Bakirköy ruh ve siNİr hastaliklari hastanesi

DARÜLMUALLİMAT BİNASI

Çapa'da, Millet Caddesi üzerindedir. Kapısının üzerindeki çini kitabeden 13327 1914'te inşa edildiği öğrenilmektedir. Bu kitabede bulunan "Hakkı" imzası 1908-1916 arasında Darülmuallimin (erkek öğretmen okulu) ve Darülmuallimat'ta hat dersleri veren, İsmayıl Hakkı Baltacıoğ-lu'na (1886-1978) aittir. I. Ulusal Mimarlık Dönemi'nin bütün özelliklerini taşıyan yapının mimarı hakkında kesin bir bilgi yoktur.

Kısmi bir bodrum ile üç kattan oluşan ana yapı Millet Caddesi'ne paralel olarak yerleştirilmiş, ön ve arka cepheleri yapının ekseninde ve uçlarında yer alan çıkmalarla hareketlendirilmiştir. Ki-tabeli giriş kapısının yer aldığı ortadaki çıkma büyük boyutlu bir giriş bölümünü barındırmakta, yanlarda birer adet yönetim odasıyla, yapı boyunca devam eden koridorlar bu bölüme açılmaktadır. Yapı, ana girişin eksenine göre simetrik biçimde tasarlanmıştır. Binanın arka cephesinin ekseninde yer alan ve ön cep-hedekine tekabül eden çıkmaya ise giriş bölümünden başlayan, birinci kata geçit veren çift kollu merdiven yerleştirilmiştir. Ön cephe üzerinde sıralanan sınıflar koridorlara açılmakta, koridorların uçlarında arka cephedeki yan çıkmaların içine yerleştirilmiş tek kollu merdivenler bulunmaktadır.

Aynı tasarımın gözlendiği üst katlarda bazı birimler yatakhanelere tahsis e-dilmiştir. Koridorların ucundaki merdivenlerin altından ulaşılan bodrum katında, bir koridor üzerinde yemekhane, mutfak ve diğer servis birimleri sıralanmaktadır. Söz konusu koridorun ekseninde bulunan merdivenlerin sonunda sivri kemerli üç açıklıktan mescit bölümüne geçilmektedir. Çini bezemeleri ile dikkati çeken mescit, ana yapının arka cephesinde bulunan, uçları kesik elips planlı, iki katlı yapının zemin katını işgal eder. Mescidin üstünde yer alan, mescide oranla hayli yüksek tavanlı mekânın aslında amfi şeklinde tasarlanmış çok amaçlı kullanılabilen (tiyatro-konferans vb) bir salon olduğu bilinmektedir. Ana binarun sol tarafında bağımsız bir kitle olarak tasarlanmış dikdörtgen planlı spor salonu bulunmaktadır.

Darülmuallimat'ın süsleme programı, I. Ulusal Mimarlık Dönemi Üslubu'nun özelliklerini yansıtmakta, cephe tasarımıyla süsleme öğeleri arasında üslup birliği gözlenmektedir. Millet Caddesi' ne bakan ön cephe ve binanın iki yan cephesi tasarım açısından L Ulusal Mimarlık Dönemi yapılarının hepsinde olduğu gibi, arka cepheyle kıyaslanmayacak şekilde özenle ele alınmıştır. Söz konusu cephede, zemin ve birinci kat pencere üstlerinde dikdörtgen, üst kat sivri kemerli pencerelerin çevresinde ise kemer dolgusu şeklinde düzenlenmiş, firuze ve lacivertle renklendirilmiş, stilize bitki dekorlu çini bezemeler görülmektedir. Ayrıca üst kat pencere aralarına büyük boyutlu, dilimli, firuze renkli çini kabaralar yerleştirilmiştir.

Dış cephede ağırlıklı olarak görülen çini süslemeye, yapının içinde sadece girişteki hazırlık bölümünün yuvarlatılarak genişletilmiş yan duvarlarında ve mescit bölümünde rastlanmaktadır. Giriş bölümünde karşılıklı olarak üçer pano şeklinde düzenlenmiş, iki farklı kompozisyondan oluşan çok renkli çini bezemeler, alttaki firuze ve lacivert renkli örgülü geçmeli levhalara oturtulmuştur.

Yapıda çininin en yoğun olarak kullanıldığı birim mescit bölümüdür. Ana binanın arkasına bitişik olan, salon ve mescidin bulunduğu bu küçük bina günümüzde dıştan seramik karolarla kaplanmıştır. Mescidin içinde bütün duvarlar yerden tavana kadar dönemin Kütahya çinileriyle kaplı olup, 15. yy Karaman ibrahim Bey imareti mihrabından esinlenilerek yapılan mihrabının üstünde, Kütahyalı çini ustası "Mehmed Emin"in imzası ve "1331/1913" şeklinde yapım tarihi görülmektedir. Yapı ile çağdaş bu o-rijinal çinilerin büyük bir kısmının, 1987' deki bir onarım sırasında günümüz çinileriyle değiştirildiği bilinmektedir.

Çini süsleme yanında yapının genelinde hâkim bir bezeme unsuru da alçı süslemedir. Yapıda hemen bütün mekânlarda, Selçuklu ve klasik Osmanlı üsluplarından derlenmiş motiflerin (mukarnas-lı silmeler, sarkıtlar, geometrik geçmeler) görüldüğü kartonpiyer tekniğiyle yapılmış alçı tavan süslemeleri dikkati çekmektedir.

Oldukça iyi durumda günümüze ulaşmış olan bu yapı yine öğretmen okulu olarak hizmet vermektedir.

Bibi. H. Arlı, "Kütahyalı Mehmed Emin Usta ve Eserlerinin Üslûbu", (İÜ, yayımlanmamış yüksek lisans tezi), İst., 1989; M. F. Bayraktar, "Baltacıoğlu Ismayıl Hakkı", DlA, V, 36-38.

HAKAN ARLI