BiRİNCİ BÖLÜM 2013 yili programinin makroekonomiK

2. Temel Amaç ve Hedefler

Enerji politikasının temel amacı; iktisadi kalkınmanın ve sosyal gelişmenin ihtiyaç duyduğu enerjinin rekabetçi bir serbest piyasa ortamında sürekli, kaliteli, güvenli, çevreye duyarlı ve mümkün olan en düşük maliyetle teminidir.

2012 yılında nükleer enerji alanında hukuki ve kurumsal altyapının güçlendirilmesine devam edilecektir. Elektrik arz kaynaklarının sağlıklı bir şekilde çeşitlendirilmesine katkı sunacak olan nükleer santral yapım çalışmaları sürdürülecektir.

Enerji arz güvenliğinin sağlanması ve sürdürülmesi için yerli ve yenilenebilir enerji kaynaklarının geliştirilmesine önem verilecektir. Bu kapsamda, yerli kömür kaynaklarımızın değerlendirilmesi ve yenilenebilir enerji kaynaklarının enerji üretiminde daha fazla pay sahibi olması için yürütülen çalışmalara devam edilecektir. Enerji üretim, iletim ve tüketiminde verimliliğinin artırılması, talep tarafı yönetiminin gerçekleştirilmesi ve 5627 sayılı Enerji Verimliliği Kanununun öngördüğü mekanizmaların etkin bir şekilde uygulanması öncelikli bir hedef olarak benimsenecektir.

Toplam enerji arzında önemli bir yer tutan doğal gazın arz güvenliğinin ulusal düzeyde artırılması sağlanacak, mevsimsel talep dalgalanmalarına karşı tedbirler alınacaktır. Kuzey Marmara ve Değirmenköy sahalarındaki tesislerin kapasite artırımı çalışmalarına ve Tuz Gölü Doğal Gaz Yeraltı Depolama Tesisi projesinin yapımına devam edilecektir.

Talep yönetimine yönelik tedbirlerle elektrik talep artışının sınırlanması, arz tarafı tedbirleriyle mevcut elektrik arz imkânının verimli kullanılması ve genişletilmesi hedeflenmektedir. Orta ve uzun dönemli arz güvenliği için, inşa halinde olan ve lisans almış santral projelerinin öngörülen tarihlerde devreye alınması büyük önem arz etmektedir. Bu kapsamda, lisans alarak elektrik üretim tesisi yapmayı taahhüt etmiş girişimcilerin projelerini hayata geçirebilmeleri için gerekli tedbirlerin alınmasına devam edilecektir. Enerji yatırımlarının insan sağlığına ve ekolojik dengeye zarar vermeyecek bir anlayışla gerçekleştirilmesi için azami özen gösterilecektir.

Elektrik, doğal gaz ve petrol sektörlerinde, rekabetçi serbest piyasaların oluşturulması ve geliştirilmesi çalışmalarına devam edilecektir. Serbest piyasa faaliyetlerinde, fiyat rekabetleri vasıtasıyla tüketicilerin olumlu yönde etkilenmesi, tekelleşme eğilimlerinin engellenmesi, dikey ve yatay bütünleşme girişimlerinin önüne geçilmesi ve yatırımların istikrarlı bir şekilde sürdürülmesi amaçlanacaktır.

Küresel düzeyde enerji güvenliğine ilişkin kaygıların sürdüğü ve enerji güvenliği konusunun uluslararası gündemin ilk sıralarına yükseldiği günümüzde, Türkiye’nin güvenli bir transit güzergâhı ve terminal ülke olma politikası güçlendirilecektir.

2013 yılında Türkiye toplam elektrik tüketiminin 263 milyar kWh olması ve kişi başı elektrik tüketiminin 3.469 kWh’e yükselmesi beklenmektedir.

2013 yılında elektrik santralleri toplam kurulu gücünün yaklaşık yüzde 5 büyüyerek 59.389 MW’a çıkacağı tahmin edilmektedir.

Doğal gaz yakıtlı santrallerin toplam elektrik üretimindeki payının yüzde 45 seviyesinde kalması beklenmektedir.

Yenilenebilir kaynaklı elektrik üretiminin 2013 yılında 74,7 milyar kWh’e çıkacağı ve toplam elektrik üretimi içindeki payının yüzde 28,6’ya yükseleceği tahmin edilmektedir.

3. Politika Öncelikleri ve Tedbirler

Öncelik / Tedbir	Sorumlu / İşbirliği Yapılacak Kuruluşlar	Süre	Yapılacak İşlem ve Açıklama
Enerji arz güvenliğinin artırılması için izleme ve değerlendirme yapılacak, yerli ve yenilenebilir kaynaklardan daha çok yararlanılması sağlanacaktır.
Elektrik arz güvenliği izlenecek ve gerekli önlemler alınacaktır.	Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı (S), Kalkınma Bakanlığı, Hazine Müsteşarlığı, EPDK, İlgili Kuruluşlar	Aralık Sonu	Lisansların yatırıma dönüşmesi ve yatırımların öngörülen tarihlerde devreye girmesi için gerekli tedbirler alınacaktır. Kamu santrallerindeki rehabilitasyon ve verimlilik artırma yatırımlarına devam edilecektir. 5784 sayılı Kanun çerçevesinde elektrik arz güvenliği periyodik olarak değerlendirilecektir. Piyasanın arz güvenliğini sağlamada yetersiz kaldığı durumlarda arz güvenliğinin temini amacıyla kapasite mekanizması oluşturulacaktır.
Yenilenebilir enerji kaynak potansiyelini belirleme, uygulamalarını geliştirme ve yaygınlaştıma çalışmaları sürdürülecektir.	Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı (S), TEİAŞ, TEDAŞ, EÜAŞ, MTA, DSİ, DMİ, TÜBİTAK-UZAY, TKGM, Üniversiteler	Aralık Sonu	Tepe enerji talebinin karşılanmasına yönelik pompaj depolamalı HES projesinin fizibilite çalışmaları kapsamında jeolojik ve jeoteknik araştırmalar tamamlanacak, hibrid enerji tesisinin (Pompaj Destekli RES) inşasında ve işletiminde kurum ve kuruluşlar arasındaki görev dağılımı detaylandırılarak proje için gerekli izin, lisans, kamulaştırma ve koordinasyon işleri yapılacaktır. Rüzgar enerjisine dayalı olarak yapılan ve teknik değerlendirme sonuç raporları EPDK’ya gönderilen RES lisans başvurularının olası revizyonları, proje kontrolleri ve inşaat dönemi denetimleri yapılacaktır. TÜBİTAK-UZAY işbirliğiyle yürütülmekte olan Rüzgâr Gücü İzleme ve Tahmin Merkezi (RİTM) projesi kapsamında tahmin yazılımları tamamlanarak, sisteme bağlanan işletmedeki rüzgâr santrallerinin üretim tahminlerinin yapılmasına başlanacaktır.
İklim değişikliğiyle mücadele hedefleri dikkate alınarak yerli kömür kaynaklarımızın değerlendirilmesi için yöntemler belirlenecek ve gerekirse mevzuat geliştirilecektir.	Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı (S), TKİ, EÜAŞ, MTA, İlgili Kuruluşlar	Aralık Sonu	Bilinen linyit ve taşkömürü kaynaklarının tamamının 2023 yılına kadar elektrik üretiminde kullanılması amacıyla, uygun yerli linyit ve taşkömürü sahalarının, emisyonları kabul edilebilir sınırlar içinde tutabilen santral projeleriyle değerlendirilmesi uygulamasına devam edilecektir.
Doğal gazın elektrik üretimi haricinde kullanımı rekabete dayalı olarak yaygınlaştırılacak, mevsimsel talep değişimleri de dikkate alınarak ulusal düzeyde doğal gaz ve petrol arz güvenliği sağlanacaktır.
Doğal Gaz Piyasası Kanununda Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanun Tasarısı taslağı hazırlanacaktır.	Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı (S), Kalkınma Bakanlığı, Hazine Müsteşarlığı, EPDK, BOTAŞ	Aralık Sonu	Özel sektör ithalatına ve piyasanın serbestleşmesine yönelik hususların düzenlenmesi ve olağanüstü durumlarda veya kriz durumlarında doğal gaz sektöründe alınması gereken önlemlerin belirlenmesi amacıyla 4646 sayılı Kanun revize edilecektir.
LNG ve spot LNG ithalatına ilişkin mevzuat çalışmaları yapılacaktır.	BOTAŞ (S), Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, Kalkınma Bakanlığı, Hazine Müsteşarlığı, EPDK	Aralık Sonu	Doğal gazda mevsimsel talep dalgalanmalarından kaynaklanan arz açıklarının karşılanması ve uzun vadeli doğal gaz ithalatı anlaşması yapan firmaların yükümlülüklerini yerine getirebilmeleri amacıyla sadece uzun vadeli ithalat anlaşması yapan firmalara spot LNG ithalatı izni verilmesine imkân tanıyan mevzuat çalışmaları yapılacaktır.
Doğal gaz depolama faaliyetleri ile LNG tesislerinin geri üretim kapasitelerinin artırılmasına yönelik çalışmalar sürdürülecektir.	Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı (S), Kalkınma Bakanlığı, EPDK, BOTAŞ	Aralık Sonu	Değirmenköy Tevsi ve Çevre Doğal Gaz Sahaları Depolama Projesi ve Kuzey Marmara Depolama Tevsi Projesi kapsamında faaliyetlere devam edilecektir. Öncelikle mevcut doğalgaz depolama tesislerinin (Kuzey Marmara ve Değirmenköy-Çevre sahaları) gaz çekim kapasiteleri artırılacaktır. Tuz Gölü Doğalgaz Depolama Tesisi Projesi ivedilikle gerçekleştirilecektir.
Ulusal petrol stok yükümlülüklerine ilişkin düzenlemeler yapılacaktır.	Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı (S), Maliye Bakanlığı, Kalkınma Bakanlığı, Hazine Müsteşarlığı, EPDK, BOTAŞ, PİGM	Aralık Sonu	Petrol piyasasında sürekliliğin sağlanması çerçevesinde; kriz durumlarında veya olağanüstü durumlarda risklerin önlenmesi, uluslararası anlaşmalar gereği ulusal petrol stoku tutulması ve bu stokun etkin şekilde yönetilmesi için Tamamlayıcı Petrol Stoku Kanun Tasarısı çalışmaları tamamlanacaktır. Kanunun uygulanmasına yönelik yönetmelikler çıkarılacaktır.
Enerji verimliliğini artırmaya yönelik faaliyetlere hız verilecek ve bu kapsamda gerekli düzenlemeler yapılacaktır.
Enerji verimliliğine ilişkin ikincil mevzuat çalışmaları tamamlanarak enerji verimliliğini ve tasarrufunu artırmaya yönelik etkili mekanizmalar oluşturulacaktır.	Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı (S), Maliye Bakanlığı, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Üniversiteler, Meslek Odaları, Enerji Verimliliği Danışmanlık Şirketleri	Aralık Sonu	Enerji Kaynaklarının ve Enerjinin Kullanımında Verimliliğin Artırılmasına Dair Yönetmelik, verimlilik artırıcı proje destekleri yükseltilecek şekilde tadil edilecektir. Enerji Verimliliği Kanunu kapsamında başlatılan enerji verimliliği uygulama projelerinin desteklenmesine ve endüstriyel işletmelerle enerji yoğunluğunu azaltmak üzere gönüllü anlaşmalar yapılmasına devam edilecektir. Sanayide enerji verimliliğini tespit etmeye yönelik etüt ve veritabanı oluşturma çalışmaları yürütülecektir. Endüstriyel işletmelerde ve binalarda görevlendirilmesi gereken enerji yöneticilerinin sertifikalandırılmasına yönelik çalışmalara devam edilecektir.
Binaların enerji kimlik belgesi alması ve enerji verimli hale gelmesi sağlanacaktır.	Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (S), Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, Belediyeler Birliği, Üniversiteler, Meslek Odaları, Enerji Verimliliği Danışmanlık Şirketleri, Yetkilendirilmiş Ölçüm Şirketleri	Aralık Sonu	2013 yılı sonuna kadar binaların yüzde 6’sının enerji kimlik belgesi sahibi olması sağlanacaktır. 2013 yılı sonuna kadar yetki belgesi sahibi firma sayısı 25’e çıkarılacaktır.
Türkiye’de nükleer güç santralleri kurulabilmesi için gerekli çalışmalar yapılacaktır.
Nükleer faaliyetlerin düzenlenmesi ve denetlenmesine yönelik yasal altyapı oluşturulacak ve gerekli kurumsal yapılanma tamamlanacaktır.	Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı (S), TAEK	Aralık Sonu	Nükleer faaliyetlerin düzenlenmesi ve denetlenmesi işlemlerinin bağımsız bir kurum tarafından yürütülmesini ve TAEK görev ve yetkilerinin yeniden düzenlenmesini amaçlayan kanun tasarısı taslağı Başbakanlığa sevk edilecektir.
2014 yılına kadar nükleer santral inşasına başlanabilmesi için, üretim lisansı ve ÇED başvuru süreçlerinin takibiyle gerekli mevzuat düzenlemelerinin yapılması ve müzakerelerin sonuçlandırılması sağlanacaktır.	Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı (S), Dışişleri Bakanlığı, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, EPDK, TAEK, TEİAŞ, TETAŞ	Aralık Sonu	Akkuyu Nükleer Güç Santrali (NGS) için ilgili kurumlara yapılacak başvurularda ve işlemlerin sonuçlandırılmasında, sürecin sağlıklı işlemesi amacıyla koordinasyon sağlanacaktır. Akkuyu sahasında bir NGS kurulması için işbirliği yapılacak kurum ve kuruluşlarla görüş alışverişinde bulunularak, gerekli mevzuat düzenlemelerinin yapılması sağlanacaktır. Sinop NGS ile ilgili müzakerelerin hedeflenen sürede ve sağlıklı bir şekilde sonuçlandırılması için gerekli koordinasyon sağlanacaktır.
Kamu elektrik üretim ve dağıtım tesislerinin rekabetçi bir piyasa oluşturulması hedefine hizmet edecek şekilde özelleştirilmeleri sağlanacaktır.
Elektrik üretim ve dağıtımında özelleştirme çalışmalarına devam edilecektir.	Özelleştirme İdaresi Başkanlığı (S), Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, EPDK, Rekabet Kurumu, EÜAŞ, TEDAŞ	Aralık Sonu	2010 yılında başlatılan elektrik üretim varlıklarının özelleştirme çalışmaları sürdürülecektir. Özelleştirilecek üretim tesislerinin belirlenmesinde, portföyler halinde gruplandırılmasında ve özelleştirme yöntemlerinin tespit edilmesinde piyasada hakim güç oluşturulmaması ve rekabetin sağlanması temel ölçüt olarak alınacaktır. Elektrik dağıtım şirketlerinin özelleştirme çalışmaları sürdürülecektir.

ULAŞTIRMA

1. Mevcut Durum

Demiryolu ve denizyolu fiziki altyapısının artan ulaşım talebine uygun olarak zamanında gerçekleştirilememesi ve kapıdan kapıya taşımacılık için en uygun ulaştırma türünün karayolu taşımacılığı olması, yük ve yolcu taşımalarının ağırlıklı olarak karayolu ağına yüklenmesine yol açmıştır. Bu durum, fiziki standartlar ve ağ yoğunluğu açısından yetersiz olan karayolu altyapısının, yasal sınırı aşan yüklemeler ve bakım-onarım hizmetleri için zamanında yeterli kaynak ayrılamaması gibi nedenlerle daha da yıpranmasına ve verimsiz bir ulaşım sisteminin oluşmasına neden olmaktadır.

Artan ulaşım talebi, uzun dönemli planlamalar yapılsa dahi, kısıtlı kaynakların kısa vadeli kaygılarla karayolu iyileştirme ve yapımına tahsis edilmesine sebep olmaktadır. Standartı düşük ve ağırlıklı tek hat olan altyapı üzerinde işletmecilik yapılan demiryollarının rekabet edebilirliği demiryolu ağının ve taşımacılığının özel sektöre açılmasını öngören kanun taslağının yasalaşma sürecinin tamamlanamaması nedeniyle düşük kalmaktadır. Denizyollarında büyük liman altyapılarının inşasını özendirecek finansman modelleri etkin bir şekilde hayata geçirilememiştir. Sonuç olarak, kısıtlı kaynaklar, karayolu ağırlıklı yapı ve sürekli artan talep kendi kendini besleyen olumsuz bir yapı yaratmıştır.

AB Katılım Müzakerelerinde Trans-Avrupa Ağları (TEN) Faslında teknik kapanış kriteri karşılandığı halde politik kriter nedeniyle halen geçici kapanış gerçekleştirilememiştir. Diğer taraftan, Ulaştırma Operasyonel Programı için öngörülen hibe kaynakları ve Türkiye’nin sağladığı eş finansmanla Ankara-İstanbul Hızlı Tren Projesi Köseköy-Gebze kesiminin ve Irmak-Karabük-Zonguldak Sinyalizasyon, Telekom Tesisi Yapımı ve Altyapı İyileştirmesi projesinin yapım çalışmaları devam etmektedir.

Hızlı ve plansız kentleşme, kentlerde yaşanan yüksek nüfus artış hızı ve motorlu taşıt sahipliğindeki yükseliş; Türkiye’de kent içi ulaşımda yaşanan fazla yakıt tüketimi, çevre kirliliği, kazalar ve trafik sıkışıklığı sorunlarının artarak devam etmesine sebep olmaktadır. Kent içi ulaşımda bütün belediyeler için bağlayıcı olacak ulusal standart ve kriterlerin belirlenememiş olması, yüksek maliyetli raylı sistemlerin yapımı konusunda önceliklendirme yapılmasını güçleştirmektedir.

2011 yılı verilerine göre, Türkiye’de şehirlerarası yolcu taşımalarının yüzde 95,1’i, yük taşımalarının ise yüzde 88,5’i karayoluyla gerçekleştirilmektedir. Bu oran AB-27’de 2010 yılı için yolcu taşımalarında yüzde 83,2, yük taşımalarında ise yüzde 47,3 düzeyindedir.⁷

TABLO IV: - Ulaştırma Alt Sektörlerindeki Gelişmeler

	Birim	2010 (a)	2011 (b)	2012(7) (c)	2011 (b/a)	2012 (c/b)
					Yıllık Artış (Yüzde)
DEMİRYOLU ULAŞIMI
Yolcu Taşıma (Yurtiçi)	Milyon-Yolcu-Km	3 493	3 922	4 600	12,3	17,3
Yük Taşıma (Yurtiçi)	Milyon-Ton-Km	10 282	10 311	10 900	0,3	5,7
Yük Taşıma (Yurt dışı)	Milyon-Ton-Km	1 018	992	780	-2,6	-21,4
DENİZYOLU ULAŞIMI
Yük taşıma (Yurtiçi)(1)	Milyon -Ton-Km	12 583	15 978	18 055	27	13
Yük taşıma (Yurtdışı)(2)	Milyon -Ton-Km	936 200	977 400	1 065 000	4,4	9,0
Türk Deniz Tic. Filosu Tonajı (300 Grt ve Üstü)	Bin DWT	8 730	9 710	10 200	11,2	5,0
HAVAYOLU ULAŞIMI
Yolcu Taşıma (Yurtiçi)(3)	Milyon-Yolcu-Km	8 007	8 584	9 440	7,2	9,98
Yolcu Taşıma (Yurt dışı)(3)	Milyon-Yolcu-Km	39 943	50 349	55 373	19,9	9,98
KARAYOLU ULAŞIMI
Yolcu Taşıma (Yurtiçi)(4)	Milyon-Yolcu-Km	226 913	242 265	255 590	6,8	5,5
Yük Taşıma (Yurtiçi)(4)	Milyon-Ton-Km	190 365	203 072	215 256	6,7	6,0
BORU HATTI ULAŞIMI
Yük taşıma (Yurtiçi) (5)	Milyon-Ton-Km	2 743	2 520	1 766	-8,1	-29,9
Yük Taşıma (Transit) (5)	Milyon-Ton-Km	56 038	54 242	57 028	-3,2	5,1
Doğal Gaz (6)	Milyon-Sm^3	35 856	38 037	41 213	6,1	8,3

(1) Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı tarafından hesaplanan taşıma miktarlarıdır.

(2) Denizyoluyla yapılan taşımaların tümünü kapsayan hesaplanmış tahmini taşıma miktarlarıdır.

(3) Yalnız THY tarafından yapılan taşımalardır.

(4) KGM’nin sorumluluğu altındaki yol ağında yapılan taşımalardır.

(5) Yalnız ham petrol taşımalarıdır.

(6) Rusya Federasyonu, Nijerya, Cezayir, Azerbaycan ve İran’dan ithalatı yapılan ve spot piyasadan temin edilen toplam doğal gaz taşımalarıdır.

(7) Gerçekleşme tahminidir.

Eurostat tarafından 2010 yılı için derlenen verilere göre, AB-27’de karasal ulaşımda (karayolu ve demiryolu), yolcu taşımacılığının yaklaşık yüzde 93’ü, yük taşımacılığının ise yaklaşık yüzde 82’si karayoluyla gerçekleştirilmektedir. Türkiye’de karasal yolcu taşımacılığının yaklaşık yüzde 98 oranında karayolu ulaşımıyla sağlanıyor olması, AB-27’de görülen karayolu yoğunluklu yolcu taşımacılığı değerleriyle paralellik arz etmektedir. Ancak, yük taşımalarındaki karayolu payı AB-27 ortalamasına oranla oldukça yüksektir. Bu durum, karayolu yük taşımacılığına olan göreceli yüksek talebin diğer ulaştırma türlerine kaydırılarak daha dengeli bir ulaştırma sistemi sağlanması gerekliliğine işaret etmektedir.

TABLO IV: - Ülkelere Göre Ulaştırma Alt Sektörlerinin Karşılaştırılması

Ülkeler	Karayolu Yoğunluğu km/1.000 km^2 (2009)(1)	Otoyol Yoğunluğu km/1.000 km^2 (2009)	Demiryolu Yoğunluğu km/1.000 km^2 (2010)
Çek Cumhuriyeti	706	9	120
Fransa	733	21	54
Almanya	647	36	94
Belçika	520	58	117
Avusturya	421	20	60
AB-27	416	16	49
Türkiye	83(2)	3	12

Kaynak: AB Enerji-Ulaştırma İstatistikleri, Karayolları Genel Müdürlüğü

(1) Ülkeler arası tanım farklılıklarının verilerdeki yıllık değişimlere etkisi olmaktadır.

(2) 2012 yılı sonu tahmini değeridir. Yalnızca otoyollar, devlet ve il yolları dikkate alınmıştır.

Mevcut ulaştırma altyapı yoğunluğu incelendiğinde, Türkiye’nin AB-27 ortalamasının oldukça altında karayolu, otoyol ve demiryolu ağına sahip olduğu gözlenmektedir. 2009 yılı itibarıyla AB-27’de 1.000 kilometrekareye düşen ortalama karayolu uzunluğu 416 km, otoyol uzunluğu 16 km iken, ülkemizde sırasıyla 83 km ve 3 km’dir. Asfalt kaplamalı köy yolları değerlendirmeye alınsa dahi, ülkemizin karayolu yoğunluğunun AB-27 ortalamasının yaklaşık yarısı düzeyinde kaldığı görülmektedir.

Karayolu

Ülkemizde özellikle yük taşımacılığının yüzde 88,5 düzeyinde karayoluyla gerçekleştiriliyor olması, karayollarındaki ağır taşıt trafiğini yükseltmekte ve bu durum trafik güvenliğini olumsuz yönde etkilemektedir.

2012 yılı başı itibarıyla köy yolları hariç toplam 63.118 km uzunluğundaki devlet ve il yolları ağının 3.415 km’si stabilize, toprak ve geçit vermez yol niteliğindedir. 2011 yılı başında 2.225 km olan otoyol uzunluğu 2012 yılı başında 2.236 km’ye ulaşmıştır. Karayollarında ağır taşıt trafiğine uygun bitümlü sıcak karışım (BSK) kaplamalı devlet ve il yolu uzunluğu ise 11.535 km’dir.

TABLO IV: - 2012 Yılı Başı İtibarıyla Karayolu Ağının Durumu

							(Km)
Yol Sınıfı	BSK	Sathi Kaplama	Parke	Stabilize	Toprak	Geçit Vermez	Toplam
Otoyollar	2 236	-	-	-	-	-	2 236
Devlet Yolları	9 859	21 047	74	114	29	293	31 416
İl Yolları	1 676	26 912	135	974	677	1 328	31 702
Toplam	13 771	47 959	209	1 088	706	1 621	65 354

Kaynak: Karayolları Genel Müdürlüğü

Bölünmüş yol yapım programı kapsamında 2012 yılı Eylül ayı itibarıyla 488 km bölünmüş yol tamamlanmış ve otoyollar dahil çok şeritli karayolu ağı 21.715 km’ye ulaşmıştır. Aynı dönemde yaklaşık 636 km de BSK kaplama yapımı tamamlanmıştır.

Otomobil sahiplik oranlarına bakıldığında 2010 yılı verilerine göre, 1.000 kişiye düşen araç sayısı AB-27’de 477, ABD’de 763, Japonya’da 542, Rusya’da 228 ve Çin’de 30’dur. Türkiye’de ise bu sayının 2010 yılında 102, 2011 yılı sonunda 109 olduğu görülmektedir.

Gelişmiş ülkelerde araç sahiplik oranı yüksek olmasına rağmen karayollarında ölümcül kaza oranı gelişmekte olan ülkelere oranla oldukça düşüktür. Trafik güvenliği açısından 2010 yılı verilerine göre her bir milyon kişide trafik kazası sonucu ölüm sayısı AB-27’de 62, ABD’de 106, Japonya’da 38, Rusya’da 186, Çin’de 52 iken Türkiye’de ise 60’tır. AB ülkelerinde ölüm sayısı 2009-2010 yılları arasında yüzde 11,4 oranında azalmıştır. Türkiye’de 2010-2011 yılları arasında toplam kaza sayısı yüzde 11 oranında artmış, ölüm sayısı yüzde 5,2 oranında azalırken yaralı sayısı ise yüzde 12,6 oranında artmıştır.

Karayolu trafiğinde güvenliğin sağlanması konusunda, BM tarafından kabul edilen Küresel Karayolu Güvenliği İlke Kararları çerçevesinde dünya genelinde 10 yıllık süreçte (2010-2020) trafik kazalarından kaynaklanan ölümlerin yüzde 50 oranında azaltılması hedefi ulusal hedef olarak kabul edilmiş ve bu doğrultuda Karayolu Trafik Güvenliği Stratejisi ve Eylem Planı 2012/16 sayılı Başbakanlık Genelgesi olarak yayımlanmıştır.

Sürücü belgelerinin AB sürücü belgeleriyle uyumlaştırılması, belirli araçlara hız sınırlayıcı teknik cihaz takılması, sürücülerin çalışma ve dinlenme sürelerinin düzenlenmesi, trafik kazalarına ilişkin AB standartlarıyla uyumlu veri tabanı oluşturulması ve ülkemizde sürücülere verilen eğitimlerle AB üyesi ülkelerdeki sürücü eğitimi arasında denkliğin sağlanması amacıyla gerekli yasal düzenleme çalışmalarına devam edilmektedir.

Demiryolu

Türkiye’deki mevcut demiryolu ağı 2011 yılı itibarıyla 888 km’si hızlı tren hattı, 8.770 km’si konvansiyonel ana hat, 2.342 km’si tali hat ve istasyon yolları olmak üzere toplam 12.000 km’dir. Toplam ağın yüzde 33’ü sinyalli ve yüzde 26’sı elektriklidir. Türkiye’de hem demiryolu yoğunluğu hem mevcut demiryolları üzerindeki trafik yoğunluğu yetersizdir. Ayrıca, Türkiye’de yüzde 26 olan elektrikli hat oranı, yüzde 52,3 olan AB-27 ortalamasının oldukça altındadır.

Ankara-Konya Hızlı Tren hattının 23/08/2011 tarihinde işletmeye açılması ve Ankara-Eskişehir Hızlı Tren hattındaki yolcu taşımalarında devam eden artışlarla birlikte, toplam yolcu taşımacılığında 2011 sonunda yüzde 12,3 artış sağlanmıştır. Köseköy-Gebze hızlı tren inşaatı nedeniyle demiryolu hattının kapatılması ve demiryolu şebekesinin belli noktalarında yapılan bakım-onarım çalışmaları nedeniyle 2011 yılında bir önceki yıla göre yük taşımalarında önemli bir gelişme olmamış ve ton-km bazında taşımalar geçen seneyle aynı seviyelerde kalmıştır. Yük taşımacılığına olumlu yönde etki edecek yeni demiryolu yatırımları yapılmaktadır. Demiryolu taşımacılığından lojistik taşımacılığa geçiş kapsamında TCDD tarafından 18 lojistik merkez kurulması çalışmalarına devam edilmektedir. Bu lojistik merkezlerden Samsun (Gelemen), İstanbul (Halkalı) ve Uşak lojistik merkezi işletmeye açılmış; Denizli (Kaklık), İzmit (Köseköy), Eskişehir (Hasanbey) ve Kayseri (Boğazköprü) lojistik merkezlerin 1. etap inşaat çalışmaları tamamlanmıştır. Önemli demiryolu güzergâhlarında kapasite artışı sağlayacak elektrifikasyon ve sinyalizasyon projeleri ile ikinci hat yapımı projelerine TCDD’nin Yatırım Programında yer verilmiştir.

Ankara merkez olmak üzere hızlı tren çekirdek ağının oluşturulması kapsamında; Ankara-İstanbul Hızlı Tren Projesi İnönü-Köseköy ve Köseköy-Gebze kesimlerinin alt ve üstyapısının, Ankara-Sivas Hızlı Tren Projesi Yerköy-Sivas kesiminin ve Ankara-Afyonkarahisar-İzmir Hızlı Tren Projesinin Ankara-Afyonkarahisar kesiminin altyapısının inşaat çalışmaları devam etmektedir. Bursa ilinin hızlı tren ve konvansiyonel demiryolu ağına bağlantısını içeren Bursa-Yenişehir kesiminde ise yer teslimi yapılarak inşaat işine başlanmıştır.

Gebze-Haydarpaşa, Sirkeci-Halkalı Banliyö Hattının İyileştirilmesi ve Demiryolu Boğaz Tüp Geçişi İnşaatı (Marmaray) Projesinde mühendislik ve müşavirlik hizmetleri ile inşaat çalışmaları sürmekte olup bu projede kullanılacak 440 metro aracının temini planlanan şekilde devam etmektedir.

Türkiye-Gürcistan-Azerbaycan arasında doğrudan demiryolu bağlantısını sağlayacak olan Kars-Tiflis-Bakü demiryolu projesindeki revizyonlar nedeniyle altyapı inşaatındaki gerçekleşme oranı yaklaşık yüzde 40 seviyesinde kalmıştır.

GAP Eylem Planı kapsamında toplam 580 km güney demiryolu hattının tamamı yenilenmiştir.

Denizyolu

Türkiye’de 2011 yılı sonu itibarıyla 6,5 milyon TEU (Twenty Feet Equivalent Unit) konteyner ve 293 milyon ton konteyner harici yük elleçlenmiştir. Küresel krizlere rağmen, 2001-2011 döneminde konteyner artışı yıllık ortalama yüzde 16 olarak gerçekleşmiştir. Bu rakam dünyadaki yüzde 9’luk artış hızının çok üstündedir. Konteyner elleçlemesinin 2012 yılı itibarıyla ise 7,2 milyon TEU olarak gerçekleşmesi beklenmektedir. Büyük ölçekli liman yatırımlarının zamanında gerçekleştirilememesi, artan ticaret talebinin de baskısıyla iskele ve küçük ölçekli liman yapılmasına yol açmaktadır. Küçük ölçekli limanlara yönelinmesi ise, yük trafiğinin dağılmasına ve liman başına elleçleme miktarının AB’nin Akdeniz’deki limanlarıyla karşılaştırıldığında düşük seviyede kalmasına neden olmaktadır.

TABLO IV: - Akdeniz Limanlarındaki Konteyner Trafiği (2010)

Limanlar	Konteyner (Bin TEU)
Valensiya-İspanya	4 211
Gioia Tauro-İtalya	3 897
Algeciras-İspanya	2 777
Ambarlı	2 464
Le Havre-Fransa	2 369
Barselona-İspanya	1 928
La Spezia-İtalya	1 181
Marsilya-Fransa	1 031
Cenova-İtalya	1 020
Mersin	1 015
Pire-Yunanistan	850
İzmir	716
Haydarpaşa	205

Kaynak: AB Enerji-Ulaştırma İstatistikleri,

UDH Bakanlığı Deniz Ticareti İstatistikleri-2012 ve TCDD İstatistikleri

Artan ticaretin kesintisiz ve etkin bir şekilde akışını sağlayacak ve Türkiye’nin transit ülke konumuna gelmesini kolaylaştıracak büyük ölçekli ana limanların oluşturulmasına yönelik Kıyı Yapıları Master Planı ile Filyos ve Mersin Konteyner Limanlarına ilişkin teknik dokümanlar tamamlanmıştır.

Çandarlı Limanının kamu kaynaklarıyla gerçekleştirilen mendirek inşaatı işine 2012 yılında devam edilmiştir. İzmir Alsancak Limanının geliştirilmesi ve yaklaşım kanalının taranmasına dair teknik çalışmalar yürütülmüştür. Türkiye kıyılarında deniz ve çevre emniyetini sağlamak amacıyla önemli körfezlerde Gemi Trafik Hizmetleri Projesi ve Acil Müdahale Merkezleri Projesi devam etmektedir. Yangın müdahalesi amacıyla 4 adet Fi-Fi 1 Klasında Römorkör temin edilmiştir.

Havayolu

Iğdır ve Kocaeli Cengiz Topel Havalimanlarının işletmeye açılmasıyla Devlet Hava Meydanları İşletmesi Genel Müdürlüğü (DHMİ) tarafından işletilen havalimanı sayısı 44’e ulaşmıştır. Bunun dışında Anadolu Üniversitesi tarafından işletilen Eskişehir Anadolu Havalimanı, Türk Hava Yolları A.O. tarafından işletilen Aydın Çıldır Havalimanı ve özel şirket tarafından işletilen İstanbul Sabiha Gökçen, Zonguldak Çaycuma ve Antalya Gazipaşa Havalimanlarıyla sivil trafiğe açık meydan sayısı 49’dur.

DHMİ bünyesindeki hava meydanlarından Atatürk, Esenboğa ve Antalya Havalimanlarında iç ve dış hat terminalleri, Adnan Menderes ve Dalaman Havalimanlarında ise dış hat terminalleri özel sektör tarafından işletilmektedir. Yine özel sektör tarafından işletilmekte olan Sabiha Gökçen Havalimanı da ilave edildiğinde, Kamu Özel İşbirliği modeliyle işletilen meydanların toplam yolcu trafiği içindeki payı 2011 yılı sonunda iç hatlarda yüzde 68,4 dış hatlarda ise yüzde 97,4 düzeyine erişmiştir.

2011 yılında havalimanı ve hava meydanlarında gerçekleşen yolcu trafiği, bir önceki yıla göre dış hatlarda yüzde 13,7 oranında artarak 59,4 milyon, iç hatlarda yüzde 15,2 oranında artarak 58,3 milyon ve toplamda ise yüzde 14,4 oranında artarak 117,6 milyon yolcu olarak gerçekleşmiştir. 2012 yılında toplam trafiğin yaklaşık 130 milyon yolcu olarak gerçekleşmesi beklenmektedir.

Ülkemiz hava meydanlarındaki yolcu trafiğinin yaklaşık yüzde 89,4’ü Atatürk, Antalya, Esenboğa, Adnan Menderes, Dalaman, Bodrum/Milas, Adana, Trabzon ve Sabiha Gökçen havalimanlarında gerçekleşmektedir. Bu meydanların kapasitelerinin artırılmasına yönelik yatırımlar ile hizmet standartlarının yükseltilmesi ve hava trafik yönetimiyle ilgili projeler sektör açısından önceliğini korumaktadır.

YİD modeliyle ihale edilen Zafer Havaalanı ile kamu kaynaklarıyla yürütülen Ordu-Giresun, Şırnak, Hakkâri-Yüksekova ve Bingöl Havaalanlarının inşaat çalışmaları devam etmektedir.

Kent İçi Ulaşım

Türkiye’de 2012 yılı Ekim ayı itibarıyla 11 şehirde (İstanbul, Ankara, İzmir, Adana, Bursa, Eskişehir, Kayseri, Samsun, Antalya, Konya ve Gaziantep) raylı toplu taşıma sistemi (metro, hafif raylı sistem, tramvay) işletilmektedir. Proje büyüklükleri bazında İstanbul Büyükşehir Belediyesince yürütülen raylı sistem projeleri önem arz etmektedir.

Günümüzde işletilmekte olan raylı sistem projeleri gerek yabancı gerekse yerli finansman kaynakları kullanılarak ilgili Belediyelerce tamamlanmıştır. Ancak başta Ankara olmak üzere bazı şehirlerimizde raylı sistem projelerinin yapımında çeşitli sebeplerden dolayı gecikmeler meydana gelmiştir. Bu gecikmelerin engellenmesi ve yarım kalan projelerin tamamlanabilmesi amacıyla raylı sistem projelerinin Ulaştırma Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığınca genel bütçe kaynaklarından yaptırılması imkânı getirilmiştir.

Söz konusu düzenlemeye dayanılarak alınan Bakanlar Kurulu Kararlarıyla da Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığına Ankara ve İstanbul Büyükşehir Belediyelerinin yürütmekte olduğu bazı metro projelerini devralma yetkisi verilmiştir. Bu çerçevede Ankara metro projeleri Ulaştırma Bakanlığının Yatırım Programına dahil edilmiş olup yapım süreci devam etmektedir. Kızılay-Çayyolu ve Batıkent-Sincan metro projelerinin 2013 yılında, Tandoğan-Keçiören metro projesinin ise 2014 yılında tamamlanması beklenmektedir. Ayrıca İstanbul metro projelerinin Ulaştırma Bakanlığına devriyle ilgili işlemler devam etmektedir.

2. Temel Amaç ve Hedefler

Ulaştırma sektöründeki temel amaç, ülke ekonomisinin ve sosyal hayatın gereksinimlerine uygun, taşıma türleri arasında dengenin sağlandığı, çağdaş teknoloji ve uluslararası kurallarla uyumlu, çevreye duyarlı, ekonomik ve güvenli taşımacılığın yapıldığı bir ulaştırma altyapısının zamanında oluşturulmasıdır. Ulaştırma alt sektörlerinin birbirlerini tamamlayıcı nitelikte çalışması ve kombine taşımacılığın yaygınlaştırılması esastır.

Karayolu sektöründe temel hedef, bölünmüş yol yapım çalışmalarına öncelikle yoğun taşıt trafiğine sahip ana güzergâhlarda devam edilmesi; ağır taşıt trafiği yüksek güzergâhların BSK kaplamalı hale getirilmesi; trafik güvenliği altyapısı ve denetim hizmetlerinin iyileştirilmesi ve kara noktaların giderilmesi suretiyle yüksek kalite standartlarında hizmet veren, güvenli ve diğer taşıma türleriyle uyumlu bir karayolu ağının oluşturulmasıdır. Bu kapsamda 2013 yılında toplam 1.075 km bölünmüş yol, 1.148 km tek platformlu yol, 4.344 km BSK yapılması öngörülmektedir.

Otoyollarda mevcut altyapının korunmasına önem ve öncelik verilecek, akıllı ulaşım sistemleri kapsamında otomatik geçiş sistemleri yaygınlaştırılacak, sürücü bilgilendirme ve trafik yönetim sistemleri tesis edilecektir.

Karayollarında meydana gelen trafik kaza sayısı ile trafik kazalarından kaynaklanan ölüm ve yaralanmaların sayısının azaltılması amacıyla Emniyet Genel Müdürlüğünün koordinatörlüğünde, ilgili kurum ve kuruluşlarla işbirliği içerisinde hazırlanan Karayolu Trafik Güvenliği Stratejisi ve Eylem Planı etkin bir şekilde hayata geçirilecektir.

Yük taşımalarının demiryolu ağırlıklı yapılması ulaştırma sektöründe stratejik bir amaçtır. Bu doğrultuda demiryolunda özel sektör tren işletmeciliği geliştirilecektir. Yük taşımacılığı özel sektörün işletmecilik avantajlarından yararlanmak üzere serbestleştirilecek ve TCDD yeniden yapılandırılarak kamu üzerindeki mali yükü sürdürülebilir bir seviyeye getirilecektir. Özel sektörle ortaklıklara gidilerek başta sanayi bölgelerine olmak üzere demiryolu bağlantı hatları yapılacak ve araç yatırımları özel sektöre bırakılacaktır.

Artan trafiğe çözüm üretecek büyük limanların oluşturulması amacı çerçevesinde 2013 yılında, Çandarlı Limanının mendirek inşaatı tamamlanacak, birinci aşamasına ait diğer altyapı ve üstyapı işlerinin YİD modeliyle ihalesi gerçekleştirilecektir. Türk limanlarının AB deniz otoyolları ana aksları ve uluslararası taşımacılık koridorları üzerinde yer alması yönündeki çalışmalara devam edilecektir. Bu kapsamda, Mersin Konteyner ve Filyos Limanlarının yapımı ile İzmir-Alsancak Limanının geliştirilmesi önemli projelerdir. Deniz emniyeti kapsamında yürütülen projelerin tamamlanmasına öncelik verilecektir.

2013 yılında havalimanı ve havaalanlarındaki toplam trafiğin 143 milyon yolcuya yükselmesi beklenmektedir. Sektörde, sistem planlaması anlayışıyla, ülkemizdeki havaalanları altyapısının mevcut durum analizinin yapılmasının ardından değerlendirme ve önceliklendirme yapılabilmesine imkân verecek ve bunun sonucunda orta ve uzun vadeli yatırımları yönlendirecek Hava Ulaşımı Genel Etüdü çalışması başlatılacaktır. İstanbul 3. Havalimanının yapım çalışmalarına başlanacaktır.

Kentlerimizde en yaygın ve temel toplu taşım türü olan otobüs sistemlerinin geliştirilmesine öncelik verilecek, raylı sistem yatırımları doruk saatte, tek yönde 15.000 yolcu/saat üzerinde yolculuk talebine sahip koridorlarda gerçekleştirilecektir. Raylı sistem projelerinin yatırım programına alınması aşamasında projelerin ekonomik ve mali yapılabilirliğinin yanı sıra, teklif veren belediyenin mali yapısı da göz önünde bulundurulacaktır. Projelerin finansmanında özkaynak kullanımı esas olacak, dış finansman kaynakları sadece yüksek teknoloji uygulamalarını içeren işlerin yapımında kullanılacaktır. Kent içi raylı sistem projelerinde yerli sanayiden azami ölçüde faydalanılacaktır. Uluslararası rekabet gücünün artırılabilmesi amacıyla, projelerin planlama sürecinden başlayarak finansmanının sağlanmasına kadar bütün aşamalarda, belediyeler yerel sanayi ile işbirliğine yönlendirilecektir. Hazine garantili dış krediyle gerçekleştirilecek raylı sistem projelerinde toplam maliyetin asgari yüzde 25’i belediye özkaynaklarından karşılanacaktır.

Kent içi ulaşımda gerek yerel düzeyde gerekse merkezi idare düzeyinde, proje seçimi ve finansmanı ile yapım ve işletme aşamalarında uygulanacak ulusal standartların oluşturulması çalışmalarına öncelik verilecektir.

2013 yılında Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı tarafından devralınan Ankara metrolarında yapım çalışmalarına devam edilecektir. İstanbul metrolarında da protokol imzalanması ve ihale aşamalarının ardından yapım çalışmalarının başlatılması beklenmektedir.

3. Politika Öncelikleri ve Tedbirler

Öncelik/Tedbir	Sorumlu / İşbirliği Yapılacak Kuruluşlar	Süre	Yapılacak İşlem ve Açıklama
Ulaştırmanın tüm türlerinde trafik güvenliği ve emniyeti artırılacaktır.
Karayolu altyapısındaki kara noktalar iyileştirilecektir.	Karayolları Genel Müdürlüğü (S), Emniyet Genel Müdürlüğü, TCDD	Aralık Sonu	2013 yılında trafik güvenliği çalışmaları kapsamında 130 adet kaza kara noktası ile 120 adet sinyalize kavşağın iyileştirilmesi hedeflenmektedir.
Ana karayolu güzergâhlarında otokorkuluk, yatay-düşey işaretleme ve trafik levhaları iyileştirilecektir.	Karayolları Genel Müdürlüğü (S)	Aralık Sonu	2013 yılında yapımı tamamlanan bölünmüş yollar başta olmak üzere karayollarında 1.800 km otokorkuluk yapım ve onarımının gerçekleştirilmesi, 24 milyon m^2yatay işaretleme ve 145.000 m^2düşey işaret levhasında yenileme yapılması hedeflenmektedir.
Ağırlık denetimleri etkinleştirilecektir.	Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı (S), Emniyet Genel Müdürlüğü, Jandarma Genel Komutanlığı	Aralık Sonu	Kurulumu tamamlanacak 30 yeni yol kenarı denetim istasyonu ile mevcut Ağırlık-Boyut Kontrol denetim istasyon sayısı artırılacak ve 2013 yılında 25 milyon aracın denetlenmesi sağlanacaktır.
Trafik denetim personelinin uzmanlaşmaları sağlanacaktır.	Emniyet Genel Müdürlüğü(S), İçişleri Bakanlığı, Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı	Aralık Sonu	Trafik denetimlerinde etkinliğin sağlanması yönünde denetim personeli sayısı artan araç ve sürücü sayısı ile mobilite, yol ağı ve yoğunluğun getirdiği taleple orantılı bir şekilde artırılacak ve trafik personelinin uzmanlaşması sağlanacaktır.
Trafik denetimlerinde uyuşturucu madde kontrollerine başlanacaktır.	Emniyet Genel Müdürlüğü (S)	Aralık Sonu	Yol kenarı denetimlerinde uyuşturucu madde denetimlerinin yapılabilmesini teminen denetim personeli gerekli ekipmanla teçhizatlandırılacak ve uzmanlaştırılacaktır.
Sürücü Eğitim ve sınavlarının kalitesinde AB standartlarına ulaşılacaktır.	Milli Eğitim Bakanlığı (S)	Aralık Sonu	Sürücü eğitiminde pratik derslere ağırlık verilecek şekilde müfredat yenileme çalışmaları yürütülecek, direksiyon sınavları için sınav yapıcılık kurumsallaştırılacaktır.
Şehir içinde ve şehirlerarasında elektronik denetim sistemleri yaygınlaştırılacaktır.	Emniyet Genel Müdürlüğü(S), Ulaştırma, Haberleşme ve Denizcilik Bakanlığı, Yerel Yönetimler	Aralık Sonu	Trafik güvenliğinin etkin bir şekilde sağlanarak trafik akışının takibi ve kolaylaştırılması, kurallara uyumda caydırıcılığın sağlanması ve araç takibinde anındalığın temini amacıyla elektronik denetleme sistemleri kurulacaktır.
Tehlikeli yüklerin denizyoluyla taşınmasına ilişkin yönetmelik, tehlikeli yüklerin limanlarda iş ve işlemlerine ilişkin yönetmelik ve emniyetli konteynerlerin inşası ve denetimine ilişkin yetkilendirme yönetmeliği hazırlanacaktır.	Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı (S), Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Ekonomi Bakanlığı, Bilim, Sanayi ve Teknoloji, Bakanlığı, Hazine Müsteşarlığı	Aralık Sonu	Tehlikeli yüklerin denizyoluyla taşınmasına ilişkin yönetmelik, tehlikeli yüklerin limanlarda iş ve işlemlerine ilişkin yönetmelik ve emniyetli konteynerlerin inşası ve denetimine ilişkin yetkilendirme yönetmeliği hazırlanacaktır.
Bölünmüş yol yapımı ve standartlarının yükseltilmesi ile mevcut karayolu altyapısı iyileştirilecektir.
Bölünmüş yol yapımına devam edilecektir.	Karayolları Genel Müdürlüğü (S)	Aralık Sonu	1.075 km bölünmüş yol yapılacaktır.
Ağır taşıt trafiği bulunan yolların fiziki standardı yükseltilecektir.	Karayolları Genel Müdürlüğü (S)	Aralık Sonu	Ortalama günlük ağır taşıt trafiği 1.000 aracın üzerinde olan güzergâhlarda toplam 4.344 km BSK yapımı veya yenilenmesi gerçekleştirilecektir.
Akıllı ulaşım sistemlerinin kullanımı yaygınlaştırılacaktır.
Ulusal Akıllı Ulaşım Sistemleri Strateji Belgesi hazırlanacaktır.	Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı (S), Kalkınma Bakanlığı, Karayolları Genel Müdürlüğü, İçişleri Bakanlığı, Üniversiteler, Büyükşehir Belediyeleri	Aralık Sonu	Merkezi ve yerel idarelerin karayolu ağında akıllı ulaşım sistemleri uygulamalarında görülen farklılıkların önüne geçmek, ülkenin yatırım önceliklerini belirlemek ve entegre trafik yönetim sistemlerinin kurulmasını temin etmek için ulusal strateji belgesi hazırlanacaktır.
Hızlı tren ile yolcu taşımacılığı yaygınlaştırılacaktır.
Ankara merkez olmak üzere hızlı tren çekirdek ağı oluşturulacaktır.	TCDD (S), Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı, Kalkınma Bakanlığı	Aralık Sonu	Ankara-İstanbul Hızlı Tren Projesi İnönü-Köseköy-Gebze kesiminin inşaat çalışmalarına devam edilecektir. Ankara-Sivas Demiryolu projesinde Yerköy-Sivas kesiminde çalışmalara devam edilecek, Kayaş-Yerköy arasında inşaat işine başlanacaktır. Ankara-İzmir Hızlı Tren projesinin Ankara-Afyonkarahisar kesiminin yapım çalışmalarına devam edilecektir.
Yük taşımacılığında demiryolu ve denizyoluna ağırlık verilecek; iç bölge bağlantıları geliştirilerek limanlar kombine taşımacılık yapılabilen lojistik merkezler haline getirilecektir. Uygun liman sahaları tespit edilecek, ana limanlar oluşturulacak ve limanların etkin yönetimi sağlanacaktır.
Liman yönetim modeli oluşturulacaktır.	Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı (S), Kalkınma Bakanlığı, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Rekabet Kurumu, ÖİB, TCDD, İlgili Belediyeler, Deniz Tic. Odaları, TÜRKLİM	Aralık Sonu	Liman yönetiminde dağınıklığın giderilmesi ve devlet tarafından belirlenecek politikanın, liman ihtiyaçlarını da gözönüne alacak şekilde uygulanmasını teminen bir liman yönetim modeli oluşturulması çalışmalarına devam edilecektir.
Kıyı yapıları master planı mevzuata yansıtılacaktır.	Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı (S), Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Kültür ve Turizm Bakanlığı, ÖİB, İlgili Belediyeler	Aralık Sonu	Büyük ölçekli ana limanlar oluşturulması kapsamında uygun liman sahalarını belirleyen kıyı yapıları master planının hayata geçirilmesini ve girişimcilerin bu sahalara yönlendirilmesini teminen çalışma sonuçlarının liman yapımı ile ilgili mevzuata yansıtılması sağlanacaktır.
Limanların geri sahasında demiryolu aktarım terminalleri veya karada konteyner terminalleri kurularak, demiryolu taşımacılık anlayışından lojistik taşımacılık anlayışına geçilecek ve organize sanayi bölgelerine, büyük fabrikalara ve limanlara özel sektör katkısı ile bağlantı hatları yapılacaktır.	Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı (S), TCDD, Kalkınma Bakanlığı	Aralık Sonu	Proje hazırlama ve kamulaştırma çalışmaları tamamlanan lojistik merkezlerin yapımına başlanacaktır. Adapazarı-Karasu Limanı Demiryolu Bağlantı Hattı inşaatına devam edilecektir. Ambarlı Limanı demiryolu bağlantısı etüd-proje çalışması başlatılacaktır. İnşaatı devam etmekte olan Çandarlı Limanının demiryolu bağlantısıyla ilgili çalışmalara başlanacaktır. İzmir Kemalpaşa Organize Sanayi Bölgesi demiryolu bağlantı hattı inşaatı tamamlanacak ve lojistik merkez yapımına başlanacaktır. Bursa-Yenişehir demiryolunun inşaatına devam edilecek ve bölgedeki OSB’lere ve otomotiv fabrikalarına demiryolu bağlantıları sağlanacaktır.
Kombine taşımacılık konusunda strateji ve mevzuat hazırlama çalışmaları başlatılacaktır.	Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı (S), Kalkınma Bakanlığı, Maliye Bakanlığı, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı, TCDD	Aralık Sonu	Kombine taşımacılık alanında bir strateji belgesi oluşturularak, ihtiyaç duyulan mevzuatın taslak hazırlama çalışmalarına başlanacaktır.
Orta ve uzun vadeli havaalanı toplam kapasite ihtiyacının belirlenmesine yönelik çalışmalar yapılacaktır.
Hava Ulaşımı Genel Etüdü çalışmasına başlanacaktır.	DHMİ (S), Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı, Kalkınma Bakanlığı, SHGM, Üniversiteler, TÖSHİD, Özel Havaalanı İşleticileri	Aralık Sonu	Sistem planlaması anlayışıyla, havaalanlarında mevcut durum analizi ve hava trafik projeksiyonu yapılarak ve yeni yatırım ihtiyaçlarını belirleyerek orta ve uzun vadeli yatırımları yönlendirecek Hava Ulaşımı Genel Etüdü çalışması başlatılacaktır.
Havaalanları için Master Planlar hazırlanmasına devam edilecektir.	DHMİ (S), Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı , Kalkınma Bakanlığı, SHGM, Üniversiteler	Aralık Sonu	Master Planı bulunmayan havaalanları için Hava Alanı Master Planı hazırlanacaktır.
Kent içi ulaşım altyapı projelerinin planlanması, projelendirilmesi, yapımı ve işletilmesi aşamalarında verimlilik artırılacaktır.
Kent içi raylı sistem projelerinin incelenmesi ve onaylanmasına ilişkin esasları düzenlemeye yönelik yönetmelik hazırlanacaktır.	Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı (S), Kalkınma Bakanlığı, AYGM, Büyükşehir Belediyeleri	Aralık Sonu	655 sayılı Kanun Hükmünde Kararname gereğince kent içi raylı sistem projelerinin incelenmesi ve onaylanmasına ilişkin esasları düzenlemeye yönelik yönetmelik hazırlanacaktır.
Ulaşım Ana Planı hazırlanmasına ilişkin usul esas ve standartlar belirlenecektir.	Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı (S), İçişleri Bakanlığı, AYGM	Aralık Sonu	5216 sayılı Büyükşehir Belediye Kanununda belirtilen Ulaşım Ana Planının yapılması ve uygulanmasıyla ilgili hususlarda bütün büyükşehir belediyelerini kapsayan usul esas ve standartlar oluşturulacaktır.