Avctarii indici tomus quartus

adducta Sponsi immediata laudatio: Sicut ma-

lus inter ligna silvarum &c. dictumq́ue cum syl-

vestribus lignis comparationem institui, licet

loco dissitis, sola in mente comparantis pro-

pinquitate & communione constante. In quo

quidem ferè omnium Interpretum sensum am-

plexus, ut testatus infrà n. 987. ubi circa com-

parationem hujusmodi ex professo dissertatum.

Cùm sint aliqui aliter sentientes, vel quia com-

parationem cũ lignis etiam fructiferis institui

dicunt, ex quibus Origenes Homilia 2. ex dua-

bus, ubi ita scribit: Ad Christum saltus (silva)Origenes.

est omne quod dixeris, & infructuosa sunt omnia:<-P>@@

<-P>quæ enim possunt dici ad eum comparata fructifera

etiam ligna, quæ videbantur fructibus incurvari ad

collationem adventus ejus infructuosa monstrata

sunt. D. Ambrosius Sermone 5. in Psal. 118. v. 1.

sic ait: Tamquàm malum in lignis silvæ (sic ille

legit) Hujusmodi pomum odorem gratum habet, ut

ceterorum pomorum fragrantiam vincat &c. Sunt

etiam, qui licet comparationem cum infructi-

feris lignis agnoscant, in eadem tamen omnia

silvæ asserunt contineri. Sic D. GregoriusP. Gregor.|Nyssenus.

Nyssenus Homil. 4. in Cant. sic locutus: Quo-

niam ergo singularis ferus, qui pascitur in silva gra-

vißimum attulit damnum (Psal. 79. v. 14.) pul-

chræ vineæ bumanæ naturæ, sicut dicit Propheta,

Eam vastavit aper de silva, & singularu ferus de-

pastus est eam: proptereà in silva plantatur ma-

lum, quod in eo quidem quòd est lignum, est ejus-

dem essentiæ cum filva humana: tentatus est enim

per similitudinem &c. Omitto alios ex recen-

tioribus similiter prolocutos.

  138. Quibus tamen non obstantibus di-Quibusdam|fit satis|objectis.

cendum pro argumento Tuccij ex spinis de-

sumpto, quibus caret lilium, diluendo, satis

fuisse cum majori parte Interpretum fuisse re-

sponsum quod attinet ad vim comparationis,

ut cum lignis silvestribus sit tantùm constitu-

ta. Secundùm id verò quod ad simultatem lo-

ci spectat, negari nequit quin stare commodè

possit, ut in silva quandoque arbores pomiferæ

reperiantur, ex quo obvium sit inter illas dis-

crimen, & ita faciliùs percipiendum. Sic in

Chilensi regno malorum in agris immensa est

copia, & in Valdiviæ portu Indis belligeris

circumsepto, ut ingentem copiam pro victu

colligant, præliari ritu egrediuntur milites an-

nuum inde vitæ compendium habituri. Ut de

Cantabria taceam, in qua fructiferarum arbo-

rum copia silvas alibi infructiferas videantur

exæquare. Nihilominùs quod in responsione

dictum potest verosimiliter sustineri. Quamvis

enim malus esse in silva possit, illæ autem quæ

in hortis peculiari diligentia coluntur, pul-

chriores & nobiliores pulchritudine & suavi-

tate pomorum evadunt, & ijs assueta sponsa,

unde comparationem potuit elegantiùs con-

formare. Ut autem nihil sit, in quo hærereLilium in-|ter spinas ob|sæpe ex illis.

possit quispiam, cùm lilium inter spinas spon-

sa dicitur, relicta mali similitudine, dici cum

doctis Interpretibus potest ita assertum à spon-

so, quia lilia circumdari solent à spinis, ex qui-

bus sæpe constriutur: unde inter eas esse po-

test sine dispendio veritatis affirmari. Quia

præpositio Inter ad suæ significationis proprie-

tatem salvandam sola est contenta multorum

congerie, quocumque consistat loco; & sumiLivius.

etiam pro Intra solet, ut apud Titum Livium

lib. 8. Dec. 4. Qui inter prasidia fuissent, id estInter pro|Intra.

Intra, ut Passeratius adnotat. Et quidem qui

in carcere est, cum omni proprietate dicitur

esse inter parietes. Et apud Nostros frequentis-

simũ, Encerrado ò encerrada entre quatro paredes.

Quod & de lilijs modo præfato septis dicere-

mus: Encerrados entre espinas. Sic & illud: Intra

privatos parietes, & propriè item, Iuter privatos

parietes. Illud etiam quod sponsa profert Cant.Cant. 1.|v. 13.

1. v. 13. idem probat, dum ait: Facisculus myr-

rhæ dilectus meus mihi, interbera nica commora-<-P>

@@0@

@@1@§. II. Circa II. Part. Tituli, De Sanctis Rosis. 45

<-P>bitur. Illud enim Inter intraneam indicat po-

sitionem. Unde Ghislerius in Appendice Expo-

sitionum hujus loci ita scribit: Communis nihilomi-Ghislerius.

nus Patrum Latinorum sensus eò spectat, ut per hæc

Ecclesia, vel pia anima, vel etiam B. Virgo signifi-

cet se velle Christi Paßionem jugiter habere in cor-

de, &c. Pro quo etiam Psellus antiquus inter-Psellus.

pres apud Theodoretum sic sponsæ arcanum

sensum exponit, dum illa ait: Ego Christi sponsi

mei percipiens voluptatem, eum insculpam in ta-

bulis cordis mei. Sic ille. Vera ergo voluptasChristus in|corde veræ|deliciæ.

non aliunde conquirenda, nusquàm enim illa,

nisi Christus in cordis tabulis insculpatur. Quæ

est ista, quæ ascendit de deserto delicijs affluens?Cant. 8.|v. 5.

Cant. 8. v. 5. & unde illæ? Sub arbore malo sus-

citavi te. Ibi pomum illud suavissimum, de

quo D. Ambrosius suprà adductus ita loquitur.

Hujusmodi pomum odorem gratum habet, ut cete-

rorum pomorum fragrantiam vincat. Christus ergo

affixus ad lignum, sicut malum pendens in arbore,

bonum odorem mundanæ fundebat redemptionis

&c. Sequitur statim: Pone me ut signaculum

super cor tuum &c. v. 6. & ad quid illud? Ut

deliciæ, quibus affluere dicebatur sponsa, suum

complementum haberent, dum non solùm

veræ, sed essent illæ perpetuæ, malo illo, &

pomo pariter in cordo corditus radicato. O

utinam, o, o, o.

§. II.

Circa Virgines Rosas. Ad Num. 379.


139. IN illius fine sic dixi: Est Virgo sanctis-De S. Rosa|Viterbiensi.

sima Rosa nomine, de qua Martyrologium

Romanum die 4. Septembris, quæ Viterbij floruit,

& odorem suum orbi universo ad vitæ levamenta

distribuit, in qua cum nomine omen est felicißimum

reperire. Sic ibi: quod equidem in hac Lima-

na civitate posteà est multipliciter comproba-

tum. Est namque illi in Ecclesia Patrum Mino-

rum dicatum sacellum, & in eo devotio accur-

tentium excitata, ut plurima in illo pendeant

anathemata, ob peculiaria beneficia ejus preci-

bus impetrata. Quod equidem ęmulatione qua-Limæ cele-|bris ob bene-|ficia.

dam videtur ortum habuisse. Cùm enim Pa-

tres Prædicatores sanctam Rosam Peruvianam

habeant, utpotè ex Sororibus Pœnitentiæ,

nuper à Sede Apostolica summis honoribus

decoratam, in quam communis affectus fere-

batur, quem & beneficia ipsius obtenta preci-

bus provocabant: Voluerunt & ipsi suam

etiam Rosam ex tertio Ordine devotioni po-

puli, charismata meliora, ut par est credere,

æmulantes exponere, quod est exitu, quem di-

ximus fortunatum. Et ut demus, humanumEx conten-|tione fru-|ctus gloriæ.

aliquid in eo admixtum; id quidem obstare non

potuit quo minùs Christus suæ dilectissimæ

sponsæ, eam arripiens occasionem, gloriam

voluerit propagare. Pro quo facit quod D.

Paulus Philip. 1. v. 17. & 18. sic locutus suo

nobis magisterio tradidit; & firmavit exem-

plo: Quidam autem ex contentione Christum an-Philip. 1. v.|17. & 18.

nunciant, non sincerè existimantes, pressuram se

suscitare vinculis meis. Quid enim? Dum omni

modo, sive per occasionem, sive per veritatem Chri-<-P>@@

<-P>stus annuncietur, & in hoc gaudeo, sed & gaude-

bo. Sic ille. Et quàm merito hîc D. Joannes

Chrysostomus Homil. 2. nos optat attentos:

Videte viri philosophiam, inquit. Videte novumD. Ioan.|Chrysost.

Philosophum paradoxa cęlestia proponentem,

Dura sicut infernus æmulatio. Cant. 8. v. 6. EtCant. 8.|v. 6.

tamen ille & sustinet, & sustinendam docet,

dummodo Christi gloria ibi. Pariter cum illo

discipulos augebant: nec pauci illi: Conspecta

tanta discipulorum multitudine. Vnde & potue-

runt intervenire miracula, quibus doctrina

Evangelica tunc temporis procedebat. Deus

enim occasione ex contentiosa prædicatione

prærepta, gloriæ Christi consulebat, ipsum in

ejus gloriam traducens infernum, digna suæ po-

tentiæ & admirandæ providentiæ mutatione.

Id quod S. Rosæ, si quidquam accidisset simi-

le, applicari potuisset.

  140. De Diva Rosa Peruviana eo locoDe S. Rosa|Peruviana.

Commemoratio nulla, quia res ejus in eo non

erant statu, ut choro posset sanctorum Virgi-

num accenseri. Sic tamen illæ, Deo altè pro-

vidente dispositum, ut quæ posterior, & multò

quidem posterior, prior esset jure supremi cul-

tus: Viterbiensis enim nondum est honorem

Canonizationis adepta, sicut neque Beata

Agnes de Monte Politiano, & ipsa antiquita-

tis titulo præferenda, si res juxta nostri essent

fallibilis discursus regulas metiendæ. Hunc

ergo favorem debet Pontificiæ benignitati

Peruvium, ut sciret mundus nasci inter spinas

Rosam Deo, & Angelis, & hominibus gratis-

simam potuisse. Et Divæ quidem Viterbiensis

& Politiana, adeò jam erant celebres, & sacro

etiam honoratæ cultu, ut ampliori Ecclesiæ

testimonio non viderentur indigere. Quod ta-

men pro honorificando novo mundo, & Ame-

ricæ gloria, in ejus mirabili fructu, Rosa in-

quam, quæ & fructus & flos, oportuit adhibe-

ri. Laudem illam Sponsæ superiùs audivimus.

Sicut lilium inter spinas sic amica mea inter filias.Cant. 2.|v. 3.

Cant. 2. v. 3. Ubi pro lilio rosam intelligendam

communis est Hebraizantium sensus, commu-

nis inquam, quia plurium, alijs secus arbitra-

tis, ut videri potest apud Ghislerium Exposi-

tione 1. in eum locum, & circa versum 1. Ex-

positione etiam 1. pro qua & Tuccius obstinatiùs,

quàm Scriptorem Catholicum addeceret, sicut

vidimus n. 136. Iuxta quod procedit nostra

de Rosis consideratio, ut aliquantulùm expo-

sitioni præfatæ deferamus. Vult autem Orige-

nes per spinas Gentiles intelligi, ut Ecclesia

Gentium inde commendetur, quòd è medioOrigenes.

Infidelium quasi è spinis emerserit. Sic Homil.

3. ex quatuor. Quæ laus ad B. Rosam Peru-

vianam aptissimè ob rationem dictam deriva-

tur, ibi exortam, ibi in eximium gradum san-

ctitatis erectam, ubi spineta adeò ingentia &

fuere proximis sæculis, & modò etiam magna

ex parte Cerduus, & spinis surgit paliurùs acutis.Quomodo|Rosa inter|spinas.

Ideò ergo deproperatus honos, acceleratus

cultus, ut similis capropter Sponso videatur.

Eadem utrique laus: Ego flos campi, & liliumCant. 2. v. 1

convallium, Cant. 2. v. 1. Sic de se ille, qui de

Sponsa statim; Sicut lilium inter spinas. Sic ho-Christo si-|milis acce-|leratione|honorit.

norata illa, honoris adeò eximij festinantia

singularis. Honori Filij ita à Patre consultum,<-P>

@@0@

@@1@46 Recognitio III. Epithalamij Christi.

<-P>ut ad illum nullas admittens moras festinarit.Hebr. 1.|v. 6.

Et cùm iterùm introducit Primogenitum in orbem

terræ, dicit: & adorent eum omnes Angeli Dei.

Hebr. 1. v. 6. Quod de honore exhibito statim

ac est mysterium Incarnationis peractum di-

ctum nu. 846. cum Divis Chrysostomo, Am-

brosio, Cyrillo, & alijs. Ut neque per instans

Filium suum hominem factum permiserit in-

honorum. In quod gloriæ consortium advoca-

ta inter spinas, & è spinis exorta Rosa; Primo-

genita Peruviana. De qua, quia dictum aliàs

tribus scilicet in Tomis Auctarij Indici, plura

hoc loco non addenda.

  141. De B. Rosalia nihil etiam à Nobis illoDe Sancta|Rosalia.

in discursu prolatum: erat enim tunc incogni-

ta, memoria æterna dignissima, & ita in Ro-

mano Martyrologio celebrata die 4. Septem-

bris, in quo & Viterbiensis, ut vidimus, sed

prælata loco, & sequenti elogio: Panormi na-

talis, S. Rosaliæ virginis Panormitanæ, ex regio

Caroli Magni sanguine ortæ, quæ pro Christi amo-Martyrol.|Romanum.

re paternum Principatum, Aulamque profugiens

in montibus ac speluncis solitaria, cælestem vitam

duxit. De inventione autem sacri ejus corpo-

ris die 15. Iulij, sic habetur: Panormi inventio

corporis sanctæ Rosaliæ Virginis Panormitanæ,

quod Vrbano Pontifice maximo repertum divinitus

anno Iubilæi Siciliam à peste liberavit. Sic ibi.

Et quàm illi merito à rosa & nomen, & omen.

E regio Caroli Magni sanguine. Ecce purpureumQuam pro-|priè illi à|Rosa no-|men.

splendorem, ut Rosa hæc inter Gallica lilia

possit & debeat meritissimò collocari. Princi-

patum deserit & Aulam, spinas inquam, inter

quas nata, divitias, voluptates; has enim esse

spinas Christo sic docente didicimus Matth. 13.

v. 22. & Lucæ 8. v. 14. ubi sic ille. Quod autemLucæ 8.|v. 14.

in spinas cecidit: hi sunt, qui audierunt, & à so-

licitudinibus, & divitijs, & voluptatibus vitæ,

euntes suffocantur, & non referunt fructum. Inter

has spinas nata illa & educata, sed nullum ab

ipsis nocumentum: quod tamen, quia impen-

debat, fuga generosa vitatum. In montibus ac

speluncis solitaria cælestem vitam duxit. Cælo

proximiora loca quæsivit, ut esset tota cælestis.

Æthna celeberrimus Siciliæ mons rosis cele-

bris, à Claudiano celebratis lib. 2. de raptu Pro-

serpinæ, ubi illud


Æthna parens florum &c.Claudia-|nus.

Sangnineo splendore rosas, vaccinia nigro

Inficit, & dulci violas ferrugine tingit.

Hæc graditur stellata rosis.

Sint hæc pro laude Siculis montibus, sed

Sicilides Musæ multò majora canamus.

Una Rosalia, una cælestis Rosa, plus vobis

gloriæ attulit, quam florum pompa vestrorum.

Naturæ pompa dicta rosa, ut visum n. 136. Ecce

plus in Rosalia, quæ non est tantùm naturæ

pompa, sed gratiæ: Datur triumphus gratiæ, Ro-

sa equidem & stella, quia vitæ cælestis, Hæc

graditur stellata rosis. Ergo & rosæ stellæ. Sit

hoc aliàs utcumque verum: in Rosalia veris-

simum, in qua & sanguincus splendor, quia

& rosa & stella Splondida & matutina; stel-

la inquam Veneris, cui cognata rosa in pro-

fana mythologia, unde & Claudianus citato

libro de illa:
@@

  Nunc ite Sorores,Idem.

Dum matutinis præludat Solibus aër

Dum meus humectat flaventes Lucifer agros

Roranti provectus equo. Sic fata doloris

Carpit signa sui.

Ubi & de stella matutina & rosis, cum arcana

allusione. Quid ergo si jam inventum Corpus

Siciliam à peste liberet? Horrida graveolen-

tia suavissimo, roseo inquam, est odore depul-

sa; & noxij sideris influxus, saluberrimo est

rorantis stellæ sudore consumptus: de qua hęc

pauca dixisse sufficiat, cujus & memoria alibi

celebrata.


§. III.

Quod Christus Lilium, ubi singulare aliquid.

Ad Num. 390.


142. EX Walfrido Strabone in hortulo adLilij pul-|chra de-|scriptio-

Grimaldum Abbatem Inscriptione 14.

juvat Lilij pulchrum pręconium adjicere, quod

debeo eruditissimo Andreæ Saussay in PanopliaWalfridue|Scrabo.

Clericali Parte 2. lib, 4. Cap. 4. Arti. 2. & ad

sublimiorem sensum provehendum sic autem

illud:


Quorum candor habet nivei simulacra pudoris,

Dulcis odor silvas imitatur flore Sabæas.

Non Parius candore lapis, non Nardus odore

Lilia nostra premit. Nec non si perfidus anguis

Ingenitis collecta dolis serit ore venena

Pestifero, cœcum per vulnus ad intima mortem

Corde feram mittens, pistillo lilia præstat

Commacerare gravi, succosque haurire phalerno,

Si quod contusum est, summo livensis in ore

Ponatur punctim; tum jam dignoscere vires

Magnificas hujusce datur medicaminis ultro.

Juxta hæc stat bellè Christi expressa compara-

tio, ob candorem eximium, ob odoris præ-

stantiam, de qua n. cit. & prætereà eximiam

contra serpentium venena medicabilem quali-

tatem. Si videlicet commaceratus pistillo

cordis interioribus animæ labijs admoveatur.

Neque enim erit illi molestum per iteratas

considerationes sic corde tractari, qui & ore

tractari, & reversari solitus in Eucharistica

sumptione. Sic tartarei Serpentis venena con-

sumit, quæ contraria cùm esse soleant puritati,

Christi sunt, lilij candore notabilis ipso, puritate

validissima, superanda. Quæ quidem poterit

solertia lectoris per otium laudabile promo-

vere.

  143. In fine præfati num. & §. 2. dixi deD. Bernar-|due quid|circa lilium|Christum.

lilio Christo videndum D. Bernardum Serm. 70.

in Gantica. Et est equidem qui videatur dignis-

simus, ubi & pro Versu 5. & 6. plura habet de

quibus infrà. Illud autem quod de lilij genuina

constitutione habet hoc præstat loco posuisse,

dum sic ait: Si non advertisti, adverte de medio

floris hujus quasi virgulas aureas prodeuntes, &

cinctas candidißimo flore pulchrè ac decenter dispo-

sito in coronam, & agnosce veram in Christo divi-

nitatem humanæ coronatam puritate naturæ, id est.

Christum in diademate, quo coronavit eum mater

sua. Nam in quo coronavit eum Pater suus, lucene<-P>

@@0@

@@1@§. III. Circa II. Part. Tituli, De lilio Christo. 47

<-P>inhabitat inacceßibilem; nec posses in eo illum

interim adhuc videre. Hæc ille. Juxta quæ sex

illa ornamenta, quæ cum Diva Agnete in

Sponso cælesti celebravimus, ad humanam

sunt in illo referenda naturam, quandoquidem

ad sex referuntur folia, quibus aureæ virgulæ

divinitatis ejus coronantur. Unum autem illud

non videtur adaptabile, quod ad Patrem spe-

ctat, cùm dicitur: Cujus Pater feminam nescit:

quod quidem ad divinam est nativitatem refe-

rendum, cùm in humana patrem non habeat,

neque divinum, neque humanum. Ad quod

quidem dici inprimis potest ita se rem habere,

neq; in accommodationibus hujusmodi unam

esse omnium Interpretum mentem, cùm ad

variè, & verosimiliter equidem sentiendum,

lilij excellentia præbeat, sic divino disponen-

te auctore naturæ & gratiæ fundamentum.

Deinde ut stet quod ex D. Bernardo addu-Christus ut|homo etiam|Dei filius.

ctum, cujus subtili & gravi judicio meritò de-

ferendum, dici potest Christum etiam ut ho-

minem esse Dei filium, non humana genera-

tione, ad corpus pertinente, sed per gratiam

unionis, & verò etiam per habitualem, ut dici

cũ sufficiente proprietate queat etiam natura-

lis, de quoex professo disserui in Amphitheatro

à n. 765. & Tomo 1. Auctarij Parte 1. n. 387.

  144. Insurgit autem contra illud P. Bonæ-P. Bonæ-|spei, ut|obstet, &|fa veat.

Spei Tomo 2. Tract. 3. Disput. 14. Dubio 1. ex ea

parte, qua respectu totius Trinitatis filiatio-

nem affirmat repugnare, cùm tamen illam ad-

mittat respectu Patris, quod est etiam à Nobis

comprobatum: unde ut stet quod à Sanctissi-

ma Agnete prolatum est ad Christum ut ho-

minem, & ad Patrem sub eo respectu, pertine-

re, satis sufficiens est, ut non sit modò neces-

sarium circa difficultatem Assertionum dicta-

rum, & novam earum aut probationem, aut

propugnationem distineri. Illud tantùm di-