Araç gereç geliŞTİrme sinif yönetiMİnde temel kavramlar

ARAÇ-GEREÇLERİ YAPARKEN DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN NOKTALAR

Eğitimcilerin tasarladıkları araç ve gereçleri planlanan kazanımlara ulaşmada etkin olarak kullanabilmeleri için, aileler ve çocukların da katılımıyla hazırlanabilecek araç-gereçleri yaparken bazı hususların dikkate alınması gerekmektedir. Eğitimcilerin araç-gereçlerin yapımında istekli olması, araç-gerecin öğrenme ortamlarına olan katkısına inanması ve araç-gereç yapımında bilgi sahibi olmaları gerekmektedir.

Okul öncesi eğitimcileri araç-gereç yaparken bazı hususları dikkate almalıdırlar. Bunlar:

• Yapılan araç-gereç ve materyallerin çocukların bilişsel gelişimine uygun olarak hazırlanması gerekmektedir. Çok fazla özelliğin (renk, şekil, sayı vb.) bulunduğu, çocukların sınıflama ve sıralama becerilerinin çok üzerinde olan araç-gereç ve materyaller olmamalıdır.

• Hazırlanan araç-gereç ve materyaller, çocukların gerçek hayatta karşılaşabilecekleri tarzda seçilip yapılmalıdır. Gerçek yaşamla bilgi ve deneyimlerin uyumlu olabilmesi için bu durum gereklidir.

• Hazırlanan araç-gereç ve materyaller çocukların kullanım sırasında kendilerinden bir şeyler katabilecekleri şekilde yapılmalıdır. Araç-gereç ve materyaller esnek kullanma imkânı sağlamalıdır.

• Çocuklar kullandıkları eğitsel araç-gereç ve materyallerle ilgili meraklarını gidermek için birçok kez etkileşime girmek isterler. Eğitimci yapacağı araç-gereç ve materyalin çocukların birçok kez kullanabileceği ölçüde sağlam olmasına dikkat etmelidir.

• Hazırlanacak araç-gereç ve materyalde çocukların gelişimsel özelliklerine uygun boyutlar tasarlanmalıdır.

Örnek

•Eğitimcilerin çocuklarla birlikte hazırlayacakları bir kukla, bir bebek veya bir hayvan modelinde, bu materyalin yüzü faklı duyguları yansıtacak şekilde esnek olarak yapılabilir. Cırt cırt vb. malzemelerle yapılacak gülen yüz, gerektiğinde diğer duyguları da yansıtabilecek şekilde değiştirilebilme olanağı tanıyacaktır. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 6

Sınıf Yönetiminde Araç-Gereç Yapma-II

Artık materyallerle yapılan araç-gereç ve eğitim materyalleri çocukların yaratıcılıklarını destekler.

• Özellikle artık malzemelerle oluşturulacak araç-gereç ve materyallerin malzemelerinin toplanması ve hazırlanması ile yapım aşamalarına çocukların da katılması sağlanmalıdır.

• Yapılacak araç-gereç ve materyallerin içerdiği malzemeler çocukların sağlık ve güvenliklerini tehdit edici nitelikte olmamalıdır. Kesici, yanıcı, zehirlenmeye sebep olacak ya da çocukların koklaması sonucu solunum sistemlerine zarar verecek nitelikte malzemeler kullanılmamalıdır.

• Yapılacak araç-gereç ve materyaller çocukların yaratıcılıklarını destekleyici nitelikte olmalıdır. İncelenince, kullanınca çocuklarda farklı görüş ve düşüncelerin oluşmasına zemin hazırlayıcı olmalıdır.

• Eğitimciler, yapılacak araç-gereç ve materyallerin, sınıfta bulunan öğrenme merkezlerinde yapılacak farklı etkinliklerde merkezlere taşınarak kullanılabilecek ve gerekli durumlarda alan gezilerinde, oyun salonlarında vb. sınıf dışı uygulamalarda kullanılabilecek şekilde taşınabilir olmalarına dikkat etmelidirler.

• Eğitimciler, yapacakları araç-gereç ve materyalleri çocukların ulaşmalarını istediği kazanım ve göstergelere hizmet etmesine olanak verecek şekilde yapmalıdırlar.

• Çocukların grup şeklinde kullanabilecekleri araç-gereç ve materyallerin dışında bireysel olarak kullanmalarına ve öğrenmelerine imkân tanıyacak araç-gereç ve materyallerin çocuk sayısınca yapımına dikkat edilmelidir.

• Eğitimciler, yapacakları araç-gereç ve materyallerin birçok etkinlik için kullanım imkanı sağlayıcı nitelikte olmasını düşünürken aynı zamanda hijyen açısından temizlenebilir nitelikte olmasını da düşünmelidir. Okul öncesi çağdaki çocuklarının temizlik açısından olumsuz etkilenmemesi ve çeşitli enfeksiyon ve bulaşıcı hastalıklara maruz kalmamaları için yapılacak araç-gereç ve materyaller temizlenebilir malzemelerden hazırlanmalıdır.

• Yapılacak araç-gereç ve materyaller çocukların ailevi ve kültürel özelliklerine ters düşecek nitelikler taşımamalıdır.

Örnek

•Boyut tasarlanırken çocukların gelişimlerinin genelden özele doğru olduğu göz önüne alınmalıdır. Çocuklar neslelerle etkileşime girereken önce genel vücut hareketleriyle ve büyük kaslarını kullanarak girerler. Eğitimciler araç-gereç ve materyallerin çocukları zorlamayacak, sıkmayacak ve bıkkınlık oluşturmayacak boyutta yapmalıdır. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 7

Sınıf Yönetiminde Araç-Gereç Yapma-II

Eğitimciler istenilen kazanımlara ulaştıracak en etkili araç-gereç ve materyali yapmalıdır.

Eğitimciler, uygulayacakları araç-gereç ve materyallerin kullanım özelliklerini bilmelidirler.

• Eğitimcilerin araç-gereç yaparken aynı kazanım ve göstergelere ulaştıracak birden çok araç-gereç ve materyal yapma şansı var ise eğitim ve öğrenme açısından en etkili olanını yapmalıdır.

• Okul öncesi eğitim sınıflarının karma yaş grupları bulunabilmektedir. Eğitimciler bütün yaş gruplarına uygun araç-gereç ve materyal yapımına dikkat etmelidir.

• Yapılacak araç-gereç ve materyaller çocukların çevrelerinde gördüğü ve algıladıkları cinsiyet rolleriyle çelişmemelidir.

• Eğitimciler, araç-gereç ve materyalleri yaparken zaman zaman aile katılımını sağlamalıdır.

• Yapılacak araç-gereç ve materyallerde insan figürleri yer alacak ise cinsiyet ayrımı yapılmadan her iki cinsiyete de yer verilmeye çalışılmalıdır.

• Yapılacak araç-gereç ve materyallerin çocukların ağzına alma, yutma vb. durumlara sebep olmamasına dikkat edilmelidir.

ARAÇ-GEREÇLERİ UYGULARKEN DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN NOKTALAR

Okul öncesi eğitim döneminde eğitim ve öğrenme ortamlarının araç-gereç ve materyallerle desteklenmesi sırasında tasarlanan ve hazırlanan bu öğrenmeyi destekleyici unsurlar etkili bir şekilde de uygulanmalıdır. Çocukların yaş ve gelişim özellikleri dikkate alındığında hazırlanan araç-gereç ve materyallerin etkili bir şekilde sunulması tamamen eğitimcinin sorumluluğundadır. Eğitimciler araç-gereç ve materyalleri uygularken birtakım noktalara dikkat etmelidirler:

• Okul öncesi eğitim döneminde çocukların öğrenme durumlarını her ne kadar somut, görsel ve işitsel kaynaklar desteklese de, araç-gereç ve materyaller hiçbir zaman bir eğitimcinin yerine geçemezler. Eğitimciler araç-gereç ve materyallerin uygulanmasında çocuklara rehber olmayı sürdürmelidir.

• Uygulama sırasında araç-gereç ve materyaller istenilen eğitsel kazanım ve göstergelere hizmet etmelidir. Çeşitli nedenlerle araç-gereç ve materyallerde beklenmedik aksaklıklar ve sorunlar oluşursa eğitimci destekleyici unsurları devreye sokmalı, kazanım ve göstergelere ulaşmaya çalışmalıdır.

• Hazırlanan araç-gereç ve materyallerin değişik kullanım şekilleri var ise eğitimci bu kullanım şekillerinin hepsini bilmelidir. Sınıf ortamının, kazanılması beklenen kazanım ve göstergelerin, çocukların ilgi ve isteklerinin, çocuklardan gelen beklenmedik ancak kazanım ve göstergelere ulaşmayı kolaylaştırıcı eğitim fırsatlarının durumuna göre eğitimci araç-gereç ve materyalleri farklı şekillerde kullanabilmelidir. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 8

Sınıf Yönetiminde Araç-Gereç Yapma-II

Her model gerçek temsilcisiyle karşılaştırılarak farklılıklarına dikkat çekilerek sunulmalıdır.

• Eğitimciler uygulayacakları araç-gereç ve materyallerin hitap edeceği duyuya uygun ortam hazırlamalıdır.

• Eğitimciler, çocukların öğrenme süreçlerini destekleyecek araç-gereç ve materyalleri kullanırken ortama ve öğrenme durumuna uygun sürede araç-gerecin kullanımına yer vermelidir. Gereğinden fazla veya gerektiğinden az süre ayırmamalıdır.

• Eğitimcilerin gösterip-yaptırma yoluyla eğitsel etkinlikler yaptıracağı durumlarda kullanacağı araç-gereç ve materyaller çocuk sayısı kadar kullanılmalı ve gösterip-yaptırma aşamalarında her çocuğun uygulama yaptığından emin olunmalıdır.

• Eğer hazırlanan araç-gereç ve materyalin kullanımı eğitimci tarafından sağlanacaksa, kazanım ve göstergelere uygun kullanımdan sonra eğitimci rehberliğinde çocuklarında kullanımına fırsat verilmelidir.

• Araç-gereç ve materyallerin uygulanması sırasında çocuklardan gelen her türlü soru uygun bir dille, geçiştirilmeden ve gerektiği düzeyde anlaşılacak bir şekilde cevaplanmalıdır.

• Eğitimci uyguladığı araç-gereç ve materyallerin işlevlerinin çocuklar tarafından iyi bir şekilde kavranması için kullanım sonrasında drama çalışmaları yaptırarak çocukların daha iyi anlayıp kavramalarına yardımcı olabilir.

• Uygulanan araç-gereç ve materyaller gerçek nesneleri temsil eden modeller ise, bu modellerin gerçekleriyle karşılaştırılmaları sağlanarak çocukların yanlış algı ve izlenim oluşturmaları engellenmelidir.

Örnek

•Etkinlikte kullanılacak araç-gereç ve materyal görme duyusuna hitap edecek ve bu durum için sınıfın loş bir ortam olması gerekecek ise eğitimci bu durumu sağlamalıdır. Aynı şekilde uygulanacak araç-gereç ve materyal çocukların görme ile birlikte işitme duyusuna da hitap edecek ise sınıf ortamı gürültüden arındırılmalı ve sessizlik sağlanmalıdır.

Örnek

•Uygulanan araç-gereç bir tepegöz ise uygulama sonrasında çocuklardan tepegözün şeklini, duruşunu, yansıtmasını vb. özelliklerini canlandırmaları istenerek tepegözün işlevlerinin çocuklar tarafından kavranması sağlanabilir. Atatürk Üniversitesi

• Eğitimci, uygulanacak araç-gereç ve materyallerin dikkat çekilmek istenilen yer ve noktalarını farklı şekillerde çocuklara sunarak çocukların dikkatlerini o noktaya yoğunlaştırmalarına yardımcı olmalıdır.

Bireysel Etkinlik

•Okul öncesi eğitim kurumlarında eğitimcilerin en çok kullandıkları araç-gereçleri araştırarak, neden bu araç-gereçlerin çok fazla kullanıldığına ilişkin bilgi toplayınız.

DEĞERLENDİRME SORULARI

1. Okul öncesi eğitimde hazırlanıp, kullanılacak araç-gereçlerin çocukların fiziksel ve motor gelişimlerine olumlu yönde katkıları vardır. Aşağıdakilerden hangisi bu katkılardan değildir?

a) Çocuklar araç-gereçlerle itme, çekme, atma, yakalama vb. aktiviteleri yaparak hareketsel ihtiyaçlarını belirli ölçüde karşılarlar.

b) Araç-gereçler çocukların vücut koordinasyonlarını sağlamalarına yardımcı olur.

c) Araç-gereçler çocukların birçok duyusuna hitap edecek tarzda olunca duyularının gelişimini destekler.

d) Araç-gereçler çocukların yeni sözcükler öğrenmelerine katkı sağlarlar.

e) Araç-gereçler çocukların dikkatlerinin bir noktaya toplanıp belli bir süre sürdürülmesine yardım eder.

2. Okul öncesi eğitimde kullanılan araç-gereçlerin çocukların bilişsel gelişimine yönelik katkılarından olan doğru ifade aşağıdaki seçeneklerden hangisinde verilmiştir?

a) Çocukların araç-gereç kullanımıyla sıralama, sınıflama ve örüntü oluşturma gibi becerileri gelişir.

b) Araç-gereçler çocukların empati becerilerini destekler.

c) Araç-gereçler çocukların büyük ve küçük kas gelişimine katkı sağlar.

d) Araç-gereçler çocukların dengeli beslenmeleri için gerekli alışkanlıkların kazanılmasına katkı sağlar.

e) Araç-gereçler çocukların arkadaşlık kurma ve sürdürme davranışlarını destekler.

3. Aşağıdaki seçeneklerin hangisi okul öncesi eğitimde kullanılan araç-gereçlerin çocukların sosyal ve duygusal gelişimine yönelik etkilerinden değildir?

a) Çocukların sabır ve tolerans davranışları araç-gereç kullanımı sırasında desteklenir.

b) Çocuklar araç-gereç kullanırken sorumluluk alma ve yerine getirme becerilerini kazanırlar.

c) Araç-gereçlerle etkileşime giren ve belirli uygulamaları yapan çocukların özgüvenleri desteklenir.

d) Araç-gereç kullanımı sırasında çocuklar çeşitli sembolleri öğrenirler.

e) Araç-gereç kullanımı sırasında çocuklar heyecan, mutluluk gibi çeşitli duyguları yaşama fırsatı yakalarlar.

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 13

Sınıf Yönetiminde Araç-Gereç Yapma-II

4. Okul öncesi eğitimde eğitimcilerin eğitsel araç-gereç ve materyal yaparken dikkat etmeleri gereken durumlardan olan doğru ifade aşağıdaki seçeneklerden hangisinde verilmiştir?

a) Eğitimciler araç-gereç yapımında tehlike oluşmasın diye çocukları ortamdan uzaklaştırmalıdırlar.

b) Eğitimciler araç-gereç yapımında sadece hazır materyaller kullanmalıdırlar.

c) Eğitimciler çocukların günlük hayatta karşılaşabilecekleri araç-gereci yapmaktan ziyade, çocukların günlük yaşamda asla göremeyecekleri araç-gereçleri yapmalıdırlar.

d) Eğitimciler araç-gereç yaparken çocukların bilişsel, dil, sosyal, fiziksel vb. gelişim alanlarını dikkate almalıdırlar.

e) Eğitimciler çocukların ilerleyen zamanlarda daha da büyüyeceklerini düşünerek yapacağı araç-gerecin boyutlarını çocukların içinde bulundukları gelişim döneminin biraz üzerinde yapmalıdırlar.

5. Okul öncesi dönemde eğitimciler araç-gereç yaparken ve kullanırken çocukların yaratıcılıklarını destekleyici nitelikte araç-gereç yapmalıdırlar. Bu duruma yönelik doğru ifade aşağıdaki seçeneklerin hangisinde verilmiştir?

a) Eğitimci araç-gereci çocukların görmeyeceği bir yerde yapıp çocukların önüne hazır getirmelidir.

b) Eğitimci araç-gerecin kullanımına çocukların katılmasını engellemelidir.

c) Eğitimci çeşitli artık materyalleri araç-gereç yapımında kullanıp çocuklarında kendilerinden bir şeyler ekleyebileceği tarzda araç-gereç yapmalıdır.

d) Eğitimci yapacağı araç-gerecin resimlerini çocuklara göstermelidir.

e) Eğitimci yapacağı araç-gerecin malzemelerini hazır almalıdır.

6. Aşağıdaki seçeneklerden hangisi eğitimcinin araç-gereç yaparken çocukların sağlık ve güvenliklerini dikkate aldığını gösterir?

a) Çok fazla boyalı ve süslü materyallerle araç-gereç yapması.

b) Kolay temizlenemeyen, kesici, yanıcı ve zehirlenmeye sebep olabilecek malzemelerle araç-gereç yapmaktan kesinlikle kaçınması.

c) Küçük boncuk, düğme vb. nesneleri araç-gereç yapımında kullanması.

d) Araç-gereç daha sağlam olsun diye güçlü yapıştırıcılar kullanması.

e) Araç-gerece çocuklar çokça dokunup tehlikeli durumlar oluşturmasınlar diye araç-gerecin etrafına çocukların hafifçe canlarını yakacak şekilde tasarlanmış nesneleri eklemesi.

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 14

Sınıf Yönetiminde Araç-Gereç Yapma-II

7. Aşağıdaki seçeneklerin hangisinde eğitimcinin eğitim sürecindeki rehberlik görevini yerine getirmediğini gösteren bir durum vardır?

a) Araç-gereç kullanımı sırasında eğitimci sürece karışmamalı, çok duyuya hitap eden araç-gereç ile çocukların arasına girmemelidir.

b) Eğitimci ortama ve öğrenilecek duruma göre araç-gerecin kullanım süresini ayarlayarak gereken durumda araç-gereci ortamdan çekmelidir.

c) Araç-gerecin kullanımı sırasında oluşan aksaklıkları eğitimci gidermelidir.

d) Tüm çabalara rağmen araç-gereç gereken işlevi yerine getirmiyorsa eğitimci destekleyici unsurları devreye sokmalıdır.

e) Eğitimci araç-gerecin kullanımı hakkında çocukları bilgilendirmelidir.

8. Aşağıdaki verilen çalışmaların hangisinde sınıf ortamı araç-gerecin kullanımına uygun olarak hazırlanmaz ise diğer seçeneklere göre araç- gerecin istenilen etkiyi ortaya çıkarması daha çok zorlaşır?

a) Kağıt çalışmalarında

b) Kavram haritaları ile yapılan çalışmalarda

c) Ses ve görüntülü araç-gereçlerle yapılan çalışmalarda

d) Grafiklerin kullanımıyla yapılan çalışmalarda

e) Gerçek nesnelerle yapılan çalışmalarda

9. Eğitimci gösterip-yaptırma yöntemi ile bir araç-gerecin kullanımını çocukların öğrenmesini ister ise aşağıdaki unsurlardan hangisini öncelikle sağlamalıdır?

a) Eğitimci araç-gereci hızlıca göstererek çocukların merak etmelerini sağlamalıdır.

b) Eğitimci kullanılan araç-gereç ve materyalleri çocuk sayısı kadar temin etmeli ve gösterip-yaptırma aşamalarının her çocuk tarafından uygulandığından emin olmalıdır.

c) Eğitimci araç-gerecin büyük olmasına dikkat etmelidir.

d) Eğitimci araç-gerecin küçük olmasına dikkat etmelidir.

e) Eğitimci araç-gerecin tek renkten oluşmasına dikkat etmelidir.

10. Aşağıdaki seçeneklerin hangisinde eğitimcinin bir araç-gereci sınıfta kullandıktan sonra yapması gereken doğru bir uygulama verilmiştir?

a) Eğitimci kullandıktan sonra araç-gereç zarar görmesin diye güvenli bir yere bırakmalıdır.

b) Eğitimci araç-gereci kullandıktan sonra çocukların kafaları karışmasın diye sınıf ortamından çıkarmalıdır.

c) Eğitimci araç-gereci kullandıktan sonra okul idaresine göndermelidir.

d) Eğitimci araç-gereci kullandıktan sonra fotoğrafını çekip sınıfa asarak araç-gereci sınıf dışına almalıdır. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 15

Sınıf Yönetiminde Araç-Gereç Yapma-II

e) Eğitimci araç-gereci kullandıktan sonra istenilen kazanım ve göstergelere ulaşmak için çocukların da kullanımlarına rehberlik etmelidir.

Cevap Anahtarı

1.D, 2.A, 3.D, 4.D, 5.C, 6.B, 7.A, 8.C, 9.B, 10.E

İÇİNDEKİLER

•Oyuncağın Tanımı

•Oyuncakların Çocukların Gelişimine Olan Katkısı

•Eğitici Oyuncakların Tanımı ve Önemi

•Eğitici Oyuncakların Çocukların Gelişimine Olan Katkısı

•Eğitici Oyuncak Çeşitleri

HEDEFLER

•Bu üniteyi çalıştıktan sonra;

•Oyuncakların çocukların gelişimine olan katkılarını anlayabilecek,

•Eğitici oyuncakları tanıyabilecek ve önemini kavrayabilecek,

•Eğitici oyuncakların çocukların gelişimine olan katkılarını anlayabilecek,

•Eğitici oyuncak çeşitlerinin neler olduğunu öğrenebileceksiniz.

ÜNİTE 4

Oyuncaklar, çocuğun hareketlerine düzen getiren, zihinsel, bedensel ve psikososyal gelişimlerinde yardımcı olan, hayal gücünü ve yaratıcı yeteneklerini

insanın zihin faaliyetleri çok üst seviyelere çıkmakta ve zihin sadece oyunla ilgilendiği için öğrenme en üst seviyeye çıkmaktadır.

OYUNCAĞIN TANIMI

Oyuncak, sözlüklerde oynayıp eğlenmeye yarayan her şey olarak tanımlanmakta; oyun ise vakit geçirmeye yarayan, belli kuralları olan eğlence şeklinde özetlenmektedir.

Komşuların bir evde toplandıkları bir ortamda ya da herhangi bir anaokulunda bir araya gelen fakat birbirlerini önceden tanımayan çocukların, birbirlerinin isimlerini öğrenmeye bile gerek duymadan birlikte oyun oynamaya başladıkları çok sık görülmektedir. Çünkü oyun, çocukların bütün gelişim alanlarını destekleyen, onlara öğrenme ortamları hazırlayan, eğlendiren ve hoşça vakit geçirmelerini sağlayan evrensel bir dildir.

Oyun, çocukların duygularını, düşüncelerini ve ihtiyaçlarını en iyi ifade ettiği, yetişkinlere kendi iç dünyası ile ilgili ipuçları verdiği önemli bir etkinliktir. Oyuncaklar, çocukların oyunlarında yer alan hem eğitimsel işlev taşıyan hem de çocukları eğlendiren araçlardır.

Çocukların yaş ve gelişim düzeylerine uygun seçilmiş oyuncaklar onların kişilik gelişimlerini olumlu yönde etkiler. Yapılan araştırmalar, çocukların gerek zihinsel, gerekse bedensel gelişiminde oyun kavramının ön plana çıktığını göstermiştir. Oyun oynamak yalnızca zaman geçirmeye yarayan, belli kuralları olan bir aktivite değil, aynı zamanda çocuğa gelecekteki yaşantısında gerekli olacak her türlü bilgi ve beceriyi kazandırmaya hazırlık niteliği taşımaktadır.

Yeni doğan bir bebeğin en değerli oyuncağı kendi bedenidir. Bebek elini açıp kapayarak, kolunu sallayarak, ayağını ağzına götürmeye çalışarak ya da parmaklarını emerek kendi kendine eğlenmektedir. Henüz birkaç aylık bebek ses, renk ve şekillere karşı çok hassastır. Bu aylarda bebeklerin oyuncaklarını, görsel ve işitsel duyulara hitap eden oyuncaklar oluşturduğu için, bebeğin yatağının üzerine asılabilen, hareket eden, ses çıkaran, renkli oyuncaklar tercih edilmelidir.

Bireysel Etkinlik

•Eğitici oyuncakların tanımı, önemi, çocuğun gelişimine olan etkileri ve eğitici oyuncak çeşitleri ile ilgili daha detaylı bilgileri çeşitli kaynaklardan ve internetten araştırınız. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 3

Sınıf Yönetiminde Araç-Gereç Yapma-II

Bebek, çocuk, ergen ya da yetişkin bir kişinin, neden oyun oynadığı ile ilgili, bilim adamları tarafından pek çok görüş ileri sürülmüştür. Bu görüşlerden kabul gören ilk görüş, insanların içten gelen enerjilerinin boşaltılması için oyun oynadıkları, ikincisi ise, türe özgü davranışlarının aktarılmasına ve sürdürülmesine yardım ettiği için oyun oynadıkları görüşüdür. Bu görüşü savunanlar, kedi yavrusunun fare yakalamadan önce bir şeylerle oynamasını ya da kız çocuklarının bebeklerle oynayarak annelik alıştırması yapmalarını örnek olarak vermektedirler.

OYUNCAKLARIN ÇOCUKLARIN GELİŞİMİNE OLAN KATKISI

Oyuncaklar, doğduğu andan itibaren bebeğin hareketlerine düzen getiren, zihinsel, bedensel ve psikososyal gelişimlerine yardımcı olan, hayal gücünü ve yaratıcı yeteneklerini geliştiren en önemli araçlardır.

Bebekler doğar doğmaz dış dünyayı, duyu organları aracılığıyla tanımaya başlarlar. Çevresinde bulunan her nesne onun için uyarıcı ve öğretici niteliğindedir. Hızla büyüdüğü ve değiştiği ilk yıllarda oyun ve oyuncaklar, bebeğin neredeyse tüm zamanını almaktadır. Bebeklerde seçme ve değerlendirme duygusunu geliştiren oyuncaklar, onu kendi kendine karar vermeye yönlendirir, farklı alanlarda beceri kazanmasına imkân tanırlar. Bebekleri düşünmeye teşvik eder, onların fiziksel becerilerini geliştirir, güven kazanmalarını ve sosyalleşmeye başlamalarını sağlarlar. Çünkü duygusal ve fiziksel gelişim açısından, en doğal ve en aktif öğrenme ortamı oyun sırasında oluşmaktadır.

Resim 4.1. Oyuncaklar çocuğu eğlendirirken eğiten araç gereçlerdir.

Oyunlar bir yandan eğlenceli anlar sağlarken diğer yandan da etkili bir eğitimsel görev üstlenmektedir. Oyuncaklar, bebeği oyalayan bir nesne olmaktan çok bir eğitim aracı olarak görülmelidir. Bu nedenle, çocuğun gelişiminde önemli rol oynayan oyuncakların seçimi özenle yapılmalı, seçilen oyuncak çocuğun yaşına, ilgi ve ihtiyaçlarına uygun olmalı, çocuğun gelişim alanlarının tümünü birden destekleyebilecek zengin uyarıcılar içermeli, sade, ayrıntıları az ve sağlam olmalı, kolayca temizlenmeli, biçimi ve boyutları, kullanacağı amaca ve oyun alanına uygun olmalı ve kesinlikle çocuğa zarar vermeyecek nitelikler taşımalıdır. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 4

Sınıf Yönetiminde Araç-Gereç Yapma-II

Çocuklar oyuncaklarıyla oynarken farkında olmadan birçok beceri kazanırlar. Örneğin insanları, hayvanları ve çevresini tanır, yaratıcılıklarını geliştirirler. Böylece

Yeni oyuncak almak çocukları mutlu eder. Ancak önemli olan yeni oyuncak almak değil, elinde olan oyuncakların onun dikkatini çekmesini sağlamaktır.

Çocukların gerek ruh gerekse beden sağlığı açısından oyun ve oyuncaklar önemli bir yere sahip oldukları için, oyun ortamının hazırlanması kadar oyuncak seçimi de önemlidir. Oyuncaklar çocuğun gelişim alanlarının tümünü birden destekleyebilecek zengin uyarıcıları içermelidir. Oyuncaklar, sadece çocukları oyalamakla kalmayıp onların zihin gelişimini de desteklemektedirler. Çocuklar yaşlarına uygun oyuncaklar ile oynarken problem çözmesini öğrenir, kendi bedenlerini daha iyi tanır, üreticiliklerini geliştirir, liderlik yeteneği kazanırlar.

Çocuklar oyuncaklarla oynarken, farkında olmadan birçok beceri kazanmaktadırlar. Özellikle onların hem el becerileri hem de hayal güçleri gelişmektedir. Bu nedenle okul öncesi eğitim kurumlarında oyuncak seçilirken, yaş grubu özelliklerine ve eğitici olmasına dikkat edilmeli, çocuğa hayal gücünü ve yaratıcılığını zenginleştiren oyuncaklara yer verilmelidir.

EĞİTİCİ OYUNCAKLARIN TANIMI VE ÖNEMİ

Eğitici oyuncaklar, çocuklara erken yaşta kazandırılmak istenilen kavramları eğlendirici ve eğitici yöntemlerle çocuğa öğretmeye yardımcı olan oyuncaklardır. Oyuncaklar, çocuğun gelişimini destekleyici olmalıdır. Çünkü oyun ve oyuncaklar, hızlı bir değişim içinde olan çocuğun ilk yıllarında, gelişimini doğrudan etkilemektedir. Bu nedenle seçilecek oyuncaklar, sadece çocuğun hoşuna gidecek türde değil, aynı zamanda tüm gelişimlerini destekleyecek türde olmalıdır.

Eğitici oyuncaklar, çocukların bilişsel, dil ve öz bakım becerisini desteklemek amacıyla sistemli bir şekilde geliştirilmeli, aynı zamanda sosyal-duygusal ve motor becerilerinin gelişimini desteklemeli, çocukların oynayarak öğrenmelerini sağlamalıdır.

Eğitici oyuncaklar, çocukların gelişim seviyelerine göre farklılık göstermektedir. Örneğin 3 yaşına kadar olan dönemde işitme, dokunma, görme duyularını uyaran mobiller, oyun battaniyeleri gibi oyuncaklar hazırlanmalıdır. Daha büyük yaşlardaki çocuklar ise, tek başına ya da grupla oynayabilecekleri eşleştirme kartları, yap-bozlar, parça-bütün oyunlara yönlendirilmelidir.

Resim4.2.Eğiticioyuncaklarçocuklarıngelişim seviyelerine uygun olmalıdır.

Çocuklar doğumdan altı yaşına kadar olan devrede hayatlarının en önemli dönemini yaşarlar. Bu yaş çocukları, çok süratle öğrendikleri gibi çok da meraklıdırlar.

Eğitici oyuncaklar zekâyı, hayal gücünü, duyuları geliştiren, bedensel, ruhsal, dil ve sosyal gelişimi destekleyen materyallerdir. Bu sayede eğitici oyuncaklar, çocukların çeşitli renk, boyut ve şekil gibi kavramlardan haberdar olmalarına yardımcı olur, bedensel gelişiminde özellikle parmak ve el kaslarının etkili olarak kullanılması, el-göz koordinasyonu gibi becerilerin gelişimini destekler. Eğitici oyuncaklar çocuğun sadece hayal gücünü geliştirmekle kalmaz aynı zamanda duygusal gelişimini de destekler. Zira çocuk, oyun oynarken kendisini duygusal yolla ifade etmektedir. Çocuk, eğitici oyuncaklar ile oynarken duygularını kontrol etme ve bu duyguları dışarı vurma imkânı bulur. Yapabildiğinde sevinç ya da tam tersi bir durumda kızgınlık, öfke, şaşkınlık gösterir, duygularını dile getirir. Çocuğun ilk yaşları, öğrenmeye en açık olan yaşlardır. Bu nedenle eğitici oyuncaklar çocuğun gelişim sürecinde oldukça destekleyici niteliktedir. Fiziksel ve zihinsel olarak gelişiminde yardımcı olmaları için her yaşa özel eğitici oyuncaklar ile çocuklarını destekleyici şekilde yardımda bulunulması gerekmektedir.

Oyunla ve oyuncaklar sayesinde dünyayı anlamaya başlayan çocuk, aynı zamanda sosyalleşme, kuralları, yenmeyi, yenilmeyi öğrenme gibi kuramları kavramaya, eğitici oyuncaklar sayesinde başlar.

Kurallara uymanın zorunluluğunu oyun sayesinde kazanan çocuk bu oyunların üstesinden gelebilmek için çabalar. Böylece sorumluluk duygusunun da gelişmesine yardımcı olan eğitici oyuncaklar sayesinde her türlü sorun ile baş etmeye alışır. Çocuk, eğitici oyuncaklar ile oynarken kendisine yeni bir dünya yaratır. Bu nedenle, oyunların vazgeçilmez öğeleri olan oyuncaklar, çocuğun zihinsel, bedensel ve psikososyal gelişimlerini destekleyen, hayal gücünü ve yaratıcılığını geliştiren en değerli araçlardır.