Köy Tavukçuluğunda Risk Azaltma
Mevcut Durum ve Gerekçe
1. Köy tavukçuluğu, veya FAO tanımlarına göre Sektör 4, AI’nin taşınma ve yayılmasında bir biyogüvenlik riski olarak görülmekte, yayılmada da temasın, en önemli yol olduğu kabul edilmektedir. Bu önemli risk: i) köydeki diğer tavuklarla, ii) köy ortamındaki kanatlı sahipleri ve diğer kişilerle, iii) gezinti/beslenme alanının paylaşıldığı yabani kuşlarla, iv) AI ile bulaşık dışkılarla ve v) enfekte olmuş su ve yemle kontrolsuz ve izlenemeyen temastan kaynaklanmaktadır.
2. Türkiye, coğrafi olarak birkaç yabani kuş göç yolu üzerinde yeralmakta ve çok sayıda sulak alan barındırmaktadır. Mihraklar konusunda yapılmış birçok ulusal ve uluslararası değerlendirmeler, hastalık çıkışlarının köy tavuklarının yabani kuşlarla teması sonucu olduğu, ve yerel olarak yayılmaya da da enfekte olmuş köy tavuklarıyla doğrudan veya dolaylı temasın yolaçtığı yönündedir.
3. Türkiye’de 20 milyon dolayında insanın yaşadığı yaklaşık 40,000 köy, son istatistiklere göre de, genelde tavuktan oluşan, ancak hindi, kaz ve ördeğin de bulunduğu 23 milyon civarında köy kanatlısı vardır. Çalışma sırasında ziyaret edilen alanlarda, kırsal nufusun en az %70’inin aile başına 10-20 adet civarında kanatlı beslediği gözlemlenmiştir. Buna göre, ülkede 3-4 milyon kırsal ailenin kanatlı beslediği varsayılabilir.
4. Köy kanatlıları, gündüz serbest dolaşmakta ve akşam ise barınaklarına dönmektedir. Barınak yapısı, temin edilebilen (fiziksel ve maliyet anlamında) yerel malzemeye, iklim ve geleneklere bağlıdır. Genelde, köylü/kümes sahibi tarafından yerel malzemeyle (tuğla, briket, tahta sopa, kerpiç, vs.) yapılır. Hayvanların predatörlerden, olumsuz hava şartlarından (yağmur, güneş, rüzgar, soğuk) korunmaları, yumurtlayabilecekleri ve kuluçkaya yatabilecekleri bir yerleri olması önemlidir. Bazı yerlerde özel yapılmış kümesler yerine ev bodrumu, ahır, veya genel de avlular barınak olarak kullanılmaktadır. Ancak, bu tip barınakların insan ve hayvan sağlığı için olumsuzları vardır. Ortamlarını hayvanlarla paylaşması, insanları tüy, dışkı veya enfekte olmuş hayvanlarla temas nedeniyle hastalıklara açık hale getirmektedir. Kanatlıların büyükbaş hayvanlarla kapalı ortamı paylaşması ise, büyükbaşlarda solunum ve gastrointestinal rahatsızlıklara yolaçmaktadır. Tipik köy kanatlı sürüleri çoğunlukla tavuktan, bunun yanısıra da birkaç hindi, kaz ve ördekten oluşmaktadır. Hernekedar bu türler gündüzleri ayrı dolaşşa da, geceleri kapalı ortamlarda birlikte tutulmaktadır.
5. Gündüz çitle çevrili alanlarda veya avluda kapatma, az sayıda aile tarafından: i) ailenin sebze bahçesini korumak, ve ii) komşularla sürtüşmeye mani olmak için uygulanmakta, genelde de gündüzleri serbest bırakılmaktadırlar. Başlıca serbest bırakılma nedenleri: i) yumurta ve etin daha lezzetli oluşu, ii) hayvanlar kendi yiyeceklerini bulmaları (aslında her aile buna ek olarak yem vermektedir; bkz. paragraf 6); iii) gündüz kapatılacak bir mekan olmayışı, ve iv) kapalı alan yapımının ailenin öncelikli yatırımları arasında olmaması. Köylüler genelde, AI konusunu: i) kanatlı bakımındaki uygulamaları değiştirecek ve ii) çözüm bulmak için kaynak ve zaman harcamayı gerektirecek kadar onemli görmemektedirler.
6. Köylüler, kanatlıları hernekadar beslenmeleri için gündüz serbest bıraksalar da, aslında yıl boyunca ek yem vermektedirler. Genelde günde iki defa (sabah ve akşam) tahıl (buğday, mısır, yulaf, veya elde olan herhangi bir tahıl karışımı), mutfak artıkları, hatta biçilmiş yeşil ot vermektedirler. Hayvan sahiplerinin çoğu, kendi işletmelerinde yetisştirdikleri için tahıl temininde bir sorunları yoktur.
7. Kırsal ailelerde kanatlılar, kadınların sorumluluğundadır. Kadınlar, bakım için günde bir saatten az zaman ayırmaktadırlar. İşgücü sabah dışarı salmak, akşam kapatmak, su ve yem vermek, varsa, veteriner ilaçları uygulamak ( sularına aşı, vitamin, antibiyotik) ve yumurta toplamakla sınırlıdır. Geleneksel bilgi birikimlerine göre hayvanlarına bakarlar ancak, bu bilgiler ailelerini ve kanatlılarını AI’den korumaya yeterli değildir. Bilinçlendirme materyallerinin çoğu onların ihtiyacına göre uyarlanmış değildir. Hernekadar, Tarım İl Müdürlükleri (TİM) kadınları bilinçlendirme konusunda çaba gösteriyorlarsa da (ev ekonomistlerinin kırsal kadını bilgilendirme çalışmaları), daha etkili olabilmesi için bu çabaların sistematik olması gerekmektedir.
8. Genelde, kamuda çalışan veteriner ve hayvancılık uzmanlarının küçük ve büyükbaş hayvanlarda uzmanlıkları düzeyleri çok iyidir, ancak bu tavukçuluk veya genelde kanatlılar için sözkonusu değildir. Kanatlı uzmanları, özel sektörde, şirketlerce istihdam edilmektedir. Dolayısıyla, köy kanatlıları, gerek devlet gerekse özel veteriner desteğinin kayda değer olmadığı bir alandır. Öte yandan, köy tavukçuluğu yapanların genelde veterinerlik hizmet taleplerinin olmadığını da belirtmek gerekmektedir. Newcastle Hastalığı (ND) köylerde iyi bilinmekte, hayvanlar hasta olup öldüklerinde yerlerine yeni hayvanlar alınmaktadır. Bu, özellikle batıda doğal döngü olarak kabul edilmektedir. Ancak, bazı bölgelerde durum farklıdır, örneğin Diyarbakır’da köylüler tavuklarını korumak için özel veterinerlerden ND aşısı satın almaktadır.
9. Çoğunluk, AI’nin, semptomlarını ve sonuçtaki kaçınılmaz ölüm ve/veya kesim sürecini iyi bildikleri ND’dan farklı olduğuna inanmamaktadırlar. Bu nedenle de, AI’nin insan sağlığı için potansiyel riski konusunda endişelenmek için bir neden görmemektedirler. Kanatlı ölümlerinin AI’den olduğu teyid edilmiş olduğu yerlerde, köylüler, aşırı ve gereksiz tepkileriyle bazı hayvan sahiplerinin köyde huzursuzluk yarattıklarına inanmakta ve onları gereksiz itlafa yolaçmaktan sorumlu tutmaktadırlar.
10. Devlet, köy tavukçuluğunun insanlar, ticari sektörler, ve çevre üzerinde oluşturduğu biyogüvenlik risklerini azaltmak için önlem alma çabası göstermektedir. Burada, köy tavukçuluğunun kendisi için oluşturduğu riskleri de azaltmak gerekmektedir.
Hedef
11. Ana hedef, hastalık çıkışını engellemek için biyogüvenliği iyileştirmenin yanısıra, hastalığın çıktığı durumlarda biyogüvenlik boşluklarından doğan riskleri azaltarak, hastalığı kontrol altına alma ve karantinayı sağlama yönündeki ulusal çabalara etkin biçimde katkıda bulunmaktır.
Amaçlar
12. AI açısından öncelikli risk bölgeleri ile ve yüksek riskli bölgelerde, biyogüvenlik risklerini azaltma hedefi: i) köy kanatlilarının riskin arttığı dönemlerde, gündüz kapatılmaları için yatırımların, ii) AI, hastalıktan korunma ve yayılmayı önleme, ev hijyeni konuları dahil kadınlara, temel kanatlı yönetimi konusunda eğitimin, ve iii) kanatlı yönetimini iyileştirme için teşviklerin sağlanması yoluyla gerçekleştirilecektir.
13. Projede, düşük maliyetli kapatma ve temel eğitim yoluyla biyogüvenliğin iyileştirilmesinde başarı sağlamak için çaba gösterilecektir. Bu da, geliştirilmiş hayvan sağlığı uygulamaları, ev hijyeni ve AI’nin başlama ve yayılma riskinin azaltılmasıyla sonuçlanacaktır.
14. Köy tavuklarının gündüz kapalı tutulması konusu, uzun süredir kamu ve özel sektörce tartışılmasına rağmen, gerçek hayatta olumlu ve olumsuz yanlarının yaşayarak öğrenilmesi amacıyla henüz denenmemiştir. Bu nedenle, öngörülen müdahalenin pilot ölçekte uygulanması, köy tavukculuğunda biyogüvenliğin iyileştirilmesi amacıyla kapatma yaklaşımının geçerliliğini tartmak için ucuz bir yoldur. Pilot projeler, aynı zamanda bugüne kadar ihmal edilmiş bu konuda dinamik ve yapıcı bir süreç oluşturmaya da katkıda bulunacak, yerel tepki ve insiyatifleri değerlendirecektir.
Beklenen Sonuçlar
15. Projeden şu sonuçlar beklenmektedir: i) kendileri ile ailelerinin maruz kaldığı riskler konusunda daha bilgili köy kanatlı üreticileri, ii) köy ve ticari kanatlılar ile şirket ve bireylerin ekonomik, bireysel ve çevresel sağlığı için iyileştirilmiş biyogüvenlik, iii) hastalık vakaları konusunda bilgili, ölümlü bir vaka ile karşılaştığında, hastalığın olası nedenleri konusunda eğitimli bir tahminde bulunabilecek hayvan sahibi (AI mi? yoksa NH mi?), iv) Olası AI vakalarının zamanında yetkililere zamanında ihbarı, ve v) kötü yönetim sonucu ortaya çıkan hayvan kayıplarının giderilme ihtiyacının (re-stocking) azalması.
16. Köy tavuklarının kapatılmasının çesitli diğer avantajları vardır: civcivlerde daha az ölüm, daha az yumurta kaybı, büyükbaşlarda daha az gastrointestenal ve solunum rahatsızlıkları, köyiçi trafikten kaynaklanan kaza sonucu daha az ölüm, daha az predatör (tilki, gelincik vb) kaynaklı ölüm, parazit ve dışkının eve taşınmasının engellenmsi sonucu dah iyi evsel hijyen, bahçe ve avlulara istenmeyen kanatlı girişleri nedeniyle ortaya çıkan komşular arası sürtüşmede azalma, bakteri ve viral hastalıkların insanlara taşınmasında azalma, kanatlılarda beslenme verimliliğinde artış (mevsime ve bitki örtüsüne bağlı olarak, bütün gün dışarda dolaşan hayvanlarda %40-90 enerji kaybı olmaktadır), potansiyel yasadışı canlı kanatlı ticareti için talepte azalma, AI için aşı kampanyası olduğu takdirde, ihtiyaç ve uygulamaya ışık tutacak verilerin elde edilmesi.
Proje Tanımı
17. Proje, AI riskinin gönüllü olarak arttığı dönemlerde kanatlılarını kapatmak isteyen köylülere: i) koruma için girdi ve ii) eğitim desteği sağlayacaktır. Proje desteğiyle davranış değişikliği başladıktan sonra (tavukları gündüz kapatma), çevre baskısı (özellikle diğer kapatanlar) ve rekabetin (başkalarından daha iyi yapmak) davranışın sürdürülmesine katkıda bulunacağı beklenmektedir. Uygulama, tavsiye edilen illerin ikişer köyünde yapılacaktır (Çizelge 1). Bu illerin seçiminde: i) bölge, ii) risk kategorisi, iii) köy kanatlısı yoğunluğu, iv) ticari kanatlı yoğunluğu, v) sosyo-ekonomik yapı gözönünde bulundurulmuştur. Tarım İl ve İlçe Müdürlüklerince izleme kolaylığı (erişim, izleme yapacak kurum ve kişi bulunabilirliği) ve halkın gönüllüğü gözönünde bulundurularak seçilecek köyler, KKGM’ce onaylanacaktır.
Çizelge 1. Pilot proje için önerilen iller.
İl
|
Bölge
|
Öneri nedeni
|
Konya
|
Orta Anadolu
|
öncelikli risk ili, köy ve ticari tavukçulukta yüksek yoğunluk
|
Sivas
|
“
|
yüksek riskli il, ülkenin en çok köyü olan il, farklı sosyo-ekonomik yapı
|
Samsun
|
Karadeniz
|
yüksek riskli il, köy ve ticari tavukçulukta yüksek yoğunluk, farklı sosyo-ekonomik yapı
|
Balıkesir
|
Marmara
|
öncelikli risk ili, tüm kanatli sektörlerinde yüksek yoğunluk
|
Diyarbakır
|
Güneydoğu Anadolu
|
yüksek riskli il, farklı sosyo-ekonomik yapı, köy tavukçuluğuna verilen önem yüksek, kapatma yaklaşımları diğer il ve bölgelerden farklı olabilir
|
Erzurum
|
Doğu Anadolu
|
yüksek riskli il, uzun kış boyunca kanatlılar kapalı; kapatma yaklaşımları diğer il ve bölgelerden farklı olabilir
|
Şanlıurfa
|
Güneydoğu Anadolu
|
yüksek riskli il, köy tavukçuluğunda önde gelen 10 il arasında,
|
18. Çevre baskısının etkili olabilmesi için, bir köyde kanatlı sahiplerinin en az %50’sinin katılımı gerekmektedir. Daha fazla katılımcı sağlayan köylere öncelik verilecektir. Bir köyde tüm kanatlıların kapatılması mümkün olmayabilir. Ancak, yararlarının gözlemlenmesi, çevre baskısı ve etkili bir takip sonucu belirlenen riskli dönemlerde hayvanlarını kapatanların sayısında artış sağlayacağı beklenmektedir.
19. Pilot alanlarda, TİM hayvanların bütün gün boyunca kapalı tutulanmasını gerektiren riskli dönemler konusunda hayvan sahiplerine uyarıda bulunmak ve talimat vermekle sorumludur. KKGM tarafından, Meteoroloji Genel Müdürlüğü ile sulak alanlar çevresinde faaliyet gösteren sivil toplum kuruluşları (STKlar)’dan da yararlanılarak geliştirilecek erken uyarı sistemine dayanarak dönemsel veya daha uzun süreli kapatma için bölgesel takvim geliştirilecektir. Halen EU ekibi tarafından yapılmakta olan çalışmalar, yabani kuş göç faaliyet desenlerinin de bölgesel kapatma takvimleri için kriter olarak kullanılacağı bir “erken uyarı bilgi ağının” kurulmasına katkıda bulunacaktır. İzlemeden sorumlu kurum ve kuruluşlar bu bilgi ağının parçası olacaktır. Mobil Bilgi Büfesi Pilot Projesi ile Sulak Alan Kullanıcıları için Bilinç Oluşturma Pilot Projesi riskli dönemler ile bu konuda alınacak önlemler konusunda bilgi desteği sağlayacaktır.
20. Koruma, köy kanatlılarının: i) doğrudan ve/veya dolaylı hastalık bulaşmasından, kapatma yoluyla fiziksel olarak korunması ile ii) bağışıklıklarının artırılması yoluyla ND’ye karşı korunmasını kapsamaktadır. Fiziksel koruma iki düzlemde olacaktır: i) tam koruma: yüksek riskli alanlarda çevresi (tel örgüyle) ve üstü kapalı (çatılı) dolaşma alanı ve ii) kısmi koruma: riskin az olduğu alanlarda, sadece çevresi kapalı (tel örgüyle), üstü açık dolaşma alanı.
21. Sürülerin ND’ye karşı korunması aşılama yoluyla sağlanacaktır. Bu bağlamda DIVA (enfekte olmuş hayvanın aşılı hayvandan farklılığı) yaklaşımı, bir AI vakasında: “AI ile enfekte olmuş hayvaların, ND aşısı yapılmış hayvanlardan farkı” olarak değişik şekilde çalışacaktır.
22. Köy tavuklarının birincil bakıcıları olarak, kadınlar tüm görüşmelere katılacaktır. Her pilot köy için, projeye katılanlar, üzerinde anlaşmaya varılan köy temsilcileri, ve TİM arasında anlaşma imzalanacaktır. TİM, gereken teknik uzmanlık ile yayım desteğini Hayvan Sağlığı ile Çiftçi Eğitim Şubelerinden sağlayacaktır. Varsa, tarım danışmanları ve köy kooperatifleri (hayvan/süt, tarımsal kalkınma) proje uygulamaları ve izleme konularında yardımcı olmaları için teşvik edilecektir.
23. Her pilot köyde, kanatlı sahipleri kapama malzemesinin teslim edilmesini izleyen 15 gün içinde kapalı alanları yapacaklardır. Bunun için gerekli ahşap direk, çivi vb malzemeler ile işçilik kanatlı sahibinin katkısı olarak kabul edilecektir.
24. Köylülerin, yerel malzeme ve teknikleri kullanarak ahır, ev inşa etme ve genel tamirat yapma becerileri, kapatma işi için yeterlidir. Köylüler, ayrıca içinde bulundukları fiziki ve ekonomik ortamlara, yerel geleneklere ve bireysel tercihlerine uyacak inşaat çözümleri geliştirmekte ustadırlar. Bununla birlikte, istendiğinde proje tarafından inşaat için temel teknik destek verilebilecektir. Köylülerinkapatma için buldukları çözümlerin genelde benzerlik gösterse de birebir aynı olmayacağı beklenmektedir.
25. Kapatma malzemeleri: Proje, yaklaşık 20 tavuğu rahatlıkla barındıracak 10 m2 lik kapalı bir alan oluşturmaya yetecek miktarda temel malzeme, bir suluk ve bir yemlik sağlayacaktır (Çizelge 2). Projeden yararlanmak isteyenler, sadece bir kanatlı türü (örneğin sadece tavuk veya sadece hindi) barındıracağını taahhüt ederlerse kendilerine malzeme verilecektir. Diğer bir deyişle, türlerin ayrılması, projeden girdi temini konusunda ön şarttır.
26. ND Aşısı: Projeye katılan her haneye yeterli miktarda ND aşısı (kanatlıların içme suyuna karıştırılacak) bunun yanısıra da kullanma talimatı ve eğitim sağlanacaktır. Suya karıştırma Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da yaygın bir kullanım şeklidir, başka yerlerde de kullanılabilir.
Çizelge 2. Projeden sağlanacak kapatma malzemesi
Koruma Tipi
|
Malzeme
|
Miktar ve boyutlar
|
Tam
| -
Standart miktarda kümes teli
-
Çatı malzemesi
-
Suluk
-
Yemlik
| -
Kümes teli:
-
yükseklik: 1.50 m
-
uzunluk: 15 m
-
Çatı malzemesi:
-
3 levha
-
2.00m x 1.00 m /levha
|
Kısmi
| -
Standart miktarda kümes teli
-
Suluk
-
Yemlik
| -
Kümes teli:
-
yükseklik: 1.50 m
-
uzunluk: 15 m
|
27. Barınakların birim fiyatları, köylünün %50 ayni katkısı dahil: i) tam kapama için 150 YTL ve ii) kısmi kapama içinse 100 YTL olarak tahmin hesaplanmıştır (Çizelge 3). Ancak, çatı malzemesi ve kümes teli fiyatları, bölgesel düzeyde ve teslim noktasına bağlı olarak değişebilir.
28. Komşu köylerden, proje köylerine günlük geziler yapılarak “çiftçiden-çiftciye yayım” imkanı sağlamak için bütçe tahsis edilmesinde büyük yarar vardır.
29. Eğitim: Bir faaliyetten yararlananların kadın olması, tüm ailenin etkilenmesini ve etkinin daha sürdürülebilir olmasını sağlar. Bu nedenle, köy kanatlılarının baş bakıcısı olan kadınların eğitimi şarttır. Bu eğitimin temel hedefi, AI’ye dönük olarak bilinçlenmeyi ve risk azaltıcı davranışları artırmaktır. Eğitim konularına şunlar dahildir:
-
AI konusundaki yanlış bilinenler
-
AI ve ND semptomları
-
Hastalıkların yayılma yolları
-
Hastalıklardan korunma (güvenli köy tavukçuluğu, risk azaltan davranışlar)
-
Tavuk atıklarının elleçlenmesi ve gübre olarak kullanımı
-
Pratik aşılama (ND) ve ilaç kullanımı (vitamin ve antibiyotikler)
-
Kümes, bahçe, avlu ve mutfakta temel hijyen kuralları (tüy yolma, temizleme, pişirme, buzdolabı ve buzluk kullanımı )
-
Kanatlıları hastalıklara karşı sağlıklı ve güçlü tutma ve ölümleri azatma. (örneğin uygun besleme)
-
Çocukları riskler hakkında bilinçlendirma, risk azaltıcı davranış kazandırma
-
Şüpheli kanatlı vakalarında erken uyarının önemi ve alınacak tedbirler
-
Aile bireylerinde AI enfeksiyon şüphesi olduğunda alınacak tedbirler
-
Kümeste oluşabilecek hastalıkları önlemeye dönük basit kümes kaydı tutma (ölüm artışı, iştah kaybı, AI şüphesi)
Çizelge 3. Kapatma maliyeti
Girdi
|
Kaynak
|
Amaç
|
Tahmini maliyet
|
Tam kapama
|
Ondülin vb çatı malzemesi
|
Proje
|
Çatı
|
40 YTL/3 levha
|
Kümes teli
|
“
|
Çevre kapama
|
35 YTL (1.50 x 20 m)
|
Suluk
|
“
|
|
10 YTL
|
Yemlik
|
“
|
|
10 YTL
|
ND Aşısı
|
(köylü hariç, henüz karar verilmedi)
|
Tavuk ölümünde, ND veya AI arasında daha bilinçli tahmin yapabilme
|
TBD
|
Çivi
|
Köylü (ayni)
|
inşaat
|
5 YTL/500 g.
|
Ahşap destek
|
“
|
“
|
30 YTL
|
İşçilik
|
“
|
“
|
3 günlük asgari ücret
|
Toplam
|
|
|
150 YTL
|
Kısmi kapama
|
Kümes teli
|
proje
|
kapama için
|
35 YTL (1.50 x 20 m)
|
Suluk
|
“
|
|
10 YTL
|
Yemlik
|
“
|
|
10 YTL
|
ND aşısı
|
(köylü hariç, henüz karar verilmedi
|
|
|
Ahşap destek
|
Köylü (ayni)
|
inşaat için
|
30 YTL
|
Çivi
|
“
|
“
|
5 YTL/500 g.
|
İsçilik
|
“
|
“
|
3 günlük asgari ücret
|
Total
|
|
|
100 YTL
|
30. Kadınlara, gerekli bilgileri sunabilmek için yayım ve danışma elemanlarının tavukçuluğu konusunda yeterli donanımının olması gerekmektedir. Köy kadınlarına yeterli bir eğitim verilebilmesi için her pilot proje ilinde dört kişilik bir ekibin (pilot projeye katılan her TİM’den 2 hayvan sağlığı teknisyeni ve 2 kadın tarım teknisyeni) köy tavukçuluğu konusunda eğitici eğitimi alacaklardır. Burada beklenmeyen durumlar için ikişer kişinin eğitilmiş olması sağlanacaktır. Eğiticilerin eğitimi, BESD-BIR, YUM-BİR ve bir sağlık STK’sı tarafından İletişim Çalışma Grubu’nun koordinasyonuyla sağlanacaktır
31. Davranış değişikliğinde, yeni davranışın uzun süreli uygulanmasının ödüllendirilmesi önemlidir. Ödüllendirme, sadece faydalananı değil, diğerlerini de teşvik eder. Bu durumda, kanatlılarını 6 ay süreyle kapatma başarısı gösteren her aileden, ilk okul çağındaki çocuklarından bir tanesinin eğitiminin desteklenmesi anlamlı bir ödül olabilir.
32. Çocuk eğitimi, bir çok kırsal aile için maddi bir yük getirmektedir. Bu durum, özellikle okula gitme oranının düşük olduğu Doğu ve Güneydoğu Bölgeleri için ciddi bir sorundur. Türkiye’de ilköğretim ve lise eğitimini destekleyen çok sayıda STK bulunmaktadır. Bu STK’larla pilot uygulama alanlarındaki ailelerin çocuklarından ilköğretim çağındaki bir tanesinin bir sonraki eğitim yılı masraflarının karşılanması konusunda anlaşma yapılabilir.
Uygulama
33. Proje, BESD-BIR, YUM-BIR , eğitim ve sağlık STK’larının katılımıyla, TİM’ler tarafından yürütülecektir. Proje’ce sağlanacak girdiler KKGM tarafından satınalınacak ve bu malzemeleri sağlayacak olan şirketlerce yerlerine teslim edilecektir. Teslimatlar TİM’ler ve muhtarlarca denetlenecektir. Girdileri alacak olan köylülerle yapılacak anlaşmalar gereği, barınaklar girdilarin teslim tarihinden sonraki 15 gün içinde inşa edilecektir.
Alternatifler ve Red Nedenleri
34. Düşünülen alternatifler şunlardır: i) hiçbir şey yapmamak, ii) köy tavukçuluğunu yasaklamak, iii) probleme sadece kanun ve yönetmeliklerle destekli bilinçlendirme çalışmaları ile yaklaşmak, iv) kanatlıları devlet tarafından maliyet paylaşımı esasına dayalı olarak köylüye dağıtılacak prefabrik ve standart kümeslere kapatmak, v) köy tavukçuluğu kooperatifleri ve/veya köyde ortak tavuk besleme alanları oluşturmak ve vi) köy tavuklarını AI’ye karşı aşılamak.
35. Alternatif I: hiçbir şey yapmamak: köy tavukçuluğunun yüksek biyogüvenlik riski taşıdığı açıktır. Genelde, hiç bir şey yapmamak bu riskin devamı anlamına gelmektedir.
36. Alternatif 2: Köy tavukçuluğunun yasaklanmak: dünyada hiç bir ülkede başarılı olmamıştır. Türkiye’de de sosyal olarak kabul edilemez, ayrıca denetimi de çok zordur.
37. Alternatif 3: Probleme sadece kanun ve yönetmelik desteğiyle bilinçlendirme çalışmaları yapmak: Sadece bilinçlendirmenin Sektör 2, 3, ve 4 için etkili olmadığı görülmüştür. Çalışma, bunun mihrak alanlarında kısmen ve sadece hastalığın çıkışını izleyen yaklaşık 2-3 ay içinde etkili olduğunu göstermiştir. Sektör 1 biyogüvenliğini genellikle ihracat bağlantiları nedeniyle ve bazı bölgelerde en üst düzeye çıkarma başarısı göstermiştir.
38. Alternatif 4: Prefabrik ve standart kümeslerin devletce satınalınarak maliyet paylaşımı esasına göre köylülere dağıtılması: Reddedilme nedenleri şunlardır: i) köylü varliğına inanmadığı bir hastalık için önlem almaya para ayırmaz, ii) büyük ölçekte uygulanma maliyeti çok yüksektir, iii) uygulamada nakliye ve dağıtım çok zor olacaktır, iv) köylü, standart bir barınağı arazisine/arsasına yerleştirmekte problemler yaşayacaktır, v) verilen barınakların muhtemel iyi kalitesi, tavuk kümesi dışında kullanılma riskini arttıracaktır (depo, ahır vb), vi) standart kümeslerin Türkiye’nin çok değişken iklim şartlarına uyma zorluğu olacaktır, ve vii) bakım/onarım sıkıntısı sözkonusu olabilir.
39. Alternatif 5: Kooperatifler veya köyde ortak tavuk besleme alanları: Reddedilme nedenleri şunlardır: i) Türkiye’de, yüksek piyasa değeri olan malları için bile kooperatif sistemi (süt ve süt ürünleri kooperatifleri gibi) hala güçlüklerle yürütülmektedir, ii) kooperatifler ortak kar amaçlıdır, ancak köy tavukları bireysel ihtiyaçları (yumurta, et) karsılama amaçlıdır, iii) köyde tavukların ortak bakımı, bir yönetim sistemi, ortak alan tahsisi ve ücretli işgücü gerektirir. Bu, kişisel ve “bedava” ihtiyaç karşılama üzerine kurulu köy tavukçuluğu (benim tavuğum, benim yumurtam) için uygun bir seçenek değildir.
40. Alternatif 5: AI için aşılama: Kapatmaya alternatif, mümkün olan, ancak bu pilotların dışında, devlet politikasına bağlı bir seçenektir.
İzleme
41. Pilot proje köyleri belirlenince bir baseline survey yapılmalıdır. Burada en azından şu temel bilgiler toplanacaktır: kanatlı besleyen haneler, kanatlı tür ve sayıları, mevcut barınaklar, besleme alışkanlıkları, yumurta üretimi, hayvan ve yumurta satışı, kümesteki hayvanların yenilenme sıklığı ve tedarik kaynakları, yem ihtiyacına dönük bitkisel üretim, bilinen hayvan ve insan hastalıkları, kanatlı aşılaması ve vitamin ve ilaç kullanımı. Bu survey, kapatılan tavukların sağlık taramasını da kapsamaktadır.
42. Pilot uygulamanın başarısı, kapatmanın etkili bir şekilde izlenmesine ve TİM, tarım ilçe müdürlükleri, BESD-BIR and YUM-BIR tarafından değerlendirmesine doğrudan bağlıdır.
43. Çeşitli kurum/kuruluşlarca izlenmesi öngörülen pilot uygulamaların izlenmesinde pilot köylerin yerine bağlı olarak değişik seçenekler sözkonusudur: i) TİM veya İlçe Müdürlüğü, ii) Tarımsal Araştırmalar Genel Müdürlüğüne (TAGEM) bağlı araştırma enstitüleri, iii) köyde mevcut tarımsal kalkınma veya hayvancılık/süt kooperatifi, iv) entegre ve ticari tavukçuluk şirketleri, iv) TKİB sözleşmeli tarım danışmanı, ve v) kırsal kalkınma konusunda faaliyet gösteren yerel STK. Yapılan Çalışma, bunların hepsinin varlığını ve ilgisini tesbit etmiştir. İzleme ve değerlendirmeyi kolaylaştıracak standart izleme formatları KKGM tarafından geliştirilecektir. İzlemede sorumluluk alacak olanlara, TİM kısa bir temel eğitim verecektir.
44. TİM ve/veya Tarım İlçe Müdürlüğü: Etkin bir uygulamayı garantilemek için pilot alana düzenli ziyaretler yapılması gerekmektedir. Bunun için gerekli ihtiyaçlar (gerekirse, araç kiralama ve yakıt) proje tarafından karşılanacaktır.
45. TAGEM : Ez az bir pilot uygulama alanında detaylı bir izleme yapılması çok önemlidir. Türkiye’de köy tavukçuluğu hakkında çok az bilgi vardır. Bu açığın giderilmesinde proje, TAGEM için çok iyi bir fırsat olabilir ve katılım masrafları projece karşılanabilir. Seçilen alanlar TAGEM için lojistik açıdan elverişli değilse, kendi seçecekleri bir alanda pilot uygulama yapılabilir.
46. Köy kooperatifi: Bazı yerlerde, faal kooperatifler periyodik izleme görevini üstlenebilir. Kooperatifler, işlerinin tabiatı ve üyelerinin köyde ikamet etmesi nedeniyle izlemeyi iyi yapabilirler.
47. Tavukçuluk şirketleri: Özel sektörün güçlü olarak varolduğu yerlerde (ör. Balıkesir/Manyas), şirketler kendi arazi/pazarlama elemanlarının pilot köylere kısa inceleme ziyaretleri düzenleyebilirler. Köylüyle bireysel temas gerekmeyebilir. Bu alanlarda ticari risk yüksek olduğu için özel sektorün katılım konusunda titiz davranacağı beklenmektedir.
48. Sözleşmeli tarım danişmanı: Bir çok ilde bulunmaktadırlar. Bazı pilot köylerin seçiminde bunların varlığını dikkate almakta yarar vardır. Danışmanlar ve köylüler birbirlerini karşılıklı olarak iyi tanımaktadırlar. Özellikle veteriner olanlar biyogüvenlik sorunlarını yakından bilmektedirler. Yapılan Çalışmada karşılaşılan danışmanlar çözümlere katkıda bulunmak istediklerini ifade etmişlerdir.
49. Yerel kırsal kalkınma STK: Bazen ve bulundukları bölgeye bağlı olarak izlemeye destek olabilirler.
50. Köy sağlı ocakları ve köyde yaşayan sağlık elemanlarının izlemede önemli rolleri olacaktır. Kapatma yapan ailelerdeki genel sağlık durumu ile kapatma konusuna ilişkin fikirlerini (varsa, yakınmalarını) yakından izlemelerinde yarar vardır. .
51. Projede, kadın ve büyük yaştaki çocukların rol alacağı “katılımcı izleme” yaklaşımlarına da yer verilecektir. Kanatlılar ve sahipleriyle, günlük ve yakın temasta bulunan bu kitle son derece önemli bir bilgi kaynağıdır. Pilot uygulamalar başlayınca, bu gruplara günlük izleme konusunda gerekli talimat verilecektir.
Satınalma
52. Satınlama, Dünya Bankası kuralları ve İkraz Anlaşması gereğince yapılacaktır.
Dostları ilə paylaş: |