Xii fəSİl pul-kredit sistemi

İstehlak krediti. Bu kredit 3 ilə qədər müddətə istehlakçılara kommersiya kre­diti formasında (möhlətlə əmtəələrin satılması) və bank krediti formasında uzun müddətli istehlak şeylərini (avtomo­bil, soyuducu, televizor və s.) almaq üçün verilir.
İpoteka krediti. Bu, daşınmaz əmlakı (torpaq, binalar) girov qoymaq şər­ti­lə uzun müddətə verilən kreditdir. İpoteka kreditin­dən yaşayış binalarının ti­kil­mə­si və kənd təsərrüfatında əsas isteh­sal fondlarının yeniləşdirilməsi üçün istifadə edilir.
Kənd təsərrüfatı krediti. Bilavasitə kənd təsərrüfatının inkişafı üçün nəzərdə tutulan kredit növüdür.
Beynəlxalq kredit. Kreditin bu forması borc kapitalının bey­nəl­xalq iqtisadi münasibətlər sferasında hərəkətini əks etdirir, bey­nəl­xalq kredit əmtəə və pul (va­l­yuta) formasında verilir. Beynəl­xalq kredit ölkələrarası iqtisadi münasibətlərin ge­­nişlənməsində və inteqrasiya proseslərinin sürətlənməsində mühüm rola ma­lik­dir.
Qaytarılma müddətinə görə kreditlər qısamüddətli (1 ilə qədər), ortamüddətli (1 ildən 5 ilə qədər), uzunmüddətli (5 ildən yuxarı) olur.
Dünya praktikasında banklarla yanaşı qeyri-bank kredit-maliyyə təş­ki­lat­la­rı da mövcuddur. Belə təşkilatlara investisiya fond­ları, sığorta kompaniyaları, qeyri-dövlət pensiya fondları, lombardlar aid edilir.


12.3. Banklar, vəzifələri və funksiyaları


Bank - müvəqqəti sərbəst pul vəsaitlərini özündə cəmləşdirən, onları kre­dit formasında müvəqqəti istifadəyə verən, ölkədə pul emissiyası da daxil ol­maq­la, pul tədavülünü tənzimləyən kredit-maliyyə müəssisəsidir.
Bankların mahiyyəti və ölkənin təsərrüfat həyatındakı rolu, aşağıdakı vəzifələrdə öz əksini tapır:
Birincisi, banklar ölkədə yaranmış sərbəst pul vəsaitlərini toplayır və həmin kapitalın istehsal-xidmət dairəsinin müxtəlif sahələrinə yönəldilməsi işində vasitəçilik edir, yaxud bilavasitə bu fəaliyyətlə məşğul olurlar;
İkincisi, banklar bütövlükdə ölkənin maliyyə resurslarının, pul tədavülünün, dövriyyəsinin tənzimlənib həyata keçirilməsini ni­zam­la­yırlar;
Üçüncüsü, banklar müxtəlif təsərrüfat subyektləri (iştirakçıları) arasında vasitəçi rolunu yerinə yetirərək, borc verənlərlə borc alanları etibarlı sürətdə bir-biri ilə əlaqələndirirlər;
Dördüncüsü, banklar nəzarət vəzifəsini həyata keçirərək, kredit (borc) kimi götürülmüş pul vəsaitinin dəqiq və öz təyinatına görə düzgün yönəldilib sərf olunmasını izləyir, başqa sözlə “inanı­ram, lakin yoxlayıram” prinsipi əsasında fəaliyyət göstərirlər.
Bazar iqtisadiyyatlı ölkələrdə bank sistemləri müxtəlif quruluş­da for­ma­laş­mışdır:

1.