Ünden bugüN

Kantarcdar Mescidi

Yavuz Çelenk, 1994

KANTEMİROĞLU

418

419

KANTO

limlerle ayrılmış çokgen kaide üzerinde yükselen minare yuvarlak gövdeli ve tek şerefelidir. Şerefe altında üç sıra kirpi saçak mevcuttur. Minarenin külahı soğan gövdeli olup yukarıya doğru sivrilmektedir.

BibL Ayvansarayî, Hadîka, 1,158; Osman Bey, Mecmua-i Cevâmi, I, 84-85, no. 345; Ayver-di, Fatihin, 493; Öz, istanbul Camileri, I, 81; Eminönü Camileri, 102.

EMiNE NAZA

KANTEMİROĞLU

(26Ekim 1673, Yaş, Romanya-21 Ağustos 1723, Dimitrievka, Rusya) Romen devlet adamı, şarkiyatçı, ansiklopedici, yazar ve musikici.

Asıl adı Dimitrie Cantemir'dir. Boğdan (Moldavya) Voyvodası Constantin Cante-mir'in (hd 1685-1693) oğludur. Geniş kapsamlı klasik bir öğrenim gördü. Delikanlılık çağında istanbul'a gönderildi: ilkin Boğdan adına "rehine" olarak; sonra, iki kez Boğdan voyvodası olan ağabeyi An-tioch'un yerine (1695-1700 ve 1705-1707); daha sonra da voyvoda olduğu 1710'a kadar Boğdan veliahtı olarak. Çeşitli aralıklarla istanbul'da toplam 22 yıl (1688-1710) yaşadı. l693'te babasının ölümü ü-zerine Boğdan'a gidince yönetimin başına getirildiği ve üç hafta ülkeyi yönettiği süre içinde de istanbul'dan uzak kaldı.

Kantemiroğlu'nun istanbul'a gelişi fikir ve sanat alanında yetişmesine, eğitimine ve bilgisini geliştirmesine yardımcı olmuştur. O dönemin Osmanlı başşehri Doğulu ve Batılı bilginlerin yaratıcı, yeni bir Rönesans sentezi içinde düşünce alışverişinde bulundukları benzersiz bir fikir, ilahiyat ve kültür merkezi olarak tanınıyordu. Sanat ve e-debiyatın sultanlarca himaye edilmesi sonucu dikkate değer bir canlılık vardı. Türklerin kendisine gösterdikleri yakınlığın bir ifadesi olarak Küçük Kantemir yahut Kan-temiroğlu diye anılan genç Cantemir öğrenme merakını derinleştirerek Doğu ve Batı dünyalarını özümledi. Doğduğu yer olan Moldavya'da daha çocuk yaşında, Leipzig Üniversitesi'nde öğrenim görmüş bir Rum papazı plan lieremias Cacavelas' tan Yunan, Latin ve Slav dilleri dersleri almıştı. 15 yaşında İstanbul'a gelince "Büyük Okul" diye de anılan, Rum Patrikha-nesi'nin gözde yüksekokuluna (akademi) girdi. Burada ünlü öğretmenlerin öğrencisi oldu. Bu öğretmenler arasında, seçkin bir dil bilgini ve filozof olan lacomi; Pa-dua Üniversitesi'nde öğrenim gören, felsefe, ilahiyat, tıp öğretmeni ve saray baş-tercümanı Aleksander Mavrokordatos; Aristoteles'in ateşli savunucularından mistik düşünürler Antonio ile Spandoni; Jo-han Baptist van Helmont'un felsefesine inanan saygın bilgin Arta'lı Meletie ve ö-nemli bir coğrafyacı olan Hrisant Notara vardı. Yeni-Aristoculuğu istanbul'un fikir hayatına tanıtmakla görevli olan bu öğretmenlerin etkisi Kantemiroğlu'nun klasik kültüre ve Batı felsefesine ilişkin bilgisini genişletmesine yardım etti. Felsefi düşüncesinin oluşumunu belirledi. Osmanlı kültürünü, Osmanlı hayatını anlamak için tükenmez bir merak ve istekle

dolu olan Kantemir, kendini şarkiyat çalışmalarına verdi. Türkçe, Arapça, Farsça öğrendi. İslam ilahiyatını ve tarihini inceledi. Öğretmenleri tanınmış bir müfessir olan Nefîoğlu; devlet adamı, şair, musikici, III. Ahmed'in barış yanlısı sadrazamı Rami Mehmed Paşa ile matematikçi, filozof, astronomi bilgini ve Aristoteles'in eserlerinin çevirmeni Yanyah Esad Efendi gibi saygın, bilgili kimselerdi. Rami Mehmed Paşa kültürel, siyasi konularda ve resmi barış görüşmelerinde önemli bir rol oynayan zeki diplomat Mavrokordatos'la birlikte, genç Kantemiroğlu'nun arkadaşı ve akıl hocası oldu.

Çok yönlü bir kültürü ve dehası olan Kantemiroğlu bütün gayrimüslim ve Türk çevrelerinde benzersiz bir ün kazandı. Boğdan prensinin tanburi, saz eseri bestecisi ve musiki kuramcısı olarak dikkate değer bir yeteneği vardı. Bu yeteneği, çevresinde derin bir hayranlık uyandırdı ve ona sarayın kapısını açtı. II. Ahmed (hd 1691-1695) ile III. Ahmed (hd 1703-1730) Boğdan prensinden ilgilerini esirgemediler, imparatorluğun ileri gelenleri ve ulema, Kantemiroğlu'nun geniş kültürünü, bilgisini, sanat yeteneğini takdir ettiler.