BöLÜm I aydin iLİ ve ekonomiSİ
Yüklə 2,24 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- DANIŞMAN: DOÇ.DR.ŞEVKİ ÖZBİLEN
- ANAHTAR KELİMELER / KEY WORDS
- ÇİZELGELER LİSTESİ
- ŞEKİLLER LİSTESİ
- KISALTMALAR VE SİMGELER
- 2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR
- 3. MATERYAL VE METOT
| -- T.C. ADNAN MENDERES ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ İŞ-YL-2004-0002 YÜRÜRLÜKTEKİ MEVZUATA GÖRE AYDIN ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİNDE YAPILACAK YATIRIMLARIN YAPILABİLİRLİĞİ: SALÇA VE SABUN FABRİKASI ÖRNEKLERİ HAZIRLAYAN: MUSTAFA TERZİOĞLU DANIŞMAN: DOÇ.DR.ŞEVKİ ÖZBİLEN AYDIN-2004 İÇİNDEKİLER
İÇİNDEKİLER i ÖZ iii
ABSTRACT iii ANAHTAR KELİMELER / KEY WORDS iv ÇİZELGELER LİSTESİ iv ŞEKİLLER LİSTESİ viii KISALTMALAR VE SİMGELER ix 1. GİRİŞ 1 2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR 4 3. MATERYAL VE METOT 5 3.1 Materyal 5 3.2 Metot 5 4.ARAŞTIRMA BULGULARI VE TARTIŞMA 7 4.1 AYDIN İLİ ve EKONOMİSİ 7 4.1.1 Tarih 7 4.1.2 Coğrafi Konum 12 4.1.3 İklim ve Bitki Örtüsü 15 4.1.4 Yeraltı ve Yerüstü Zenginlikleri 16 4.1.5 Ulaşım 23 4.1.6 Enerji 26 4.1.7 Sosyo-Ekonomik Durum 28 4.1.8 Aydın İli’nin Bazı Makro Ekonomik Göstergelere Göre Durumu 71 4.1.9 Aydın İli’nde Yatırım Ortamı 79 4.2 YATIRIM KAVRAMI ve PROJE 90 4.2.1 Yatırım Nedir? 90 4.2.2 İktisat Bilimi Açısından Yatırım ve Sınıflandırılması 94 4.2.3 İşletme Bilimi Açısından Yatırım 98 4.2.4 Halk Dilinde Yatırım 100 4.2.5 Uluslararası Kabul Görmüş Yatırım Sınıflandırılması 103 4.2.6 Müteşebbis Kavramı 109 4.2.7 Yatırım Kararını Etkileyen Faktörler 112 4.2.8 Yatırım Kararlarının Alınması İçin Gerekli Veriler 121 4.2.9 Yatırım Projelerinin Hazırlanması ve Değerlendirilmesi 124 4.3 ÖRNEK FİZİBİLİTE ETÜDLERİ 168 4.3.1 Domates Salçası Fabrikası Fizibilite Etüdü 168 4.3.2 Sabun Fabrikası Fizibilite Etüdü 230 5. SONUÇLAR VE ÖNERİLER 290 ÖZET 294
SUMMARY 296 TEŞEKKÜR 298 KAYNAKÇA 299 EKLER 307 ÖZGEÇMİŞ 308
ÖZ Aydın İli, bir çok medeniyetin vatanı olmuş Büyük Menderes vadisini sınırları içerisine alan bir kenttir. Hem dağları hem de ovaları bereketli olan Aydın İlinin sanayisi tüm avantajlarına rağmen istenilen düzeyde gelişememiştir. Bu çalışmada, Aydın İli’nde halihazırda faaliyette olan iki organize sanayi bölgesinden biri olan Aydın Umurlu Organize Sanayi Bölgesi’nde kurulacak biri gıda sektörü biri de kimya sektöründe iki işletmenin yürürlükteki mevzuata göre yapılabilir olup olmadığı incelenmiştir. Bu iki sektörün seçimindeki amaç, Aydın İli’nin mevcut tarımsal potansiyelini İl içerisinde değerlendirmek ve aynı zamanda sanayileşme yolunda gelişimini sağlamaktadır. ABSTRACT Being a center for many civilizations, Aydın province lies in the Grand Menderes Valley. Although, the mountains and plains of the city are very fertile, the industry of the city has not been progressed as expected. In this study, a feasibility of establishing a food processing and chemical factory in Umurlu Organized Industry Zone, one of the two Organized Industry Zones in Aydın province, is studiedbased on the laws and regulations in force. The reasons behind the selection of these two industries are to take advantage of Aydın’s agricultural potential in the province limits and to increase the progress of industrialization of the city at the same time. ANAHTAR KELİMELER / KEY WORDS
ÇİZELGELER LİSTESİ Çizelge 1. Aydın İli’ne Ait Coğrafi Bilgiler. 14 Çizelge 2. Aydın Jeotermal Enerji Kaynakları ve Rezervleri 20 Çizelge 3. Aydın İli Maden Varlığının Dağılımı ve Niteliği 22 Çizelge 4. Aydın İli’ndeki Mevcut Köy Yolları Uzunlukları (km) ve Cinsleri. 24 Çizelge 5. Aydın İl Merkezinin Diğer Önemli İllere ve Ülke Şehirlerine Karayolu ile Uzaklığı. 26 Çizelge 6. Aydın İli’nde Elektrik Enerjisinin Kullanım Yerlerine Göre Dağılımı (1999) 28 Çizelge 7. Aydın İli İdari Yapı Tablosu 29 Çizelge 8. Aydın İli 2000 Yılı Genel Nüfus Sayımı Sonuçları. 30 Çizelge 9. Aydın İli Demografik Bilgiler 2000 yılı (Nüfus Yoğunlukları) 31 Çizelge 10. Aydın İli Demografik Bilgiler 2000 yılı ( Nüfus Artış Hızı, %) 32 Çizelge 11. 1927 Sanayi Sayımında Aydın İlin’deki Sektörel Durum 38 Çizelge 12. Aydın İli Arazi Dağılımı. 41 Çizelge 13. Aydın İli Tarım Arazileri Dağılımı 42 Çizelge 14. Aydın İli’nde Ekili Sanayi Bitkileri Üretimi (1999-2001) 43 Çizelge 15. Aydın İli’nde Sanayi Bitkileri Üretimi 45 Çizelge 16. Aydın İli’nde Hububat Üretimi. 46 Çizelge 17. Aydın İli’nde Bağ-Bahçe ve Meyve Üretimi 47 Çizelge 18. Aydın İli’nin Hayvan Varlığı. 48 Çizelge 19. Aydın İli’nde Sanayinin Sektörel Dağılımı (Adet) 50 Çizelge 20. Aydın İli’ndeki Küçük Sanayi Siteleri 51 Çizelge 21. Aydın İli’ndeki Organize Sanayi Bölgeleri 51 Çizelge 22. ASTİM ve Aydın Umurlu Organize Sanayi Bölgesinde Faaliyet Gösteren İşletmeler 53 Çizelge 23. Aydın İli’nde Zeytinyağı Sanayinde Faaliyet Gösteren Başlıca İşletmeler 57 Çizelge 24. Aydın İli’nde Kimya Sanayinde Faaliyet Gösteren İşletmeler 63 Çizelge 25. Türkiye’de Genel Teşviklerin Sektörlere Dağılımı- Toplam Yatırım Tutarı Bazında (Milyar TL) 65 Çizelge 26. Aydın İli’nde Genel Teşviklerin Sektörlere Dağılımı – Toplam Yatırım Tutarı Bazında (Milyar TL) 65 Çizelge 27. Aydın İli’ne Verilen Teşvik Belgelerinin Belge Sayısı ve İstihdam Açısından Türkiye İle Mukayesesi 67 Çizelge 28. Yıllara Göre Aydın İli’nde Yapılacak Yatırımlar İçin Düzenlenen Yatırım Teşvik Belgelerinin Alt Sektörlere Göre Dağılımı -Toplam Yatırım Tutarı ( Milyar TL) 68 Çizelge 29. 1997-2001 Yılları Arasında Türkiye ve Aydın İline İmâlat Sektöründe Verilen KOBİ Yatırım Teşvik Belgelerine Tahsis Edilen Kredilerin Tutarı ( Adet, Milyon TL) 69 Çizelge 30. 2002 Yılında Türkiye’de ve Aydın İli’nde Verilen KOBİ Yatırım Teşvik Belgelerine Tahsis Edilen Kredilerin Faaliyet Kollarına Göre Dağılımı (Adet; Milyon TL) 70 Çizelge 31. Gayri Safi Yurtiçi Hasılanın Türkiye, Ege Bölgesi, Aydın İli’nde Yıllara Göre Değişimi (1987 Fiyatlarıyla, Milyon TL) 72 Çizelge 32. Aydın İli’nin Yıllar İtibariyle GSYİH Aldığı Pay ve Yıllara Göre Artış ya da Azalışlar (1987 Fiyatlarıyla, %) 73 Çizelge 33. Kişi Başına Milli Gelirin Türkiye Geneli ve Aydın İli Mukayesesi.(1987 Fiyatlarıyla, TL) 74 Çizelge 34. Aydın İli’nde İktisadi Faaliyet Kollarına Göre Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (2000 Yılı) 75 Çizelge 35. Türkiye, Ege Bölgesi ve Aydın İli’ndeki Toplam Banka Mevduatı (Cari Fiyatlarla; Milyar TL) 76 Çizelge 36. Türkiye, Ege Bölgesi ve Aydın İli’ndeki Toplam Banka Kredileri (Cari Fiyatlarla; Milyar TL) 77 Çizelge 37. Türkiye Geneli ve Aydın İli’nde Yapılan Toplam İhracat (Dolar) 77 Çizelge 38. Aydın İli’nde Gelişim Bileşenlerinin Bulunabilirlikleri 80 Çizelge 39. Aydın İli’nin Sektörel Yeterlilikleri 85 Çizelge 40. Sabit Yatırım Giderleri Tablosu 147 Çizelge 41. Yatırım Projesinin Yatırım Tutarı ve Sermaye Yapısı 153 Çizelge 42. Yatırım Projesinin Borç Anapara ve Faiz Ödeme Planı. 154 Çizelge 43. Proforma Gelir ve Nakit Akımı Tablosu ($) 157 Çizelge 44. Türkiye ve Aydın İli’nde Yıllık Domates (Tarla Tipi) Üretimi (ton/yıl) 172 Çizelge 45. Türkiye’de ki Domates Salçası Tüketimi (Ton) 174 Çizelge 46. Türkiye’nin Gelecek Yıllara Ait Domates Salçası Tüketim Tahmini (Ton). 176 Çizelge 47. Türkiye’de Domates Hasat Zamanları 182 Çizelge 48. Türkiye’deki Domates Salçası İşletmelerinin Kurulu Kapasiteleri ve Kapasite Kullanım Oranları 183 Çizelge 49. Türkiye’de 1995-2002 Seneleri Arasında Gerçekleştirilen Domates Salçası İhracatı. 184 Çizelge 50. Kurulacak Domates Salçasının Varsayılan Kapasite Kullanım Oranları. 186 Çizelge 51. Domates Fabrikası İçin Arazi Düzenlemesi ve Hazırlık Yapıları Giderleri (TL). 196 Çizelge 52. Domates Salçası Fabrikasının İnşaat Giderleri. 196 Çizelge 53. Domates Salçası Fabrikasında Kullanılacak Temel Makine ve Araç-Gereçlerin Toplam Tutarları. 197 Çizelge 54. Domates Salçası Fabrikasında Kullanılacak Yardımcı Makine ve Araç-Gereçlerin Toplam Tutarları. 197 Çizelge 55. Domates Salçası Fabrikasında Kullanılacak Taşıtların Toplam Tutarları. 199 Çizelge 56. Domates Salçası Fabrikası Toplam Sabit Yatırım Tablosu (TL). 200 Çizelge 57. Domates Salçası Fabrikasında Çalışacak Personel ve İşçinin Yıllık Ücretleri Tablosu. 202 Çizelge 58. Domates Salçası Fabrikasında Ayrılması Gereken Amortisman Tutarları. 203 Çizelge 59. Domates Salçası Fabrikasında Kullanılacak Teneke Kutuların Toplam Tutarı. 204 Çizelge 60. Domates Salçası Fabrikası İçin Temin Edilen Kredinin Geri Ödeme Tablosu (000-, ilâvesiyle; TL). 205 Çizelge 61. Domates Salçası Fabrikası İşletme Dönemi Giderleri Tablosu. 206 Çizelge 62. Domates Salçası Fabrikasının Yıllar İtibariyle İşletme Sermayesi İhtiyacı (TL). 207 Çizelge 63. Domates Salçası Fabrikasının Yıllar İtibariyle Satış Gelirleri. 208 Çizelge 64. Domates Salçası Fabrikasının Yatırım Projesinin Yatırım Tutarı ve Sermaye Yapısı. 209 Çizelge 65. Domates Salçası Fabrikasının Yıllar İtibariyle Ödeyeceği Kurumlar Vergisi Tutarları. 212 Çizelge 66. 10 Türk Bankasının Bir Yıllık Mevduat Faizleri. 214 Çizelge 67. Türkiye’de Yıllar İtibariyle Sabun Üretimi (Bin Ton) 234 Çizelge 68. Türkiye’de Sabun Tüketimi (Ton) 235 Çizelge 69.Türkiye’de Sabun Talep Projeksiyonu (1000 ton) 236 Çizelge 70. Türkiye’nin Gerçekleştirmiş Olduğu Sabun İhracatı ( $) 237 Çizelge 71. Türkiye’nin 34.01.20.90.90.19 Kodlu Diğer Sabunlar Sınıfında Yapmış Olduğu İhracat ($) 237 Çizelge 72. Sabun Marka Pazar Payları (Katı ve Sıvı). 238 Çizelge 73. Türkiye’de Faaliyet Gösteren Bazı Sabun İşletmelerin Teorik Kapasiteleri 242 Çizelge 74. Türkiye’de Mevcut Sabun İşletmelerinin Yıllar İtibariyle Kapasite Kullanım Oranları (%) 242 Çizelge 75. Kurulacak Sabun Fabrikasının Varsayılan Kapasite Kullanım Oranları (%) 243 Çizelge 76. Sabun Fabrikası İçin Arazi Düzenlenmesi ve Hazırlık Yapıları Giderleri (TL). 250 Çizelge 77. Sabun Fabrikası İçin İnşaat Giderleri. 251 Çizelge 78. Sabun Fabrikası Kullanılacak Temel Makine ve Araç-Gereçlerin Toplam Tutarları. 251 Çizelge 79. Domates Salçası Fabrikasında Kullanılacak Yardımcı Makine ve Araç-Gereçlerin Toplam Tutarları. 252 Çizelge 80. Sabun Fabrikasında Kullanılacak Taşıtların Toplam Tutarları. 254 Çizelge 81. Sabun Fabrikası Toplam Yatırım Tablosu (TL). 256 Çizelge 82. Sabun Fabrikasında Kullanılacak Hammadde Bileşimi ve Toplam Tutarları. 257 Çizelge 83. Sabun Fabrikasında Kullanılacak Yardımcı Maddelerin Toplam Tutarları. 258 Çizelge 84. Sabun Fabrikasında Çalışacak Personel ve İşçinin Yıllık Ücretleri Tablosu. 259 Çizelge 85. Sabun Fabrikasında Ayrılması Gereken Amortisman Miktarları. 260 Çizelge 86.Sabun Fabrikası İçin Temin Edilen Kredinin Geri Ödeme Tablosu (000-, ilâvesiyle; TL). 262 Çizelge 87.Sabun Fabrikasının İşletme Dönemi Giderleri Tablosu. 263 Çizelge 88. Sabun Fabrikasının Yıllar İtibariyle İşletme Sermayesi İhtiyacı . 266 Çizelge 89.Sabun Fabrikası İşletme Dönemi Gelirlerinin Tespiti. 266 Çizelge 90. Sabun Fabrikasının Yıllar İtibariyle Satış Gelirleri. 266 Çizelge 91. Sabun Fabrikasının Sermaye Yapısı Tablosu. 267 Çizelge 92. Sabun Fabrikasının Yıllar İtibariyle Ödeceği Kurumlar Vergisi Tutarı. 269 Çizelge 93. 10 Türk Bankasının Bir Yıllık Mevduat Faizleri. 274 ŞEKİLLER LİSTESİ Şekil 1. Aydın İli Siyasi Haritası. 13 Şekil 2. Bugünkü Yatırımlar ile Gelecekteki Yatırımlar Arasındaki Çevrisel İlişki 93 Şekil 3. Ekonomik Yatırımla Finansal Yatırım Arasındaki İlişki 102 Şekil 4. Yatırım Projesinin Aşamaları 131 KISALTMALAR VE SİMGELER
1. GİRİŞ İktisat biliminde bir ülkenin büyümesi, yani gelişmesi için temel koşul yatırımların o ülkede artmasıdır. Ancak, yatırımların arttırılması da tek başına önemli değildir. Burada önemli olan, bu yatırımların ülke şartlarına uygun etken ve etkin alanlarda yapılmasıdır. Ancak, böylelikle makro düzeyde ülkeler, mikro düzeyde de yöreler ve kentler gelişimlerini sağlamaktadırlar. Bu sebeple, yatırımlar gerçekleştirilmeden önce bu yatırımların yapılabilirliğini ortaya koyan çalışmalar büyük önem taşımaktadır. Fizibilite etüdü olarak adlandırılan bu çalışmalar bir yatırımın kurulacağı bölgede ne düzeyde etken ve etkin olacağını ortaya koymaktadır. Bu yüzden, finans kurumları ve hükümet adına teşvik veren kurumlar, müteşebbislerden fizibilite etüdü istemektedirler. Bu etütlerde ortaya çıkan sonuçlar, kurulması düşünülen olan işletmelerin gelecekte kârlı, büyüme potansiyeli olan ve aynı zamanda sosyal sorumluluklarını yerine getiren bir işletme olup olamayacağının kararını vermekte ve ileriye yönelik bir yol göstermektedir. Uygulamada, Türkiye’deki teşvik politikalarını hükümet adına yürüten kuruluş Hazine Müsteşarlığı’dır. Hazine müsteşarlığı’nın son çıkardığı 30/07/2002 tarihli ve 24831 sayılı tebliğde, Aydın İli normal yöre kapsamındaki iller arasında yer almaktadır. Yatırım teşviklerinden de normal yöre kapsamındaki illerde uygulanacak vergisel ve vergisel olmayan yatırım teşviklerinden yararlanmaktadır. Bu teşvikler, gümrük vergisi ve toplu konut fonu istisnası, yatırım indirimi, KDV istisnası, vergi, resim ve harç istisnası ve kredi tahsisidir. Ancak, kredi tahsisinde özellikle komple yeni yatırımlarda, uygulanacak sektörler yörenin özelliği itibariyle son derece sınırlıdır. Aydın İli, karakteristik bir tarım kentidir. Topraklarının verimli olması sebebiyle yüksek bir tarımsal potansiyele sahiptir. Ancak, İlde üretimi yapılan bir çok tarımsal ürün diğer illerde işlenmekte ve oradan pazarlara arz edilmektedir. Bu durum, İldeki katma değerin diğer iller tarafından kullanılmasına sebep olmaktadır. Bu yüzden, Aydın İli bu potansiyelini tam olarak değerlendirememektedir. Bu ürünlerin başında, zeytin, pamuk ve yöreyle birlikte anılan incir gelmektedir. Bu ürünlerden zeytin ve incir, ekseriyetle İzmir İli’nde değerlendirilmekte, pamuk ise Denizli İli’nde değerlendirilmektedir. Son yıllarda da, domates üretiminde ciddi artışlar yaşanmıştır. Özellikle, sofralık olarak üretilen domatesin, bir kısmı da İzmir civarında faaliyet gösteren salça fabrikaları tarafından talep görmektedir. Yukarıda sayılan sebepler, Aydın İli’nin istenilen düzeyde gelişememesinin daha doğrusu sanayileşememesinin önündeki en önemli engeldir. Çalışmanın amacı da, bu tarımsal potansiyeli değerlendirecek bir işletmenin Aydın İli’nde kurulmasının Aydınlı müteşebbis ya da Aydın İli’nde yatırımı düşünen bir müteşebbis için kazançlı bir faaliyet olacağını ortaya koymaktır. Bundan dolayıdır ki, “Yürürlükteki mevzuata göre Aydın İli’nde bir salça ya da sabun fabrikası kurma kararı isabetli bir yatırım kararıdır”, tezin temel hipotezi olarak belirlenmiştir. Aynı zamanda, Aydın İli, diğer temel üretim faktörleri olan emek, sermaye ve müteşebbis açısından oldukça zengindir. Bu potansiyeller bakımından da Aydın İli yatırım yapmak için uygun bir bölgedir. Çalışmada örnek uygulamalar (fizibilite etüdü) olarak verilen salça ve sabun fabrikalarının seçilmesindeki temel neden, yukarıda değinilen Aydın İli’nin sahip olduğu potansiyelleri değerlendirmektedir. Özellikle, tarımsal potansiyelin İl içerisinde değerlendirilmesine fırsat veren bu projeler, daha önceki çalışmalarda kilit sektörler olarak değerlendirilmiştir. Çünkü, İl’de büyük bir domates üretimi potansiyeli varken, İl içerisinde bunu değerlendirecek herhangi bir işletme bulunmamaktadır. Ayrıca, sabun üretimi faaliyeti gösteren ise sadece iki işletme bulunmakta ve bu işletmelerin sadece bir tanesi modern üretim tekniklerini uygulamaktadır. Bu bakımdan, Aydın İli için bu sektörler fakir yatırım alanlarıdır. Bu çalışmada; materyal ve metot açıklandıktan sonra, tezin ana bölümünü oluşturan araştırma bulguları ve tartışma bölümünün ilk alt bölümünde Aydın İli ve ekonomik yapısı irdelenerek, Aydın İli’nin sahip olduğu potansiyeller ve bunun yanında eksikleri belirtilmeye çalışılmıştır. İkinci alt bölümde de, genel olarak yatırım kavramından bahsedilmiş ve bilimsel niteliklere haiz bir yatırım projesinin nasıl hazırlanacağı üzerinde durulmuştur. Üçüncü alt bölümde ise, yürürlükteki mevzuata uygun olarak ikinci bölümde belirtilen yöntemler uygulanarak domates salçası ve sabun fabrikası fizibilite örneklerine yer verilmiştir. Beşinci ve son bölümde de, araştırma bulgu ve tartışmalarından elde edilen sonuçlar açıklanmıştır. 2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Çalışmanın oluşturulma sürecinde Aydın İli’nin ekonomik yapısını ve Aydın İlin’deki uygun yatırım fırsatlarını ortaya koyan üç eserden yararlanılmıştır. Bunlar, Ahmet Ateş ve arkadaşlarının hazırladığı “Aydın Sanayi Potansiyeli ve Yatırım Araştırması”, Ömür Genç’in hazırladığı “Uygun Yatırım Alanları Araştırması Aydın” adlı çalışmaları ve Bihder Güngör’ün hazırlamış olduğu “ Aydın İli’nde Potansiyel Yatırım Alanları” adlı yayınlanmamış yüksek lisans tezidir. Bunun yanı sıra, Aydın Ticaret Odası, Aydın Tarım İl Müdürlüğü, Devlet İstatistik Enstitüsü, Hazine Müsteşarlığı ve Dış Ticaret Müsteşarlığından Aydın İli ile ilgili veriler elde edilmiştir. Üniversite kütüphanelerinden yatırım konusu ile ilgili kaynaklar derlenmiş ve aynı zamanda Yüksek Öğretim Kurumu’ndan da geçmiş yıllara ait tezlerin konu başlıkları taranmıştır. 3. MATERYAL VE METOT Yüklə 2,24 Mb. Dostları ilə paylaş:
|