Abulqosimov m. H., Umarov a. T., Qulmatov a. A. Institusional iqtisodiyot

16.3.Innovatsion rivojlanish va iqtisodiyotga o„tishni ta‟minlash 
yo„nalishlari 
 
Innovatsion iqtisodiyotga o‗tish zaruratini iqtisodiyotda davriylik tavsifiga 
ega bo‗lgan iqtisodiy inqirozlarning vaqti-vaqti bilan sodir bo‗lib turishi, bozor 
iqtisodiyoti sharoitida xo‗jalik sub‘yektlarining moliyaviy mustaqilligini va 
raqobatbardoshligini ta‘minlash, tabiiy, iqtisodiy va mineral resurslarning 
cheklanganligi, aholi sonining uzluksiz ravishda oshib borishi, milliy iqtisodiyot 
tarmoqlari va sohalaridagi asosiy fondlarning eskirish darajasining yuqoriligi kabi 
omillar kiradi. Ushbu omillarning har biri muayyan funksional vazifani bajaradi. 
Mazkur omillar har bir milliy davlatni innovatsion rivojlanish yo‗lini tanlashga 
1
https://www.bloomberg.com/news/articles/2019-01-22/germany-nearly-catches-korea-as-innovation-champ-u-s-
rebounds
 

---

469 
majbur etadigan va mamlakatda esa barqaror iqtisodiy o‗sishni ta‘minlaydigan 
omillar hisoblanadi.
 
Innovatsion rivojlanish o‗tishda turli strategiyalardan foydavlaniladi. 
Innovatsion iqtisodiyotga o‗tishda asosan ―o‗stirish‖, ―olib kelish‖ va ―tanlov – 
seleksiya‖ strategiyalaridan birini yoki bir nechasidan bir vaqtning o‗zida 
foydalaniladi. 
‖O‗stirish‖ strategiyasi
- mahalliy ilmiy-texnik saloxiyatga tayangan xolda, 
chet el mutaxassislarini jalb kilib, fundamental va amaliy tadkikotlar natijalari 
asosida, doimiy ravishda yangi turdagi ilmiy hajmdor maxsulotlar ishlab 
chikariladi, yaratilgan ilg‗or texnologiyalar sanoatda va ijtimoiy soxalarda 
o‗zlashtiriladi.
 
―Olib kelish‖ strategiyasi
- chet davlatlarda mavjud, iktisodiyotda samara 
ko‗rsatgan texnologiyalarga litsenziya sotib olinadi va tashki bozorda extiyoj 
sezilayotgan maxsulotlar ishlab chikariladi. Kelajakda, maxalliy sharoitlarga 
moslashgan, ishlab chikarish jarayonlarining barcha boskichlarini kamrab olgan, 
fundamental tadkikotlardan to ishlab chikarishgacha bulgan davrni o‗z ichiga olgan 
xuddi shunday texnologiya yaratiladi. 
―Tanlov–seleksiya‖ strategiyasi 
- 
mamlakat fanini rivojlantirishning 
ustuvor yo‗nalishlari aniqlanadi. Mavjud intellektaul salohiyat va iqtisodiyotning 
ehtiyojlaridan kelib chiqib davlat budjetidan moliyalashtiriladigan ilmiy-texnika 
dasturlari shallantiriladi. Davlat boshkaruvi va bozor iktisodiyoti elementlarining 
uyg‗unlashuvi asosida innovatsiya jarayonlari faollashtiriladi
1
. 
Mamlakatning innovatsion rivojlanishini bir necha guruh indikatorlari orqali 
baholash mumkin. Jumladan, innovatsiion rivojlanish indikatorlarini iqtisodiy, 
ijtimoiy va faol investitsiya sohalari bo‗yicha guruhlash mumkin. Iqtisodiy 
sohadagi innovatsion rivojlanish indikatorlari ichida iqtisodiy erkinlik indeksi 
yuqoriligi,
kapital joylashuvi va oqimining jo‗shqinligi,
samarali investitsion 
siyosat, raqobat muhitining mavjudligi indikatorlari muhim ahamiyatga ega.
 
1
Қаранг: Абулқосимов Ҳ.П., Абулқосимов М.Ҳ. Иқтисодиѐтга оид атама ва тушунчаларнинг изоҳли 
луғати.-
T.: ―ABU MATBUOT-KONSALT‖,2017.- 203-бет.

---

470 
Ijtimoiy sohada innovatsion rivojlanish indikatorlar tarkibiga inson kapitali va 
uning sifatini, aholining hayot sifati va darajasini ifodalovchi, shuningdek,
 
ch
et el 
investitsiyalarini jalb etish uchun tegishli sotsial infratuzilmaning mavjudligini 
ifodalovchi indikatorlar kiradi.
Faol innovatsion faoliyat sohasida mamlakatning global innovatsion 
reytingdagi o‗rni, indeksining darajasi,
YaIM tarkibida ITTKI ga ajratilayotgan 
mablag‗ning ulushi, innovatsion faoliyat sub‘yektlariga qo‗llanilayotgan keng 
qamrovli turli imtiyozlar tizimining mavjudligini ifodalovchi indikatorlar 
qo‗llaniladi (qarang: 16.3.1-rasm).