VACİBƏL-VÜCUDUN BİR NEÇƏ ƏDƏD OLMASI QEYRİ MÜMKÜNDÜR
Əgər məbdə (hər şeyin ibtidası, mənbəyi) iki olsa onun tərkib olunması lazım gəlir. Bir halda ki, əgər vacibəl-vücud mürəkkəb olsa, hər mürəkkəbin də öz tərkib hissəsinə və onu tərkib edənə ehtiyaclı olduğunu nəzərə alsaq vacibəl-vücudu möhtac və nəyəsə ehtiyaclı sanmalıyıq. Hər bir mürəkkəb olan şey mümkünəl-vücud olub öz hissələrinə və failinə (mürəkkəb edən, işi görən) möhtacdır. Deməli əgər vacibəl-vücud mürəkkəb olsa, o daha vacibəl-vücud hesab olunmaz. Bəlkə ona mürəkkəb və ona möhtaç olan mümkünəl-vücud deyilər. Fərz edək ki, vacibəl-vücud çox saydadır. Əgər O ikidənə olsa, yəqin edin ki, iki müştərək şeyin arasında mütləq imtiyaz olmalıdır. Yəni müştərək və müxtəlif cəhətlərin bir-birlərinə nisbətdə fərqləri və üstünlükləri olmasa onda onlar iki dənə deyildir. Bu da bizim fərziyəmizə ziddir. Deməli bunların hər biri iki şeylə mürəkkəb oldular. Biri onların müştərikliyi, digəri isə bir-birlərinə nisbətdə olan fərqli olmaqlarıdır. İki şeydən təşkil olunmaq da mürəkkəbliyə aiddir. Mürəkkəb isə möhtac və mümkündür. Elə buna görə də vacibəl-vücud deyildir.
Əql bu dəlillərin əsasında məbdənin iki deyil, ancaq bir olduğunu hökm edir. Məbdə iki dənə ola bilməz. Əgər iki ədəd olsa heç biri vacibəl-vücud olmayacaqdır. Çünki hər biri onları yaradıb, tərkib edənə möhtacdırlar.
Dostları ilə paylaş: |
