BöLÜm I aydin iLİ ve ekonomiSİ

4.1.7.3.3 Günümüz Aydın Ekonomisi

Günümüzde Aydın İli ekonomik bakımından potansiyeli olan kentler arasında sayılmaktadır. Bunun başlıca sebepleri arasında şunlar sayılabilir: a) Coğrafi konumunun sağladığı ulaşım avantajı ve ulaşımda bir çok alternatifinin olabilmesi (karayolu, demiryolu, denizyolu), b) Hammaddeye yakınlığı (tarıma dayalı sanayi için), c) Nüfusunun genç ve vasıflı oluşu gibi etkenler Aydın’ı ekonomik bakımdan avantajlı bir konuma getirmektedir (www.atob.org.tr, 22.12.2002, 13:05).

4.1.7.3.3.1 Tarım ve Hayvancılık

Aydın İli’nde Ege Bölgesi’nin genel karakteristik tarım çeşitliliğini görmek mümkündür. Aydın, özellikle pamuk, incir, narenciye ve üzüm üretiminde Türkiye’de söz sahibi konumdadır. Aydın İli’nde ihracat kapasitesi yüksek olan pamuk, incir, zeytin gibi katma değeri yüksek ürünlerin ağırlıklı olarak üretilmesi İl ekonomisine belirli bir canlılık getirmektedir (Türkcan, 2000: 94).

Aydın İli’nde tarım canlılık ve çeşitlilik arz etmektedir. Tarımsal sanayi de, İl’de gelişmiş durumdadır. İl’de tarım ağırlıklı sanayiye paralel olara geliştirilecek yatay ve dikey entegrasyonlar, ürün çeşitliliği ve rekabet açısından İli, Türkiye içerisinde güçlü bir konuma getirmesi muhtemeldir (Başlık ve Tunoğlu, 2000: 24).
İl’de, sanayi bitkileri, bağ ve bahçe ürünleri yetiştiren işletmeler ağırlıkta bulunmaktadır. Hayvancılık ise, İl’de faaliyet gösterilen ikinci derece bir faaliyet alanını oluşturmaktadır. Aydın İli’nin yüzölçümünün %49.3’ünü oluşturulan kısımda tarımsal faaliyetler yürütülmektedir. Geri kalan arazi ise, ormanlar, meralar ve çayırlardan oluşmaktadır.
Aydın İli’nin arazi dağılımı Çizelge 12’de gösterilmektedir:
Çizelge 12. Aydın İli Arazi Dağılımı.

Arazinin Cinsi	Arazi Büyüklüğü(Hektar)
Tarımsal Arazi	395,494
Orman Arazisi	298,000
Çayır-Mera	47,466
Göl-Bataklık	14,271
Tarım Dışı	45,469

Kaynak:www.atob.org.tr/aydin_hakkinda.html. 22.12.2002, 13:05
Sulanabilir nitelikte arazilerin sadece % 68’lik bir kısmı olan 173,173 hektarlık bir alanda sulu tarım yapılabilmektedir. Aydın İli’nin sahip olduğu tarım arazi içinde zeytinlikler ve meyve bahçeleri % 51’lik payla ilk sırada yer alır. Sanayi bitkileri % 28 payla, % 10 ile hububat ve % 3 payla sebze bahçeleri zeytinlik ve meyve bahçelerini izlemektedir. Aydın İli, Türkiye genelinde zeytin, incir, kestane üretiminde 1. sırada, pamuk üretiminde de Şanlıurfa’dan sonra ikinci sırada yer almaktadır (www.atob.org.tr, 22.12.2002, 13:05).
Aydın İli tarım arazileri dağılımı Çizelge 13’te gösterilmektedir:
Çizelge 13. Aydın İli Tarım Arazileri Dağılımı

Arazi Türü	Alan (Hektar)	Toplam Araziye Oranı (%)
Zeytin ve Meyvelikler	199,500	51
Sanayi Bitkileri	109,361	28
Hububat	41,032	10
Diğer Tarla Ürünleri	32,498	8
Sebze Alanı	13,100	3

Kaynak:www.atob.org.tr/aydin_hakkinda.html. 22.12.2002, 13:05
Aydın yöresindeki ekonominin gelişmesinde ana ürün pamuktur. Ege Bölgesi’nde yetiştirilen pamuk elyaf boyu ve dayanıklılığı itibariyle, dünya piyasasında ayrı bir değeri bulunmaktadır. Aynı zamanda elyaf ile tekstil sektörüne hammadde sağlayan pamuk, çiğidi ile yağ sanayine, küspesi ile de hayvancılık sektörüne katkı sağlamaktadır (Dümenci, 2000: 273).
Ancak, uygulanan yanlış politikalar, girdi maliyetlerinin çok yükselmesi ve bunların yanında iklimde meydana gelen değişiklikler bu ürünün yörede üretimini her geçen sene azaltmaktadır. Bölgede üretilen bir başka sanayi bitkisi de ayçiçeğidir. Ayçiçeği genel olarak pamuğun alternatifi olarak çoğunlukla Söke ve Koçarlı ovalarında ekimi yapılmaktadır. Geçen iki yılda bu bitkinin üretiminde yörede gözle görülür bir artış meydana gelmiştir.
Tütün ise, yörede sınırlı alanda yapılabilmektedir. Bunun en önemli nedeni, tütünün yetişebilmesi için gerekli toprak tipinin sadece belirli yörelerde olmasıdır.
Aydın İli’ndeki ekili sanayi bitkileri üretimi ve ekim alanı Çizelge 14’te gösterilmektedir:

Çizelge 14. Aydın İli’nde Ekili Sanayi Bitkileri Üretimi (1999-2001)

Cinsi	Yıllar	Ekiliş (Hektar)	Üretim (Ton)
Pamuk	1999 2000 2001	94,241 76,691 82,601	300,697 249,248 252,559
Ayçiçeği	1999 2000 2001	592 7,552 4,165	1,172 15,885 11,915
Tütün	1999 2000 2001	11,111 11,170 9,923	6,874 6,627 5,819
Susam	1999 2000 2001	375 467 370	280 373 203

Kaynak: www.atob.org.tr/aydin_hakkinda.html. 22.12.2002, 13:05
Aydın İli’nde pamuk ekimi yapılan alanlarda kışlık sebzelerle, domates gibi sanayi bitkileri kolaylıkla yetiştirilmesi mümkündür. Toprak tipi ve gerekli ekolojik koşullar buna uygundur. Kaliteli pamuktan vazgeçmeden, diğer ürünlerle münavebeye giderek Aydın İli’nin tarımsal bakımdan daha gelişmiş bir düzeye ulaşması muhakkaktır (Dümenci, 2000: 273).
Aydın İli sadece ekili endüstriyel bitkiler açısından önemli değil, aynı zamanda dikili endüstriyel bitkilerin oldukça fazla üretildiği bir ildir. Bu bitkilerden en önemlileri, zeytin, incir, ceviz ve kestanedir. Zeytin, bilindiği gibi, Akdeniz çanağının en önemli bitkisidir. Sadece gıda sektöründe değil, kimya sektöründe de kullanılmaktadır. İlk çağlardan bu yana yörenin en önemli ürünlerinden biri olmuştur. Zeytinyağı, Türkiye açısından önemli bir ihraç mamulüdür. Ancak, tekniğine uygun yapılmayan hasat sonucu, eski üretim teknikleri gibi nedenlerle yüksek asitli zeytinyağı üretilmekte ve bu da üretilen zeytinyağının kalitesini düşürmektedir (Azazi et al, 1998: 99).
Aydın’da en fazla yetiştirilen zeytin türü olan memecik tipi, fazla lezzetli olmadığından günümüze kadar yağa çevrilmiş, aynı lezzet probleminden dolayı genelde rafine edilmiştir. Aydın’da rafine zeytin sanayinin gelişmemesi nedeniyle de ilde üretilen zeytinin katma değeri özellikle İzmir ve diğer illerde değerlendirilmektedir (Beygirci, 2000:247).
Kuru incirin yetişmesi ve kurutulması sırasında ihtiyaç duyulan sıcaklık, yağış, bağıl nem ve hakim rüzgârlar gibi ekolojik koşullara haiz dünyadaki en uygun bölge Büyük ve Küçük Menderes Havzasıdır. Türkiye, kalite yönünden aranılan özellikteki kuru incir üretiminde %50-60’lık bir payla dünya ülkeleri arasında en ön sırada bulunmaktadır (Ersaçan, 2000:202).
Özellikle kuru incir yurt dışına ihraç edilmekte ve İl ekonomisine büyük katkılar sağlamaktadır. Ancak, kurutmada hijyenik kurallara ve gereken koşullara uyulmaması son yıllarda bu ürünün ihraç edilen ülkelerin gümrüklerinden geri dönmesine neden olmaktadır.
Bir diğer tehdit unsuru da son yıllarda kuru incire alternatif ürünlerin dünya pazarlarında rağbet görmesidir. Global pazarlarda kuru incire alternatif olarak, kuru kayısı, kuru erik, hurma, kurutulmuş elma çeşitleri boy göstermeye başlamıştır. Global pazarlarda incirin pazar payını bu ürünlere kaptırmamak için kaliteye önem vermek ve ürün çeşitlemesine girmek gerekir (Ersaçan, 2000:213).
Aydın için potansiyeli olan bir başka ürün de kestanedir. Türkiye’de kestanenin en çok üretildiği il Aydın’dır. İlde, Türkiye’deki toplam üretimin %40’ı gibi bir üretim yapılırken, son yıllarda çıkan salgın hastalıklar sonucu bu oran %30’lara gerilemiştir (www.atob.org.tr, 22.12.2002, 13:05).
Aydın İli’nde kestanecilik faaliyetinin istenilen düzeye ulaşması için daha çok adım atılması gerekmektedir. Öncelikle pazara ve sanayiye uygun çeşitlerin saptanması, aşılanmış alanların arttırılması, dal kanseri ve mürekkep hastalığına karşı önlemlerin alınması, kestane şekerciliğine yönelik üretimin yaygınlaştırılması ve Aydın’lı müteşebbislerin ilgisinin bu yöne çekilmesi öncelikli yapılması gereken adımların içerisinde yer almaktadır (Tekintaş ve Ertan, 2000: 223).
Aydın İli’nde dikili sanayi bitkileri üretimi ve ağaç sayısı ile ilgili bilgiler Çizelge 15’te gösterilmektedir:
Çizelge 15. Aydın İli’nde Sanayi Bitkileri Üretimi

Cinsi	Yıllar	Ağaç Sayısı (Adet)	Üretim (Ton)
İncir	1999 2000 2001	5,686,850 5,644,980 6,211,530	175,572 143,409 141,677
Kestane	1999 2000 2001	521,810 505,950 505,293	18,418 16,237 13,579
Zeytin	1999 2000 2001	18,752,810 20,109,827 20,145,900	44,000 437,748 42,989
Ceviz	1999 2000 2001	97,765 99,658 103,970	3,109 3,339 3,062

Kaynak: www.atob.org.tr/aydin_hakkinda.html. 22.12.2002, 13:05

Üretim miktarı ve ekili alan itibariyle önemli bir başka bitki grubu da hububat cinsi bitkilerdir. Yaklaşık, tarımsal arazinin % 10’u gibi bir alanda ekili olan hububat, bölgede gıda sanayi ve yem sanayindeki hammadde ihtiyacını karşılamaktadır. Yıllara (nadas) ve gerçekleşen hava şartlarına göre pamukla münavebeli olarak ekilmekte olduğundan rekolte her yıl değişmektedir. İlde hububat üretimindeki en yüksek payı buğday daha sonra sırasıyla, arpa, mısır, yulaf ve çavdar izlemektedir (www.atob.org.tr, 22.12.2002, 13:05).

Aydın İli’nde hububat üretimi ile ilgili bilgiler Çizelge 16’da gösterilmektedir:

Çizelge 16. Aydın İli’nde Hububat Üretimi.

Cinsi	Yılı	Ekiliş(Hektar)	Üretim(Ton)
Buğday	1999 2000 2001	22,027 37,355 30,129	85,209 165,033 129,050
Arpa	1999 2000 2001	10,424 11,466 11,402	24,056 27,456 24,450
Mısır	1999 2000 2001	9,081 11,252 9,940	67,085 88,410 76,672
Çavdar	1999 2000 2001	386 395 323	454 492 393
Yulaf	1999 2000 2001	464 561 418	741 1,045 661

Kaynak: www.atob.org.tr/aydin_hakkinda.html. 22.12.2002, 13:05
Aydın yöresi, meyve ve sebze üretiminde de diğer bölge illerine göre ileri konumdadır. Bunun en önemli nedeni, Akdeniz ikliminin İlin iç kısımlarına kadar girmesi ve ılıman bir ekolojik sistemin yörede oluşmasıdır. Karakteristik bir Akdeniz meyve grubu olan narenciye yörede büyük miktarda yetiştirilmektedir. Bunun yanı sıra çilek, şeftali üretimi de yapılmakta ve özellikle bu ürünler başta Arap ülkeleri olmak üzere bir çok yere ihraç edilmektedir. Son yıllarda bölgede üretimine ağırlık verilen bir başka ürün de domatestir. Hem sofralık olsun hem de salçalık olsun domates üretimi yörede giderek yaygınlaşmıştır. Domates üretiminin yaygınlaşmasının en büyük nedenleri, domates bitkisinin girdi maliyetinin ve yetiştirilmesinin nispeten bölgede yetiştirilen diğer ürünlere göre düşük olması (özellikle pamuk), domates bitkisinin yörenin iklim koşullarına uygun bir bitki olması ve bunun neticesinde rekoltenin oldukça yüksek seyretmesidir. Uygun Pazar ve dağıtım kanalları koordineli bir şekilde gerçekleştirildiği takdirde domates İlin ilerdeki tarımsal faaliyetlerinin ve tabii ki ekonomisinin kilit ürünü olacaktır. Aydın İli’nde her geçen gün ilerleme kaydeden bir başka tarımsal kolda bağcılıktır. Bağcılık İlin hemen hemen her bölgesinde yapılmaktadır. Özellikle, yayla bağcılığı, bir çok yerde çiftçiler için geçim kaynağı olmaktadır (www.atob.org.tr, 22.12.2003, 13:05).
Aydın İli’nde bağ-bahçe ve meyve üretimi ile ilgili bilgiler Çizelge 17’de gösterilmektedir:
Çizelge 17. Aydın İli’nde Bağ-Bahçe ve Meyve Üretimi

Cinsi	Yıllar	Üretim(Ton)
Narenciye	1999 2000 2001	38,970 51,712 50,726
Çilek	2001	10,675
Erik	2001	6,981
Elma	2001	20,447
Şeftali	2001	22,994
Kiraz	2001	1,672
Domates	2001	111,787
Üzüm	1999 2000 2001	20,334 20,385 19,923

Kaynak: www.atob.org.tr/aydin_hakkinda.html. 22.12.2002, 13:05
Aydın İli’nde yapılan bir diğer önemli faaliyet kolu da hayvancılıktır. Aydın İli’nde tarımsal işletme olarak adlandırılan hane halkının % 85’i hem tarımsal faaliyetlerle hem de hayvancılıkla uğraşmaktadır. Hayvancılık alanında uzmanlaşan hane halkı ise % 15’dir. İlde hayvan sayısı çok fazla olmamakla birlikte, hayvan başına düşen verim Türkiye ortalamasının üzerindedir (Azazi et al,1998:101).
Özellikle çevre illerdeki et ve süt kombinaları İldeki hayvancılığı canlı tutmaktadır. Ancak, son yıllarda süt fiyatlarındaki düşüşe karşılık, girdilerdeki özellikle palet yemdeki fiyat artışları büyükbaş hayvancılığı olumsuz yönde etkilemektedir. Besicilikte de aynı problemler görülmektedir.
Aydın İli’nde hayvan varlığı ile ilgili bilgiler Çizelge 18’de gösterilmektedir.

Çizelge 18. Aydın İli’nin Hayvan Varlığı.

Cinsi		1999	2000	2001
		(Adet)
Büyükbaş	Kültür	64,182	61,951	50,526
	Melez	123,035	99,104	88,146
	Yerli	56,021	53,495	50,676
	Toplam	243,238	214,550	189,348
Küçükbaş	Koyun	197,859	159,391	141,151
	K. Keçisi	95,164	72,939	69,396
	Toplam	293,023	232,330	210,547
Kümes Hayvanı	Tavuk	1,595,300	1,772,100	1,638,300
	Hindi	14,200	23,800	37,510
	Toplam	1,609,500	1,795,900	1,675,810

Kaynak: www.atob.org.tr/aydin_hakkinda.html. 22.12.2002, 13:05