TüRKİYE’de itfaiyeniN yeniden yapilandirilmasi

Giriş

Türk idari yapısının Fransız idari yapısı model alınarak oluşturulduğu düşünüldüğünde, bu idari yapı içinde Fransa itfaiye modeli, Türkiye için yakından incelenmesi gereken önemli bir model olmaktadır. Bunun yanısıra Fransa’da yaklaşık 20 yıl önce başlatılan ve devam etmekte olan, yerinden yönetim tecrübesi de, konunun Türkiye’de zaman zaman gündeme gelmesi ve itfaiye teşkilatının bu yönetim modeli içindeki konumunu görme açısından önemli olan bir diğer husustur.

Fransa’da sivil korunma ve güvenlik sisteminin operasyonel yapısının çok büyük kısmı itfaiye teşkilatı oluşturur. Görevleri de yangınla mücedele ile sınırlı bırakılmamış, sivil güvenlik kavramıyla beraber tanımlanmıştır.
Her ülke modelinde olduğu gibi Fransa sivil korunma ve güvenlik modeli tarihsel bir gelişimin bir sonucu olarak oluşmuş ve bu modelin içinde yer alan kurumların görev alanları, işleyiş şekilleri günün şartlarına, yaşanılan afet tecrübelerine, risklerin sayıları ve çeşitlerinin artmasına göre şekillenmiş ve şekillenmeye de devam etmektedir.

İtfaiyenin Görev Alanı Olarak Sivil Güvenlik Konusu- İtfaiye Ilişkisi

Bugün fransız sivil güvenlik sistemi üç temel talebe cevap vermektedir.

• 
  insanların olağan risklerden afetlere kadar korunması
  

• 
  orman yangınlarından, kirlilikle mücadeleye kadar çevrenin korunması
  
• 
  malların, yangınlardan ,sel baskınlarından korunması.
  

Fransa’da itfaiye sivil korunma faaliyetlerinin en başında yer alan operasyonel birimdir. Her ne kadar yangınla mücadele itfaiyecinin temel işi gibi görünse de yangınlar itfaiyecinin müdehale ettiği olaylar arasında sadece %10 luk bir orana sahiptir. Bugün Fransa’da itfaiyecinin müdehale ettiği alanların başında, halka bakım ve yardım hizmeti sunması gelmektedir (%64). Acil müdehale ile ilgili çok yönlü bilgi donanımının yanısıra, kurtarmacılarının güvenliği itfaiyecinin tam anlamıyla bir risk teknisyeni olmasını gerektirmektedir. Itfaiyecinin sportif ve antremanlı olması yetmemekte, beklenmedik durumda iyi refleks sahibi olması şartı aranmaktadır.

Fransa’da çeşitli statülere sahip 244.400 itfaiyeci çalışmaktadır. Bunun;
7500 Paris itfaiyesi (askeri)

1500 Marsilya (denizci askeri)

1500 UISC sivil güvenlik eğitim ve müdahale ünitesi ¹

28 000 profesyonel itfaiyeci, geri kalan ise 205,900 itfaiyeci de gönüllü itfaiyecidir. Bunun 7,500 tanesi gönüllü doktor, eczacı, veterinerdir.

Fransa itfaiyesindeki, bu karmaşık ve kısmi askeri yapı, tamamen sivil karakterde olup, diğer batı ülkelerinde fransız istisnası olarak değerlendirilmektedir.Mevcut askeri itfaiye teşkilatı, bugün tarihsel nedenlerden ötürü Paris merkez ve civarındaki üç belediye Haut Seine, Seine St Deniz, Val de Marne ve Marsilya şehir itfaiyesi olup belediye başkanlarına bağlı olarak faaliyette bulunmaktadırlar. Paris İtfaiye Birliği Napolyon’un emriyle 1811 yılında Avusturya prensesinin öldüğü yangının ardından kurulurken, Marsilya Birliği Nouvelles Galeries’de çıkan yangının ardından kurulmuştur.
Diğer büyük illerde, Lyon, Toulouse, Bordeaux, Nantes, Brest, Lille, Strasbourg v.s itfaiyeciler tamamen sivil statüdedirler. Daha küçük şehirlerde profesyonel itfaiyecilerin sayısı az olup, gönüllü ve profesyonel itfaiyeciler bir arada, kırsal kesimde ise gönüllü itfaiyeciler çalışmaktadır.

Merkezi İdarenin Sorumluluğu, Yerel Yönetimler ve İtfaiye

Fransa’da sivil güvenlik tarihsel olarak yerel bir sorumluk olmasının yanında bugün aynı zamanda hem devletin, hem vilayetlerin hem de belediyelerin sorumluluğundadır. Belediye ve vilayetler tarafından maaşı sağlanan tüm itfaiye teşkilatları yapıları ister askeri, ister sivil olsun belediye başkanının emri altında çalışırlar.Müdahale edilen olay belediye sınırları ve imkanlarını aştığında, müdahalenin ve koordinasyonun sorumluluğu devleti vilayette temsil eden valiye geçer.

Itfaiye teşkilatları, insan ve mal güvenliğinin sağlanması, onların yangınlara ve kamu güvenliğini tehdit eden her türlü tehlikeye karşı korunmasının sağlanmasında belediye başkanın elindeki en temel güçtür. Bununla beraber her belediyenin itfaiye birliğine sahip olması zorunlu değildir. Fransa’da 36.000 belediye teşkilatından yanlızca 25.000’inin itfaiye teşkilatı vardır.Kaza veya afet anında itfaiye teşkilatına sahip olmayan belediyeler komşu belediyelerden yardım isterler.İtfaiye teşkilatına sahip olmayan bu 11.000 ilçe belediyesinde acil müdehale organizasyonu ya belediye içinde ya da belediyeler arası şekillenir. Ikinci durumda birliklerin finansmanı ve yönetimi kazalar tarafından, kazaların biraraya gelerek oluşturdukları yapılar tarafından sağlanır (SIVU, SIVOM v.b)².
Acil müdehale organizasyonunda bir vilayetteki tüm acil yardım ve müdehale servislerini içeren ve idari işlerden sorumlu, SDIS yangın ve acil yardım vilayet servisi bulunmaktadır. Bu vilayet kamu birimi, acil müdehale organizasyon ve oluşumunda temel bir role sahiptir. 6 şubat 1992 sayılı ilgili kanuna göre SDIS yerel yönetimlerin yangın ve afetlere karşı ayırdıkları imkanların yönetimini sağlayan tek yetkili organdır.

Yangın ve acil müdehale birimlerinin genel organizasyonunu açıklayan hukuki yapı, risklerin çesitlenmesi, sivil güvenlik taleplerinin artması yerel idareler ile merkezi idareler aarsındaki politik, idari ve hukuki dengenin değişiklere uğraması ve yerel idarelerinin kendi aralarında bu gelişimin henüz bitmemiş olmasıyla her geçen gün değişmektedir.

Vilayet düzeyinde operasyonel faaliyetler ise CODIS yangın ve ilk yardım merkezleri tarafından gerçekleştirilir.Yangın ve ilk yardım merkezleri 3 kategoride sınıflandırılabilir.

• 
  Büyük şehirlerde bulunan ve çalışanlarını daha çok profesyonel itfaiyecilerin oluşturduğu temel merkez teşkilatlar.
  
• 
  Her birinin yaklaşık 15 belediyeyi kapsadığı personelinin çoğunluğunun gönüllü itfaiyecilerin oluşturduğu acil yardım merkezleri
  
• 
  Özellikle belediye alanında çalışan personelinin sadece gönüllü itfaiyecilerden oluşan ilk müdehale merkezleri.
  

Ulusal Seviyede Organizasyon
İçişleri Bakanlığı sivil güvenlikten sorumlu bakanlık olarak, koruma önlemlerini hazırlar, devletin, yerel yönetimlerin ve kamu kuruluşlarının imkanlarını tüm ülke düzeyinde koordine eder.
Çeşitli statü ve sayıdaki personelin görev dağılımını iyi yapmak ve bir yeni bir düzen getirmek amacıyla sivil savunma ve sivil güvenlik üniteleri 3 yıl önce bir araya getirilerek, İçişleri Bakanlığı içinde, aynı genel müdürlük “DDSC” isimli sivil savunma ve güvenlik genel müdürlüğü altında toplanmıştır. 24 Ağustos 2000 tarihli bir kararla DDSC’nin organizasyonu ve görevleri belirlenmiştir. Bir devlet idari birimi olan DDSC, İçişleri Bakanlığının bakanlıklararası organizasyonun sağlanması ve ülke seviyesinde acil müdehale koordinasyonunun gerçekleştirmesini sağlar (Şekil 1 ).
DDSC, aşağıda belirtilen görevlerin yapılmasını teşvik ve koordine eder.

• 
  Sivil korunma ile ilgili hazırlıkların yapılması,
  
• 
  Sivil karakterdeki her türlü riski önleme ve sivil güvenlik ve savunma ile ilgili önlemlerin planlanması,
  
• 
  Kriz zamanında olduğu kadar, normal zamanda da halkın can ve mal güvenliği ile ilgili acil yardım faaliyetlerinin planlanması,
  
• 
  Sivil güvenlik müdehale imkanlarının planlanması,
  
• 
  Acil yardım ve yangınla mücadele servislerine yardımcı olmak,
  
• 
  Itfaiye teşkillatı ile ilgili düzenlemelerin geliştirilmesi,
  
• 
  Sivil güvenlik ve itfaiye subayları eğitiminin tanıtımının yapılmasıdır.
  

Bunun yanısıra, “Acil Yardım ve Askeri-Sivil Kooperasyon Organizasyonuna” bağlı bakanlıklararası “Kriz Yönetim Operasyon Merkezi (COGIC)” vardır. Bu merkezin görevi, halkın canına, malına veya çevrenin aleyhine sonuçlar doğuran önemli olaylarla ilgili bütün bilgileri toplamaktır. Sürekli bir denetim ve hükümet düzeyinde karar almaya

DDSC Kabinesi

Sivil Savunma ve Güvenlik Denetim

Uluslararası

İlişkiler

Askeri Yardımcı

Modernleşme ve İdari Hizmetler

Daire Başkanlığı

Sivil Savunma ve Riskten Korunma Daire Başkanlığı

İtfaiye Daire Başkanlığı

Acil Müdehale ve Askeri-Sivil Koordinasyon Daire Başkanlığı

Sivil Güvenlik Etütleri Ulusal Institüsü

Müdür

Savunma Güvenliği/ Bilgi Sistemleri Güvenligi Memuru

-Insan kaynakları

-Mali Işler

-Operasyonel ve Lojistik Destek

Bilgi Sistemleri

-Sivil Savunma Genel Işleri

-Nukleer Risk Yönetimi Destek Hizmeti

-Kamu Için Yangın ve Risk Düzenlenmeleri

-Krize Hazırlık ve Kriz Analizi

-Statü ve Yönetim

-Eğitim ve Sivil Güvenlik Dernekleri

-Yangın ve Acil Müdahale Servisleri

-Sanayi ile Ilişkiler

-Bakanıiklararaıi Sivil Savunma ve Güvenlik Koordinasyon

-Hava Araçları Birliği

-Mayından Arındırma

-Sivil Güvenlik Askeri Eğitim Komutası

SİVİL SAVUNMA VE SİVİL GÜVENLİK GENEL MÜDÜRLÜĞÜ (DDSC)

Sivil Savunmadan Sorumlu Daire Başkan

Yardımcısı

Sivil Savunmadan Sorumlu Daire Başkanı Yardımcısı

Sivil Savunmadan Sorumlu Daire Başkan

Yardımcısı

Sivil Savunma İşleri Sorumlusu

Şekil 1. Sivil Savunma ve Sivil Güvenlik Organizasyon Şeması

yardımcı bir araç olarak, alınacak acil önlemlerle ilgili tüm durumlardan “İçişleri Bakanlğını” bilgilendirir. Aynı zamanda merkezi idarenin il temsilcilerinden gelen tüm teknik talepleri cevaplandırmak ve gerektiğinde bu organlara ek imkanları sağlamak zorundadır. Ayrıca ülke çapında veya uluslararası bazda tüm imkanların kullanılması ve koordinasyonu sağlar ve teşvik eder.

DDSC tarafından yönetilen ulusal devlet kaynakları belediyelere ve vilayetlere ek destek amacıyla kullanılır. Uçaklar, operasyonel ve lojistik destek kurumları, personeli, mayından arındırma merkezleri de acil müdehalede ihtiyaç anında kullanılmak üzere hizmete hazırdır. Devlet ağır ekipmanlara, yerel yönetimler de ihtiyaçlarına göre daha hafif donanıma sahiptir. Merkez ve yerel idareler arasındaki bu işbirliğinin yanısıra, itfaiye çalışmalarına gerektiğinde, kızılhaç, katolik yardım, sivil korunma federasyonu, sivil güvenlik, radyo amatörleri federasyonu, speologlar milli federasyonu gibi gönüllü sivil toplum örgütleri de katkı sağlamaktadır.

• 
  Sivil güvenlik konusu herşeyden önce bir bakanlıklararası işbirliğinin bir sonucudur.
  

İçişleri Bakanlığı ülke çapında acil müdehale ile ilgili temel imkanları tanzim ederken, diğer bakanlıklardan sivil güvenlikle ilgili kendi sorumluluklarına düşen konularda destek istemektedir. Sivil Savunma Bakanlığı özellikle orman yangınlarıyla mücadelede devreye girer (1300 personel, Puma tipi 3 helikopter). Çevre ve Düzenleme Bakanlığı devletin doğal ve teknolojik risklerle ilgili politikasını denetleyip, çevre koruması için sınıflandırılmış tesisleri kontrol eder. Sanayi ile ilgili Devlet Bakanlığı, nükleer riskler ve hidrokarbüre bağlı riskler gibi teknoljik risklerin önlenmesi çerçevesinde doğrudan müdehale eder. Bütçe ile ilgili Devlet Bakanlığı ev kazalarının önlenmesi ve tüketicilere yönelik ürünlerin güvenliğini sağlar. Sağlıkla ilgili Devlet Bakanlığı acil tıbbi servis (SAMU), reanimasyon ve acil servisleri sağlar. Bayındırlık, Konut ve Taşıma Bakanlığı Konutlarda yangın güvenliği ile ilgili hukuki düzenlemeleri yapar. İstihdam ve Dayanışma Bakanlığı işletmelerde kaza ve afet önlemeden doğrudan sorumludur. Tarım Bakanlığı orman yangınlarını önleme ve orman alanlarının güvenliğinin idaresinden sorumludur (otların yakılması, orman yangınına karşı ormanlarda muhafaza pistlerinin yapılması v.s).

• 
  Yerel ile merkezi yönetimler arasında ara pozisyonda organizasyon: Bölgeler arası sivil güvenlik alanları
  

Bir alandaki bölge valisinin otoritesi altında, CIRSOSC (bölgelerarası sivil güvenlik koordinasyon merkezleri) şeflerinin oluşturduğu sivil güvenlik konseyleri EMZSC, bölgenin tüm riskleri analiz etmek, itfaiyecilerin eğitimi ile ilgili bir yönetim şemasını ve bölgesel acil müdehale organizasyonu planını geliştirmekle yükümlüdür (ORSEC).

EMZSC’in şefinin otoritesi altında, bölgelerarası sivil güvenlik koordinasyon merkezleri (CIRCOSC) birden fazla vilayeti ilgilendiren acil müdehale operasyonlarını koordine eder veya ülke destek birimlerini ister. Fransa’da Bordeaux, Lyon, Metz, Rennes ve Valabre olmak üzere 5 tane CIRSOSC bulunmaktadır.