TüRKÇE Özne (İşi yapan, üstlenen)

Bu parçadaki cümlelerin hangileri eksiltili cümledir?

A)	iilelll	B)	llile	IV
C)	IHileV	D)	iıle	IV
E)	IMIeV

21.(1) İçinde bulunduğumuz günlerde bir "star" tartışması aldı yürüdü. (II) Bizim tartışacağımız güzel bir konu sanki yokmuş gibi. (III) insanlarımızın geçim sıkıntılarını bir anda unuttular. (IV) Toplumumuzun "star'lardan çok, ekmeğe ihtiyacı var.

Bu parçadaki cümlelerden hangileri yapı bakımından bileşiktir?

A) Ivell B) Ivelll

C) llvelll D) II ve IV

E) IvelV

-TÜRKÇE-

22. "Haramı ve helâli ayırmayı çocuğumuza öğretmeliyiz."

Cümlesinin niteliği aşağıdakilerden hangisidir?

1. 
   Basit, düz, olumlu, fiil
   
2. 
   Bileşik, devrik, olumlu, isim
   
3. 
   Basit, devrik, olumsuz, fiil
   
4. 
   Bileşik, düz, olumlu, fiil
   

E) Bileşik, devrik, olumsuz, isim

ÇÖZÜMLER

1. 
   Ben... duraksadım /o ... devam etti.
   (Özneter farklı - Bağımsız)
   
2. 
   ihtiyar... uğrar/ihtiyar... giderdi.
   (Özn9İer aynı - Bağımlı
   
3. 
   ablam... kızmıştı /ağabeyim... kızmıştı.
   (Özneler farklı - Bağımsız)
   
4. 
   Yağmur... yağmış / tozlar... gelmişti.
   (Özneter farklı - Bağımsız)
   

E) Sokaklar... ıssız/caddeler... boşboştu.
(Özneler farklı - Bağımsız)

(Cevap B)

23. "Ahmet Haşim" sözü aşağıdaki cümlelerin hangisinde "örtülü özne'" olarak kullanılmıştır?

1. 
   Ahmet Haşim, edebiyatımıza kendinc^ bir yenilik
   getirmiştir.
   
2. 
   Ahm9t Haşim'in etkisiyle "akşam" sözcüğü
   edebiyatımızda mit haline geldi.
   
3. 
   "0 Belde" şiiri Ahmet Haşim tarafından bir yılda
   yazılmıştı.
   
4. 
   Ahmet Haşim k^ndinden sonra gelen şairlere bir._
   hayal dünyası bıraktı. ■§
   

E) Ahmet Haşim hastalanınca bir yatağa ju

W

tn

yatırılmadan hastaneye kaldınldı.

hangisi anlamca

24. Aşağıdaki cümlelerin olumludur?

1. 
   Aldığımız hediyeler öyle dediği gibi ucuz değildi.
   
2. 
   Öğrencilerimin hepsi çalışkan değil aslında.
   
3. 
   Handan göründüğü gibi dertli değil.
   
4. 
   Yeni doğan bebeğin durumu iyi değil.
   

E) Tüm ödevlerini zamanında hazırlıyor değil.

A) Tüm gencligi / çocukların pesinden kosmakla /

Özne Zarf Tümİ9ci
geçmişti.

Yükİ9m

B) Hanlar saraylar değildi / onun istediği

Yüklem Özne

3. 
   Sabahlar / olmak bilmiyordu / bu vabancı kentte
   Özne Yüklem Dolaylı Tümleç
   
4. 
   Bardağı vere düsürünce / iyice / telaşlandı
   Zarf Tümleci Zarf T. Yüklem
   ürkek elleri
   

Özne

E) En sevdiği vemeği / pişirmisti / vine / annesi

Belirtili Nesne Yüklem ZarfT. Özn9

(Cevap B)

25. Akrabalarımız yurt dışından döndüğü zaman, ailemiz büyük bir depremle sarsılmıştı adeta.

Bu cümlede, temel cümlenin öznesi aşağıdakilerden hangisidir?

1. 
   Akrabalarımız
   
2. 
   yurt dışından
   
3. 
   ailemiz
   
4. 
   büyük bir depremle
   

E) adeta

3. Özneyi pekiştirmek için "kendi" zamiri öznenin yanında kullanılır. Cümİ9nin içindeki özne gerçgk özne olmalıdır.

D seçeneğinde

kendin anlatmalısın, Dönüşlülük Yüklem Zamiri

Önce olayı sen Zarf B.li N. Özne Tümleci

(C9vap D)

10-

-GENEL YETENEK GENEL KÜLTÜR DERGİSİ-


4. Fiil cümlelerinde, vurgulanmak istenen öğe yükieme yaklaştırılır. İsim cümlelerind9, vurgu yüklemin kendisidir.

B seçen^ğinde

A) Fiil cümlesi => bana iletti.

D. Tümleç Yüklem

B) İsim cümlesi => insan-ın havat-ı-n-ın akısını

Ad

sağlavan bir bilim dal^dır. Tamlaması

Vurgu yüklemin kendisidir. Yüklem bir tamlama olduğu için ayrılamaz.

(Cevap B)

8.

r> Özneyi buldurmaya yönelik > Dolaylı T. buldurmaya yönelik Özneyi buldurmaya yönelik => Edat T. buldurmaya yönelik.

1. 
   Mehmet mi:
   Özne
   
2. 
   Kitap-a mı =
   

D. Tümleç

3. 
   Deniz mi =>
   Özne
   
4. 
   mgktupla mı
   

E. Tümleci

E) Aksama mı ■=> Zarf T. buldurmaya yönelik

Z. Tümleci

(Cevap B)

yüklemi yapı

5. "C" seçeneğinde "düzeltemedi" bakımından birleşiktir.

Kurallı birleşik fiil olan "düzeltebildi" fiilinin olumsuzu "düzeltemedi" de yapı bakımından birleşiktir.

(CevapC) g 'a

LU

9. Dolaylı Tümleç açıklayıcısıyla "E" şıkkında verilmiştir.

Kursa gitmeme, İngilizce öğrenmemfe) annem de
Dolaylı Tümleç Dolaylı Tümleç Özne Bağlaç

Açıklayıcısı

karşı çıktı. Yüklem

(Cevap E)

6.

1. 
   "ne" almış? kitap (Belirtısiz Nesne'yi buldurmaya
   yönelik)
   
2. 
   ki mi götürdü? "onu" (Belirtili Nesne)
   
3. 
   "mü" soru edatı belirtili nesnenin önünde olduğu
   için b9İirtili nesn^yi buldurmaya yönelik
   sorulmuştur. "mi" soru edatı hangi öğenin
   önündeyse soru, o öğeyi buldurmaya yöneliktir.
   
4. 
   "ne" aldın? kazak (Belirtisiz Nesne)
   

E) "mi" soru edatı yüklemin önündedir. Bu nedenle
soru yüklemi buldurmaya yöneliktir.

(Cevap E)

eo

10. Ak akçe kara gün içindir. Özne Yüklem

(kara gün için söz takımı olduğu için ayıramıyoruz)

(Cevap E)

11. Kim? sorusunu yükteme sorarak cümlenin öğelerinden "özne" yi buluruz.

(Cevap E)

7. E seçeneğindeki doğru ayrım şöyledir.

Döndüğümde çocuklar büvümüstü analarının vanında ZarfTümleci Özne Yüklem Dolaylı Tümleç

(Cevap E)

12. "Sabırdır / ki / insanı azgın bir boğa iken uvsal
Yüklem cümle Özne

dışı unsur

bir kedi vapan duygu; fakirken zengin vaşatan his."

Özne

(Özne sıfat gruplarıyla oluşturulduğundan bölünemez.)

(Cevap E)

-TÜRKÇE-

11




17.

Ben Özne-

13.

A) Beklevemezdim

Yüklem (Kurallı birleşik eylem)

B) göz attı

Yüklem (Söz öbeği)

C) ... bakan bir cocuk gibivdi

Yüklem (söz öbeği)

D) ... dün bunlara karsı cıkan bir insandı

Yüklem (söz öbeği)

E) onun için okuma saati-dir

Yüklem (söz öbeği)

(Cevap A)

14. Karsımızda hic çalışmadan oturan, sadece insanların arkasından konuşan, sorumluluk almaktan kacınan vöneticiler bulundukça / vönetilenlerin isini

' Savunduğunuz fikirleri / hiç / benimsemivorum.

Belirtili Nesne Zarf Yüklem

• Yüklem sonda "düz" (kurallı)

• "-me", "-ma" olumsuzluk eki daralıp "mi" halini
almıştır. Yüklemde olumsuzluk eki bulunduğu için
anlam bakımından "olumsuz" dur.

• benimse - Fiil gövdeli sözcük

Fiil gövde

bu nedenle cümle fiil cümlesidir.

• Savun-duk(q)-unuz fikirleri
I Fiilimsi |

Yan cümle yapı bakımından "Birleşik"

(Cevap E)


Özne

Zarf Tümİ9Cİ

/apması / beklenemez. Yüklem

"ü

(CevapB) I

w o.

.£§

"S LU

15.

Yan cümlecik fiilimsinin olduğu yerdir. B seçeneğini inceleyelim:

Bıraktıgım verde o günlerimizin mutluluğu
Dolaylı Tümleç Özne

(Yan Cümle)

hâlâ var.

Zarf Yüklem (Temel cümle)

Tümleci

(Cevap B)

16. Oevrik cümle; yüklemi sonda bulunmayan cümledir. Buna göre yüklemi sonda olmayan ve yüklemin sözcük türü bakımından ad olduğu bir cümİ9 bulmamız gerekmektedir. Bu özeüikleri taşıyan cümte:" Sendin tek çaresi korkularımın." cümlesidir.

(Cevap A)

18.

19.

Eksiltili cümle yüklemi olmayan cümledir. II numaralı ve IV numaralı cümleleri inceleyelim.

• 
  Zaten sokağın kenarında lağım bağlı, bir dere. (var
  ya da yok denilerek bir yargı belirtilmemiş)
  
• 
  Çocukların ellerinde pis pis maddeler (cümle bir
  sonucu bağlanmamış)
  

(Cevap B)

A) ... ilqilenme-v-i

Belirtili Nesne (Ad eylem)

2. 
   seni görmeve ... olduqu-n-u
   Belirtili Nesne
   
3. 
   gülüsler-i
   Belirtili Nesne
   
4. 
   bu tırmanıs-tan
   Dolaylı Tümleç
   

E) görün-üş-e görg
Edat Tümleci

(C9vap D)

12-

-GENEL YETENEK GENEL KULTUR DERGISI-


20.

1. 
   Yapı bakımından birleşik (ayrılan)
   
2. 
   Yapı bakımından birleşik (çıkan)
   

D) Yapı bakımından birleşik (davranacak)

E) Yapı bakımından birleşik (yayınlanan)

C seçeneği yapı bakımından basit, dizimine göre devrik bir fiil cümlesidir.

(Cevap C)

23. Örtülü özne, cümlenin öğeleri bulunurken eklerden edilgen yapılı cümlelerde karşımıza çıkar. Yüklemde yer alan eylemi gerçekte kimin yaptığı bilgisi cümlenin içinde verilmiştir; fakat eklerden dolayı başka bir öğe olarak görülür. C seçeneğini inceleyelim.

"0 belde" giiri Yazılan ne (sözde özne)

vazılmıstı. Yüklem

Ahmet Hasim tarafından biryılda
Örtülü Özne Zaman Z.

(eylemi gerçek yapan şair)

(Cevap C)

21. (I)... bulunduğumuz günler-de (Fiilimsi)

Dolaylı Tümleç (Yan cümle) Yapı bakımından birleşik

(II)... tartısacağımız güzel... konu (Fiilimsi)

Özne (Yan cümle) Yapı bakımından birleşik

(Cevap A)

sa o

m "q

UJ CD O O C\i

O

cj

24.

1. 
   ucuz değildi > olumsuz
   
2. 
   çalışkan değil) olumsuz
   
3. 
   dertli değil > mutlu > olumlu
   
4. 
   iyi değil > olumsuz
   

E) hazırlıyor değil > olumsuz

(Cevap C)

Belirtili Nesne (Yan cümle)

• 
  Yapı bakımından birleşik
  
• 
  Yüklem sonda olduğu için öğelerinin dizilişine
  göre kurallı, (düz)
  
• 
  "öğretmeliyiz" yüklem olumlu çekimlendiği için
  anlam bakımından olumlu.
  
• 
  "öğretmeliyiz" yüklemi fiil köklü olduğu için
  yükleminin türüne göre fiil cümlesidir.
  

(Cevap D)

25.

Akrabalarımız, vurt dısından döndügü zaman / Zarf

ailemiz / büvük bir depremle / sarsılmıstı / adeta.
Özne EdatTümleci Yüklem ZarfTümleci

(Cevap C)

-TÜRKÇE-

13







CEVAPLI KAVRAMA

1. Aşağıdaki cümlelerden hangisi biçimce olumlu olduğu halde anlamca olumsuzdur?

1. 
   Kitap okumayı sevmiyor değilim.
   
2. 
   Bir gün İstanbul'a yerleşeceğim.
   
3. 
   Ne seni ne de Ahnnet'i görmek istiyorum.
   
4. 
   Cahil insanlarla tartışılmaz.
   

E) Erkenden okula gelmenizi istiyorum.

5. Başından geçenleri güzelce anlatarak bizleri bilgilendirdi.

Bu cümlenin öğe dizilişi aşağıdakilerden hangisidir?

1. 
   Nesne, dolaylı tümleç, özne, yüklem
   
2. 
   Özne, nesne, zarf tümleci, nesne, yüklem
   
3. 
   Zarf tümleci, nesne, özne, yüklem
   
4. 
   Nesne, zarf tümleci, nesne, yüklem
   

E) Zarf tümleci, dolaylı tümieç, nesne, yüklem


2. Aşağıdaki cümlelerden hangisi öğelerine yanlış ayrılmıştır?

1. 
   Herkes tarafından paylaşılan dert, / bir kişiye/
   daha az düşer.
   
2. 
   Çok fazla/ dikkat,/ dikkati/ öldürür.
   
3. 
   Yurdu savunmanın en ucuz yolu eğitimdir.
   
4. 
   İsyan mikrobu, salgın bir hastalığınkinden daha -g>
   çabukyayılır. g
   

E) Gemisinibatıran./sandalını/aramaz. o

w w cl

Çiçek, sulandığı kadar güzeldir. Kuşlar ötebildiği kadar sevimli, bebek, ağladığı kadar bebektir.

Ve her şeyi öğrendiğin kadar bilirsin, bunu da öğren, sevdiğin kadar sevilirsin.

Bu parçada aşağıdaki cümle türlerinden hangisi voktur?

1. 
   Düzcümle
   
2. 
   Birleşik cümle
   
3. 
   Ad cümlesi
   
4. 
   Devrik cümle
   

E) Eylem cümlesi

O LU

3. Aşağıdakilerden hangisi öznesi ortak bir sıralı cümledir?

1. 
   Ahmet hiç konuşmuyordu, Zeynep de
   susmuyordu.
   
2. 
   Onu hep arıyorum; ama o beni hiç aramıyor.
   
3. 
   Elierini ısıtırken bacakları üşüyordu.
   
4. 
   Ben arabayla geldim, onlar yürüdü.
   

E) Öğretmen bana bakıyor ve söylediklerimi yaz,
diyordu.

7. Aşağıdakilerden hangisi anlamca ve biçimce olumsuz bir cümledir?

1. 
   Bana yapılan iyilikleri asla unutmayacağım.
   
2. 
   Yakında yeni bir kitap çıkaracağım.
   
3. 
   Senden uzakta hep ağlayacağım.
   
4. 
   Olanlar için ben de üzülmüyor değilim.
   

E) En ufak ayrıntıyı bile hesaplıyorum.


4. Aşağıdaki cümlelerden hangisi yapıca diğerlerinden farklıdır?

1. 
   Çocuklar ve oyuncaklar yoktu hiçbir yerde
   
2. 
   Tanklar ezip geçmişti her şeyi.
   
3. 
   Ortalık durulup, sesler kesilince anlaşıldı her
   şey.
   
4. 
   Oturup konuştuk olan bitenleri.
   

E) Herkese görevler verip, kararlar aldık.

8. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde özne bir sıfat tamlamasıdır?

1. 
   Leyleğin ömrü laklakla geçer.
   
2. 
   Komşu, komşunun külüne muhtaçtır.
   
3. 
   Güzel bir dünya, bizi bekliyor.
   
4. 
   Yalancının mumu yatsıya kadar yanar.
   

E) Fakirin gururu, zengininkinden az değildir.

14-

-GENEL YETENEK GENEL KÜLTÜR DERGİSİ-







ÇIKMIŞ SORULAR ve ÇÖZÜMLERİ

9. Hayatın en büyük mutluluğu, sevildiğimize inanmış olmaktır.

Bu cümleyle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

1. 
   Kurallı bir eylem cümlesidir.
   
2. 
   Basit cümledir.
   
3. 
   İki öğeli bir cümledir.
   
4. 
   Biçimce ve anlamca olumludur.
   

E) Zarf kullanılmıştır.

1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde "benzetme" söz konusudur? (99 DMS L)

1. 
   Deniz kudurmuşçasına kıyıları dövüyordu.
   
2. 
   Onlar yaşça birbirlerine çok yakındır.
   
3. 
   Kapı çalınca, babasının geldiğini sanıp koştu.
   
4. 
   Bu topraklarda da ayçiçeği yetiştirilir.
   

E) Fırtınanın verdiği zarar yağmurunkini geçti.


10. Aşağıdakilerden hangisinde soru nesneyi buldurmaya yöneliktir?

1. 
   Bu fikîr kimden çıktı?
   
2. 
   Babam eve geldi mi?
   
3. 
   Masadaki şekerleri hangisi yedi?
   
4. 
   Böyle kısa bir sürede nasıl çalışabildin?
   

E) Öğretmene yarın ne vereceksin?

o >

Ui

A seçeneğinde " kudurmuşcasına" kudurmuş gibi anlamına kullanılmıştır. Gibi, benzetme edatı olarak kullanılır. Deniz, kıyıları döverken kudurmuş gibi davranmaktadır. Bu sebeple benzetme söz konusudur.

(Cevap A)

o eo

2. Yolcular, akşamdan önce kasabaya varıp(l) güneşin batışını(ll) hep birlikte(lll) sahildeki kahveden(IV) izlemek(V) istediler.

Bu cümlede numaralanmış bölümlerden hangisi atılırsa, cümlenin anlamında hem yer hem de zaman yönünden bir daralma olur? (2000 DMS)

A)

B) II. C) III.

D) IV. E) V.

CEVAPANAHTARI
1.C	2. B 3. E	4.A
5. D	6. D 7. A	8. C
9. B	10. E |

I. bölümde "akşamdan önce" sözcüğü zaman, "kasaba" sözcüğü yer bildirmektedir. Eğer bu bölümü cümleden çıkarırsak, hem yer hem zaman yönünden cümlede daralma olur. Oysaki II. bölümde zaman, III. bölümde ve IV. bölümde mekan, V. bölümde eylem bildirilmiştir. Hem zaman hem mekanın bir arada bulunduğu bölüm I. olduğu için doğru cevap "A" seçeneğinde verilmiştir.

(Cevap A)

-TÜRKÇE-

15


3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde işi kimin yaptığı belli değildir? (2001 KMS)

A) B) C) D) E)

Görülmemek için arabanın arkasına saklanmış. Akşama yola çıkmak üzere hazırlandı. Arkadaşının başarısıyla övünüyor. Beklediği haberi alınca çok sevindi. Yılbaşı sebebiyle vitrinler süslenmiş.

A, B, C ve D seçeneklerinde işi kimin yaptığı bellidir; çünkü yüklem "etken eylem" niteliğindedir. Her bir yükleme "kim" sorusunu sorduğumuzda "o" cevabını alırız. Demek ki bu cümlerlerde işi yapan kişi "o"dur. Ancak "E" seçeneğinde süsleme işini yapan belli değildir. Cümlede sözde özne vardır, cümlenin gerçek öznesi yoktur.

(Cevap E)

5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde aracümle vardır? (2003 KPSS)

1. 
   Lağım suları, ne yazık ki, kuyuların sularını
   kirletti.
   

1. 
   Üzümleri, bu hasırlara serip kurutuyoruz.
   

2. 
   Tüm canlılar, beslenme zinciriyle birbirine
   bağlıdır.
   
3. 
   Zaman içinde kaybettiği gücünü, ününü yeniden
   kazandı.
   

E) Bu uçaklar, 6 saatlik bir uçuşta 36 ton oksijen
tüketiyor.

Aracümle, asıl konudan olmayıp söyleyenin gerekli gördüğü için arada söylediği sözdür. Cümlelerde iki

virgül ( ,) ya da iki kısa çizgi (- -) arasında

verilir.

A seçeneğindeki "ne yazık ki" bu özellikte bir cümle

olduğundan doğru cevabımız A seçeneğidir.

(Cevap A)

aı a

s

>

4. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcükzaman belirtmektedir? (2002 KPSS)

1. 
   Bir gün, söylediklerimde doğruluk payı olduğunu
   anlayacaksınız.
   
2. 
   Yarınki toplantıda buna bir çözüm bulunur.
   
3. 
   Onun her konusmasında duygusallık vardır.
   
4. 
   Tatil dönüşü iki arkadaş okulun önünde
   buluştular.
   

E) Bu konuyu oraya geldiğimde uzun uzun
konuşuruz.

Cümlelerimizin yüklemlerine "ne zaman" sorusunu sorduğumuzda A, B, C, D seçeneklerindeki altı çizili sözcüğümüz cevap verir. Yani konuşma eyleminin ne zaman yapılacağını bize bildirir. Doğru cevabımız "E" seçeneğinde verilmiştir.

(Cevap E)