteren parametreler ise genellikle II-III’üncü sınıflara girmiştir.
Akarsu kirliliği ekonomik bir kayıptır; çünkü içme ve kullanma suyu teminini, sulamayı ve balık üretimini olumsuz yönde etkilemektedir. Bu bakımdan, havzalarımızdaki kirlilik ölçümleri ve kontrolü, su kaynakları yönetiminin önemli bir parçasını oluşturmaktadır. Türkiye’nin en önemli turizm merkezlerini kapsayan akarsu havzalarında; su kaynakları bugün için kirli değildir. Ancak bu durumun gelecek dönemde de korunması gerekmektedir.
Ülkemizde Baraj Göllerinde su kalitesine baktığımızda “İçme Suyu Elde Edilen Veya Elde Edilmesi Planlanan Yüzeysel Suların Kalitesine Dair Yönetmelik”, 29.06.2012 tarihli ve 28338 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmış yönetmelik kapsamında yapılan değerlendirmeler göz önüne alınmaktadır. Söz konusu yönetmeliğin ekinde yer alan tüm parametreler için verilen zorunlu ve kılavuz değerlere göre A1, A2 ve A3 olmak üzere üç farklı kategoriye ayrılır ve her bir kategori için aşağıdaki arıtma sınıfları belirlenmektedir. İçme ve kullanma sularının kalite kategorilerinden,

a) A1: basit fiziksel arıtma ve dezenfeksiyon ile içilebilir suları,

b) A2: fiziksel arıtma, kimyasal arıtma ve dezenfeksiyon ile içilebilir suları,

c) A3: fiziksel ve kimyasal arıtma, ileri arıtma ve dezenfeksiyon ile içilebilir suları

ifade eder.
Bu kapsamda 16 büyükşehir belediyesi arasından yüzeysel su kaynaklarından içme suyu temin eden 15 büyükşehir belediyesine ait içme suyu tesislerinden elde edilen analizler üzerinden yapılan değerlendirmeler Tablo 3’de verilmiştir. Söz konusu Tablo 3 incelendiğinde birçok Baraj gölü A3 sınıfında yani en düşük su kalitesinde olup, buradan su temin eden Belediyeler arıtma fiziksel ve kimyasal arıtma ünitesine ileri arıtma ünitesini eklemek zorundadırlar.

Tablo 3: Büyükşehir Belediyeleri İçmesuyu Baraj Gölleri Su Kalitesi Kategorileri

BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ	KAYNAK ADI	VERİ ARALIĞI	KALİTE KATEGORİSİ	AÇIKLAMA
ADANA	ÇATALAN BARAJI	2007 2012	A3	40 parametre değerlendirilmiştir. 6 adet parametre (Bakır, Baryum, Anyonik Yüzeyaktif Maddeler, Reaktif Fosfor, Polisiklik Aromatik Hidrokarbonlar, Çözünmüş Oksijen Doygunluk Oranı) için A2 kategorisi, 3 adet parametre (Fenoller, Hidrokarbonlar, BOİ5) için A3 kategorisi tespit edilmiştir.
ANKARA	ÇAMLIDERE BARAJI	2007 2012	A3	24 parametre değerlendirilmiştir. 1 adet parametre (Çözünmüş Demir) için A2 kategorisi, 1 adet parametre (Alüminyum) için A3 kategorisi tespit edilmiştir.
	ÇUBUK BARAJI	2007 2012	A2	24 parametre değerlendirilmiştir. 1 adet parametre (Baryum) için A2 kategorisi tespit edilmiştir.
	KAZAN ARITMA	2007 2012	A2	24 parametre değerlendirilmiştir. 3 adet parametre (Alüminyum, Bor, Baryum) için kategorisi tespit edilmiştir.
	KESİKKÖPRÜ BARAJI	2007 2012	A2	24 parametre değerlendirilmiştir. 3 adet parametre (İletkenlik, Sülfat, Klorür) için A2 kategorisi tespit edilmiştir.
	KURTBOĞAZI BARAJI	2007 2012	A2	24 parametre değerlendirilmiştir. 4 adet parametre (Renk, Alüminyum, Çözünmüş Demir ve Baryum) için A2 kategorisi tespit edilmiştir.
	PURSAKLAR ARITMA	2007 2012	A2	28 parametre değerlendirilmiştir. 3 adet parametre (Çözünmüş Demir, Mangan, Baryum) için A2 kategorisi tespit edilmiştir.
ANTALYA	KARACAÖREN 2 BARAJI	2009 2012	A3	30 parametre değerlendirilmiştir. 3 adet parametre (KOİ, Çözünmüş Oksijen Doygunluk Oranı, Toplam Koliform) için A2 kategorisi, 1 adet parametre (BOİ5) için A3 kategorisi tespit edilmiştir.
BURSA	ÇINARCIK	2008 2012	A3	35 parametre değerlendirilmiştir. 5 adet parametre (Renk, Toplam Krom, Kurşun, Civa, Amonyak Azotu) için A2 kategorisi, 7 adet parametre (Çözünmüş Demir, Baryum, Anyonik Yüzeyaktif Maddeler, Fenoller, Hidrokarbonlar, Toplam Kjeldahl Azotu, Toplam Organik Karbon) için A3 kategorisi tespit edilmiştir.
	DELİÇAY	2011 2012	A3	33 parametre değerlendirilmiştir. 4 adet parametre (Anyonik Yüzeyaktif Maddeler, Reaktif Fosfor, Toplam Organik Karbon, Fekal Streptokok) için A2 kategorisi, 5 adet parametre (Çözünmüş Demir, Fenoller, Hidrokarbonlar, KOİ, Toplam Kjeldahl Azotu) için A3 kategorisi tespit edilmiştir.
	DOĞANCI	2009 2012	A3	35 parametre değerlendirilmiştir. 2 adet parametre (Reaktif Fosfor, Toplam Organik Karbon) için A2 kategorisi, 4 adet parametre (Çözünmüş Demir, Fenoller, Hidrokarbonlar, Toplam Kjeldahl Azotu) için A3 kategorisi tespit edilmiştir.
	GEMLİK	2009 2012	A3	34 parametre değerlendirilmiştir. 9 adet parametre (Bakır, Nikel, Arsenik, Kadmiyum, Kurşun, Selenyum, Cıva, Siyanür, Toplam Organik Karbon) için A2 kategorisi, 4 adet parametre (Çözünmüş Demir, Fenoller, Hidrokarbonlar, Toplam Kjeldahl Azotu) için A3 kategorisi tespit edilmiştir.
	GÖLBAŞI	2010 2012	A3	33 parametre değerlendirilmiştir. 1 adet parametre (Fekal Streptokok) için A2 kategorisi, 7 adet parametre (Çözünmüş Demir, Anyonik Yüzeyaktif Maddeler, Fenoller, Hidrokarbonlar, KOİ, Toplam Kjeldahl Azotu, Toplam Organik Karbon) için A3 kategorisi tespit edilmiştir.
DİYARBAKIR	DİCLE BARAJI	2011 2012	A3	19 parametre değerlendirilmiştir. 5 adet parametre (Ph, Renk, Sıcaklık, Bakır, Reaktif Fosfor) için A2 kategorisi, 2 adet parametre (KOİ, BOİ5) için A3 kategorisi tespit edilmiştir.
	GÖZELE HAVZASI	2011 2012	A3	19 parametre değerlendirilmiştir. 5 adet parametre (Ph, Renk, Sıcaklık, Bakır, Toplam Kjeldahl Azotu) için A2 kategorisi, 2 adet parametre (KOİ, BOİ5) için A3 kategorisi tespit edilmiştir.
ERZURUM	PALANDÖKEN BARAJI	2010 2012	A3	17 parametre değerlendirilmiştir. 5 adet parametre (Ph, , Sıcaklık, Çözünmüş Demir, Mangan, Reaktif Fosfor) için A2 kategorisi, 1 adet parametre (Alüminyum) için A3 kategorisi tespit edilmiştir.
ESKİŞEHİR	PORSUK BARAJI	2008 2012	A3	22 parametre değerlendirilmiştir. 6 adet parametre (Mangan, Bakır, Kadmiyum, Toplam Krom, Kurşun, Reaktif Fosfor) için A2 kategorisi, 2 adet parametre (Fenoller, Toplam Organik Karbon) için A3 kategorisi tespit edilmiştir.
GAZİANTEP	KARTALKAYA BARAJI	2008 2012	A3	19 parametre değerlendirilmiştir. 2 adet parametre (Mangan, Bakır) için A2 kategorisi, 1 adet parametre (Fenoller) için A3 kategorisi tespit edilmiştir.
MERSİN	BERDAN BARAJI	2007 2011	A3	17 parametre değerlendirilmiştir. 1 adet parametre (Selenyum) için A2 kategorisi, 1 adet parametre (Fenoller) için A3 kategorisi tespit edilmiştir.
İSTANBUL	ALİBEY BARAJI	2008 2012	A3	34 parametre değerlendirilmiştir. 4 adet parametre (Renk, Koku, Mangan, Toplam Koliform) için A2 kategorisi, 1 adet parametre (Fenoller) için A3 kategorisi tespit edilmiştir.
	BÜYÜK ÇEKMECE GÖLÜ	2008 2012	A3	34 parametre değerlendirilmiştir. 5 adet parametre (Renk, Toplam Askıda Katı Madde, Sıcaklık, Çözünmüş Demir, Toplam Koliform) için A2 kategorisi, 1 adet parametre (Fenoller) için A3 kategorisi tespit edilmiştir.
	DARLIK BARAJI	2008 2012	A3	34 parametre değerlendirilmiştir. 3 adet parametre (Renk, Çözünmüş Demir, Toplam Koliform) için A2 kategorisi, 1 adet parametre (Fenoller) için A3 kategorisi tespit edilmiştir.
	ELMALI BARAJI	2008 2012	A3	34 parametre değerlendirilmiştir. 7 adet parametre (Renk, Koku, Çözünmüş Demir, Mangan, BOİ5,Toplam Organik Karbon, Toplam Koliform) için A2 kategorisi, 2 adet parametre (Fenoller, Amonyak Azotu) için A3 kategorisi tespit edilmiştir.
	ÖMERLİ BARAJI	2008 2012	A3	35 parametre değerlendirilmiştir. 6 adet parametre (Renk, Sıcaklık, Çözünmüş Demir, Mangan, Cıva, Toplam Koliform) için A2 kategorisi, 2 adet parametre (Koku, Fenoller) için A3 kategorisi tespit edilmiştir.
	SAZLIDERE	2008 2012	A2	34 parametre değerlendirilmiştir. 2 adet parametre (Fenoller, Toplam Kjeldahl Azotu) için A2 kategorisi tespit edilmiştir.
	TERKOS	2008 2012	A3	33 parametre değerlendirilmiştir. 4 adet parametre (Renk, Sıcaklık, Mangan, Toplam Koliform) için A2 kategorisi, 1 adet parametre ( Fenoller) için A3 kategorisi tespit edilmiştir.
İZMİR	ALİAĞA	2007 2011	A3	35 parametre değerlendirilmiştir. 4 adet parametre (Renk, Sıcaklık, Mangan, Toplam Koliform) için A2 kategorisi, 1 adet parametre (Fenoller) için A3 kategorisi tespit edilmiştir.
	BALÇOVA	2007 2011	A3	35 parametre değerlendirilmiştir. 2 adet parametre (Sıcaklık, Mangan) için A2 kategorisi, 1 adet parametre (Polisiklik Aromatik Hidrokarbonlar) için A3 kategorisi tespit edilmiştir.
	GÖRDES	2007 2011	A3	26 parametre değerlendirilmiştir. 1 adet parametre (Nikel) için A3 kategorisi tespit edilmiştir.
	TAHTALI	2007 2011	A3	30 parametre değerlendirilmiştir. 6 adet parametre (Sıcaklık, Çözünmüş Demir, Mangan, Cıva, Toplam Koliform) için A2 kategorisi, 2 adet parametre (Koku, Fenoller) için A3 kategorisi tespit edilmiştir.
	ÜRKMEZ	2007 2011	A3	31 parametre değerlendirilmiştir. 3 adet parametre (Çözünmüş Demir, Mangan, Çözünmüş Oksijen Doygunluk Oranı) için A2 kategorisi, 2 adet parametre (Nikel, BOİ5) için A3 kategorisi tespit edilmiştir.
KAYSERİ	İÇME SUYU MAKSATLI YÜZEYSEL SU KAYNAĞI BULUNMAMAKTADIR.
KOCAELİ	YUVACIK BARAJI	2007 2012	A2	36 parametre değerlendirilmiştir. 2 adet parametre (Renk, Çözünmüş Demir) için A2 kategorisi tespit edilmiştir.
KONYA	ALTINAPA BARAJI	2007 2012	A3	30 parametre değerlendirilmiştir. 3 adet parametre (Alüminyum, Çözünmüş Demir, Baryum) için A2 kategorisi, 2 adet parametre (KOİ, Toplam Organik Karbon) için A3 kategorisi tespit edilmiştir.
SAKARYA	SAPANCA GÖLÜ	2011 2012	A2	22 parametre değerlendirilmiştir. 1 adet parametre (pH) için A2 kategorisi tespit edilmiştir.
SAMSUN	S. EREREN	2012	A3	36 parametre değerlendirilmiştir. 5 adet parametre (Kadmiyum, Toplam Krom, Kurşun, Selenyum, Civa) için A2, 5 adet parametre (Alüminyum, Çözünmüş Demir, Mangan, Nikel, Arsenik) için A3 kategorisi, kategorisi tespit edilmiştir.
	BÜYÜKLÜ	2012	A2	21 parametre değerlendirilmiştir. 2 adet parametre (Toplam AKM, Fenoller) için A2 kategorisi, kategorisi tespit edilmiştir.