Araç gereç geliŞTİrme sinif yönetiMİnde temel kavramlar

ARAÇ GEREÇ GELİŞTİRME
SINIF YÖNETİMİNDE TEMEL KAVRAMLAR

Sınıflar eğitim ve öğretim faaliyetlerinin yapıldığı temel alanlar olması ve öğrenme faaliyetlerini fiziki ortam, materyal ve psikolojik ortam açısından önemli ölçüde etkilemesi nedeniyle ilgili kavramlar açıklanırken "eğitim, öğretim, öğrenme ve sınıf yönetimi " kavramlarına değinilecektir.

Eğitim

Eğitim, insanı diğer canlılardan ayıran en temel süreçlerden biridir. Biyolojik, psikolojik, sosyal ve kültürel bir varlık olan insan, içinde yaşadığı toplumun değerlerini, topluma uyum sürecini, yaşam için gerekli bilgi ve beceriyi eğitim yoluyla elde eder.

Eğitim kavramı, üzerinde çok konuşulmuş ve farklı bakış açıları ile tanımlanmaya çalışılmış bir kavramdır. Bu bakış açılarına göre ele alındığında eğitim tanımlarını üç grupta toplamak mümkündür.

• Sosyolojik tanımlar

• Psikolojik tanımlar

• Pedagojik tanımlar

Sınıf Yönetiminde Araç-Gereç Planlama

Yaşantı geçirilerek, elde edilen ve nispeten kalıcı izli olan davranış değişimleri öğrenme kabul edilmektedir.

Sosyolojik bakış açısına göre eğitim, toplumsal yaşama uyum için kültürel norm ve değerleri genç kuşaklara aktarmanın, onların fiziksel, düşünsel ve ahlaki gelişimlerini oluşturmanın ve toplumsal hareketliliği gerçekleştirmenin aracı olarak tanımlanabilir (Gökçe, 2000).

Psikolojik bakış açısına göre eğitim, dengeli bir kişilik oluşumunun gerçekleştirilmesinde, doğuştan gelen yeteneklerin geliştirilmesi ve yeniliklerin kazandırılmasında en önemli araçtır (Gökçe, 2000).

Pedagojik bakış açısına göre eğitim, kişinin toplumsal yeteneklerinin ve en uygun kişisel gelişiminin sağlanması için, seçkin ve kontrollü bir çevreyi ve okul etkinliklerini içine alan sosyal bir süreçtir (Varış, 1988).

Öğretim

Öğretim, önceden belirlenen amaçlar çerçevesinde bir eğitim kurumu veya bir okulda planlı, programlı etkinlikler yoluyla, öğretmenlerin rehberliğinde ve gerekli ölçme değerlendirmelerin yapılmasıyla gerçekleşen faaliyetlere denir.

Öğrenme

Öğrenme, davranışlarda ya da öğrenilmiş biçimde davranabilme kapasitesinde meydana gelen ve pratikten, deneyimin diğer şekillerine kadar çeşitli alanlarda sonuç veren kalıcı bir değişikliktir (Schunk, 2009). Öğrenmede davranış ya da davranış kapasitesinde bir değişimin meydana gelmesi gerekir.

Öğrenme olarak kabul edilecek davranış ya da davranış kapasitesindeki değişikliğin kalıcı olması gerekir. Geçici türden davranış değişiklikleri öğrenme kabul edilemez. Yani davranış değişikliğine sebep olan nedenler giderildiğinde davranış özgün hâline geri dönmemelidir.

Örnek

•İnsanlar farklı birşeyler yapabilecekleri beceriye ulaştıklarında öğrenmiş olurlar. Okuma, yazma, bir dili konuşma vb.

Örnek

•Alkolün etkisiyle dili dolanan bir kişinin bu davranışı (dilin dolanması) geçici bir davranıştır. Alkolün etkisi geçince bu durum ortadan kalkacaktır. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 3

Sınıf Yönetiminde Araç-Gereç Planlama

Sınıf yönetimi uygulamalarında kararlar alınırken çoklu katılımın sağlanması, alınan kararların uygulanmasını kolaylaştırır.

Öğrenme, pratik ve diğer deneyim şekilleriyle gerçekleşir. Çocukların doğuştan getirdikleri refleksler öğrenme kabul edilmez. Birey deneyerek öğrenebileceği gibi başkalarını gözlemleyerek de öğrenebilir.

Sınıf Yönetimi

Sınıf yönetimi; etkinlikleri planlama, düzenli bir şekilde gerçekleştirme, çocukların etkinliklere aktif bir şekilde katılmalarını sağlama ve istenmeyen davranışları en aza indirgeme için yapılan faaliyetleri kapsayan bir süreçtir. Okul öncesi eğitimde sınıf yönetimi, öğretmen ve çocuğun; çocuğun temel gereksinimleri dikkate alınarak onu çok yönlü geliştiren ve eğiten bir program ile çocuğa göre düzenlenen bir sınıf ortamında bir araya geldiği, çocuğu merkeze alan ve oyunun temel eğitim yöntemi olduğu uygulamalara ilişkin bilgi, beceri ve davranışların bir bileşkesidir.

Sınıf yönetiminde önemli olan unsurlar; eğitim döneminin başında olumlu yönetimin vurgulanması, etkili bir sınıf yönetimi için sınıf düzenlenmesi, yöntemlerin planlanması, kuralların tanımlanması ve oluşturulmasıdır.

ETKİLİ SINIF YÖNETİMİ

Sınıf yönetiminin amacı, eğitim ve öğretimi kolaylaştırmak, zamanı etkili ve verimli kullanmak, destekleyici bir sınıf atmosferi yaratmak ve korumak, çocukların zarar verici davranışlarını önlemek ve istendik davranışların artması için uygun ortamı sağlamaktır. Bütün bu durumların etkili ve verimli bir şekilde yerine getirilebilmesi için okul öncesi eğitimcisi;

• Sınıfı araç-gereç, donanım ve psikolojik açıdan eğitim için hazır hale getirmelidir.

• Sınıf için uygulanacak kuralları çoklu katılım sağlayarak belirleyip, çocuklarla paylaşmalıdır.

• Okul öncesi eğitimcisinin en önemli özelliklerinden biri planlı olmasıdır. Eğitimcinin etkinlikleri planlayarak çocukları sürece katması gerekir.

• Okul öncesi eğitim çağındaki çocuklar birçok davranışı model alarak öğrenirler. Eğitimci çocuklara iyi bir model olmalıdır.

• Eğitimci, çocuklara kendi sorumluluklarını üstlenip yerine getirebilecekleri imkânları sunmalıdır.

• İyi bir eğitimci iletişim becerilerini etkin kullanabilen kişidir. Okul öncesi eğitim dönemindeki çocuklarla eğitimci iyi ilişkiler kurup sürdürebilmelidir.

• Okul öncesi eğitim uygulamalarında büyük grup, küçük grup ve bireysel çalışmalar mevcuttur. Eğitimci grup uyumunu sağlamalıdır. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 4

Sınıf Yönetiminde Araç-Gereç Planlama

Eğitimciler, eğitimcilik görevlerini yerine getirirken aynı zamanda lider olmalıdırlar.

• Okul öncesi eğitim sürecinde araç-gereç ve materyal, sınıf yönetimi açısından önemlidir. Eğitimci eksiksiz ve eğitsel açıdan tasarlanmış materyalleri sınıfta eğitim için hazır hâle getirmelidir.

• Eğitimci, çocukların en temel ihtiyaçlarından olan; sevgi ve ilgi, sağlıklı bakım ve beslenme, güven ortamı, hareket ve oyun, kendini tanıma ve yetişkin desteği, tutarlı bir disiplin anlayışı ve çocuk haklarına duyarlı bir çevre ihtiyaçlarının karşılanabileceği bir sınıf ortamı oluşturmalıdır.

Etkili bir sınıf yönetimi için aşağıdaki ilkelere dikkat edilmelidir.

• Sınıfta karşılaşılabilecek olayları tahmin etme ve önlem alma

• Olumlu bir sınıf atmosferi oluşturma

• Eğitimci olarak kendine, uygun şekilde davranmayı öğrenebilecekleri konusunda çocuklara güvenme

• Çocukların haklarını koruma ve adil olma

• Etkili bir lider olma

• Okul yönetimi, rehber öğretmen ve aile desteğini alma (Sadık, 2008).

Okul öncesi eğitim kurumlarında eğitimciler, planlama ve uygulama yaparken sınıf ortamında kontrollü öğrenme yaşantıları oluşturmaya çalışırlar. Bu durum eğitsel faaliyetlerin istenilen kazanımlar doğrultusunda yürütülmesi için şarttır. Ancak okul öncesi sınıflarında her yaşantı istenilen düzeyde gerçekleşemediği gibi, bazen planlanmamış yaşantılarda kendiliğinden ortaya çıkabilmektedir. Kendiliğinden ortaya çıkan bu yaşantılar bazen bir fırsat olarak çocukların öğrenmeye ilgilerinin artmasına neden olurken, bazen de öğrenme faaliyetlerini zorlaştırmaktadır.

Okul öncesi eğitimcileri meydana gelebilecek olay ve durumları önceden öngörebilmelidir. Böyle bir öngörüde bulunurken çocukların gelişimsel özellikleri, eğitimcinin mesleki donanımı ve tecrübesi, sınıfın özellikleri, araç-gereç ve materyaller, ebeveyn katılımı gibi durumlar etkili olmaktadır.

Olay ve durumları önceden tahmin edip kontrol edebilmeye olumlu bir eğitimci ve çocuk iletişim süreci yardım eder. Çocuklarla empati kurabilen, olumlu duygu ve düşünceleri daha fazla vurgulayan, söyledikleri ile yaptıkları arasında tutarlı olabilen bir eğitimci sınıfında olumlu bir atmosferin oluşmasına katkı sağlar.

Okul öncesi dönem çocuklarının temel ihtiyaçlarından olan güven, bağımsız hareket edebilme ve yetişkin desteği ihtiyaçlarını karşılayıcı nitelikte davranan bir eğitimci aynı zamanda sınıf yönetiminde de olumlu etkiler ortaya çıkaracaktır. Bir etkinlik sırasında çocuklara bağımsız davranabilme ve duygu ve düşüncelerini uygun şekilde ortaya koyabilme fırsatlarının sunulması çocukların yetişkin denetimi olmadan da gerektiği gibi davranabilmelerine yardımcı olacaktır.

Eğitimciler çocuklara eşit mesafede olabilmelidir. Çocukların başarı durumları, cinsiyetleri, aile ile eğitimcinin yakınlığı, sosyoekonomik durum vb. özellikler eğitimcilerin çocuklara davranış şekillerini etkilememelidir. Okul öncesi dönem çocuklarının yaş ve gelişim özelliklerini düşünerek çocukların bu tür yanlı davranışları algılayamayacaklarına yönelik bir düşünce yanlıştır.

Sınıf Yönetiminde Araç-Gereç Planlama

Her sınıf yönetimi yaklaşımının etkili ve sınırlı olduğu yanlar dikkate alınmalıdır.

pekiştirmedeki farklı davranış şeklinden bile bir sonuç çıkarabilen çocuklara mümkün olduğu kadar adil davranılabilmelidir.

Erken çocukluk eğitim kurumlarında görev yapan eğitimci aynı zamanda etkili bir lider olmak zorundadır. Etkili bir lider olarak; yetenekli, kendine güvenen ve etkili, çocukların ne yapmak istediklerini anlayabilme becerisine sahip olarak eğitim faaliyetlerini yerine getirmelidirler.

Okul öncesi eğitimde başarılı uygulamaların temelinde yatan etmenlerden biri de çoğulcu katılım ve işbirliğidir. Eğitimci, yönetici, rehber öğretmen, okul personeli ve ebeveynlerin desteklerinin alınması eğitimcinin işini kolaylaştırmakla kalmaz aynı zamanda çocukların eğitsel amaçlara ulaşmalarına da yardım eder.

SINIF YÖNETİMİ YAKLAŞIMLARI

Sınıf yönetiminde eğitimcinin çocuklara bakış açısı, çocukların ve grubun sorunlarını ele alış tarzı, kuralların belirlenmesinde çoklu katılım düzeyi, öğreneni merkeze alarak düzenleme yapıp-yapmama durumu, sınıf koşulları ve çevresel faktörler gibi birçok unsurun oluşturduğu davranış tarzları sonucu farklı yaklaşımlar ortaya çıkmıştır.

Her yaklaşımın kendine özgü birtakım davranış tarzları olmakla beraber, temelde hepsi sınıfı ve öğrenme ortamını etkin hâle getirip istenmeyen davranışların ortaya çıkmasını engellemek ya da ortaya çıkmış istenmeyen davranışları yok etmek amacını güder.

Sınıf yönetimine yönelik yaklaşımların olumlu yanları ve sınırlılıkları dikkate alınarak eğitimcilerin kendilerine ve sınıflarına özgü bir davranış tarzı geliştirmeleri daha olumlu sonuçlar ortaya çıkarabilir. Aşağıda bazı sınıf yönetimi yaklaşımları verilmiş ve kısaca açıklanmıştır.

• Otoriter yaklaşım

• İzin verici yaklaşım

• Öğretimsel yaklaşım

• Davranış değiştirmeye dayalı yaklaşım

• Çoğulcu yaklaşım

Otoriter Yaklaşım

Bu yaklaşımın temelinde sınıfta disiplin sağlamaya yönelik bir sınıf yönetimi anlayışı vardır. Eğitimci sınıf yönetiminde çocuklar için en uygun sınıf ortamı oluşturmak için kontrol stratejileri kullanarak sınıf düzenini sağlar ve korur.

Örnek

•Kuralların ve uygulama şekillerinin çocuklarla tartışılarak oluşturulup herkese aynı şekilde davranılıp gerekçesinin de hatırlatılması çocuklar arasındaki eşitliği belli bir düzeyde sağlayacaktır.

Çocukların aşırı düzeyde serbest bırakılması ve etkili rehberlik yapılmaması olumsuz sonuçlar doğurabilir.

Otoriter yaklaşımda, eğitimci, davranış standartlarını belirleyerek çocuklardan ne yapmaları gerektiğine yönelik beklentilerini açık ve net olarak vurgular. Çocukların ne yapacaklarına yönelik yönergeler önceden belirlenerek açık ve net bir dille ifade edilir.

Otoriter yaklaşımda istenmeyen davranışlara karşı büyük cezalar vermek yerine uyarılar daha fazla yapılır. Çocuk suçlanmadan istenmeyen davranıştan vazgeçmesine yönelik uygulamalar tercih edilir. Çocukların sorunlu davranışlarının uyarılması bazen olumsuz etkiler ortaya çıkarabilmektedir. Bu nedenle uyarılar yapılırken çok dikkatli olunmalıdır.

Çocukların davranışlarına sürekli uyarılarla müdahale etmek yerine, bağımsız hareket ederek kendi başlarına karar verme becerilerinin desteklenmesi daha iyi sonuçlar doğurur.

İzin Verici Yaklaşım

Bu yaklaşım sınıf yönetimini, seçim kararlarını çocuklara bırakma süreci olarak görür. Eğitimci, çocukların özgür davranabilecekleri bir sınıf ortamı yaratarak çocukların seçimlerini kendilerinin yapmasına fırsat sunmalıdır. Bu düşünce, hâliyle iyi gibi görünse de çocuklara müdahale ve yönlendirme yapılmadan ve çocuğun sınıf içerisindeki davranışlarıyla ilgilenilmeden yönetilen sınıflarda bazı sorunların ortaya çıkması kaçınılmaz olabilmektedir.

Gelişimsel olarak çocukların yetişkin yönlendirmesi ve desteğine ihtiyaç duydukları bir dönem olan okul öncesi dönemde çocuklar yapacakları konusunda kararsızlık durumuna düşebilmektedirler. Kendi hakları ve başkalarının haklarına yönelik algıları henüz gelişmekte olan ve benmerkezci düşüncenin de etkisindeki çocuklar, sınır ihlalleri yaparak birbirlerine zarar verici davranışlarda bulunabilirler.

Eğitimciler sınırları belirlemekle birlikte çocukların kendi kararlarını verebilecekleri düzeyde özgür bırakılmaları yukarıdaki olumsuzlukların ortaya çıkmasını engellemede etkili olabilir.

Örnek

•Ana sınıfında oturularak yapılması gereken etkinlikler sırasında sürekli ayağa kalkıp dolaşma eğilimi gösteren çocukların uyarılması bir süre sonra çocuk tarafından normal karşılanmaya başlanabilir.

•Uyarırken çocukla kurulan ilişki, olumsuz davranışın çocuk için dikkat çekmenin bir yolu olarak görülmesine ve bu davranışın dikkat çekme aracı hâline gelmesine sebep olabilir.

Davranış değiştirmeye yönelik yaklaşımın temelinde ödül ve ceza uygulamaları yatar.

Öğretimsel Yaklaşım

Bu yaklaşım, etkili bir sınıf yönetiminin, uygulanan etkinliklerin çocukların ilgi ve ihtiyaçlarına uygun olması, onların etkinliklere zevk alarak ve eğlenerek katılmalarını sağlayacak şekilde planlanıp uygulanması sonucu ortaya çıkabileceğini savunur. Bu yaklaşıma göre, eğitimciler çocukların ilgi, ihtiyaçların ve gelişimsel düzeylerini dikkate alarak öğrenme faaliyetlerini planlamalıdırlar. Etkili bir planlamanın yapılmasıyla birlikte okul öncesi eğitim faaliyetlerinde etkinliklerin birbirlerinden koparılmadan ilişkilendirilmesi gerekmektedir.

Eğitimciler sınıfta yapılan rutin faaliyetlerin yapılma süresi ve şekline yönelik planlama yapmalı ve çocuklara bu berileri kazandırmalıdır. Sınıf düzeni ve uyarıcılar çocukların dikkatlerini çekecek tarzda düzenlenerek, öğrenme etkinliklerinin sürdürülmesinin sınıf yönetimini kolaylaştıracağına yönelik görüş ortaya koyan bu yaklaşımda, eğitimcilerin rehber olarak çocukların eğitsel faaliyetlerine destek vermesi gerektiği öne çıkmaktadır.


Davranış Değiştirmeye Dayalı Yaklaşım

Davranış değiştirmeye dayalı sınıf yönetimi yaklaşımı, davranışçı ekollerden temelini alır. Skinner, Thorndike, Watson, Guthrie, Pavlov gibi davranışçıların görüşleri bu sınıf yönetimi yaklaşımında etkilidir. Davranışçılar sınıf yönetimini çocuğun davranışının değiştirilme süreci olarak görürler.

Davranışçılar, sınıf içerisinde çocukların istenen ya da olumlu davranışları öğrendikleri gibi, istenmeyen ya da olumsuz davranışları da öğrenme yoluyla elde ettiklerini savunurlar. Davranışçılara göre, okul öncesi eğitim kurumlarında görev yapan eğitimciler tarafından çocukların istenen davranışları pekiştirilmeli, istenmeyen davranışları ise söndürüp yok etme yoluna gidilmelidir.

Bu yaklaşıma göre, eğitimciler istenen davranışın sıklığını artırmak için olumlu pekiştireç kullanmalı ve olumlu davranışı pekiştirmelidir. Olumlu pekiştireç uyarıcının kendisi iken, olumlu pekiştirme ise süreçtir.

Örnek

•Anaokulunda çocukların oynamak istedikleri öğrenme merkezini, oyun arkadaşını ve oyun materyallerini seçmesine izin verilerek çocukların özgür seçimleri desteklenebilir.

•Ana sınıfınında, yapılan bütünleştirilmiş sanat ve drama etkinliğinde yapılan materyalin rengi, kullanılan malzeme ve süslenmesi çocuklara bırakılabileceği gibi, dramada rol dağıtımında çocuklara özgürlük tanınabilir. Aynı rolü birden fazla çocuğun seçmesi durumunda ortaya çıkan problemin çözümü için yine çocukların karar vermelerine rehberlik edilebilir. Atatürk Üniversitesi

Davranışçıların sınıf yönetimine yönelik görüşlerinde istenilen davranışın sıklığını artırmak için kullanılan bir diğer yöntem ise olumsuz pekiştirmedir. Olumsuz pekiştirmede, olumsuz pekiştireç (davranışı pekiştirilen çocuk tarafından istenmeyen uyarıcı) ortamdan çekilme yoluyla istenilen davranış pekiştirilir.

Eğitimciler olumsuz pekiştirme ile cezayı eğitimciler birbirlerine karıştırmamalıdır. Ceza istenmeyen davranışın ardından gelen ve o istenmeyen davranışı söndürmeye yönelik iken, olumsuz pekiştirme istenen davranışın ardından gelen ve o istenen davranışı sürdürmeye yöneliktir.

Okul öncesi eğitim çağındaki çocuklar eğitimcilerin söylediklerinden ziyade yaptıklarına daha fazla değer verme eğilimi içerisindedirler. O nedenle eğitimciler çocuklara sınıf içerisinde yapmak istedikleri davranışları söylemekle beraber istenilen davranışı kendileri de yaparak model olmalıdırlar.

Davranış değiştirmeye dayalı yaklaşımın savunucuları sınıf yönetiminde bazı eğitimcilerin istenilen davranışı pekiştirmenin yanında istenmeyen davranışı da pekiştirebileceklerini belirtmektedirler. Bu durumda istenen davranışla birlikte

Örnek

•Ali'nin arkadaşına yardım ettiğini gören bir eğitimci, Ali'ye çikolata vererek bu olumlu davranışını pekiştirmiştir. Burada çikolata uyarıcısı olumlu pekiştireç iken, çikolatayı verme süreci olumlu pekiştirmedir.

Örnek

•Daha önceleri yaptığı olumsuz davranışlar sonucunda sınıfta oyun etkinliklerine katılamayan Ayşe, yaptığı olumlu bir davranış sonucunda oyun oynayamama durumu ortadan kaldırılarak olumlu davranışı pekiştirmiş olur. Oyun oynayamama gibi bir istenmeyen durum olumsuz pekiştireç iken, bu istenmeyen durumun ortadan kaldırılması ise olumsuz pekiştirmedir.
Örnek

•Çocukların birbirlerinin eşyalarını izin alarak kullanmalarını isteyen ve bu yönde uyarılarda bulunan bir eğitimci, aynı davranışı kendisi de yaparak model olmalıdır. Eğitimci çocukların herhangi bir eşyasını almadan önce rica edip izin almalıdır.

Premack ilkesi uygulanırken çocukların yapmayı istemedikleri ancak eğitsel açıdan değerli olan davranış, çocukların yapmayı istedikleri davranışın önüne alınmalıdır.

istenmeyen davranış da pekişip çocukta yerleşebilmektedir. Eğitimcilerin bu duruma dikkat etmeleri gerekmektedir.

Davranış değiştirmeye yönelik sınıf içerisinde birçok uygulama şeklini öneren bu yaklaşımda, diğer bir davranış değiştirme tekniği olarak premack ilkesi önerilmektedir. Bu ilkeye göre çocukların yapmayı istemedikleri ancak olumlu olan davranışlar vardır. Eğitimciler bu davranışları çocuklara yaptırmak için çocukların yapmayı çok istedikleri etkinlikleri kullanmaktadırlar. Önce çocukların yapmayı istemedikleri ancak eğitimcinin çocuğa kazandırmak istediği davranışın ardından çocukların yapmayı çok istedikleri etkinliğin gelmesi şeklinde uygulanan bu ilke ile çocuklara bazı davranışlar kazandırılmaya çalışılır.

Birçok davranış değiştirme tekniğinin uygulanması şeklinde olan bu yaklaşımda eğitimciler, davranışın hemen ardından gelecek uygulamayı davranışla ilişkilendirebilmeli ve o şekilde uygulamalıdır. Ayrıca özellikle olumlu pekiştirmelerde çocuklara bu pekiştirmenin neden yapıldığı anlatılarak dikkat olumlu davranışa çekilmelidir.

Çoğulcu Yaklaşım

Bu yaklaşım, sınıf yönetimini etkileyen tüm ögelerin birlikte dikkate alınmasını öngörür. Yaklaşım; ihtiyaç belirleme, planlama, uygulama ve

Örnek

•Öğrenme merkezlerinde oyun oynandıktan sonra oyun materyallerinin toplanarak sınıfın düzen içerisinde olmasını isteyen bir eğitimci, öğrenme merkezlerinde oynadıkları oyun materyallerini toplayan çocukların bu davranışlarını alkışlayarak ya da sözlü olarak aferin diyerek pekiştirmektedir. Ancak bazı çocuklar oyuncakları toplarken bir düzen içerisnde toplamayıp çabuk toplamak için rastgele yerlere toplamışlardır. Eğitimcinin oyun materyallerini toplamayı pekiştirmesinin yanında toplanan oyun materyallerini rastgele yerlere koyma davranışını da pekiştirebileceği gözden kaçırmalıdır.

Örnek

•Ana sınıfındaki beslenme menüsünde bulunan sütü içmek istemeyen ancak çikolota yemek isteyen bir çocuğa eğitimcinin çocuğa, sütünü içtiği taktirde çikolatayı yiyebileceğini söylemesi ve bu yönde uygulama yapması premack ilkesine örnektir. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 10

Sınıf Yönetiminde Araç-Gereç Planlama

Eğitimciler, sınıf yönetimi uygulamalarında kendi sınıf yapılarını göz önüne alarak çoğulcu yaklaşım sergilemelidirler.

değerlendirme gibi öğretimsel faaliyetlerle kazanım ve göstergelere çocukların ulaşmasını kolaylaştıracak eğitim ve öğretim süreçlerinin etkililiğini artırmaya yönelik yönetimsel faaliyetlerin bir arada ele alındığı bir yaklaşımdır. Bu yaklaşımda eğitimcinin öğrenmeyi kolaylaştırıp etkin hale getireceği sınıf koşullarını dikkatli bir şekilde belirlemesi gerekmektedir. Bu yaklaşımın öngördüğü temel uygulamalardan biri de yönetimsel faaliyetlerin planlama ve uygulama süreçlerindeki uygunluğunun eğitimci tarafından değerlendirilmesidir.

Yukarıda bahsedilenlerin dışında sınıf yönetimine yönelik farklı yaklaşımlar da olmakla birlikte eğitimci bu yaklaşımların kendi sınıf yönetimi becerilerine, çocukların ilgi ve ihtiyaçlarına yanıt veren, sınıf yapısına ve hazırladığı programa uygun olan yanlarını seçip kullanmalıdır. Çağdaş görüşler sadece bir yaklaşıma bağlı kalınarak yapılan sınıf yönetimlerinin yeterince etkili olamayacağı yönündedir.

Bireysel Etkinlik

•Bir okul öncesi eğitim kurumunda eğitimcinin bir gününü gözlemleyerek sınıf yönetimine yönelik uygulamalarını not ediniz.

Tartışma

•Okul öncesi kurumlarında sınıf yönetiminde etkili olabilmek için nasıl bir sınıf düzeni sağlamak gerekir tartışınız.

•Düşüncelerinizi sistemde ilgili ünite başlığı altında yer alan “tartışma forumu” bölümünde paylaşabilirsiniz.
Ödev

•Okul öncesi eğitim kurumlarında eğitimcinin sınıfı etkin yönetebilmesine ebeveynlerin ne gibi katkılar sunabileceğine yönelik görüşlerinizi 200 kelimeyi geçmeyecek şekilde belirtiniz.

DEĞERLENDİRME SORULARI

1. Önceden belirlenen amaçlar çerçevesinde bir eğitim kurumunda programlı etkinlikler yoluyla eğitimcilerin rehberliğinde ve ölçme değerlendirme süreçlerinin işe koşularak gerçekleştirilen faaliyetlere.......................denir. Yukarıdaki ifadeye uygun olarak boş bırakılan yere aşağıdaki kavramlardan hangisi gelmelidir?

a) Yönetim

b) Sınıf yönetimi

c) Öğretim

d) Eğitim

e) Öğrenme

2. Aşağıdaki ifadelerden hangisi etkili sınıf yönetimi için gerekli olan unsurlardan değildir?

a) Etkili sınıf yönetimi için eğitimcinin etkili iletişim becerileri olmalıdır.

b) Sınıflar araç-gereç ve donanım açısından yeterli olmalıdır.

c) Eğitimciler çocuklara modeller olmalıdır.

d) Eğitimciler eğitim süreçlerini planlamayıp, uygulamalarda çocukları serbest bırakmalıdırlar.

e) Eğitimciler sınıf içi kuralları oluştururken çoklu katılım sağlamalıdırlar.

3. Sınıfta çocukların davranışlarını kontrol ederek disiplin sağlamaya yönelik bir sınıf yönetimi anlayışına sahip sınıf yönetimi yaklaşımı aşağıdakilerden hangisidir?

a) Otoriter yaklaşım

b) İzin verici yaklaşım

c) Öğretimsel yaklaşım

d) Çoğulcu yaklaşım

e) Bırakın yapsınlar anlayışına sahip yaklaşım

4. Davranışçı ekollerin uygulamalarını dikkate alan "Davranış Değiştirmeye Dayalı Sınıf Yönetimi Yaklaşımı"nın sınıf içerisinde çocukların davranışlarını kontrol ederken kullandıkları yöntemlerden olmayan seçenek aşağıdakilerden hangisidir?

a) Olumlu pekiştirme

b) Olumsuz pekiştirme

c) Premack ilkesi

d) Sönme

e) Olumlu davranışı çocuğa anlatarak anlamasını sağlama

5. Farklı sınıf yönetimi anlayışlarını eğitimcilerin bir arada kullanmasıyla ortaya çıkan sınıf yönetimi yaklaşımı aşağıdakilerden hangisidir?

a) Otoriter yaklaşım

b) Çoğulcu yaklaşım

c) İzin verici yaklaşım

d) Öğretimsel yaklaşım

e) Davranış değiştirmeye dayalı yaklaşım

6. Bu yaklaşıma göre çocuklar sınıf içerisinde istenilen davranışları öğrenme yoluyla elde ettikleri gibi istenmeyen davranışları da öğrenme yoluyla elde ederler. Kastedilen sınıf yönetimi yaklaşımı aşağıdakilerden hangisidir?

a) Otoriter yaklaşım

b) Davranış değiştirmeye dayalı yaklaşım

c) Çoğulcu yaklaşım

d) İzin verici yaklaşım

e) Öğretimsel yaklaşım

7. Okul öncesi eğitim kurumunda görev yapan bir eğitimci sınıf içerisinde çoğunlukla çocukları serbest bırakmayı tercih etmektedir. davranışlarına müdahale etmeden izleyen bu eğitimci aşağıdaki sınıf yönetimi yaklaşımlarından hangisine göre davranmaktadır?

a) Otoriter yaklaşım

b) İzin verici yaklaşım

c) Çoğulcu yaklaşım

d) Öğretimsel yaklaşım

e) Davranış değiştirmeye dayalı yaklaşım

8. Çocuklar sınıf kurallarını bozduğu için çizgi film izlemelerine izin vermeyen bir ana sınıfı öğretmeni ertesi gün çocukların olumlu davranışlarından dolayı çocukların çizgi film izlemelerine izin vermiştir. Eğitimcinin çocukların olumlu davranışlarının devam etmesi için kullandığı teknik aşağıdakilerden hangisidir?

a) Olumsuz pekiştirme

b) Ceza

c) Söndürme

d) Görmezden gelme

e) Olumlu pekiştirme

9. Aşağıdakilerden hangisi öğrenilmiş bir davranışın özelliği değildir?

a) Doğuştan gelen davranış türü olması

b) Yaşantı sonucu olması

c) Nispeten kalıcı olması

d) Davranışta değişimin olması

e) Alkol, uyuşturucu vb. etkenler sonucu oluşan geçici türden davranış olmaması Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 15

Sınıf Yönetiminde Araç-Gereç Planlama

10. Aşağıdakilerden hangisi etkili sınıf yönetimi için eğitimcilerin dikkate alması gereken unsurlardan değildir?

a) Eğitimci sınıfta olabilecek durumları önceden tahmin edip önlem almalıdır.

b) Eğitimci psikolojik açıdan olumlu bir sınıf atmosferi oluşturmalıdır.

c) Eğitimci sınıfta herkese eşit davranmalıdır.

d) Eğitimci sınıfta lider olmalıdırlar.

e) Eğitimci okul yönetimi, rehber öğretmen ve aile gibi etkenleri sınıf etkinliklerinin dışında tutarak sınıfın düzenini korumalıdır.

Cevap Anahtarı

1.C, 2.D, 3.A, 4.E, 5.B, 6.B, 7.B, 8.A, 9.A, 10.E

ÜNİTE 2

Sınıf Yönetiminde Araç-Gereç Yapma-I

Eğitim ortamlarında kullanılan araç-gereçler öğrenme yaşantılarını somutlaştırarak çocukların ilgi ve dikkatlerini canlı tutar.

GİRİŞ

Okul öncesi eğitim dönemi çocukların çevreyi keşfederek, nesnelere etkileşime girerek öğrenme yaşantılarına ihtiyaç duydukları bir dönemdir. Çocuklar nesneleri, sıkarak, dokunarak, hareket ettirerek merak ve öğrenme ihtiyaçlarını gidermeye çalışırlar.

Eğitimciler, çocukların elde etmelerini istedikleri kazanım ve göstergeleri kazandırabilmek için tasarladıkları her türlü öğrenme süreçlerinde ihtiyaç duyulan somut yaşantıları sağlayıcı ya da somut yaşantıları destekleyici araç-gereç ve materyalleri ortama sokmalıdırlar.

Eğitim ve öğrenme süreçleri planlanırken bu öğrenme süreçlerinde çocukların keşfetmelerini, problem çözmelerini, yaratıcılıklarını destekleyip ortaya koymalarını ve sosyalleşmelerini destekleyici unsurlar olan araç-gereçler de planlanmalıdır.

Planlanan araç-gereçlerin her türlü olumsuzluklarını düşünerek bu olumsuzlukları giderici önlemler planlama aşamasında ele alınmalıdır. İyi bir planlama yapılmadan ortama sokulan araç-gereçler çoğunlukla eğitsel amaçlardan uzaklaşarak çocukların olumsuzluklarla karşılaşmalarına neden olabilmektedir. Bu olumsuzlukların önceden kestirilmesi ve önlem alınması kullanılacak veya oluşturulacak araç-gereç hakkında eğitimcinin yeterli bilgiye sahip olmasına bağlıdır.

Çocuklar için seçilen eğitsel kazanım ve göstergelere uygun olarak planlanmış ve seçilmiş araç-gereç ve materyaller sadece öğrenme yaşantılarını olumlu etkilemeyecek aynı zamanda sınıf ortamında ortaya çıkabilecek sınıf yönetimine yönelik sorunları da en aza indirmeye yardım edecektir.

Bu durumlara yönelik araç-gereç ve materyallerin sınıf yönetimiyle ilişkisi, okul öncesi eğitim ortamlarında kullanılabilecek araç-gereç ve materyallerin türleri, araç-gereç ve materyalleri planlarken eğitimcilerin dikkat etmeleri gereken noktaların incelenmesi bu ünitenin temel amaçlarını oluşturmaktadır.

SINIF YÖNETİMİ İLE SINIFTAKİ ARAÇ-GEREÇ İLİŞKİSİ

Araç-gereçlerin öğrenme ortamlarında bulunması kazandırılmak istenilen kazanım ve göstergelerin istendik düzeyde çocuklara kazandırılmasında büyük rol oynar. Öğrenme ortamlarında bulunan araç-gereçler çocukların ilgi ve dikkatlerini canlı tutarak çocukların etkin katılım düzeylerini artırır.

Okul öncesi dönem çocukları bilişsel olarak henüz soyut sözcük, kavram ve olayları anlayıp onlar hakkında fikir yürütebilecek düzeyde değillerdir. Tasarlanan öğrenme yaşantıları somutlaştırılmak zorundadır. Bu somut yaşantıların oluşturulmasında en önemli ögeler araç-gereçlerdir. Araç-gereçler aynı zamanda çocukların yaparak-yaşayarak öğrenmesine ortam oluşturulması için gereklidir. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 2

Sınıf Yönetiminde Araç-Gereç Yapma-I

En kalıcı öğrenme yolu yaparak-yaşayarak öğrenmedir.

Araç-gereçler; öğrenme-öğretme etkinliklerinde kullanılan, öğrenme ortamlarının zenginleştirilmesi, öğrenci ilgi ve yaşantılarının somutlaştırılması, öğrenci ilgi ve motivasyonunun artırılması amacıyla kullanılan yardımcı kaynaklardır. Araçlar, sınıf ortamında kullanılan ve daha çok mekanik özellikler taşıyan slayt makinesi, tepegöz, bilgisayar ve televizyon gibi kaynaklardır. Gereçler ise, yazılı ve basılı ögelerdir.

Çocukların gelişimsel düzeylerine uygun kazanım ve göstergelere ulaşma düzeyini artırıcı nitelikte araç-gereçlerin kullanılması öğrenme ortamlarını zenginleştirerek öğrenmeyi kalıcı hâle getirir. Çocukların ilgilerini çeken, öğrenme düzeylerini artıran, çocuklara somut yaşantılar sunan, öğrenilen ile gerçek yaşam arasındaki bağın kurulmasına yardım eden, çocukların motivasyonlarını artıran araç-gereçler sınıf yönetiminde eğitimcinin işini kolaylaştırır.

İyi tasarlanmış ve çocukları etkin olarak öğrenme ortamlarına sokabilen öğrenme yaşantılarının olduğu bir sınıfta, davranış problemleri azalacak, işbirliği ve grup dinamiğinin sağlanması kolaylaşacaktır. Sınıf ortamında eğitimciler disiplin sağlamaya yönelik daha az zaman ayıracak ve öğrenme etkinlikleri için daha fazla zaman ve ortam sağlanmış olacaktır.

Eğitimsel açıdan uygun ve kazanım göstergeleri destekleyen araç-gereçler, sınıf ortamında ortaya çıkabilecek birçok sorunlu davranışına engel olacaktır. Ortaya çıkmış bir olumsuz davranışı düzeltmek yerine olumsuz davranışların ortaya çıkmasını engellemek hem eğitsel açıdan daha önemlidir hem de zaman açısından daha ekonomiktir.

SINIF YÖNETİMİNDE KULLANILAN ARAÇ-GEREÇLER

Bir sınıfı çocuk açısından cazip hâle getiren birçok unsur vardır. Sınıfın fiziksel yapısından, boya, ışıklandırma, hareket alanı, kullanılan sıra ve sandalyelerin özellikleri ve yer döşemelerine kadar birçok unsur sınıfı çocuklar için ilginç ve zevkli bir hale getirebilir. Bununla birlikte araç-gereçler yapılan eğitsel etkinlikleri çocuklar için zevkli ve eğitsel hâle getirmede de en önemli unsurlardan biridir. Teknolojik gelişmelerle birlikte sınıf ortamında kullanılan araç-gereç ve materyallerin sayı ve türleri de artmakta, çocukların daha fazla duyu organına hitap eden araç-gereç ve materyaller ortaya çıkmaktadır. Özellikleri bakımından farklı sınıflandırmalar yapılan araç-gereçlerin sınıflandırılmaları içerisinde en çok dikkate alınanı Amerikalı eğitim teknoloğu, Edgar Dale'in yaptığı ve "Yaşantı Konisi" dediği sınıflandırmadır. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 3

Sınıf Yönetiminde Araç-Gereç Yapma-I

Eğitimciler öğrenme süreçlerini planlarken araç-gereç ve materyalleri seçmeyi, planlamanın bir parçası olarak düşünmelidirler.

Şekil 2.1. Dale'in Yaşantı Konisi

Dale'in Yaşantı Konisi temelde şu ilkelere dayanır:

• Öğrenme sürecine ne kadar çok duyu katılırsa o kadar üst düzeyde öğrenme gerçekleşir ve unutma zorlaşır.

• Yaparak-yaşayarak öğrenme en etkili öğrenme yoludur.

• Öğrenmede görme duyusu birçok öğrenme yaşantısına yardım eder.

• Öğrenme süreci, somuttan-soyuta ve basitten karmaşığa doğru planlanırsa daha etkili olur.

Araç-gereçlerin seçimi, hazırlanması ve kullanılması eğitimcilerin en temel görevlerindendir. Araçlar ve gereçler birbirleriyle kullanıldığında eğitsel olarak verimli ve anlamlı olurlar. Araç-gereçlerin eğitim ortamlarında yerinde ve doğru olarak kullanılması öğrenme süreçlerine önemli etkilerde bulunur. Bu etkiler:

• Öğrenme yaşantılarını zenginleştirir.

• Çocuğun dikkat süresini artırır.

• Öğrenmeyi somutlaştırır.

• Öğrenme ortamlarını zenginleştirir.

• Çocuğun incelemesi, dokunması, görmesi vb. yönlerden duyularının gelişimine katkı sağlar.

Okul öncesi eğitim ortamlarında kullanılan araç-gereçler çocukların birden fazla duyusuna hitap ederse etki düzeyi artmaktadır. Çünkü araştırmalar göstermektedir ki, zamanın sabit tutulması koşuluyla; insanlar görüp, işitip, dokunup söylediklerinin %90'ını, görüp, işitip ve söylediklerinin %80'ini, görüp ve Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 4

Sınıf Yönetiminde Araç-Gereç Yapma-I

Eğitim ortamlarında kullanılan araç-gereçler; görsel, işitsel, görsel ve işitsel olmak üzere üç gruba ayrılırlar.

işittiklerinin %50'sini, gördüklerinin %30'unu, işittiklerinin %20'sini ve okuduklarının %10'unu hatırlayabilmektedirler.

Okul öncesi eğitim ortamlarında kullanılabilecek araç ve gereçler;

• Görsel,

• İşitsel

• Görsel-işitsel olmak üzere üç grupta toplanabilir.

Görsel Araç-Gereçler

Görme duyusuna hitap eden araç-gereçler bu grupta yer alır. Okul öncesi eğitim kurumlarında yoğunlukla kullanılabilecek görsel araç-gereçler aşağıda verilmiştir.

Yazılı kaynaklar

Okul öncesi eğitim kurumlarında en fazla kullanılan araç-gereç ve materyallerin başında kitaplar gelir. Kitapların yanı sıra dergi, gazete, ansiklopedi vb. kaynaklarda bu gruba girer. Özellikle Türkçe etkinliklerinde kullanılabilecek, masal ve hikâye kitapları, çocukların çeşitli kavram, olay ve sözcükleri pekiştirmelerine yönelik alıştırma kitapları ve sanat etkinlikleri, okuma-yazmaya hazırlık etkinlikleri içerisinde sıkça yapılabilecek boyama çalışmaları için hazırlanmış boyama kitapları bu grupta yer alır. Ancak görsel olarak çocuklara sunulacak bu kaynakların çocukların gelişimsel özelliklerine uygun boyut, renk ve resimlerle donatılmış olması önemlidir.

Resim 2.1. Hikâye Kitabı

Bireysel Etkinlik

•Kendi öğrenmelerinizde kalıcı bilgilerinizi hangi yollarla elde ettiğinizi düşününüz. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 5

Sınıf Yönetiminde Araç-Gereç Yapma-I

Yazı tahtası

Çeşitli kavram ve şekil çalışmalarında, öykü oluşturmada kısa süre kullanılabilecek resim çizimlerinde etkili olarak kullanılabilecek araç-gereçlerdir.

Panolar

Panolar, çeşitli resimlerin gösterildiği çeşitli nesnelerden yapılmış gösterim tahtalarıdır.

Resimler

Resimler kullanım ve hazırlanma açısından eğitimciye ekonomiklik sağlayan materyallerdir. Çeşitli nesnelerin çekilmiş fotoğrafları, eğitimcinin çizeceği resimler, çocukların kendileri tarafından oluşturulan ve kullanıma hazır hâle getirilebilecek resimler, çeşitli şekil ve haritalar bu grupta yer alır.

Grafikler

Okul öncesi eğitimde çocukların görsel uyaranlara karşı ilgisi düşünülerek çeşitli durumlara farkındalık yaratmada etkili olabilecek araç-gereçlerdir. Mevsimler, hava grafiği ve mevcut grafikleri okul öncesi eğitimde en yaygın kullanılan grafik türleridir.

Resim 2.2. Mevcut Grafiği

Kavram haritaları

Kavram haritaları, kavramlar arası ilişkilerin görsel gösterimini sağlayan kaynaklardır. Çeşitli olay ya da varlıkları belirli ilişkiler doğrultusunda simgeleyen araçlardır. Genelden özele, özelden genele, küçükten büyüğe, büyükten küçüğe, kullanım amaçlarına göre ilişkiler kavram haritalarında verilebilir.

Okul öncesi eğitimde kavram haritaları hazırlanırken basit ve az kavramlı olmasına dikkat edilir. Çocukların okuma ve yazma bilmedikleri göz önüne alınarak Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 6

Sınıf Yönetiminde Araç-Gereç Yapma-I

Kullanılan çalışma yapraklarının açık ve anlaşılır şekilde yönergesi olmalıdır.

kavramlar resmedilir. Ancak çocuklara okuma ve yazmaya hazırlık etkinlikleri olarak kavramların resimleriyle ilişkilendirilebilecek şekilde isimlerinin de yazılması ses farkındalığına yardım eder. Çocukların çeşitli ilişkiler doğrultusunda inceleyip uygulama yapabilmeleri için kavram haritaları çıkarılıp, yapıştırılabilecek şekilde planlanırsa daha etkili olur.

Resim 2.3. Kavram Haritası

Çalışma yaprakları

Çalışma yaprakları, okul öncesi eğitimde çocukların bir kavram, oyun, ya da olayın açıklanması ve pekiştirilmesi için kullanılabilecek resimler, çizimler ve çeşitli şekillerden oluşabilen materyallerdir. Okul öncesi eğitimde kullanılacak çalışma yaprakları planlanırken resimlerin ilgi çekici nesneler, hayvanlar ve şekillerden oluşmasına dikkat edilmelidir. Aynı zamanda oluşturulacak içerik çocukların gerçek yaşamlarıyla kolay ilişkilendirebilecekleri tarzda olmalıdır. Her çalışma yaprağının içerikle uyumlu açık ve net yönergeleri olmalıdır.

Resim 2.4. Çalışma Yaprağı

Yap-bozlar

Yap-bozlar çocukların ilgi, istek ve gelişim düzeyleri göz önüne alınarak hazırlanması gereken, bir varlık ya da olayın parçalarına ayırarak bütün elde etme

Yönerge: Yukarıda kesik çizgilerle verilen rakamların kesik çizgilerini tamamlayınız. Tamamlanmış olarak verilen rakamlarla sizin tamladığınız rakamları çizgi çizerek eşleştiriniz. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 7

Sınıf Yönetiminde Araç-Gereç Yapma-I

Sınıf ortamına getirilebilecek gerçek nesneler çocukların gerçek yaşam deneyimleri kazanmalarını sağlar.

amacıyla kullanılabilecek materyallerdir. Okul öncesi eğitim çağındaki çocuklar için yap-boz hazırlanırken ya da seçilirken çocuklar için anlamlı olacak görsellikte olmasına ve çok karmaşık olmamasına dikkat edilmelidir.

Resim 2.5. Yap-boz

Bulmacalar

Çocukların düşünme, analiz etme, tahminde bulunma, problem çözme gibi becerilerini geliştirmeye yönelik olarak resimli, çizgili ve şekillerden oluşabilecek araçlardır. Diğer tüm araç-gereç ve materyaller gibi bulmacalar da hazırlanırken çocukların gelişim düzeyleri ve ilgileri göz önüne alınmalıdır.

Gerçek nesneler

Çocuklarda gerçekleşmesini istediğimiz kazanım ve göstergelere hizmet edecek gerçek nesneler okul öncesinde öğrenmenin somutlaştırılması için önemli araçlardır. Gerçek nesneler somut yaşantılar kazandırmakla birlikte çocuklar için gerçek yaşam deneyimi de sunarlar. Gerçek nesnelerle yapılacak çalışmalar planlanırken nesnelerin güvenli, temiz, dayanıklı ve içeriğe uygun olarak seçilmesi önemlidir.

Modeller

Gerçek nesnelerin sınıf ortamına getirilememesi durumunda gerçeğine benzeyen, küçültülmüş ve basitleştirilmiş modelleri kullanılır. Modellerin kullanılması planlanırken yapım aşamasında çocuklar ve aileleri katılarak hazırlanmaları sağlanabilir. Böylece çocuklar kendi materyallerini hazırlarken aynı zamanda ailelerin sınıf ortamına katılımları da sağlanmış olur.

Tepegöz, slayt ve projeksiyonla yapılacak sunumlar için sınıf ortamı görüntünün net olarak algılanmasına olanak tanıyacak şekilde düzenlenmelidir.

Tepegöz

Tepegözler okul öncesi eğitimde resimlerin, kavramların, nesne ya da varlıkların saydam bir materyal üzerine hazırlanıp görülebilecek bir ortamda (perde, duvar, vb.) büyütülüp yansıtılmasına yarayan araçlardır. Tepegözde yansıtılacak resimler hazır olarak kullanılabileceği gibi eğitimciler tarafından da hazırlanıp çocuklara sunulabilir.

Resim 2.6. Tepegöz

Slaytlar ve slayt projektörü

Slaytlar küçük ve saydam fotoğraflar şeklinde hazırlanan ve slayt makinesinin yardımıyla yansıtılan araçlardır. Okul öncesi eğitimde slaytlar, hikâye anlatımında çeşitli resimlerin gösterilmesinde, kavramların desteklenmesinde, olay ya da varlıkların açıklanmasında kullanılabilecek araçlardır. Günümüzde bilgisayarın eğitim ortamlarında kullanım oranının artması sonucu slaytlara pek fazla yer verilmemektedir.

Resim 2.7. Slayt

Projeksiyon

Bilgisayar ortamlarında hazırlanan çeşitli içeriklerin (şekil, resim, video) bir perdeye büyütülerek yansıtılmasına yardımcı olan araçlardır. Bilgisayarların yaygınlaşmasıyla birlikte eğitim ortamlarında çok sık kullanılan bu araçların yansıtılması için ortamın uygun olarak hazırlanabilmesi gerekir. Aksi hâlde görüntü ilgi çekicilikten çıkarak çocukların dikkatlerinin dağılmasına ve ilgilerinin azalmasına yol açabilir. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 9

Sınıf Yönetiminde Araç-Gereç Yapma-I

Radyo, kasetçalar ve Cd çalar okul öncesi eğitimde kullanılabilecek işitsel araçlardandır.

Resim 2.8. Projeksiyon

İşitsel Araç-Gereçler

İşitsel araç-gereçler, işitme duyusuna hitap eden araç-gereçlerdir. Okul öncesi eğitim kurumlarında yoğunlukla kullanılabilecek işitsel araç ve gereçler aşağıda açıklanmıştır.

Radyo

Günümüzde hem ev ortamlarında hem de eğitim ortamlarında pek kullanılmayan ve kulağa hitap eden radyolar, merkezi olarak hazırlanmış ve geniş kitlelerin ilgisini çekebilecek konuşma ve hikâye programlarının çocuklara sunulmasında kullanılabilen araçlardır. Radyolar çeşitli hikâyeler, şarkılar, şiirler ve çocuklara yönelik programların olduğu saatlerde açılarak dinlenebilir.

Resim 2.9. Radyo

Kasetçalar

Çocukların; çeşitli şarkı, şiir, hikâye ve seslerin kasetlere kaydedilip sonra da dinleyebilecekleri araçlardır. Günümüzde pek kullanılmamakla birlikte çocukların kendi seslerinin kaydedilerek dinlemelerinin sağlanabileceği bir araçtır.

Resim 2.10. Kasetçalar Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 10

Sınıf Yönetiminde Araç-Gereç Yapma-I

Kamera ile çocukların olumlu yönleri kaydedilerek çocuklarla birlikte izlenip kendilerini tanımalarına yardımcı olunabilir.

Cd Çalar

Günümüz teknolojik gelişmelerle birlik kasetlerin yerlerini alan, kasetlerden daha fazla içerik taşıyabilen Cd'lerin kaydedilmiş ya da önceden hazırlanmış şekillerini çalan araçlardır. Günümüzde Cd'ler daha çok bilgisayar aracılığıyla kullanılmaktadır.

Görsel ve İşitsel Araç-Gereçler

Görsel ve işitsel araç-gereçler, hem görme hem de işitme duyusuna aynı anda hitap eden araç-gereçlerdir. Okul öncesi eğitim kurumlarında yoğunlukla kullanılabilecek görsel ve işitsel araç-gereçler aşağıda açıklanmıştır.

Televizyon

Televizyon etkili bir kitle iletişim aracı olmakla beraber görüntü ve ses bakımından çocukların dikkatlerini çekebilecek içeriklerin sunulmasında önemli bir kaynaktır. Ulusal ve uluslararası yayımlanan programlar, çizgi filmler, çeşitli gösteriler, aile eğitim programları, belgeseller vb. içeriklerin çocuklar ve ailelerle paylaşılmasında kullanılabilecek özelliklere sahiptir. Ayrıca kurumların kendi içlerinde kapalı devre programları tüm eğitimci, çocuk ve diğer personele iletmesinde kullanılabilmektedir.

Video

Video, ses ve görüntüyü aynı manyetik band üzerine kayıt eden ve sonrasında sunabilen araçlardır. Kendi başına kullanılabildiği gibi eğitimde diğer araçlarla da kullanılabilen videolar, bilgi depoları gibi işlev görürler. Birebir eğitimde ve grupla eğitimde rahatlıkla kullanılabilecek bu eğitim materyali okul öncesinde de sıklıkla kullanılmaktadır.

Amacına uygun bilgisayar kullanım becerisinin temelleri okul öncesi eğitim döneminde atılabilmektedir.

Kamera

Okul öncesi eğitim ortamlarında çocukların erişemeyeceği olay ve yaşantıları, sınıfa getirilemeyecek gerçek ortam ve nesneleri, çocukların kendi çalışma ve etkinliklerini kaydedip yeniden izlemeye yarayan eğitim araçlarıdır. Kamera, okul öncesi dönemde çocukların tanınması için sınıf içi ve sınıf dışı yaşantılarının kaydedilip eğitimci veya diğer ilgili kişiler tarafından izlenmesine de olanak tanır. Çocukların kendi etkinlik ve gösterilerinin, olumlu yaşantılarının kamera ile kaydedilip sonra izlenmesi aynı zamanda çocukların kendilerini tanımaları ve olumlu yaşantıları görerek özgüven geliştirmeleri açısından önemlidir.

Bilgisayar

Günümüzde iş yaşamında, sosyal hayatta, evde ve eğitim ortamlarında vazgeçilmez araç haline gelen bilgisayarın kullanımı ile beraber bilgisayarı kullanacak kişilerin yeterli ve ehliyetli kişiler olduğunu kanıtlayıcı belgelerin elde edilmesi için açılan kurslar, eğitimler vb. durumlar çok popülerdir.

Eğitimcilerin eğitim ortamlarında bilgisayar kullanım düzeyleri ve bilgisayara bağlı olarak geliştirilen eğitsel yazılımlardan haberdar oluşları aranan nitelikler arasındadır. Yaşamımızda çokça yer alan bu teknolojik araç için kullanım becerisinin de erken yaşlarda geliştirilmesi için çeşitli eğitim süreçleri tasarlanıp uygulanmaktadır.

Kurumsal eğitimin ilk basamağı olan okul öncesi eğitimde bilgisayar kullanımı eğitimcinin; öğrenme yaşantılarını zenginleştirmesi, çocukların bireysel hızlarına uygun uygulamaların oluşturulması, öğrenilen konu ve kavramların kalıcılık düzeylerinin artırılması ve bilgisayar okuryazarlığının geliştirilmesi için önemlidir.

Muhtemelen çocukların büyük bir çoğunluğu daha okul öncesi eğitim kurumlarına gelmeden önce bilgisayarla tanışmakta ve çeşitli bilgisayar oyunları, internet vb. uygulamaları denemektedirler. Bu gelişigüzel uygulamalar çoğunlukla informal yolla kazılmaktadır. Ancak geçirilen bu yaşantıların olumlu yanları ile birlikte olumsuz yanları da çocukları etkileyebilmektedir.

Okul öncesi eğitim etkinlikleri planlanırken planlama aşamasında araç-gereç ve materyallerde planlamaya dahil edilmelidir.

Okul öncesi eğitim kurumlarında bilgisayar kullanımı sınıflarda bulunan bilgisayarlar ile etkinlikler sırasında eğitimcilerin etkinlikleri pekiştirici ya da destekleyici olarak kullandıkları eğitsel yazılımlar şeklinde olmaktadır. Eğitimcilerin bu teknolojik araçları eğitim ortamlarına sokmaları aynı zamanda sosyal çevrede çocukların karşılaştıkları ve ilgilerini çeken bir araca olan merak ve ilgilerine cevap verme amacı da taşır.

Okul öncesi eğitimcilerinin dikkat etmeleri gereken husus, hem bilgisayar hem de eğitsel yazılımlarının kullanımında çocuklara planlı yaşantılar sunulmasıdır. Bilinçli ve amacına uygun bilgisayar kullanımı için bu durum önemli ve gereklidir.

Eğitimciler bilgisayar kullanımında bilgisayarın veya bilgisayar kullanmanın bir amaç olmadığını, eğitsel kazanım ve göstergelere ulaşılması için bilgisayarın eğitsel bir araç olarak kullanılması gerektiğini bilmeli ve çocukları da bu yönde yönlendirmelidirler.

Eğitimciler, çocukların gelişimsel özelliklerine, kazanım ve göstergelere uygun olan yazılımları seçerek çocukların kendi başlarına eğlenerek öğrenme deneyimi yaşamalarını sağlamalıdırlar.

SINIF YÖNETİMİ İÇİN ARAÇ-GEREÇ PLANLAMA

Okul öncesi eğitim etkinlikleri planlanırken kullanılacak araç-gereçler planlama sürecinin bir parçası olmalıdır. Etkinliklerde kullanılacak araç ve gerece karar verilmesinden, uygulayıp uygulama sonuçlarının değerlendirilme sürecine kadar her aşamada yapılacak iş ve işlemlerin mahiyeti planlı olmalıdır. Okul öncesi eğitimde eğitimci seçeceği araç-gerece karar vermeden önce çocukların, sınıfın, kazanım ve göstergelerin, kavram ya da konunun, maliyetin, sürenin ve kullanacağı araç-gerecin özelliklerini göz önüne almalıdır.

Araç-Gereç Planlarken Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar

Okul öncesi eğitimde eğitimciler araç-gereç planlaması yaparken aşağıdaki hususlara dikkat etmelidirler:

• Kullanım için seçilecek araç-gereç çocuklar için uygun olmalıdır. Boyut, renk, ses, şekil ve görüntü bakımından çocukların estetik algılarını olumsuz etkilemeyecek nitelikte olmalıdır.

Tartışma

•Okul öncesi eğitimde bilgisayar kullanımının çocuklar açısından sakıncalı olabilecek durumlarını tartışınız.

•Düşüncelerinizi sistemde ilgili ünite başlığı altında yer alan “tartışma forumu” bölümünde paylaşabilirsiniz. Atatürk Üniversitesi

Araç-gereç planlanırken birden fazla duyuya hitap edecek araç-gereçler daha fazla tercih edilmelidir.

• Planlanan araç-gereç çocukların anlayabileceği kadar basit, açık ve anlaşılır nitelikte olmalıdır.

• Planlanan araç-gerecin kullanımı belirlenen süre için uygun olmalıdır.

• Planlama yapılırken seçilecek araç-gereç kazanım ve göstergelere uygun olmalıdır.

• Planlama yapılırken her şeyden önce araç-gereç ve materyalin çocuklar için güvenli olması düşünülmelidir. Özellikle kullanmamız gereken ancak tehlike de oluşturabilecek durumda bir araç-gereç planlanacaksa, güvenlik için alınabilecek tedbirler de planlama sürecinde ele alınmalıdır.

• Kullanılması planlanan araç-gerecin gerçek yaşamla ilişkisi de düşünülmelidir.

• Okul öncesi eğitim dönemi çocukların merak ve girişimciliklerinin yüksek düzeyde olduğu dönemdir. Eğitimciler araç-gereci planlarken çocukların da kullanabilmelerine fırsat verebilecek durumları da düşünmelidir.

• Planlanan araç-gereçlerin çocukların bütünsel gelişimlerine (bilişsel, sosyal-duygusal, dil, motor) katkı sağlayacak tarzda seçilmesi istenilen bir durumdur.

• Eğitimciler araç-gereç planlarken seçeceği ve kullanacağı araç-gereç hakkında kullanım açısından yeterli bilgiye sahip olmalıdır. Kullanım sırasında tıkanmak ve yetersiz kalmak çocukların ilgilerinin dağılmalarına neden olabileceği gibi, çocukların gözündeki eğitimci imajını da zedeler.

• Planlanan araç-gereç farklı etkiliklerde de kullanılabilecek şekilde planlanmalıdır.

Örnek

•Görsel materyalleri okumaya yönelik kazanım ve göstergeler alındığı halde, bu yönde bir araç-gereç ve materyal planlamayıp sadece işitsel türde olan bir araç-gereç kullanmak kazanım ve göstergelerin gerçekleşmemesine neden olur.

Örnek

•Hikâye anlatmak için tasarlanacak bir televizyon şeridini çocukların da kullanabileceği tarz ve malzemelerden olmasına dikkat edilmelidir.

• Planlama yaparken eğitimcinin aynı kazanımlara ulaştıracak farklı araç-gereç tasarlama şansı varsa eğitimci seçimini güncel olan araç-gereçten yana yapmalıdır.

• Eğitimde temel ilkelerden biri olan ekonomiklik ilkesi, araç-gereç seçiminde düşünülmelidir.

• Sınıflarında yetersizlikten etkilenen çocuklar olan eğitimciler, araç-gereç planlarken bu özel eğitime muhtaç çocuklar için de planlama yapmalıdır. Onların gelişimsel özelliklerine uygun araç-gereç planlaması yapabileceği gibi, mevcut araç-gerecin özel eğitime muhtaç çocuklar için uyarlaması da yapılabilir.

Özet

•Okul öncesi eğitim kurumlarında yapılan eğitim etkinlikleri için hazırlanacak araç-gereç ve materyaller, çocukların gelişimleri ve öğrenmeleri açısından vazgeçilmez unsurlardır. Her eğitim etkinliği planlı ve programlı olmak zorundadır. Plan ve program yapılırken etkinliklerde kullanılacak araç-gereç ve materyaller de planlamanın bir parçası olmalıdır.

•Eğitimsel açıdan uygun ve kazanım göstergeleri destekleyen araç-gereç ve materyaller, sınıf ortamında ortaya çıkabilecek birçok sorunlu davranışın ortaya çıkmadan engellenmesine neden olacaktır.

•Araç-gereçler; görsel, işitsel, görsel ve işitsel olmak üzere üç gruba ayrılırlar. Görsel araç-gereçler eğitsel olarak görme duyusuna yönelik hazırlanan ve kullanılan kaynaklardır. Yazılı kaynaklar, yazı tahtaları, panolar, resimler, grafikler, kavram haritaları, çalışma yaprakları, yap-bozlar, bulmacalar, gerçek nesneler ve modeller, tepegöz, slaytlar ve slayt projektörü, projeksiyon gibi araç ve gereçler görsel grupta yer alır.

•İşitsel araç-gereçler işitme duyusuna hitap ederler. Radyo, kasetçalar, Cd çalar okul öncesi eğitimde kullanılabilecek işitsel araç-gereçler arasındadır.

•Görsel ve işitsel araç-gereçler hem göze hem de kulağa aynı anda hitap eden araç-gereçlerdir. Televizyon, video, kamera ve bilgisayar okul öncesi eğitim kurumlarında sıklıkla kullanılabilecek görsel ve işitsel araç gereçlerdendir.

•Okul öncesi eğitimde eğitimci seçeceği araç-gerece karar vermeden önce çocukların, sınıfın, kavram ya da konunun, sürenin ve kullanacağı araç-gerecin özelliklerini göz önüne almalıdır. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 16

Sınıf Yönetiminde Araç-Gereç Yapma-I

Ödev

•Okul öncesi eğitim ortamlarında kullanılan araç-gereç ve materyallerin çok çeşitli olmasının gerekçelerine yönelik görüşlerinizi 200 kelimeyi geçmeyecek şekilde belirtiniz.

•Hazırladığınız ödevi sistemde ilgili ünite başlığı altında yer alan “ödev” bölümüne yükleyebilirsiniz. Atatürk Üniversitesi

DEĞERLENDİRME SORULARI

1. Aşağıdaki seçeneklerden hangisinde verilen ifade sınıf yönetimi ile sınıftaki araç-gereç arasındaki ilişkiye yönelik yanlış bir ifadedir?
a) Araç-gereçler kazandırılmak istenen kazanım ve göstergelere ulaşmayı kolaylaştırarak olumlu atmosfer yaratır.

b) Araç-gereçler çocukların öğrenme yaşantılarını zenginleştirerek ilgi ve dikkatlerini canlı tutar. Böylece çocukların dikkatleri dağılarak sınıfta istenmeyen durumlar ortaya çıkmaz.

c) Araç-gereçler ile etkileşime giren çocuklar öğrenilen bilgi ile gerçek yaşam arasında ilişki kurarak konuşma ve fikrini söyleme fırsatı bulurlar.

d) Araç-gereçler çocukların aktif katılımını sağlayarak olumsuz davranışların ortaya çıkmasını önler.

e) Hiçbiri

2. Sınıf ortamında kullanılan araç-gereçlerle ilgili verilen aşağıdaki bilgilerden hangisi yanlıştır?

a) Daha çok duyuya hitap eden araç-gereçler öğrenme düzeyini artırır.

b) Çocuklar araç-gereç ve materyallerle yaparak-yaşayarak öğrenme fırsatı yakalarlar.

c) Okul öncesi eğitimde soyut kavramların açıklanmasında araç-gereç kullanmamak daha olumlu sonuçlar verir.

d) Okul öncesi dönemde kullanılan araç-gereçler basit ve anlaşılır olmalıdır.

e) Okul öncesi dönemin özellikleri dikkate alındığında görme duyusuna hitap eden araçlara daha fazla yer verilmelidir.

3. Aşağıda verilen araç-gereçlerden hangisi okul öncesi eğitimde kullanılan görsel araç-gereçler içerisinde yer almaz?

a) Yazılı kaynaklar

b) Panolar

c) Resimler

d) Grafikler

e) Radyo

4. Okul öncesi eğitim kurumlarında kullanılabilecek yazı kaynaklardan olan araç-gereç aşağıdaki seçeneklerin hangisinde verilmiştir.

a) Hikâye kitapları

b) Mevcut grafikleri

c) Yazı tahtası

d) Hava grafikleri

e) Fotoğraflar

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 18

Sınıf Yönetiminde Araç-Gereç Yapma-I

5. Okul öncesi eğitimde kullanılabilecek yazı tahtası, panolar, resimler, grafikler ve kavram haritaları gibi kaynaklar hangi araç-gereç grubunda yer alır?

a) İşitsel araç-gereçler
b) Dokunsal araç-gereçler

c) Görsel araç-gereçler

d) Görsel ve işitsel araç-gereçler

e) Denge araç-gereçleri

6. Okul öncesi eğitimde kullanılan aşağıdaki araç-gereçlerden hangisinde kesinlikle bir uygulama yönergesi olmalıdır?

a) Kavram haritaları

b) Grafikler

c) Resimler

d) Çalışma yaprakları

e) Gerçek nesneler

7. Okul öncesi eğitimde aşağıdaki uygulamalardan hangisi işitsel araç- gereçlerle etkin bir şekilde yapılabilir?

a) Renklerle ilgili yapılan çalışmalar

b) Hikâye anlatma etkinlikleri

c) Boyama çalışmaları

d) Motor becerilere yönelik çalışmalar

e) Drama çalışmaları

8. Aşağıdaki seçeneklerin hangisinde verilen bilgiler okul öncesi eğitimde bilgisayar kullanımıyla ilgili hatalı bir bilgidir?

a) Eğitimci bilgisayar ve eğitsel yazılımlar hakkında yeterli bilgiye sahip olmalıdır.

b) Okul öncesi eğitimde bilgisayar ile yapılan çalışmalarla çocukların bireysel hızlarına uygun uygulamalar yapılabilir.

c) Günlük yaşamda çokça karşılaşılan bir uyarıcı nesne olan bilgisayarın sınıf ortamında kullanılması çocukların meraklarının giderilmesine yardım eder.

d) Eğitimci bilgisayar kullanırken bilgisayarı çocuklara öğretmeyi temel amaç olarak görmeli ve bu yönde hareket etmelidir.

e) Eğitimciler bilgisayarda çeşitli eğitsel yazılımlardan yararlanırken çocukların gelişimsel özelliklerini dikkate almalıdırlar.

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 19

Sınıf Yönetiminde Araç-Gereç Yapma-I

9. Okul öncesi eğitimcilerin araç-gereç planlamada dikkat etmesi gereken noktalardan olan ifade aşağıdaki hangi seçenekte doğru verilmiştir?

a) Planlanacak araç-gereç ve materyallerin boyutları çocuklara uygun olmalıdır.

b) Araç-gereçler karmaşık yapıda planlanarak çocuklarda üst düzey öğrenmeler gerçekleştirilmelidir.

c) Planlama yapılırken kalitenin yanında pahalı araç-gereç seçilmelidir.

d) Çocuklarda bıkkınlık yaratmamak için tek kullanımlık araç-gereç seçilmelidir.

e) Çocukların kafası karışmasın diye planlanan araç-gerecin tek duyuya hitap etmesi istenilen bir durumdur.

10. Aşağıdaki ifadelerden hangisi okul öncesi eğitimcilerin araç-gereç planlaması yaparken dikkat etmeleri gereken hususlardan değildir?

a) Araç-gereçler basit ve anlaşılır olmalıdır.

b) Planlanan araç-gerecin kullanımı belirlenen süre içerisinde olmalıdır.

c) Planlanan araç-gereç kazanım ve göstergelerin gerçekleşmesine hizmet etmelidir.

d) Planlanan araç-gereç ekonomik ve kullanışlı olmalıdır.

e) Planlanan araç-gereç sadece okul yönetimi tarafından temin edilebilecek tarzda olmalıdır.

Cevap Anahtarı

1.E, 2.C, 3.E, 4.A, 5.C, 6.D, 7.B, 8.D, 9.A, 10.E

ÜNİTE 3

Araç-gereç ve materyaller çocukların dünyayı tanıma ve anlamasına yardımcı olur.

OKUL ÖNCESİ EĞİTİMDE ARAÇ-GEREÇ YAPMANIN ÖNEMİ

Okul öncesi eğitim döneminde çocukların temel ihtiyaçlarından biri öğrenmedir. Dünyayı, çevreyi, hayatı, nesne, durum ve olayları tanımaya ve anlamaya çalışan çocuklar öğrenme ihtiyaçlarının karşılanması için meraklı ve girişimci davranırlar. Çocukların merak ve girişimcilik özelliklerinin doyuma ulaşıp istenilen tatmin düzeyini ortaya koyabilmesi için öğrenme ortamlarında somut nesnelerin bulunması gerekmektedir.

Öğrenme süreçleri ve öğrenme ortamları ile ilgili yapılan araştırmalar ve elde edilen bulgular sonucunda öğrenme ortamlarında bulunan araç-gereç ve materyallerin öğrenme düzeyini ve öğrenenlerin motivasyonlarını artırmada önemli etkiler sağladığını ortaya koymaktadır. Birden çok duyuya hitap eden araç-gereç ve materyaller çocukların öğrenme ortamlarına etkin katılımını sağlamaktadır. Çocukların araç-gereç ve materyallerin yapım ve hazırlanma aşamasına katılması aynı zamanda kendi öğrenme ortamlarını tasarlama ve hazırlama becerilerini geliştirir. Araç-gereç ve materyallerin yapım ve hazırlanma aşamasında çocuklar sorumluluk alarak sorumluluk alma ve yerine getirme becerilerini kazanırlar. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 2

Sınıf Yönetiminde Araç-Gereç Yapma-II

Araç-gereç ve materyaller çocukları farklı hareket ve fiziksel aktiviteler içerisine sokar.

Okul öncesi eğitimde eğitimcilerin kendilerinin hazırlayabilecekleri araç-gereç ve materyallerde estetik ve özgür düşüncelerini katarak orijinal ürünler ortaya çıkarabilmesi önemlidir. Artık malzemelerle ya da çeşitli malzemelerin çocuklar tarafından toplanıp getirilmesiyle oluşturulabilecek araç-gereç ve materyaller aynı zamanda çocukların araştırma, inceleme ve eleştirel düşünme becerilerini de destekler.

Eğitimcilerin çocuklarla birlikte yapacakları araç-gereç ve materyallerle çocukların işbirliği yapma, gruba uyma gibi becerileri gelişmektedir. Çocuklar grup arkadaşları ve eğitimciyle materyal yaparken iletişim kuracaktır. Duygu ve düşünceleri aktarma, cümle kurma, nefesini doğru kullanabilme, göz teması kurabilme, dinleme, konuşmak için sıra bekleme, sırası gelince konuşma gibi iletişim becerileri gelişecektir.

Günümüzde çocukların geliştirilmesi gereken en önemli özelliklerinden birinin yaratıcılık olduğu bilinen bir gerçektir. Çocuklarda var olan yaratıcı düşünme süreçlerinin desteklenmesi ve yaratıcı düşünmenin yaratıcı araç-gereç ve materyal yapma ile düşüncenin uygulamaya geçirilmesi açısından önemlidir. Araç-gereç ve materyal yapımı bu fırsatı çocuklara sunabilmektedir.

Okul öncesi eğitimcilerinin, eğitim ortamlarında kullanacakları araç-gereç ve materyallerin sınıf ortamında çocuklarla birlikte yapmayı planlaması hem çocukların gelişimi hem de öğrenme ortamlarının zenginleştirilmesi açısından önemilidir.

ARAÇ-GEREÇLERİN ÇOCUKLARIN GELİŞİM ALANLARINA KATKILARI

Okul öncesi eğitim kurumlarında planlanan, hazırlanan ve uygulanan araç-gereç ve materyallerin çocukların gelişim alanlarına birçok açıdan katkıları vardır. Hemen bütün gelişim alanlarına katkı sunan bu kaynakların etkin bir şekilde planlanması ve uygulanması sonucu aşağıda belirtilen gelişimsel özellikler desteklenir.

Araç-Gereç ve Materyallerin Fiziksel ve Motor Gelişime Etkileri

Okul öncesi dönem çocukları fiziksel ve motor gelişim açısından hızlı bir gelişim sürecindedirler. Kemik ve kasların büyüme ve olgunlaşmaya bağlı olarak bazı aktiviteleri yapmak için hazır duruma gelmeleriyle çocukta çeşitli nesnelerle etkileşime girme ihtiyacı ortaya çıkar.

Araç-gereç ve materyallerle sürekli etkileşim içerisinde olan çocuklar itme, çekme, tırmanma, atma, yakalama gibi aktiviteleri yapma fırsatı bularak gelişimlerine katkı sağlayacaklardır. Çocukların doğasında var olan oyun oynama ihtiyacına yönelik tasarlanan etkinlikler için hazırlanan ve kullanılan araç-gereçler çocukların beden koordinasyonu, el-göz ve gerekli durumlarda göz-ayak koordinasyonu sağlamasına yardımcı olmaktadır. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 3

Sınıf Yönetiminde Araç-Gereç Yapma-II

Çocukların eşleştirme, sıralama ve sınıflandırma gibi uygulamaları kullanılan araç-gereç sayesinde somutlaşır.

Araç-gereç ve materyallerin hazırlanması ve sınıf ortamına taşınması sırasında çocukların katılımı sağlandığında güç, denge, esneklik gibi gelişimsel özellikleri desteklenecektir. Çocukların görme, işitme, koklama, dokunma, gibi duyularının gelişimine araç-gereç ve materyaller yardım ederler.

Araç-gereç ve materyallerin uygulanması sırasında çocukların dikkatini nesneye yoğunlaştıracak ve yoğunlaştırdığı dikkati uzun süre devam ettirmeye çalışacaktır. Bu süreçte çocuk dikkatini nesne, durum ve olay üzerine yoğunlaştırma ve sürdürme becerisini kazanacaktır.

Araç-Gereç ve Materyallerin Bilişsel Gelişime Etkileri

Çocukların farklı araç-gereç ve materyallerle karşılaşması sonucu renk, şekil, boyut, miktar vb. özelliklere yönelik algıları gelişecektir. Çocuklar farklı araç-gereç ve materyalleri gözlemleyip, inceleyip, kullanarak farkındalık geliştirecektir. Çocukların merak etme, keşfetme ve inceleme isteklerinin karşılanması için araç-gereç ve materyaller fırsatlar sunmaktadır.

Çocuklar araç-gereç ve materyalleri kullanarak; sıralama, sınıflama, sayma gibi becerilerini geliştirecektir. Hazırlanan ve kullanılan araç-gereç ve materyallerin şekillerinin incelenmesi ile çocukların geometrik şekillerin farkına varması sağlanacaktır.

Araç-gereç ve materyaller üzerinde yer alan sembollerin incelenmesi ile çocuklar sembol ve sembolün uygun açıklaması arasında bağ kurabilecektir. Araç-gereç ve materyallerin kullanımı sırasında parçalara ayırma, parçaları bütünleştirme gibi uygulamalar çocuklarda parça bütün arasındaki ilişkinin kavranmasına yardım edecektir.

Özellikle esnek olarak hazırlanan ve kullanılan araç-gereç ve materyallere, çocukların kendilerinden bir şeyler katmasıyla problem çözme ve yaratıcılık özellikleri desteklenir. Çocuklar araç-gereç ve materyaller ile etkileşime girdiğinde kendi bedenini ve yeteneklerini ortaya koyarak kendi kendini tanıma fırsatı bulur.

Araç-Gereç ve Materyallerin Sosyal ve Duygusal Gelişime Etkileri

Araç- gereç ve materyallerin grup hâlinde kullanımıyla ya da bireysel kullanımların grup ile etkileşimi sonucunda çocuklarda birtakım sosyal beceriler desteklenir. Sıra bekleme, başkalarının haklarına saygı duyma, lideri izleme veya gerektiği durumlarda sorumluluk alma gibi sosyal becerilerin gelişimine kullanılan araç-gereç ve materyaller katkı sağlamaktadır.

Araç-gereç ve materyallerin yapımında çocukların fikirlerinin alınması ve alınan fikirlerin uygulanmasına imkân tanındığı durumlarda çocukların estetik ve özgün düşünceleri gelişecektir. Görüntü, boyut, renk ya da süslemeler sırasında çocuklar ilgi ve isteklerini de sunma fırsatı yakalamış olacaklardır.

Eğitsel araç-gereç ve materyallerle etkileşime giren çocuklar çeşitli duyguları (heyecan, mutlu olama vb.) yaşama fırsatı bulacaktır. Uygun ortamların yaratılmasıyla araç-gereç ve materyallerin oluşturulması ve uygulanması sırasında çocuklar girişimci davranarak bu alandaki becerilerinin gelişimine katkı sağlanacaktır.

Araç-Gereç ve Materyallerin Dil Gelişime Etkileri

Okul öncesi dönem çocukları gelişim özellikleri açısından genelde soru sorma ya da sorulan soruya yanıt verme eğiliminde olurlar. Bu durum çocukların dil gelişimi açısından hızlı gelişim döneminde olmalarının bir sonucudur. Çocukların araç-gereç ve materyallerin hazırlanma ve uygulanma aşamalarında ortaya koydukları fikirler ve düşünceler ifade etme becerilerini destekler. Araç-gereç ve materyaller çocukların ses ve yazı farkındalıklarını geliştirir. Araç-gereç ve materyallerin kullanımı sırasında çocuklar diğer çocuklarla ve eğitimcilerle iletişim kurarak, cümle kurma ve kurduğu cümleyi karşıdaki kişinin anlayacağı şekilde sunma kazanımlarını elde ederler.

Örnek

•Sınıfta çocuklarla hazırlanan ve hikâye anlatma etkinliğinde kullanılan televizyon şeridinin çocukların sırayla ikişerli gruplar hâlinde kullanmaları sağlanmaktadır. Çocuklar kullanım sıralarını bekleme ve kullanım sırasında aldığı sorumluluğu yerine getirme davranışlarını etkin olarak kullanacaktır.

Tartışma

•Okul öncesi eğitimde araç-gereç ve materyal kullanmanın eğitim ortamlarına ne gibi sınırlılıklar getirebileceğini tartışınız.

•Düşüncelerinizi sistemde ilgili ünite başlığı altında yer alan “tartışma forumu” bölümünde paylaşabilirsiniz. Atatürk Üniversitesi

Eğitimciler her türlü araç-gereç ve materyal yapımında ilk olarak çocukların sağlık ve güvenliklerini dikkate almalıdır.