Avrupa Birliği Türkiye'ye Yönelik Katılım Öncesi Mali Yardım Programı

4.2.2Meslek Grupları

Malatya ilinde çalışanların mesleki dağılımlarında en çok çalışanın bulunduğu meslek grubu %17 ile sanatkârlar ve ilgili işleri yapanlar ve nitelik gerektirmeyen işlerde çalışanlardır. Kanun yapıcılar, üst düzey yöneticiler ve müdürler % 14, hizmet ve satış elemanları %13, yardımcı profesyonel meslek mensupları %11’lik ve tesis ve makine operatörleri ve montajcıları %10’luk paya sahiptir.

Kadın istihdamının en fazla olduğu meslek grubu ise yüksek eğitim düzeyi gerektiren büro ve müşteri hizmetleri, satış servis ve yardımcı profesyonel meslek gruplarıdır. Mesleklerin cinsiyete göre dağılıma bakıldığında kadınların istihdam oranları bütün meslek grubunda erkek istihdamından düşüktür.

TABLO 4.8 Cinsiyet ve ana meslek grubuna göre istihdamda olanlar

Meslek grubu	Erkek	Kadın	Meslek grubuna göre yüzde	Örneklemdeki istihdam edilen kişi sayısı
Silahlı kuvvetler	%100	%0	%1	9
Kanun Yapıcılar, Üst Düzey Yöneticiler Ve Müdürler	%92	%8	%14	90
Profesyonel Meslek Mensupları	%81	%19	%9	59
Yardımcı Profesyonel Meslek Mensupları	%83	%18	%11	75
Büro Ve Müşteri Hizmetlerinde Çalışan Elemanlar	%80	%20	%3	20
Hizmet Ve Satış Elemanları	%81	%19	%13	87
Nitelikli Tarım, Hayvancılık, Avcılık, Ormancılık Ve Su Ürünleri Çalışanları	%90	%10	%4	29
Sanatkârlar Ve İlgili İşlerde Çalışanlar	%95	%5	%17	111
Tesis Ve Makine Operatörleri Ve Montajcıları	%93	%8	%10	68
Nitelik Gerektirmeyen İşlerde Çalışanlar	%88	%12	%17	110
Cinsiyete göre yüzde	%88	%12	%100	658
Bilinmeyen				3

4.3.Kayıt dışı Sektörde İstihdam

Malatya ilinde kayıt dışında faaliyet veren işyerlerinin oranı %15’dir. Kayıt dışı sektöre tarım sektöründe çalışan işyerleri dahil edilmemiştir ki bu sektörde çalışanların çoğunluğunu ücretsiz aile işçileri oluşturmaktadır.

Malatya ilinde sektörler arasında en fazla kayıt dışı işyeri barındıran sektör %20 oran ile inşaat sektörüdür. Yani Malatya ilinde inşaat sektöründe faaliyet veren her 5 şirketten 1’i kayıt dışındadır.

TABLO 4.9 Cinsiyet ve ekonomik faaliyet koluna göre kayıt dışı sektörde istihdam edilenlerin toplam istihdam içindeki payı¹⁰

Ekonomik faaliyet kolu	Erkek	Kadın	Ortalama	Kayıt dışı sektörde çalışan sayısı
Sanayi	%13	%13	%13	20
İnşaat	%20	%0	%20	10
Hizmet	%18	%15	%18	71
Ortalama	%16	%14	%15	101

İnşaat sektöründe diğer sektörlere göre kayıt dışı işyerlerinin fazla olma sebeplerinden biri inşaat işlerinin mevsimsel ve süreklilik arz etmeyen yapısından kaynaklanmaktadır.

1. 
   Sosyal güvenlik kaydı olmadan çalıştırılanlar
   

Malatya ilinde kayıt dışı işyerlerinin oranı %15 iken çalışanlar içinde herhangi bir soysal güvencesi olmayanlar %37’dir. Bu kayıtlı işyerlerinde çalışan şirketlerin %22’sinin çalışanlarının kayıt dışı çalıştırdıklarını göstermektedir.

TABLO 4.10 .Cinsiyet ve sosyal güvenlik kaydına göre istihdamda olanlar

Sosyal güvenlik kayıt durumu	Erkek	Kadın	Kayıt durumuna göre yüzde	Örneklemdeki istihdam edilen kişi sayısı
Sosyal güvenlik kaydı olan	%92	%8	%63	413
Sosyal güvenlik kaydı olmayan	%81	%19	%37	243
Cinsiyete göre yüzde	%88	%12	%100
Örneklemdeki istihdam edilen kişi sayısı	577	79		656
Bilinmeyen				5

Bazı işyerleri ölçek olarak 50 ve üstüne çıkmak istememektedir ve bu nedenle işçilerinin bir kısmını kayıt dışı çalıştırmaktadırlar. Çünkü, orta ölçekli şirket yapısına geçmeleri halinde tabi olacakları prim, vergi gibi yükümlülükleri artacaktır. Ayrıca, orta ölçekli bir firma kanuni olarak yapısına göre belirli sayıda engelli, eski hükümlü ve terör mağduru çalıştırmak zorundadır. Bu durum, işveren için orta ölçeğe geçerken temel çekincelerden birini oluşturmaktadır.

İŞKUR işverenin yaptığı iş ve de bulunduğu sektör göz önünde tutarak işverene istihdam etmek üzere engelli, eski hükümlü ve terör mağduru göndermelidir.

4.4.İşgücü Dolaşımı

İşgücünün dolaşımının derecesi işgücü piyasasının düzgün işlediğini gösteren kilit faktörlerinden biridir. İşgücü dolaşımı (örneğin evle iş arasındaki gidip gelmek) yerel yönetim sınırları ile çakışmayan işgücü piyasasındaki doğal sınırlarını belirler.

TABLO 4.11 Yaşadıkları yer (ikametgah) ve iş yerlerinin bulunduğu mekana göre istihdamda olanlar

İkametgah	İşyerinin mekanı	Aynı ilçe	İlçe dışında	İl dışında	İkametgaha göre yüzde	Örneklemdeki istihdam edilen kişi sayısı
Merkez		%97	%2	%1	%80	530
Akçadağ		%75	%25	%0	%2	12
Arapgir		%91	%9	%0	%2	11
Battalgazi		%40	%60	%0	%1	10
Darende		%100	%0	%0	%4	26
Doğanşehir		%94	%3	%3	%5	31
Hekimhan		%100	%0	%0	%2	16
Pötürge		%100	%0	%0	%1	4
Yazıhan		%100	%0	%0	%1	6
Yeşilyurt		%27	%66	%7	%2	15
İşyerinin mekanına göre yüzde		%95	%4	%1	%100	661

Tablo 4.11’de görüldüğü üzere Malatya ilinde çalışanların %95’i aynı ilçede yaşamakta ve çalışmaktadır. Yaşadıkları ilçe dışında çalışanlar ise sadece %4’dür. Bu ilçeler içinde en çok işgücüne sahip olan Malatya Merkezdir. Malatya Merkeze uzak olan Darende, Hekimhan, Pötürge, Yazıhan, Doğanşehir, Arapgir gibi ilçelerde çalışanlar kendi ilçelerinde çalışmaktadır. Battalgazi ve Yeşilyurt gibi merkeze yakın olan ilçeler merkezdeki iş olanaklarından faydalanmaktadır. Malatya dışında çalışanlar ise istihdamda olanların içinde %1’dir.

Malatya ilinde DİE 2000 yılı Nüfus sayımına göre nüfusun %41’i şehir merkezi dışında yaşamaktadır. İSKUR Malatya İl Müdürlüğünün, ildeki merkezi yapısıyla şehir dışında yaşayanlar özellikle merkezden uzak ilçeler için etkin çalışmalarda bulunması güçtür. Malatya İŞKUR işgücü piyasasındaki politikaları belirleyen kurum olmak istiyorsa merkezi yapısı yerine alt-merkezi yapılanmaya gitmesi faydalı olacaktır. Güneybatıda Doğanşehir, güneydoğuda Pötürge, kuzeyde Hekimhan, Batıda Akçadağ muhtemel kurulacak İŞKUR ofisleri için ideal yerler olabilir ama alt birimlerin kesin olarak nerede olacağına karar verilebilmesi için işgücü dolaşımıyla ilgili daha detaylı bilgi ve analize ihtiyaç vardır.

Tablo 4.12, işgücü dolaşımında erkekler ve kadınlar arasında belirgin bir fark olmadığını göstermektedir. Yaş grubu arttıkça hem kadınlar hem de erkekler yaşadıkları ilçelerdeki işlerde çalışmaktadır.

TABLO 4.12 Yaş grubu, cinsiyet ve işyerinin bulunduğu mekana göre istihdamda olanların dolaşımı

Yaş grubu ve cinsiyet	İşyerinin mekanı	Aynı İlçe	İlçe Dışı	İl Dışı	Yaş grubu ve cinsiyete göre yüzde	Örneklemdeki istihdam edilen kişi sayısı
15 – 24 yaş		%95	%5	%0	%100	144
Erkekler		%95	%5	%0	%74	107
Kadınlar		%95	%5	%0	%26	37
25 – 49 yaş		%94	%4	%2	%100	414
Erkekler		%94	%4	%2	%92	379
Kadınlar		%94	%6	%0	%8	35
50 – 66 yaş		%95	%5	%0	%100	95
Erkekler		%96	%5	%0	%95	90
Kadınlar		%80	%20	%0	%5	5
67 ve üstü		%100	%0	%0	%100	8
Erkekler		%100	%0	%0	%63	5
Kadınlar		%100	%0	%0	%37	3
İşyerinin mekanına göre yüzde		%95	%4	%1	%100	661
Erkekler		%95	%4	%1	%88	581
Kadınlar		%94	%6	%0	%12	80
Toplam istihdam edilenler						661

İşgücü ve eğitim durumları arasındaki ilişkiye bakılacak olursa çalışanların eğitim durumu arttıkça yaşadığı ilçede iş bulması daha kolay olmaktadır. Meslek ve Teknik liseden mezun olanların yaşadıkları ilçe dışında hatta şehir dışında çalışmayı kabul etme oranları diğer gruplara göre daha fazladır. Yaşadıkları ilçe dışında çalışanlar grubunda en yoğun bulunan grup mesleki eğitim almayan çalışanlardır.

TABLO 4.13 Eğitim düzeyi ve işyerinin mekana göre istihdamda olanların dolaşımı

Eğitim düzeyi	İşyerinin mekanı	Aynı ilçe	İlçe dışı	İl dışı	Eğitim düzeyine göre yüzde	Örneklemdeki istihdam edilen kişi sayısı
Mesleki olmayan eğitim		%94	%5	%1	%82	542
Meslek lisesi		%89	%8	%3	%5	36
Yüksekokul ya da üniversite		%98	%2	%0	%13	83
İşyerinin mekanına göre yüzde		%95	%4	%1	%100	661