Ünden bugüN

HEKİMBAŞI ÖMER EFENDİ MEDRESESİ

Aksaray'dan Topkapı yönünde uzanan caddenin sağ tarafında Çapa semtinde o-lan Hekimbaşı Ömer Efendi Medresesi, sebil, çeşme ve sıbyan mektebinden ibaret küçük bir külliye teşkil ediyordu. Yakınında evkafı olarak da Şifa Hamamı vardı.

Medrese, 1079/l668'de İstanbul'da doğan, ilmiyeden yetişerek çeşitli yerlerde kadılık yaptıktan sonra önce reisü'l-etibba-lığa yükselen ve arkasından da hekimbaşı olan Ömer Efendi tarafından yaptırılmıştır (1715). 8 yılı aşkın bir süre hekimbaşı-lık makamında bulunduktan sonra 11367 1723'te medresesine bitişik konağında ö-lerek, buradaki hazireye gömülmüştür. Damadı olan tarihçi ve şeyhülislam Küçük Çelebizade Asım Efendi de 1173/1759'da öldüğünde aynı yere defnedilmiştir.

Haziresinde pek çok kişinin mezarı bulunan medresenin vakfiyesi 13 Rebiyü-levvel 1136/11 Aralık 1723 tarihlidir. Bu vakfiyede medresenin Kıblelizade Mehmed Bey'den satın alınan konak ile bahçeye komşu olduğu belirtilmiştir. Medrese 1251/1835'te Mekkîzade Mustafa Asım

Efendi tarafından tamir ettirilmiştir. 1914' te iki harap baraka ve çok rutubetli ve karanlık 9 hücreden oluşan medresenin, artık içinde yaşanmaz durumda olduğu yerinin havadar ve arsasının geniş oluşu göz önünde tutularak burada büyük bir yeni medrese yapımı teklif edilmiş, fakat 1918 yangınından sonra burası tamamen harap olmaya bırakılmıştır. İçinde yangında evlerini kaybeden aileler barınan ve kubbe-lerindeki kurşunlar soyulan medrese çok bakımsız halde 1956'ya kadar gelmiş, bu tarihte caddenin genişletilmesi düşüncesiyle hiçbir iz kalmayacak surette yıktırılmıştır. Uzun süre dağınık kalan mezar taşlarından bir kısmı caddenin karşı tarafındaki Molla Gürani Haziresi'ne taşınmışur. Yüksek Mimar Ali Saim Ülgen ve Dr. Süheyl Ünver, medresenin içinden ve dışından bazı fotoğraflarını çekmişlerdi. Agâh Bey adlı bir resim öğretmem de medrese ve sebilin bir tablosunu 1940'ta bir sergide takdim etmişti. Vakıf kaydı ve 1914'teki rapor, medresenin bir dershane-mescitten başka 9 hücresi olduğunu bildirir. Ayrıca burada helalar, su haznesi, çamaşırhane ve gusülhane de vardı. Bina temiz bir işçilikle taş ve tuğla dizileri halinde yapılmış, avlusunun etrafı mermer sütunlara dayanan kubbeli revaklar ile çevrilmişti.

Bibi. Ayvansarayî, Hadîkct, I, 207-208; Kütü-koğlu, istanbul Medreseleri, 333-334, no. 138; Kütükoğlu, Darü'l-Hilafe, 167-168; A. Süheyl Ünver, Hekimbaşı Ömer Efendi, Hayatı ve Eserleri, ist., 1955; S. Eyice, "Leş Quartiers de Molla Gürânî et de Pirî Paşa et leurs trois mo-numents disparus-Topographie historique du quartier", Anatolia Modema, V (1994), s. 243-247.

SEMAVİ EYİCE