Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi folklor institutu azərbaycan folkloru antologiyasi (Cəbrayıl, Ağdam, Laçın, Qubadlı, Zəngilan, Ağcabədi və Kəlbəcər rayonlarından toplanmış folklor nümunələri) baki – “Nurlan“ – 2012

50. YEDDİ KORUN NAĞILI
Yeddi kor yaşıyır bir yerdə, boş səhrada bir kümbəz vardı, o kümbəzdə axşamlıyırdılar. Gündüz olanda hər kor hərəsi bir kəndə gedərdi – dilənməh üçün. Korun biri gəlir kəndə, oturmuşdu yolun qırağında. Ömrü boyu diləndiyi bütün pulları, əynində sırıxlı var idi, köhnə sırıxlı idi, sırıxlının pambığını çıxardıf yerinə pulu yığ­mışdı. Sırıxlı elə heylə pul idi. Hava isdi olduğu üçün yaxasını aç­mışdı. Bir kasıf olur, isdiyir ki, sırıxlını bunun əyninnən çıxarsın. Örgə­nif ki, sırıxlının içərisində pambıx yerinə puldu. Gedir bir kü­pə tapır, dopu deyirdilər o vaxdı. Xəsdəlih-zad dəyəndə qoyardılar o dopunun iki-üçünü, onunla da qutarıf gedərdi. Bu dopudan birini tapıf bu cır arını yığır içinə, ağzını sələliyir. Sələ mal-qoyun gönünnən olan şeydi. Sələynən bağlayır, gətirir. Kora deyir:

– A qardaş, a qardaş.

Ayannan gələndə ayağını yerə bərk vura-vura gəlir ki, guya qaçır bu. Gəlir deyir ki, məni hökumət hərriyir, tutajaxlar məni. Bu qazonnu şeydi, bunu burda saxla, bir azdan sora gəlif aparajam. Amanın günüdü, dəymə ha, gözdə, oğurradarsan. Tap-tap ayağını yerə vura-vura bir az aralanır, bir on metr, oturuf gözdüyür. Kor görür ki, tapbıltı da kəsildi, xışıltı da, bu dopunu verən adam getdi da, uzaxlaşdı yəqin. Tamah buna güc eliyir, deyir:

– Ağzını açım, görüm yeməli şeydisə barmağımı batırım qoyum ağzıma da.

Dopuda nə olar? Ya bal olar, ya da yağ. Bu baxırdı, görür ki, kor yavaş-yavaş əlini aparır dopuya tərəf, ağzını açır, sələni qaldırıf əlini içinə salanda arı qalxır sırıxlının içinnən darışır bunun bədə­ninə. Bu cır arı bunun bədəninə necə daraşırsa bu birinci sırıxlını çıxarır. Orda sırıxlı yada düşürdü? Fırradır özünnən aralı. Elə o saat sırıxlını götürür kasıb. Bu bütün paltarını soyunuf tökür yerə, bunun çığırtısına küçədən keçən bütün camaat tökülür. Hamı bunun halına yanır, başının tükünün arasına qədər arı dolur. Birtəəri bunu arıdan xilas eliyillər. İndi bu başdıyıf paltarını yığmağa, çırpa-çırpa yığır. Maykasını tapır, köynəyini tapır geyinir, rubaşkasını tapır geyinir, nəhayət, keçir sırıxlıya. Sırıxlıya keçəndə sırıxlını tapmır. Gəzir, gəzir, ötənə deyir:

– Mən paltarımın birini tapmamışam, sən Allah, görün buralarda mənim paltarımın biri yoxdu ki?

Paltar nə gəzir, götdü getdi. Aparır qoyur öyə, gəlir. İndi əl çəh­mir bunnan. Bu sağ əl çəhmir bu kordan ki, bunun axırına çıxsın.

Axşam düşür, kor durur söyə-söyə, qarğış eliyə-eliyə:

– Sənin küpə verən öyün yıxılsın, yurdun tari-mar olsun, bu nə idi, pulum getdi, canım getdi, malım getdi – danışa-danışa gəlir, çəliyini yerə döyə-döyə. Gəlir girir kümbəzə. Ajıxlanıf, heş nə qazan­mıyıf. Hamıdan qabax gəlif, bu da bunun ardınca gəlif oturuf bunun böyründə. Elə bu söyür burda. Bir az aradan keşmişdi, bu bilmirdi burda neçə kor var. Bir az aradan keşmişdi, görür ki, bir kor da gəldi. Bir az aradan keşdi bir kor da gəldi, yeddi kor oldu, bunnan səkgiz nəfərdilər oturuflar. İndi başdıyıllar söhbətə. Hərə öz dilənif gətirdiyinnən yeyir, taam eliyir. Bular bir yerdə qəşəh surfa açıllar, qəşəh yeyillər, yığışıllar. Bu başçıları deyir ki, bir söhbət eliyin.

– Nə söhbət?

– Hərə öz gördüyünnən, bu gün nə təsadüf eliyif onnan söhbət eliyin.

İndi birinci bu sırıxlı itirən kor başdıyır:

– Ə, nə söhbət elijəm, öyü yıxılsın namərdin.

– Noluf, nədi?

Deyir ki, əşi, ömrüm boyu diləndiyimi sizdən xəbərsiz, sizə deməmişdim, sırıxlının pambığını çıxardıf yığmışdım pambıx yeri­nə. Buyün bir namərd oğlu namərd gəldi, bir dopu gətirdi, dedi qa­zon­nu şeydi, bunu saxla. Gedənnən sora tamah maa güj elədi, de­dim görüm baldı, yağdı, nədi, barmağımı batırım qoyum ağzıma. Ağ­zını açan kimi arı məni süpürüf aldı. Paltarımı soyunuf tökmü­şəm yerə, bir əni-müsibətnən arını özümdən uzaxlaşdırmışam. Yol­nan ötən-keçən də köməh eliyif, paltarın hamısını tapıf geyin­mi­şə­m. Sırıxlını tapmadım deyəndə başçı kor deyir ki, nağarmısan?

Deyir:

– Sırıxlının pambığını çıxardıf yığmışdım arasına.

Deyir:

– Sırıxlının pambığını çıxardıf niyə arasına yığırdın?

Deyir:

– Neyniyim ə, bə?

Deyir:

– Ə, torba tikif belə qoltuğuzun altına qoyuf içinə yığam-mırsız – deyəndə kor deyir:

– Görüm ə, nətər eləmisən?

Kor əlini gətirincə sağ əlini uzadıf pulu götürür torbadan. O biri deyir:

– Ə, yox, heylə niyə eliyirsiz? Papağızın qırağını qatdıyın, içinə yığın.

O biri deyir:

– Baxım görüm ə, nətər yığmısan?

Sağ onnan qabax əlini uzadır. Sağ bu minvalnan buların hamısının pullarını alır. Biri qurtdanır, görür pulu yoxdu, bilir ki, Həsənqulu idi da "görüm ə" deyən. Deyir:

– Ə, pulu bəri ver.

Deyir:

– Pul nədi, sən öl, almamışam.

O birisi baxıf görür bunun da pulu yoxdu.

– Ə, mənim də pulumu ver.

O bunu vurur, bu onu vurur, başdıyıllar davaya burda. Bu sağ da görür bunnarı. Qırıllar bir-birini. Başçı deyir:

– Dayanın ə, dayanın.

– Nolub?

Deyir:

– Dayanın ə, səbriniz, qərarınız olsun. Bizim içimizdə, sən öl, sağ adam var.

Yüürür qapının ağzını kəsir. Deyir ki, tutajağam bu saatdarı. Deyir ki, nətər tutajağıx? Deyir ki, mən paçamın birini buyza qoyajam, birini də buyza, sizsə gəlin bir-bir mənim paçamın arasınnan keçin çölə. Sayax, yeddi adamıx da, səkgizinci sağdı, sağı tutajağıx. Elə birinci sağ keçir. Sayır bir-bir, korun biri qalır dala. Tutullar gupuyullar, döyhadöy olur.

– Ə, dədəm, nənəm sizə qurban, mən filankəsəm, mən də koram, məni öldürmüyün.

Nəfəsini kəsillər bunun. Biri deyir ki, ə, sağ birinci çıxıb da, kişini öldürmüyün. Sağı tuta bilmillər.

Nəysə, sağ indi öyə gəlir, pulları da yığır gətirir. Kəndin böyründə zibillih var idi, zibillihdən keçəndə görür ki, köhnə meşox var. Meşoğu götürür, fikirrəşir ki, gedirəm-gedirəm, bir az da təzəh yığım aparım öyə, arvad-uşax ojax qalasın. Deyir, bu torbanı təzəhnən dolduruf dalına atıf gəlirdi. Qarannıx düşür, gələ bilmir. Yolun qırağında meşoğu qoyuf başının altına uzanmışdı, görür köç gəlir. Köç burdan keçəndə görür, səni, burda bir adam uzanıf, yasdığını da qoyuf başının altına. Fikirrəşillər ki, bura yaxşı yerdi, biz də burda axşamlıyax, səhər köçüf gedərih. Bunun böyründə düşməh isdiyəndə deyir:

– Bajıoğlu, bajıoğlu, mənimki qazonnu maldı. Malınızı mənimkinnən kənar eliyin. Mənə yaxın gəlmiyin, aralı durun.

İçərilərində bir qoçax varmış, ürəyində deyir onun anasını ağladıf beyjə onun qazonnu malını aparajam ey. Deyir:

– Kişiyə yaxın getməyin ə, aralıda tökülün.

Aralıda tökülüllər, bularınkı da hamısı ləl-cəvahiratdı. Gejə­dən bir az keçəndə bu başını qoyub meşoğun üsdünə, gözdüyür. Bilirdi ki, nəsə olajax. Görür ki, orda qoçağın biri qızıl meşoğunu sürüyə-sürüyə gətirir buna tərəf. Bu özünü yuxuluğa qoyur, qımıldanmır. Başını salır meşoğun üsdünnən yerə. Çəkir meşoğu, görür yüngüldü, deyir:

– Yəqin çəkidə yüngül, qiymətdə bahalı şey olar.

Qızıl meşoğunu qoyur bunun başının altına. Aparır qoyur təzəyi ora, meşoxların içinə. Yuxuya gedən kimi bu durur meşoğu götürür, tərpənir öyə. Heylə varranır, başdıyır yaşamağa. Kasıblığın daşını atır.