Bakirköy ruh ve siNİr hastaliklari hastanesi

CONSTANTİNUS FORUMU

İlkçağın Bizantion'unu, 4. yy'da yeni bir Roma şehri olarak imar eden I. Constantinus (hd 324-337), kara tarafından yeni bir sur duvarı arkasına aldığı şehrin ortasına kendi adına bir meydan, bir forum yaptırmaya da özen gösterdi. Bu forum için seçilen yer, daha önceden Septimius Severus (hd 193-211) tarafından yeniden kurulmuş olan şehrin sınırları dışındaki mezarlık (nekropolis) arazisi idi. Bir söylentiye göre, Bizantion'u kuşattığı sırada, Constantinus'un çadırı burada kurulmuştu. Constantinus Forumu, Meşe denilen

anacaddenin üzerinde idi, ortasında ise Constantinus'un adına dikilen bir anıt yükseliyordu (bak. Çemberlitaş). Bunun tepesinde imparatorun heykeli vardı. Meydan klasik biçimde kare veya dikdörtgen değil oval planda idi. Forumun zeminine geniş mermer levhalar döşenmişti ve iki tarafından birer kemerle anacaddeye açılıyordu.

Forumun batı tarafındaki kemerde bir yazı okunuyordu: "Menas bu altın eseri, altın zengini imparatorların şehrini yüceltmek üzere, bütün gelip geçenler i-çin yaptı". Bu metin Antbologia Palatina adındaki eski kitabeler derlemesinde günümüze kadar gelmiştir. Meydanın doğu ucunda ise beyaz mermerden biri doğuya, diğeri batıya açılan iki kemer vardı. Bunlardan doğuda olan Septimius Severus'un yaptırdığı direkli caddeye, batıdaki ise şehirden çıkışa uzanan yola kavuşuyordu.

Eski metinlerden öğrenildiğine göre, meydan birçok heykelle süslenmişti. Doğu kemeri üstünde aralarında bir haç olmak üzere İmparator Constantinus ile annesi Helena'mn heykelleri bulunuyordu. Burada ayrıca şehrin talih simgesi olan bir Fortuna (Grekçe: Tihe) heykeli de yer almıştı. Romalıların çok saygı gösterdikleri bu tanrıça heykelinin ellerini, İko-noklazma Dönemi imparatorlarından I. Mihael'in (hd 811-813), "hükümdara karşı halk partilerinin bir ayaklanma girişiminde bulunmalarını önlemek için", kırdırdığı söylenir. Ancak bunun İkonoklaz-ma Akımı'na ve bunu destekleyen imparatorlara karşı olanların uydurdukları da tahmin edilir (bak. İkonoklazma). Yine burada bizzat Constantinus'un diktirdiği büyük bir de haç vardı.

Meydanın doğu tarafında, sağda, üzerlerinde altın kaplamalı (veya yaldızlı) 12 efsane yaratığı ve deniz perileri (şarkıları ile denizcileri çeken seirenes'ler) heykeli yerleştirilmiş 12 sütun dikilmişti. Solda ise bir fil ile bir domuz heykeli görülüyordu. Ortada büyük havuzun üzerinde veya yanında aslanlar arasında Peygamber Davud'un tunç heykeli yerleştirilmişti. Burada ayrıca, masif tunçtan Tanrıça Junon'un da bir heykeli bulunuyordu. IV. Haçlı Seferi ile buraya gelerek şehri 1204'te işgal eden Batılı şövalyeler para basmak için bu heykeli eritmişlerdi. Söylendiğine göre, bu heykelin yalnız başını dört çift öküz çekebilmiştir. Constantinus Forumu ilk piskoposlar o-lan Metrofanes, Aleksandros ve Pavlos' un tahta üzerine yapılmış resimleri ile de süslenmişti.

Constantinus Forumu'nun, bin yılı aşkın süre boyunca, ilk biçimini koruduğunu sanmak yanlıştır. Yüzyıllar içinde meydan toprakla dolmuş, zemin kotu yükselmiş, bunun üzerine Bizans dönemi boyunca ve Osmanlı döneminde binalar yapılmıştır. 17. yy'ın başlarında, Çemberlitaş'ın dibinde Atik Ali Paşa'nın külliyesinin imaretinin olduğu I. Süleyman (Kanuni) döneminde (1520-1566) İstanbul'da bulunan Flensburg'lu Melchi-

ör Lorck'un (Lorichs) bir resminden anlaşılır. Yine forumun bulunduğu yerin üstünde de Elçi Hanı(->) olarak bilinen büyük bina bulunuyordu. 19. yy'da han harabe haline gelmiş, II. Abdülhamid'in yakınlarından Osman Bey, bu hanın kalıntısını yıktırarak yerine bir basımevi ile bir site yaptırmış, yakın tarihlerde bu bina da Darüşşafaka tarafından yıktırılmış ve çok derine inen temeller üzerine şimdiki modern site yapılmıştır. Çemberlitaş ile Atik Ali Paşa Camii haziresi arasındaki yerde bulunan Atik Ali Paşa Külliyesi' nin imareti olan bina, harap halde olduğundan 19. yy sonlarında bunun son izlerinin kaldırılarak yerinde bir vakıf hanı yaptırılması düşünülmüş, Mimar Kema-leddin Bey'in projesine göre başlanan inşaat, ilk katın beton kolonları atıldıktan sonra sürdürülmemiş, uzun yıllar böylece kalan bu betonlar sökülerek, bugün görülen düzenleme yapılmıştır.

Constantinus Forumu'nun ölçüleri bilinmediğine göre nereye kadar uzandığı da bilinemez. Güney tarafındaki Elçi Hanı kaldırılıp, yerine önce Osman Bey Sitesi, arkasından da şimdiki Darüşşafaka binası yapıldıktan sonra, burada toprağın derinliklerinde ne forumdan ne de onun altındaki eski nekropolden bir iz kalmıştır. Karşı tarafta (kuzeyde) forumun üzerinde Atik Ali Paşa Camii haziresi vardır. Vezir Hanı ile Çemberlitaş Ha-mamı'nın ise forumun ölçüleri bilinmediği için, meydana ne derecede yaklaştıkları anlaşılamaz. Eğer ciddi bir araştırma yapmaya fırsat verilmiş olsa, belki bugünkü kotun 6-8 m derinliğinde, eğer duruyorsa Constantinus Forumu'nun mermer döşemesi, bunun altında da geç Roma çağının mezarlığının stelleri, lahitleri hattâ belki de mezar odaları bulunabilir.