Ünden bugüN

KADIKÖY VAPURU

İstanbul'da yıllarca hizmet veren buharlı yolcu vapuru.

Osmanlı Seyr-i Sefain idaresi tarafından 1912'de Fransa, Marsilya'da, Chantiers de Provence, Port de Bouc tezgâhlarında buharlı yolcu vapuru olarak inşa edildi. Moda ile Burgaz adlı iki eşi vardı. Sonradan, 1928'de, Heybeliada ile Kalamış adlı iki e-şi daha inşa ettirildi. 697 grostonluktu. Yazın 1.463, kışın ise 963 yolcu alabiliyordu. Uzunluğu 61,2 m, genişliği 9,1 m, sukesi-mi 3,4 m idi. Toplam 790 beygirgücünde 2 adet tripil buhar makinesi vardı. Çift us-kurluydu. Saatte 10 mil hız yapıyordu. Yıllarca Köprü-Haydarpaşa-Kadıköy, Köprü-Adalar-Yalova hatlarında hizmet verdi, l Mart 1966 gecesi Karaköy'deki Kadıköy

...

Kadıköy Vapuru

Eser Tutel

İskelesi'nde bağlı iken limanda çarpışan iki tankerden dökülen petrolün tutuşması sonucu çıkan yangında enkaz haline geldi. 54 yıllık bu vapur, 2 Nisan günü hurda olarak satıldı.

_! ESERTUTEL

KADEV DERGİLERİ

İstanbul, yayımcılık alanında Türkiye'nin başta gelen merkezidir. Bu olgu, kadın dergileri için de geçerlidir. Eski harfli ilk kadın dergisinin çıkışından günümüze kadar uzanan 120 yıllık bir zaman içinde çıkan 200'e yakın kadın dergisinin büyük çoğunluğu İstanbul'da yayımlanmıştır.

Bu dergilerde, kadın içerikli konuların dışında, yer yer İstanbul ile ilgili yazı, fotoğraf, reklam, kültür etkinlikleri, kentin sosyal yaşamı ve tarihi yapılarıyla ilgili bilgiler de bulunmaktadır.

1860-1928 Dönemi

Tanzimat'la birlikte, Osmanlı aydınının Batılılaşma çabalan ve toplumun yeniden o-luşturulması gayretleri, kadın konusunu da gündeme getirmiştir. Özellikle kadınların eğitimi, toplumun modernleşmesi için en önde gelen koşullardan biri olarak görülmüştür. Bu nedenle, bu dönemde açılmaya başlayan kız okullarıyla birlikte, kadınları ev içinde de eğitmeyi amaç edinen, gazete, mecmua, risale biçiminde 40'ı aşkın süreli yayın çıkarılmıştır. Bu yayınlarda kadınlara fenni çocuk bakımı ve terbiyesi, ev idaresi ve tarih, coğrafya gibi konularda ansiklopedik bilgiler sunulmuş, aynca edebiyat, müzik, moda ve bilmece sayfalarına da yer verilmiştir.

Bu süreli yayınlar, zamanla kadın yazarların yetişmesine de yardımcı olmuş ve bazıları giderek kadınların hak ve taleplerini dile getirdikleri ve etrafında örgütlendikleri yayın organlarına dönüşmüştür.

Kronolojik sırayla İstanbul'da yayımlanan kadın dergileri şunlardır:

Terakki-i Muhadderat: "Muhadderat için gazetedir. Bu gazete haftada bir kere pazar günleri Çiçek Pazan'nda Cemiyet-i İlmiye-i Osmaniye Matbaası'nda tabolu-nur, malumat ve ilanat-ı nafia maalmemnuniye kabul kılınır." Yayımlayıcısı Ali Ra-şid'dir. 15 Haziran 1285/27 Haziran 1869-20 Ağustos 1286/1 Eylül 1870 arasında 48 sayı olarak çıkmıştır.

Vakit yahut Mürebbi-i Muhadderat: "Bu gazete haftada bir çıkar. Kadınlara dair nafi şeylerden bahseder." Sahibi Fi-lip, imtiyaz sahibi Lütfü'dür. 26 Şaban 1292/27 Eylül 1875-6 Zilkade 1292/4 Aralık 1875 arasında 8 sayısı bulunmaktadır.

Aile: "Aileye, yani kadınlara, çocuklara, ev işlerine müteallik mebahis-i nıü-tenevviayı cami mecmuadır." Sahibi Mih-ran, muharriri Şemseddin Sami'dir. 17 Ce-maziyelahir 1297/27 Mayıs 1880-2 Recep 1297/10 Haziran 1880 arasında yayımlanmış 3 sayısı vardır.

insaniyet: "Bu risale-i mahsusa kadınlara müteallik olarak senede on iki nüsha çıkarılacaktır" denmesine karşın ancak 2 sayısı bulunmaktadır: 1299/1882-Rebi-ülahır 1300/Şubat 1883. Muharriri Mah-mud Celaleddin'dir.

Hanımlar: "Kadınlara mahsus olup ayda bir kez neşr olunur mecmuadır." Muharriri Cafer'dir, l sayısı bulunmaktadır (Muharrem 1300/Kasım 1882).

Şükûfezar: Ey talibe-i safa-yı mânâ / iman ile bak Şükûfezar'a /Ezhar-ı edeb semimi solmaz/ Tercih eder ehl-i dil bahara. Şeyh Vasfi'nin bu dörtlüğünü kendilerine tanımlayıcı ad olarak benimseyen bu risale, kadınlar tarafından çıkarılan ilk yayındır. Sahib-i imtiyazı Arife Hanım'dır. Arife Hanım yayın amaçlarım "siyasetten başka her şeyden bahsetmek" olarak belirtmiştir. 1303/1887'de 5 sayı olarak çıkmış bu süreli yayının yazı kadrosu da kadınlardan oluşmuştur ve daha çok şiir dergisi niteliğindedir.

Mürüvvet: "Haftada bir kere neşrolunur. Mürüvvet gazetesinin hanımlara mahsus nüshasıdır". 15 Şubat 1303/27 Şubat 1887-13 Nisan 1303/25 Nisan 1887 arasında 9 sayı çıkmıştır. Müdürü Mehmed Zi-yaeddin, yazı işleri müdürü Mahmud Ce-maleddin'dir.

Parça Bohçası: "Mecmua-i Aile. Her ayın birinci ve on beşinci günleri çıkar." 1305/1889'da yayımlanmıştır. Kurucuları Hatice Semiha ve Rabia Kâmile olarak geçen bu yayının da ancak l sayısı mevcuttur.

Hanımlara Mahsus Malumat: Fransızca başlığı da vardır: Le "Malumat"pour dames. "Edebiyat, ahlak, sanayi vesaire-den bahis hanımlara mahsus malumat." Müdür ve muharriri Mehmed Tahir'dir. Mevcut olan ilk sayısı 8.'den başlamak ü-zere 28. sayıya kadar, 14 Safer 1313/5 Ağustos 1895-17 Recep 1313/3 Ocak 1896 tarihleri arasında olmak üzere 17 sayısı bulunmaktadır.

Hanımlara Mahsus Gazete: "Gazetemizi neşretmekten asıl maksadımız mena-fi-i mülk-i devlete hizmet-i ciddiyeden i-barettir." İmtiyaz sahibi İbnülhakkı Meh-

istanbul'da çıkan kadın dergilerinden bazılarının kapaklan (soldan sağa)

1. sıra: Demet, Süs,^Hanım;

2. sıra: Hanımlar Âlemi, Mahasin, Genç Kadın.

Kadın Eserleri Kütüphanesi Arşivi/Fotoğraflar Laleper Aytek

med Tahir'dir. Müdireliğini ise Mehmed Tahir'in eşi Fatma Şadiye Hanım yapmıştır. 19 Ağustos 1311/1 Eylül 1895-26 Cema-ziyelevvel 1326/25 Haziran 1908 arasında yayımlanmıştır. İstanbul kütüphanelerinde bulunabilen sayılarının mevcudu 612' dir. 1-150. sayılar haftada iki kez, 150-612. sayılar arası haftalık olarak yayımlanmıştır. 400. sayıdan itibaren yeni baştan nu-maralandınlmışsa da eski numaralar da devam ettirilmiştir. Moda ve genç kızlar için ilaveler de vermiştir (bak. Hanımlara Mahsus Gazete).

Demet: "Edebi, ilmi, siyasi hanımlara mahsus haftalık musavver mecmua." 17 Eylül 1324/30 Eylül 1908-29 Teşrinievvel 1324/11 Kasım 1908 arasında 7 sayı ola-

Temmuz 1911 arasında yayımlanmış 7 sayısı vardır. Sahibi ve müdürü Nizameddin Hasip'tir.

Kadm: "Kadınların fikri ve içtimai terakkilerine çalışır risale." 11 Ağustos 1327/ 24 Ağustos 1911-5 Temmuz 1328/18 Temmuz 1912 arasında 15 günde bir olmak üzere çıkmıştır. İstanbul kütüphanelerinde 13 sayısı bulunmaktadır.

Kadınlar Dünyası: "Kadınlık hukuk ve menafiini müdafaa eder musavver gazetedir. Sehaifimiz cins ve mezhep tefrik etmeksizin Osmanlı hanımlarının asarına küşadedir." Osmanlı kadınları Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti'nin yayın organıdır. Kadınlar tarafından çıkarılan bu yayının imtiyaz sahibi Nuriye Ulviye Mevlan, ilk sa-

KADIN DERGİLERİ

346

347

KADIN DERGİLERİ

yılarda müdireliğini Emine Seher Ali yapmıştır. 4 Nisan 1329/17 Nisan 1913-21 Mayıs 1921 arasında 1-100. sayılar günlük ve daha sonra haftalık olarak çıkmıştır, istanbul kütüphanelerinde 208 sayısı mevcuttur (bak. Kadınlar Dünyası).

Kadınlık Hayatı: "Kadınlığın tealisine hadim, sahaifi kadın kalemlerine küşa-dedir. Edebi, fenni, içtimai, cumartesi günü intişar eder kadın gazetesidir." Emine Seher Ali'nin çıkardığı bu derginin yalnızca l sayısı mevcuttur (31 Ağustos 1329/ 13 Eylül 1913).

Kadınlık/Kadın Duygusu: "Kadınların varlığını ve memlekette bir mevkii bulunduğunu müdafaa eder. Perşembe günleri neşrolunur musavver gazetedir. Sahaifi-miz bilumum Osmanlı hanımları arasında küşadedir." 8 Mart 1330/21 Mart 1914-3 Temmuz 1330/16 Temmuz 1914 arasında 12 sayı yayımlanmıştır (11. sayıdan sonra Kadın Duygusu). İmtiyaz sahibi Hacı Cemal; Nigâr Cemal'dir {.Kadınlar Duygusu).

Hanımlar Âlemi: "Perşembe günleri çıkar, edebi, içtimai, resimli hanım gazetesidir." 27 Mart 1330/9 Nisan 1914-24 Teşrinievvel 1334/24 Ekim 1918 arasında yayımlanmıştır. 32 sayısı vardır. Sahibi Mehmed Asaf, müdürü Ahmed Cevdet'tir.

Kadınlar Âlemi/Osmanlı Kadınlar Âlemi-: "Perşembe günleri çıkar içtimai, edebi hanım gazetesidir." 22 Mayıs 1330/4 Haziran 1914-17 Temmuz 1330/30 Temmuz 1914 arasında 9 sayı olarak ve 3. sayıdan sonra Osmanlı Kadınlar Âlemi adıyla yayımlanmıştır. Mesul müdürü A. (elif) Eşref, 3. sayıdan sonra imtiyaz sahibi Naci; yazı işleri müdürü M. Ekrem, başmuharriresi Feriha Kâmran'dır.

Seyyale-. "Genç kızlarımızla hanımlarımıza mahsus ilmi, fenni, edebi, ahlaki, felsefi, sınai, seyyahi musavver mecmuadır." Ancak l sayısı görülen bu derginin imtiyaz sahibi Adile Necati, kurucuları İskender Fahreddin, Prof. H. Cevad, müdiresi Şekibe Ali, sermuharriresi Salime Servet Seyfi olarak geçmektedir. 22 Mayıs 13307 4 Haziran 19l4'te yayımlanmıştır.

Siyanet: "İçtimai, edebi, ilmi, iktisadi kadın ve aile gazetesidir." İstimlak-i Milli Kadınlar Cemiyet-i Hayriyesi'nin yayın organıdır. Derneğin kurucusu Melek Meliha, derginin de imtiyaz sahibi olarak gözükmektedir. Sorumlu müdiresi ise Kız Sanayi Mektebi öğretmenlerinden Zaime Hayriye'dir. En azından 16 sayısı olması gereken yayının İstanbul kütüphanelerinde 11., 15. ve 16. sayılan vardır. 11. sayı 22 Mayıs 1339/4 Haziran 1914 ve 16. sayı 26 Haziran 1330/9 Temmuz 1914 tarihlerini taşımaktadır.

Bilgi Yurdu Işığı/Bilgi Yurdu Mecmuası: "Hanımlar Bilgi Yurdu Müessesesi'ne merbut aylık risaledir." 15 Nisan 1333/15 Nisan 1917-Teşrinievvel 1334/Kasım 1918 arasında 17 sayı olarak çıkmıştır. 13. sayıdan sonra adı Bilgi Yurdu Mecmuası olmuştur. "Ders Kısmı" ilavesi vardır. Müdür ve sermuharriri Ahmed Edib'dir.

Türk Kadım-. "Kadınlar için çalışır, on beş günde bir çıkar." 23 Mayıs 13347 1918-8 Mayıs 1335/1919 arasında 21 sa-

yı çıkmıştır. Kurucusu ve müdürü Muallim Ahmed Halid'dir.

Genç Kadın-. Bu adla çıkmış 2 yayın vardır. İlki 15 günde bir olmak üzere çıkmıştır. İlk sayısı mevcuttur. 24 Teşrinievvel 1334/1918 tarihlidir. İmtiyaz sahibi Seyyid Tahir, müdiresi Hatice Refik'tir.

4 Kânunısani 1335/4 Ocak 1919-8 Mayıs 1335/1919 arasında 10 sayı olarak yayımlanan diğer Genç Kadın dergisi 15 günde bir çıkmıştır. Kendisini "Ahlaki, içtimai, edebi mecmuadır. Kadınlık ve erkekliğin tealisine hadimdir" ifadesiyle tanımlamaktadır. İmtiyaz sahibi Karahisar-lı Muallim Fuad Şükrü, mesul müdürü Süleyman Tevfik, müdiresi Fatma Fuad'dır.

inci/Yeni İnci: "Her ayın ilk günü çıkar, kadınlığa ait bilcümle nazari ve ilmi meselelerden bahseder, resimli kadın mecmuasıdır." l Şubat 1919-1 Nisan 1921 arasında yayımlanmıştır. 37 sayısı vardır. 1-27. sayılar inci adıyla çıkmış, birkaç ay aradan sonra Yeni inci adıyla tekrar yayın hayatına girerek 12 sayı çıkmıştır. İmtiyaz sahibi ve yayımlayıcısı Sedat Simavi, müdürü Selahaddin Hüsnü'dür.

Diyane-. "Çerkeş Kadınları Teavun Ce-miyeti'nin naşir-i efkarıdır. Her on beş günde neşrolunur ilmi, içtimai, edebi mecmuadır." Türkçe-Çerkezce olarak yayımlanmıştır. İmtiyaz sahibi Seza Poh, sermuharriresi Hayriye Melek Hunç'tur. İlk sayısı vardır (10 Mart 1336/1920).

Hanım: "Her ayın ilk günü intişar eder. Kadın, salon ve aile gazetesidir." Sedat Simavi tarafından yayımlanmıştır, l Eylül 1337-Teşrinievvel 1337/Eylül-Ekim 1921' de çıkmış 2 sayısı vardır.

Süs-. "Haftalık edebi hanım mecmuası." 16 Haziran 1339/1923-26 Temmuz 1340/1924 arasında 55 sayı çıkmıştır. Mesul müdürü Mehmed Rauf, sermuharrirleri Mehmed Rauf, Muazzez Yusuf ve Hüseyin Remzi'dir.

Ev Hocası: "Ev hanımlarına ve aile hayatına mahsus gayr-ı mevkut mecmuadır." Süresinin belirsiz olacağı belirtilmiştir. Tek sayısı vardır (l Temmuz 1339/1923). Ahmed Edib tarafından çıkarılmıştır.

Firuze: "Hanımlara mahsus haftalık edebi mecmua." Süs mecmuasının devamı olarak çıkmış ancak 2 sayısı, 15 Eylül-29 Eylül 1340/1924'te çıkmıştır. Sermuharriri Muazzez Yusuf'tur.

Asâr-ı Nisvan/Kadm Yazılan: "Milli aile mecmuası", l Recep 1343/26 Ocak 1925-Teşrinisani 1926 arasında 25 sayı çıkmıştır. 20. sayıya kadar haftalık, bu sayıdan sonra Kadın Yazılan adıyla ve aylık olarak yayımlanmıştır. Sahibi Fevziye Abdür-reşid'dir.

Kadın Yolu/Türk Kadın Yolu: "Asri Türk kadınının şehrahıdır". 4. sayıdan sonra "Türk Kadın Birliğinin naşir-i efkârıdır" tanımlayıcı başlığını taşır. 16 Temmuz 1341/1925-1 Ağustos 1927 arasında haftalık olarak çıkmıştır. 4. sayıdan sonra Türk Kadın Yolu adını almıştır. Mevcut sayısı 19'dur. Sahibi Nezihe Muhiddin'dir.

1928-1990 Dönemi

Cumhuriyet'in kurulmasıyla kadınlar, uğruna yıllardır mücadele verdikleri yasal

haklarını kazanırlar. Kadın artık bir kimlik değişimi sürecine girmiştir. 1950'li yıllara kadar çıkan kadın dergileri, bu yeni kadını, çok yönlü toplumsal yaşamın her alanına çekmeye çalışmakla birlikte, sayfalarında işlenen konular açısından esas olarak kadını bilgili bir anne ve eş olarak bilinçlendirmeyi hedeflemektedirler. 1950'li yıllardan 1970'li yıllara uzanan dönemde kadın dergiciliği bir duraklama yaşar. Bu dönemin dergileri genellikle magazin konulu ve fotoroman ağırlıklıdır. Bu ara dönemden sonra ve günümüze kadar gelen süre içinde ise, kadın dergiciliği gittikçe yükselen bir çizgi izler; seslendiği kesimler ve içerik açısından zenginleşir. Toplumun bütün alanlarında gözlenen alternatif arayışlar, kadın hareketinin yeni bir boyut kazanması, feminizmin "cinsiyet" konusunda getirdiği yaklaşımlar, dergilerde konu yelpazesini genişletir, dolayısıyla kadının özgürlüğü, cinselliği, ekonomik bağımsızlığı ve elde edilen hakların tam bir işlerlik kazanması konulan gündeme gelir. Bu son dönemde çıkan kadın dergileri, genel olarak beş ana bölümde toplanabilir: Kadın sorununa siyasal boyut getiren dergiler, ev kadınlarına seslenen dergiler, feminist dergiler, moda, güzellik ve yemek gibi konulara da yer vererek kadının toplumsal konumunu, ekonomik bağımsızlığını ve cinselliğini ele alan dergiler ve yeni bir olgu olarak da kadının konusunu İslam dini açısından ele alan dergiler.

Bu dergilerden İstanbul'da yayımlananlardan bazdan şunlardır:

Hanımlar Âlemi: Nisan 1929'da Mehmet Asaf tarafından 16 sayfa, haftalık olarak yayımlanır, "...şen şakrak, alaycı, fıkırdak yazılarla, resimlerle dolu zarif bir mecmuadır. Hanımlar Âlemi'nde 16 yaşında şakrak ve oynak bir güzel kız ruhu göreceksiniz" diye başlar.

Cumhuriyet Kadını: 1934'te çıkar. Sahibi ve umumi neşriyat müdürü Latiftir. 17 sayfa olarak 15 günde bir çıkar. O dönemin kadınını "Cumhuriyet devrinde yaşayan kadın bir cepheli kadın değildir. Bütün manası ile iş hayatında olduğu kadar eğlenceli cemiyet hayatında da kendisini gösteren kadındır. Fikir kadını olduğu kadar süs kadınıdır. Cumhuriyet kadını fikir mücadelelerine, edebiyat hareketlerine, spora ve aynı zamanda ev kadınlığına, anneliğine ve zevceliğine merbut mükemmel kadındır" biçiminde tanımlar.

Ev-tş: Nisan 1937'de aylık olarak çıkar. Sahibi ve umumi neşriyatı idare eden Tahsin Demiray'dır. 35 sayfalıktır. 180 sayı çıkmıştır.

Aile: 74 sayfalık 3 aylık bir ev dergisi olarak 1947'de çıkar. 20 sayı çıkmıştır. Yapı ve Kredi Bankası'nın bir yayınıdır. Sahipliğim Vedat Nedim Tor ve daha sonra Kâzım Taşkent yapmıştır. Amacım "Türk ailesinin huzura ve sükûna olan ihtiyacı büyüktür... İşte Aile dergisi dinlenme ihtiyacını en zevkli ve en faydalı bir tarzda doyurmak için çıkıyor... Aile zevkinizi yükselterek sinirlerinizi rahatlatacak ve yaşama şevkinizi canlandıracaktır..." şeklinde tanımlar.

1980'li

yılların kadın

dergilerinden

üçü.

Kadın Eserleri

Kütüphanesi

Arşivi/

Fotoğraflar

LaleperAytek

(sol ve orta)

Kadın Gazetesi: Haftalık içtimai siyasi kadın gazetesi olarak 1947'de 8 sayfa olarak İffet Halim Oruz tarafından çıkarılır. Yayın hayatına 1979'a kadar devam e-der. Çıkış amaçlarını şöyle özetleyebiliriz: "Cumhuriyet inkilabı kadınlarımıza ileri dünya kadınlığı arasındaki yerini vermiş bulunuyor. Türk kadınındaki kan ve ruh vasıfları bu hamlenin hem hızla hem de başarıyla vücud bulmasını desteklemiştir. Bundan dolayı Kadın Gazetesi Türk kadınlığının geçmişteki mevzularıyla ilgilenmek istemeyerek kısaca kadm-erkek eşitlik davası üzerinde fikir yürütmek lüzumunu duymayacaktır. Cemiyet içinde kadınla ilgili cinsel ve sosyal mevzular Kadın Gazetesi'nin de mevzuunu teşkil eder. Memlekete ve aileye yararlı görülen ve kadınlığımızın tekamülüne yardım edecek ilim, sanat, fikir hareketlerine ve kadınla ilgili aktualiteye kucağımızı açmış bulunuyoruz..."

Yelpaze: 1952'de Alâeddin Kral tarafından kurulmuş 25 sayfalık haftalık dergidir. 1967'ye kadar yayın hayatına devam etmiş, 771 sayı çıkmıştır. Müzik, sinema, moda haberleri, tefrikalar ve fotoromanlar derginin içeriğini oluşturur.

Günün Kadını: Ekim 1968'de Orhan Ural tarafından kurulmuş, aylık, 32 sayfalık bir dergidir. 1982'ye kadar 172 sayı çıkmıştır. Amacını "Biz bu mecmuada kadın ile ilgili her türlü konuya eğilecek, problemlerimizi çözmeye gayret edeceğiz. Karanlıkta kalanları aydınlığa, hakkımız olanı da koparmaya uğraşacağımız bu sütunlara siz hanım okuyucularımızın yardımlarım bekler..." şeklinde tanımlar.

Kadınların Sesi: Başlangıçta 4, daha sonraki sayılarda 23 sayfa olarak çıkarılan aylık dergi 1975'te İlerici Kadınlar Derae-ği'nin yayın organı olarak çıkar. Sahibi Be-ria Onger'dir. 60 sayı çıkmıştır. "1975 Dünya Kadınlar Yılı. Rengi, ırkı, dini, milliyeti ayrı milyonlarca kadın kendi ülkelerinde ve uluslararası konferanslarda toplumdaki geri durumlarının tarihi ve güncel nedenlerini artık büyük bir doğrulukla saptamışlardır. Günümüzde kadınlar toplumsal üretime ve yaşama her zamankinden çok katılmakta, içinde yaşadıkları sömü-

rü düzeninin acısını, çilesini ve sorunlarını tüm ağırlığıyla duyup anlamaktadır... Toplumdaki geri eşitsiz durumlarını daha zor kabullenmekte, daha çok nedenlerini bilmek ve değiştirmek eğilimlerini taşımaktadırlar. Seks, süs sembolü, aklı uzun saçı kısa, elinden cımbız ayna düşmeyen, yeri ev, görevi analık olan kadın tipi hem hayatın gerçekleriyle uyuşmamakta ve hem de giderek özenilir, aranır özellikler olmaktan hızla çıkmaktadır... Az eğitilmiş kadınların ucuz ve kolay yönetilir emeğinden milyarlar kazanmakta olan sömürücü hâkim sınıfların hiç de işine gelmemekte, hoşuna gitmemektedir... Bu verimli kâr ve oy kaynağı kitleyi elden kaçırmamak için ellerinden geleni yapmaktadırlar..."

Şefe; Aralık 1976'da Erol Simavi ve Sedat Simavi tarafından çıkarılan, 100-200 sayfalık aylık bir dergi olup yayın hayatına devam etmektedir. Dergi başlangıçta tamamıyla anne babalara çocukların eğitim, öğrenim ve sağlık konularında rehberlik amacını gütmüş, fakat daha sonraları kadın sorunlarını ele alan farklı bir yayın politikası izlemiştir.

Kadınca: Aralık 1978'de aylık ve 140 sayfalık bir dergi olarak Gelişim Yayınları tarafından çıkarılır. Yayın hayatına devam etmektedir. "Daha ilk merhabamızda fazla derinlere inmeyelim ama şunu da belirtmek istiyorum... Geleneklerimiz, göreneklerimiz çeşitli baskılar, yıllar yılı bir köşede oturmamızı hazırlamış, gösterememişiz kendimizi. Hâlâ bunun acısını çekiyoruz işte. Öylesine çekiyoruz ki kadın her yerde, evinde, işinde, çoluklu çocuksuz başarıdan başarıya koşup kendini ispatlarken gelip 'ciddi röportaj okumaz, o yalnız fotoroman okur' diyorlar. Biz ise diyoruz ki kadın hepsini okur, aynı erkek gibi. Fotoromanı da, dedikoduyu da, röportajı da, gazetelerin ciddi köşelerini de. Ve diyoruz ki... Az kaldı... Devir değişiyor, günler eski günler, düşünceler eski düşünceler değil. Kadın ve erkeğin kafaca eşit olduğu ispatlanıyor... Yakında nasıl erkekçe deniyorsa kuvvede, üstüne basarak kadınca da denecek. Böyle düşünmeyen azınlık yalnız kalacak..."

kalmadan

nasıl

zayıflanır

.u cildinizin ' olun

Nezihe

Mencin son öykusur

İümaynnfflânile

bir konuğumuz var: Kadir inanır,

Ak Kadın: Akbank'ın kadın dergisi o-larak 1983'te 2 aylık ve 50 sayfalık bir dergi olarak çıkar. 55 sayı çıkmıştır. "Derginin her sayfasını çevirdiğinizde sizleri piyasadaki benzeri yayınlardan daha değişik daha yararlı, daha doyurucu, bazen öğretici, bazen aydınlatıcı, bazen de derin derin düşündürücü ve elbette biraz da eğlendirici konulara götürdüğünü bizzat görecek ve dergiyi umarız ki her geçen gün biraz daha seveceksiniz. Dergide neler mi var? Siz kadınların ilgisini çekeceğini düşündüğümüz, tahmin ettiğimiz her konu..."

Sosyalist-Feminist Kaktüs: 1988'de 70 sayfa olarak kadınların oluşturduğu bir yayın kurulu tarafından çıkarılır. 12 sayı çıkmıştır. "Neden dergi çıkanyoruz? İlk önce kadın olduğumuz için. Kadın sorunlarının daha sıkça tartışıldığı, toplumdaki erkek e-gemenliğinin sorgulanmaya başlandığı, dahası bu sorgulamanın cinsiyetçi bir sisteme karşı mücadelenin ipuçlarını gündeme getirdiği bir dönemdeyiz. Dergimiz toplumda kadın olmaktan doğan sorunları için mücadele etmek isteyen kadmlann çıkardığı bir dergi olacak... Çeşitli feminizmler ve bağımsız kadın mücadelesinin bir bileşkesi olarak gördüğümüz Kadınların Kurtuluşu Hareketinin neresinde olduğumuzu, nasıl bir bağımsız bir kadın politikası hedeflediğimizi sizlerle tartışmanın ve geliştirmenin aracı olacak Kaktüs. Tam bu noktada sosyalist feminist Kaktüsün hareketi bölücü değil zenginleştirici bir işleve sahip olacağını düşünüyoruz."

İstanbul'da çıkan diğer dergilerin bazılarını- şöyle sıralayabiliriz: Moda Albümü (1936), Ev-Kadm (1945), Hanımeli (1948), Kadın Güzelliği (1951), Yelpaze (1952), Resimli Hayat (1952), Kadın Dünyası (1952), Günün Kadını (1968), Sağlık ve Kadın Dünyası (1968), Ev İşi (1976), Kadın Dayanışması (1977), Genç Kadın (1982), Kadın (1984), Ev Kadım (1984), Kadın veAile(1985), Feminist (1987), Ma-rie-Claire (1988), Türk Kadını (1988), Kapris (1987), Yeni Bizim Aile (1990), Kim (1992), Cozmopolitan(1992), Özgür Kadın (1993), Kadın Araştırmaları Dergisi (1993). ZEHRA TOSKA-ASLI DAVAZ MARDİN

KADIN EFENDİ ÇEŞMESİ

348

349

KADIN HAREKETİ

KADIN EFENDİ ÇEŞMESİ

Oıtaköy-Kuruçeşme arasında, sahil yolu üzerindedir. Kitabesinden V. Mehmed'in (Reşad)(hd 1909-1918) şehzadesi Necmed-din Efendi'nin annesi merhume Dürrüaden Kadın Efendi'nin (ö. 17 Ekim 1909) hayrına 1327/1909'da yaptırıldığı anlaşılmaktadır.

Kadın Efendi Çeşmesi

Nurdan Sözğen/Onyx, 1994

Ampir üslubundaki(-0 çeşmenin, tuğladan yuvarlak kemerli musluk nişi sol kenara çekilmiş ve yanına kurna biçiminde mermer teknesi olan ikinci bir küçük çeşme yerleştirilmiştir. Cephe volüt başlıklı i-kişer düz pilastr ile sınırlanmıştır. Kurnanın yer aldığı bölüme, alt kısmı yivli pilastr-larla ayrı bir düzenleme yapılmıştır. Yalın silmeli bir kornişle ayrılan üst bölümde, yan yana üç adet yatık dikdörtgen çerçeve içinde baklava motifleri vardır. Yatay ve dikey düzenlemelerle hareketlendirilen cephe, dışa taşkın yuvarlak bir kemerle sonuçlanmaktadır. Kemerin içinde, üstte V. Mehmed'in tuğrası, altta altı satırlık kitabe yer almaktadır.

Taksim Suyu'na bağlı olduğu bilinen çeşme yol seviyesinin üstünde kalmıştır ve suyu akmamaktadır.

Bibi. Tanışık, istanbul Çeşmeleri, II, 235; Çeçen, Taksim-Hamidiye, 155-156; A. Egemen, istanbul'un Çeşme ve Sebilleri, İst., 1993, s. 448-449; Uluçay, Padişahların Kadınları, 184. ŞEBNEM AKALIN

KADIN ESERLERİ KÜTÜPHANESİ VE BİLGİ MERKEZİ

Haliç, Fener'de Nisan 1990'dan beri hizmet veren, kadın konusunda yoğunlaşmış kitaplık ve bilgi merkezi.

Türkiye'nin ilk ve tek Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi 14 Nisan 1990' da açılmıştır; İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından tahsis edilen Fener'deki tarihi binada çalışmalarını sürdürmektedir.

Kütüphanenin amacı, Osmanlı'dan günümüze Türkiye'de kadınlar tarafından veya kadınlar üzerine yazılmış tüm yayımlanmış ve yayımlanmamış eserlerle belge niteliğindeki görsel ve işitsel malzemenin bir merkezde toplanmasını; ayrıca, kadınların tarihinin tam olarak kurulmasına yardım e-decek sözel tarih çalışmalarıyla yeni malzeme yaratılmasını sağlamaktır. Kütüphanenin açıldığı tarihte, raflarda 100 kadar kitap varken bugün, kadınlar tarafından ya da onlar hakkında yazılan 3.000'i aşkın

başlıkta kitap, 100'ü aşkın süreli yayın, binlerce kupür ve belgeden oluşan bir arşivi bulunmaktadır.

Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfı felsefeci-edebiyat eleştirmeni Dr. Füsun Akatlı, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Kütüphanecilik Bölümü eski başkanı Prof. Dr. Jale Baysal, kü-tüphaneci-çevirmen Aslı Davaz-Mardin, arkeolog-fotoğrafçı Füsun Ertuğ-Yaraş ve araştırmacı, çevirmen Doç. Dr. Şirin Tekeli tarafından kuruldu. Kütüphane çalışmaları kumcularının yanısıra bir yönetici ve bir kütüphaneci kadrosu ve gönüllülerin aktif katkıları ile yürütülmektedir.

Kütüphane ve bilgi merkezinin sunduğu hizmetlerin başında kitaplık vardır. Kadınlar tarafından yazılmış ya da onları ilgilendiren çeşitli konularda yayımlanmış 3.000 başlık altında 4.000'i aşkın kitap, yazar adı, kitap adı ve konularına göre bilgisayara işlenmiştir.

1867'den 1928'e dek yayımlanmış kadın konulu 40'a yakın Osmanlıca derginin tüm sayılarının orijinal ya da fotokopileri ve 1928'den günümüze yeni harfli Türkçe kadın dergilerinden 60 kadarı (tam koleksiyon olmamakla birlikte) süreli yayınlar bölümünün ana malzemesini oluşturmaktadır. Yabancı dildeki kadın konulu dergilerde 80'in üzerinde başlık sayısına ulaşılmıştır. Bunların bir bölümü (Women's Revieıv ofBooks, Signs, Gender and So-ciety vb) ile Türkiye'de halen yayımlanmakta olan (Kadınca, Kim, Marie Claire vb) kadın dergileri kütüphaneye sürekli gelmektedir.

Kadın araştırmaları alanında 400'ü aşkın Türkçe, İngilizce, Fransızca ve Almanca makale arşivlenmiş ve bilgisayar girişi yapılmıştır. 1990'dan itibaren çoğu günlük gazetenin yanısıra, haftalık ve aylık magazin dergilerinden kupürler ve daha önceki yıllara ait, kadına ilişkin konularda yayımlanmış makale, röportaj ve haberler de kupür arşivinde derlenmektedir. Türkiye kadınlarının olduğu kadar dünya kadınlarının etkinliklerim, çalışmalarını içeren bu arşivde bugüne dek çeşitli başlıklarda 83 kutu (9 m) malzeme derlenmiştir.

Ayrıca, dernek tüzükleri, panel metinleri, basılmamış tezler, makaleler, kadın-