Türk dünyasi iŞletme fakültesi uluslararasi iLİŞKİler böLÜMÜ YÜksek lisans biTİrme tezi

XX Yüzyılın Ortalarında Ermenilerin Dağlık Karabağ’a Yönelik Arazi İddiaları ve Azerbaycanlıların Göçürülmesi

Ermenilerin Güney Kafkasya’ya göçürülmesi İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra da devam ettirildi. Dünya Savaşı bitdikten sonra Azerbaycan halkı ve Türkiye yeniden esassız Ermeni iddiaları ile karşılaştı. Ermeniler Türk dünyasına karşı Kremlin gösterişi ile bir çok yönlerde haraket ediyorlardı. Öncelikle, yurtdışında faaliyet gösteren Ermeni teşkilatları Sovyet-Türk ilişkilerinin bozulmasından yararlanarak Türkiye’ye karşı arazi iddiaları ile çıkış etmişlerdi. Fakat, Türkiye’den toprak almak istekleri boşa çıkınca bu sefer diğer yola el atmış ve Azerbaycan’a karşı aynı iddilarda bulunmuşlardı.

Nitekim, 1945 yılında dönemin Ermenistan Komünist Partisi Başkanı Arutyunov Moskova’ya mektup yazarak Dağlık Karabağ’ın Ermenistan’a dahil edilmesi meselesini gündeme getirmiştir. Komünist Partisi Merkez Komite Başkanı Malenkov, konuyu Azerbaycan Komünist Partisi Merkez Komite Başkanı Mir Cafer Bağırov’a iletmiştir. Bağırov 10 Aralık 1945’de Malenkov’a göndermiş olduğu mektupta Şuşa dışında Dağlık Karabağ’ın Ermenistan’a verilmesine itiraz etmeyeceğini, fakat bu durumda Ermenistan’da Azerbaycan Türklerinin çoğunlukla yaşadığı tarihi Azerbaycan toprakları olan Karabağlar, Vedi ve Azizbeyov ilçelerinin, Gürcistan’daki Borçalı bölgesinin ve Derbent’in Azerbaycan’a verilmesinin de gündeme getirilmesi gerektiğini iddia edince konu kapanmıştır. ⁴¹

Sovyetler Birliği döneminde Ermeni faaliyetlerinin diğer bir yönünü Ermenistan sınırları dahilinde yaşamakta olan Türk nüfusun tarihi yurtlarından zorla göç ettiril­meleri olmuştur.⁴² Nitekim, bu faaliyetler doğrultusunda Stalin SSCB Bakanlar Sovyeti adından 23 Aralık 1947’de “Ermenistan’daki Azerbaycanlı Kolhozçuların Kür-Aras Ovasına Nakledilmesi”ne ilişkin 4083 sayılı kararı onayladı ve 100.000’den fazla Azerbaycan Türkü zorunlu bir şekilde Ermenistan’daki tarihi topraklarından Azerbaycan’ın Kür-Aras Ovasına ve diğer bölgelere dağıtıldı.⁴³ Ayrıca arşiv dökümanlarında belirtildiği üzere, göçürülme sürecinde kararlarda gösterildiği gibi 100.000 değil, neredeyse 145.000 insan göçürülmüştür. Göçürülen Azerbaycan Türklerinin tahmini 1/3’i göç zamanı açlık ve hastalık gibi nedenlerden dolayı hayatlarını kaybetmişlerdi.⁴⁴

Buna paralel bir şekilde, aynı dönemde Ermenistan, ahalisinin az olduğunu belirterek yurtdışında yaşayan Ermenileri Ermenistan’a getirtmiş, fakat Ermenistandan zorla göçürülün Azerbaycanlılardan daha az sayıda Ermeni kabul edilmiştir. Ermenistan hükümetinin amacı ahalinin sayını artırmak olsaydı, Azerbaycanlıları göçürmeden de yurtdışında yaşayan Ermenileri ülkede barındırmak mümkün ola bilirdi. Fakat, Ermenistan’ın asıl amacı monoetnik Ermenistan kurmak olmuştur.⁴⁵

Ermenistan hükümeti Dağlık Karabağ’ın Ermenistan’a birleştirilmesi meselesini 1964 yılında Moskova yönetimi ile olan görüşmede dile getirmiştir. Onlar Krım’ın Ukrayna’ya birleştirilmesini örnek göstererek Dağlık Karabağ’ın da Ermenistan ile birleştirilmesini istemişlerdi. Dönemin SSCB lideri Nikita Huruşşov ise cevabında “Size Dağlık Karabağ’dan Ermenistan’a göçmeniz için 24 saat ve 12 bin kamyon vermeye hazırım” demiştir. Ermenistan, Dağlık Karabağ’ın birleştirilmesi ile ilgili olumlu sonuç alamasa da, bu meseleden vazgeçmemiş ve ilerleyen dönemlerde fırsat buldukça aynı iddialarda bulunmuştur.⁴⁶

2.