Ünden bugüN

KAYNAK, SADEDDİN

(15 Nisan 1895, İstanbul - 3 Şubat 1961, İstanbul) Bestekâr.

Taşkasap'ta doğdu. Fatih Camii dersiamlarından ve Huzur-ı Hümayun hocası Ali Alâeddin Efendi'nin oğludur. Çocuk yaşta sesinin güzelliği ile dikkati çekti. Hafız Melek Efendi'den ilahi meşk ederek musikiye başladı. Kasımpaşa Küçük Piyale Camii i-mamı Hafız Şeyh Cemal Efendi, muallim Kâzım Uz ve neyzen Emin Yazıcı'dan dersler aldı. Notayı kendi kendine öğrendi. Genç yaşta hafız olduktan sonra Darülfünun İlahiyat Fakültesi'ni bitirdi. Sultan Selim ve Sultan Ahmed camilerinde başimam-lık ve hatiplik görevlerinde bulundu. Bes-tekârlığa 1926'da başladı. 35 yıllık beste-kârlık hayatında 300'den fazla eser besteledi. Eserleri halk arasında en çok yaygınlaşan bestekârların başında geldi. Dini ve dindışı nitelikli eserler okuyarak doldurduğu plaklarla ülke çapında büyük bir şöhret kazandı. Mardin, Diyarbakır, Elazığ ve Harput'ta geçen askerlik günlerinde halk musikisini; plak doldurmak, konser vermek gibi vesilelerle çıktığı Milano, Paris, Viyana seyahatlerinde de Batı musikisini inceleme fırsatı buldu. Yaşadığı dönemde Türkiye'deki sinema dünyasında geniş bir seyirci kitlesi bulan Arap filmlerini müzik-lendirdi. Çoğunlukla Arap musikisine ait parçaların uyarlanmasına dayanan bu çalışmalar sonunda musiki sanatı açısından olumsuz bir çığır açıldı. Sadeddin Kaynak' m bu türdeki parçalarının kendisinden sonra gelen birçok bestekârca taklit edilmesi de adına bugün "arabesk" denen türün ilk hareket noktalarından birini oluşturdu. Kaynak aslında Türk musikisinin kendine has özelliklerini üzerinde toplayan çok sayıda çizgiüstü eser bestelemiştir. Şedd-i araban şarkısı ("Gecemiz kapkara sakî sun elin nur olsun") gibi rahatlıkla bir başeser olarak değerlendirebilecek eserleri yerine, daha çok kazanç amacına yönelik eserlerinin taklit edilmesi, kendi döneminden sonraki musiki dünyası için bir talihsizlik olarak nitelendirildi.

Türkü tarzım kullandığı eserlerinde de alışılmışın üzerinde bir basan çizgisi tutturmuştu. Eve "Ela gözlerini sevdiğim dilber", gülizar "Tutam yar elinden tutam", muhayyer "Ay doğdu batmadı mı", bayati "Gemim gidiyor baştan", hicaz "Ela gözlerine kurban olduğum", "Benim yarim gelişinden bellidir" ve "Bana yardan vazgeç derler", karcığar "Kara bulutları kaldır aradan", segah "İncecikten bir kar yağar", mahur "Ben güzele güzel demem", hüseyni "Ha-ticem saçlarını dalga dalga taramış" gibi eserleri, türkü tarzını başarıyla yansıttığı parçalardır. Bu tarzı kullanırken özellikle Karacaoğlan, Aşık Ömer ve Emrah gibi Türk halk edebiyatının önde gelen şairlerinin eserlerini besteledi. Şarkılarının büyük bir çoğunluğunda ise İstanbul musikisine güfte şairi olarak çok sayıda eser vermiş olan Vecdi Bingöl'ün şiirleri üzerinde çalıştı. Bestekârlığının ilgi çekici bir başka yönü revüler için de müzik yaz-masıdır. Cemal Reşid Reyle birlikte Ala-

Sadeddin Kaynak (oturan), Selahattin Pınar (sol) ve Yesari Asım Arsoy ile birlikte.

Gözlem Yayıncılık Arşivi

banda adlı oyunun şarkılarını bestelemiştir. Birçok eserinde de aile köklerinin bağlı olduğu Karadeniz ezgilerinin etkileri hissedilir.

Sadeddin Kaynak'm bestekârlık yılları, İstanbul musiki dünyasında büyük zevk değişikliklerinin meydana geldiği bir zamana rastladı. Gazinoların odak noktasını oluşturduğu eğlence dünyasının belirlediği musiki düzeyi, musikide başarının tek ölçüsü haline gelmişti. Kaynak bu ortamın nabzını en iyi tutan musikicilerin başında gelen birkaç kişiden biriydi. Bu şekilde hem musikiciler, hem de halk tarafından en fazla rağbet gören bestekâr oldu. O dönemin İstanbul'unda iz bırakmış çağdaşı bestekâr-larca "lüks sınıf bestekâr" diye nitelendirildi. Ancak, sınırlı bir zaman diliminin geniş ufuklu olmayan bu yargısı Kaynak'm musikide gitgide yozlaşacak olan bir çığırın başlangıç noktalarından biri olduğu iddiasını haklı çıkarmadı.

Sadeddin Kaynak, eserleri plağa en çok okunan bestekârlardan biridir. Bayan Ifa-kat, Hamiyet Yüceses, Bayan Küçük Nezihe, Müzeyyen Senar, Münir Nurettin Selçuk, Safiye Ayla, Şükran Özer, Bayan Neriman, Suzan Yakar, Bayan Mahmure, Radi-fe Erten ve Muala Mukadder gibi Kaynak' la aynı dönemde yaşayan ünlü ses sanatkârları, bestekârları çok sayıda eserini Odeon, Columbia ve Sahibinin Sesi plaklarına okudular. Türk musikisinin en verimli bestekârlarından biri olmasına rağmen, e-serlerinin tam listesi bugüne kadar belirlenememiştir. Eserlerinin en geniş koleksiyonu Alâaddin Yavaşça'dadır.

Sadeddin Kaynak 1955'te bir beyin kanaması geçirerek ömrünün son 6 yılım sol tarafı felçli olarak Kadıköy Koşuyolu'nda-ki evinde geçirdi. Haydarpaşa Numune Has-tanesi'nde öldü. Merkezefendi Mezarlığı' na gömüldü. Bibi. İnal, Hoş Şada; Ergun, Antoloji, II; Öztu-

na, BTMA, I; S. Işık, "Sadeddin Kaynakla Röportaj", Resimli Radyo Dünyası, S. 17 (12 Ekim 1950); R. Kalaycıoğlu, Türk Bestekârları Külliyatı, ist., 1959; M. Rona, 50 Yıllık Türk Musikisi, ist., 1960; M. N. Özalp, Türk Musikisi Tarihi, II, Ankara, 1989.

MEHMET GÜNTEKİN