Avctarii indici tomus quartus

Apostoli inquam, de quo alibi à Nobis di-

ctum.

  188. Id autem quod ad occultatum An-Passionem|& Resurre-|ctionem|ignorasse|Angelos, ut|asserat D.|Hierony-|mus.

gelis mysterium Passionis & Resurrectionis à

Divo Hieronymo asseritur, difficile videtur.

Pro quo tamen D. Pauli testimonium allegat

ex 1. Cor. 2. v. 7. ubi sic ille: Sed loquimur Dei

sapientiam in mysterio, quæ abscondita est &c.

Ubi ex contextu tantùm absconsio pro homi-

nibus esse videtur. Sed ut etiam pro Angelis

aliquando fuerit, post mysteria tamen peracta

id non videtur stare posse. Angelus enim o-

ranti Christo in horto apparuit sub ipsum in-

stantem articulum Passionis, & Angeli in se-

pulchro post illius Resurrectionem visi à san-

ctis mulieribus considere. Quomodo ergo ex

ignorato mysterio utroque interrogare quis-

nam esset ascendens potuerunt? & quidem

qui clamabant: Attollite portas, Angeli erant, &

mysteriorum plenissimè conscij: ex quo & sit

qui respondebant non potuisse illud ignora-

re, juxta Dei ordinatam providentiam, quia

ad nullum peculiarem effectum notabilis illa

inæqualitas, præsertim ratione supremorum,

necessaria aut conveniens videbatur. Hinc est

ut licet circa cognitionem mysteriorum Chri-

sti apud Theologos sit sententiarum varietas,

illa tamen circa illa ut futura versabatur: cir-

ca peracta tamen communis eorum sensus est

illa quoad substantiam, quidquid de nonnullis

circumstantijs aut effectibus fuerit, nullatenus

ignorasse. Vnde hoc saltem à S. Doctore con-

cessum habetur manifestè ex Commentarijs<-P>

@@0@

@@1@§. IV. Circa IV. Part. Tituli, locus Cant. 5. 65

<-P>ejus in Cap. 3. Epistolæ ad Ephesios, ubi ita scri-Cognovisse|ut statuat.

bit: Crux itaque Christi non solùm nobis, sed &

Angelis, cunctisque in cælo virtutibus proposuit &

aperuit Sacramentum, quod anteà nesciebant. Hæc

ille. Quæ cùm asserat P. Suarez lib. 5. de An-P. Suarez.

gelis Cap. 6. n. 26. ita prosequitur: Vtique ita

distinctè (nesciebant) & quantùm & quale in

se futurum erat, sicut postquàm factum est. Sic il-

le, ex verbis S. Doctoris colligens non solùm

Angelos mysteria quoad substantiam cogno-

visse postquàm peracta sunt, sed etiam quoad

circumstantias, quod plus est quàm id, quod

contendimus, & tamen uti certum videtur

stabilire.

  189. Ex quo discrimine substantiæ & cir-

cumstantiarum circa mentem aliquorum Pa-

trum explicandam lucem haberi sufficientem

existimat Doctor Eximius. Quæ tamen pro

adducto testimonio ex Isaiæ Commentarijs

non videtur sufficiens; quia nimis apertè co-

gnitio illis duorum illorum mysteriorum de-

negatur. Neque ille præfati testimonij memi-

nit, unde nec scimus quam pro eo sententiam

esset prolaturus: Dici ergo potest ignorasseExposita|mens S.|Doctoris.

Angelos mysteria dicta nondum executioni

mandata, quæ tamen jam extantia cognove-

runt. Quando ergo ascendente Domino igno-

rantiam videntur præ se ferre, ad anteceden-

tem durationem esse referendum: ut scilicet eo

pacto magnitudinem mysteriorum reddant

quantum per vires liceat manifestam. Itaque

quod S. Doctor ait, interrogasse rei novitate

perterritos, stat equidem, quia revera rei sunt

perterriti novitate, quando mysteria in fieri, ut

more Scholæ loquamur, aut in facto esse per-

viderũt; & quia affectus ille aliquo modo per-

sistebat, cùm Dominus ascenderet, ita loqui

triumphatori occurrentes potuerunt. Et hoc

quidem juxta Doctoris Maximi sententiam,

nam juxta plures, quos P. Suarez sequitur Ca-

pite illo 6. Angeli mysteria, quæ ad Christum

attinent, ante illorum existentiam cognove-

runt, pro quo diffusa apud illos disputatio, &

Nobis diffusio minimè nunc temporis oppor-

tuna.

  190. Quia verò de candore resurgentisChristus|Angelis post|resurrectio-|nem stupen-|dum spe-|ctaculum.

agimus, juvat D. Joannem Chrysostomum lo-

quentem excepisse Homil. 65. in Ioannem, ubi

de Christo post resurrectionem Divæ Magda-

lenæ apparente agens juxta D. Joannis enarra-

tionem, ad id perveniens, ubi illa conversa est

retrorsum, dum cum Angelis eam allocutis hæ-

reret, & vidit IESVM stantem, Joan 20. v. 13.

ita scribit: & quænam hæc consequentia, cùm illosIoan 20.|v. 13.

alloqueretur, & nihil adhuc respondissent, respice-

re? Vt sentio, loquente Maria cùm Christus repen-D. Ioan.|Chrysost.

tè appareret, obstupuerunt Angeli, & vultu, &

motu, & gestuse Dominum vidisse significarunt,

ideò mulier respexit. Sic ille. Ubi cùm perterri-

tos Angelos Christi conspectu protestetur, in

eumdem cum D. Hieronymo sensum videtur

concurrisse, qui, ut vidimus, similiter locutus:

Rei novitate perterriti. Resurgentis ergo Christi

aspectu perterrentur: talis enim apparebat il-

le, ut non possent non spectaculum illud vehe-

menter admirari. Sed an non illi & speciosi

& splendidi? Sic Doctor sanctus præmiserat:<-P>@@

<-P>Videt Angelos sedentes speciosos. Videt eorumIdem.

splendorem, & supra consuetudinem videt speciem

&c. Sit id ita: Sed species illa & splendor, si ad

speciosum formâ præ filijs hominum, splendo-

re superaddito referatur, extra comparationis

terminos invenitur: unde qui ad mutuum non

moventur intuitũ, ad illius præsentiam obstu-Ioan. 20.|v. 12.

pescunt. Vidit duos Angelos in albis sedentes. v. 12.

Ecce candorem, ecce resurrectionis colorem,

quam nuntiaturi advenerant. Et eodem Chri-

stus, sed illustrissimo supra comparationem

apparet, ut dicere Maria meritissimò possit:

Dilectus meus candidus & rubicundus. Cant. 5.Cant. 5.|v. 10.

Quod quidem tunc à Sponsa prolatum, cùm

illa anxia sponsum quæreret: qua in amatoria

inquisitione Ecclesia Divam Magdalenam

agnoscit: quæ invento Domino, cùm ad ejus

pedes suaviter & fortiter tentura procurrit, ab

eo audit: Noli me tangere. v. 17 & unde impetus?v. 17.

Ex amoris incendio, & novi spectaculi maje-

state: Siquidem longè melior factus erat secun-D. Chrysost.

dùm carnem. Verba sunt ejusdem S. Doctoris.

Hortulanum putaverat, cùm primùm ipsam

allocutus dixit: Mulier, quid ploras? quem quæ-

ris? v. 15. Cùm tamen aliter se Angelis præ-v. 15.

sentarit. Ne eam primo aspectu perterreret, vili

& communi specie. Vt locutus idem qui suprà.

Primo quidem aspectu: ex quo inferre licet

alium valde diversum fuisse secundum, quando

illum meliorem factum in carne recognovit,

ut dicere semel & iterùm posset: Dilectus meus

candidus & rubicundus. Vtinam & nos pari &

affectu & effectu idem dicere valeamus.

§. V.

Doctrina multiplex erratorum occasione.


191. NVm. 848. citatus Psalmi 7. Versus 13.De Vibra-|tione gladij|in Deo, &|arcus my-|sterio.|Psal. 7.|v. 13.

Nisi conversi fueritis, gladium suum

vibrabit: & per errorem habetur Vibravit. Vbi

pręter reverentiam divinæ Scripturæ debitam,

ratione cujus & jota & apices retinendi, cùm

juxta Christi oraculum, magnum etiam sit in

illis momentum: Iota unum, aut unus apex, nonMatth. 5.|v. 18.

præteribit à lege &c. Matth. 5. v. 18. Sed etiam

quia in designatione futuri temporis, & non

præteriti, suum est dignum observatione my-

sterium. Id quod ex eo firmatur, quod ex arcu

ibidem: Arcum suum tetendit, & paravit illum.

Vbi non futurum, sed præteritum tempus de-

signatum. Et quidem Verbi Vibro significatio

quod ad præsens spectat, duplex esse potest.

Nam Vibrare movere est; quatere, agitare, etiamVibrare|quid.

si ad ictum instrumento hostili non veniatur.

Est etiam post agitationem ferire, juxta Vir-

gilianum illud 8. Æneid.

Namque improviso vibratus ab Ethere fulgor,

Cum sonitu venit.

Hoc autem loco cùm de gladio agatur, qui è

manu numquàm emittitur, pro emissione stare

sententia nequit. Sed neque pro agitatione

cum effectu percussionis, quia Originalis vox

non videtur congruere, juxta quam AriasArias Mon-|tanus.

Montanus legit Acuet. Vel certè acutum osten-

det: id quod velle sibi videtur Cardinalis Bellar-<-P>

@@0@

@@1@66 Recognitio V. Epithalamij Christi.

<-P>larminus, dum ita exponit: Splendere eum fa-

ciet. Quamvis revera in diverso accipiat sensu,Card. Bel-|larminus.

dum sic ait: Vibrabit, id est, gladium agitabit cæ-

dendo, atque ita splendere eum faciet. Quod ta-

men cum originali voce non videtur posse

constare, siquidem acuere, non est cædere, li-

cet ad cædendum dirigatur. Ideò genuinusCommodior|expositio.

sensus est Deum supplicium differre: sed non

adeò peccatores conversionem dilaturos, quia

dilatio vindictę in supplicij cedet augmentum:

acuitur enim gladius ut graviùs feriat protelan-

tes conversionem. Sed quid de arcu? Paratus

ille & tensus, ut statim jactis sagittis inferat

ultionem. Non enim semper Deus ultionem

differt, sed multoties in flagranti, ut dicitur, aut

certè non serò, & dum minùs illi cogitant,

cursum præoccupat peccatorum, ut nemo sibi

de dilatione blandiatur, sicut benè explicat

Titelmanus. Est autem subtilis & commoda

explicatio Cardinalis Bellarmini sic scribentis:

Vtitur autem similitudine gladij & sagittarum, utAlia Car-|din. citati.

significet Deum finire (corrige ferire) tam propè

quàm longè. Quando caussa mali nobis illati proxi-

ma est & manifesta, tunc Deus ferit cominus. Quan-

do caussa mali remota, & occulta est, tunc videtur

Deus eminus jaculari sagittas suas. Sic ille: quod

& aptari præcedenti expositioni potest, ut

Deus erga manifestas culpas sæpè vindictam

differat, quam & deproperat contra occultas,

dum interpretatione quadam æquivalenti ho-

mines de divino conspectu videntur sinistrè

sentire, aut saltem dubitare, & illud Regis

vatis usurpant: & dixi: Forsitan tenebræ occul-Psal. 138.|v. 2. & 10.

tabunt me. Psal. 138. v. 10. Ubi & illud v. 2.

Intellexisti cogitationes meas de longè. Ubi D.

Hieronymus vertit, Malum meum. Ut quæ oc-

cultissimæ pravæ cogitationes de longè à Deo

videantur intelligi, sed non longa expectatione

judicij sæpissimè feriantur.

  192. Num. 850. sic extat: Magnum aliquidAliquid|an semper|substanti-|vum.

subodoretur mysterium. Ubi Aliquid, pro Aliquod

positum. Et dubitatur an sustineri mutatio pos-

sit, & Aliquid non substantive solùm, sed etiam

adjectivè possit usurpari. Et ut possit favere

videtur Ovidij illud lib. 5. Tristium Eleg. 1.


Est aliquid fatale malum per verba levare.Ovidius.

Ubi Est idem sit ac licet, congruum est, quod in

usu apud classicos Scriptores ostendunt hujus

magistri facultatis. Sed verius est eo etiam

loco substantivè sumi, ut sit sensus levamen

per verba aliquid esse, non esse pro nihilo re-

putandum, sic enim aliquid nihilo opponitur,

& unum est ex Senario illo transcendentium

barbara, sed notissima Reu vac voce designato,

id est, Res, ens verum, bonum aliquid unum. EtVerba pro|levamine|quantùm|momenti|habeant.

quidem non aliquid solum momenti in verbis

pro levamine est, sed & plurimum quando-

que, si ab ijs veniant, qui ex abundantia cor-

dis sanctè conformati loquuntur, quale D. Cy-

priani erat, ad quem sic quidam Presbyteri &

Confessores: Inter varios & multiplices, frater,D. Cypria-|nus.

dolores nobis constitutis, propter præsentes multo-

rum per totum penè Orbem ruinas, hoc præcipuum

nobis solatium supervenit, quod acceptis litteris tuis

erecti sumus, & dolentis animi mœroribus fomenta

suscepimus. Sic lib. 5. Epist. 12. Et res adeò est

certa, ut ampliori non indigeat probatione.<-P>@@

<-P>Num. 851. in fine pro Ascendentes habetur As-

cendentis, ubi nullius est negotij correctio.

  193. Num. 852. circa finem ita legitur:Fidelium|probitas ex|Sacerdotum|conjicitur|probitate.

Possem hic ad moralia digredi, & Sacerdotes ad

vitæ sanctitatem cohortari, à quibus Christiani po-

puli prospectum licet conjectare, Vbi prospectum

positum pro Profectum. Posset autem non in-

commoda videri vox, & sensus stare idem: ut

scilicet Sacerdotum probitate pervisa, ibi &

Christiani populi liceat conjectare prospe-

ctum, tales videlicet prospiciendos fideles, qua-

lis fuerit prospectus Sacerdotum: ut dicere suo

modo Sacerdos possit: Qui videt me, videt &

populum meum, mihi, inquam, commissum, si non

æqualitate morum, ea tamen, quæ Christia-

nam decet pietatem. Pascite qui in vobis est gre-1. Petr. 5.|v. 2.

gem Dei. 1. Petr. 5. v. 2. Notanda Pastoris

summi adhortatio, quæ & ipsa gregis est pa-

stio, Gregis, inquit, qui in vobis est. Si ergo in

illis, in illis pariter videndus, ut qualis pastor,

talis grex videntibus conspiciatur. Forma facti

gregis ex animo. v. 3. Sint aliæ formæ huic loco

aptabiles significationes: ex illis unam præstatPsal. 44.|v. 3.

ex Psalmo nostro elicitam indicare. Speciosus

forma præ filijs hominum. v. 3. Vbi forma pro

pulchritudine, & ita habet D. Joannes Chry-

sostomus Homil. 28. in Matthæum ibidem à No-

bis adlegatus Speciosus pulchritudine. Sacerdos

ergo est gregis pulchritudo, & ita ex illa, quæ

in Sacerdote prospicitur, quæ sit in grege pos-

sit pariter conjectari, quod scilicet sit

Formosi pecoris pastor formosior ipse.Virg. Eclo-|ga 2.

Licet enim sciamus fuisse aliquos Pastores

sanctissimos, quorum sanctitati minimè gre-

gum sanctitas responsavit: id tamen non ita

frequens, & obnitente animorum intractabili

feritate: cùm tamen contrarium experientia

possit multiplex, & antiquitatis notitia, per-

suadere. Vt in populis jam fidelibus non vi-

deatur locus excusationi futurus, si in moribus

sit Pastorum ea odibilis deformatio, quam illi

non vereantur imitari. Sed circa hoc lugen-

dum potiùs est, quàm frigidis sermonibus per-

orandum.

  194. In fine ejusdem num. ita occurrit: ModòCirca locum|pro Ascen-|sione de pen-|nis Christi.

in Christi Ascensione sumus, cujus pennis potestas

sceptro est Amygdalino figurata. Vbi cùm peren-

nis debuisset poni, pennis collocatum. Sed an

id sensum habere congruum possit? Nam as-

cendenti Domino pennas attribui posse ex eo

valet ostendi, quod Aquilæ in ascensu apud

Doctores sacros comparatus inveniatur. Cui

etiam D. Gregorius Homil 29. in Evangelia

illud ex Job. 28. v. 7. adaptavit: Semitam ig-Iob 28. v. 7.

noravit avis. Vbi S. Doctor nomen Avis, quod

in nominandi casu est, ut genitivum assump-

sit, unde & sic exposuit: Cujus avis semitamD. Gregor.

ignoravit quisquis eum ad cælum ascendisse non cre-

didit. Sic ille, nescio unde sic ratus, sicut & in

nonnullis alijs, quæ ob codicum minùs fide-

lium infortunatam copiam videntur accidisse.

Cùm aliàs Hebraicæ linguæ, nullam videatur

habuisse peritiam, & Græcam se ignorarescri-

bens ad Eusebium Thessalonicæ EpiscopumSixtus Se-|nensis.

ingenuè fateatur: quod adnotatum à Sixto

Senensi in Sua Bibliotheca Lib. 4. Lit. G. Si

autem in nominandi casu locetur Avis, myste-<-P>

@@0@

@@1@§. V. Circa IV. Part. Tituli, Doctrina varia. 67

<-P>rio locus nullus, quia de Christo affirmari ne-

quit cæli semitam ignorasse. Sit ergo satis quod

de Aquila dictum, & à D. Maximo est lucu-

lenter exornatum Homil. 2 de Pentecoste. Po-Malach. 4.|v. 2.

test etiam Malachiæ illud adduci: Orietur vo-

bis timentibus nomen meum sol justitiæ, & sanitas

in pennis ejus. 4. v. 2. & consonum aliud ex Ha-

bacuc 3. v. 11. Sol & luna steterunt in habitaculoHabac. 3.|2. 11.

suo. Vbi Septuaginta sic: Elevatus est Sol, &

luna stetit in ordine suo: quod D. Gregor. Homilia

citata de ascendente Christo, & Ecclesia tuncChristus Sol|in Ascensio-|ne.

suo in ordine constituta interpretatus. Ante

quem D. Augustinus Lib. 18. de Civit. Dei Cap.

28. sic locutus: Elevatus est sol, & luna stetit inD. Augu-|stinus.

ordine suo. Hoc est, ascendit Christus in cælum, &

ordinata est Ecclesia sub Rege suo. Nam cùm ascen-

disset in altum, dedit dona hominibus diversa, ut

Ecclesiastici corporis plenitudo perfecta sit, & pro

diversitate membrorum varia sint distincta mune-

ra. Sic ille. Cùm ergo Soli Propheta pennas

attribuat, in quibus & sanitas, meritò ad As-

censionem potest ejus vaticinium advocari.

  195. Neque moveat quemquam de OrtuIn qua &|ortus.

illum agere, cùm dicit: Orietur vobis &c. Nam

& Christus quando ascendit, etiam ortus dici

potuit, quia numquàm sic gloriosus oculis in-

tuentium apparuit: & numquàm talis in ejus

pennis sanitas: tunc enim, ut jam cum Vate

Rege ab Augustino dictum, Dedit dona homi-Psal 67.|v. 19.

nibus. Psal. 67. v. 19. Ut Divus Paulus, opti-

mus sanè legis Interpres, cùm apud illum sit:

Accepisti dona in hominibus. Ephes. 4. v. 8. ProFphes. 4.|v. 8.

quo & observatione dignum monitorium il-

lud cælestium legatorum in ipso Ascensionis

die, de quo Act. 1 v. 11. Hic IESVS, qui assum-Act. 1. v. 11.

ptus est à vobis in cælum, &c. Cùm enim dicere

potuisset, Hic Dominus, aut Hic Rex gloriæ, quo

titulo ipsum paulò antè celebraverant, quando

ascendenti conclamarunt: Quis est iste Rex glo-

riæ? Psal. 23. v. 7. Non ita quidem sua in lega-

tione locuti, sed uti jam audivimus: Hic Je-

sus. Ideò utique quia nomen illud tunc op-

portunius, quando de sanitate pennarum age-

batur, cùm sit idem ac salus, aut salutaris, &

Salvator. Neque quod additum: Sic veniet

quemadmodùm vidistis eum euntem in cælum. Ibi-

dem. & ad judicium extremum spectat, ad in-

cutiendum timorem directum est, sed ad læti-

tiam & gaudium, ut diem decebat talem: tunc

enim divinus ille Sol illis non solùm timenti-

bus Dei nomen, sed ardenter amantibus orie-

tur, & æterna sanitas in pennis ejus, veniet

enim coronam justitiæ ijs, qui diligunt ejus ad-2. Tim. 4.|v. 8.

ventum, redditurus, 2. Timoth. 4. v. 8. & quis

in illo erat felicissimo cœtu, qui non adven-

tum sic ascendentis diligeret, & vehementer

exoptaret? Diligamus ergo & ipsi, ut & no-

bis sicut ascendit veniat: & in pennis suis to-

tus salutifer oriatur.

  196. Num. 853. ubi col. 2. Quod pro Quos,De D. Ste-|phani morte|cur somnus|inter lapi-|des.

non est cur detineamur, bene tamen Col. 3.

ubi sic: Videas Stephanum præfracto capite ina-

nißima lapidum jactatione blandè quiescere, &

mortis somnum jucundè captare, & cùm hæc di-

xisset, obdormvit in Domino. Act. 7. v. 59. Vbi nō

benè Actor. Et erit fortè qui existimet illud Ina-