C. M. Keyns və onun davamçılarının adı ilə bağlı olub, iqtisadi nəzəriyyədə "inqilabi dəyişikliklər" P. Samuel­

Tam çevrilən və sərbəst dönərli milli valyutalar, dünyanın istənilən ölkəsinin valyutasına heç bir məhdu­diyyət qoyulmadan və əngəl yaradılmadan dəyişdirilə bi­lər. Bu proses valyutanın konvertləşdiril­məsi adlanır. Hazırda Beynəlxalq Valyuta Fondunun üzvü olan 192 dövlətdən 60-nın valyutası tam çevrilə bilən milli valyuta sayılır. Həmin valyutalar sırasında ABŞ dollarını, Avropa Birliyi (İttifaqı) ölkələrinin vahid valyutası olan avronu, İngiltərənin funt-sterlinqini, Yaponiyanın iyenini və digər­lə­rini göstərmək olar. Dünyada gedən iqtisadi inteqrasiya prosesləri, vahid dünya təsərrüfat sisteminin forma­laş­ması, beynəlxalq miqyasda əmtəə-xidmətlərin, kapitalın, iş qüvvəsinin hərəkətinin intensivləşməsi, tədricən bütün ölkələrin milli valyutalarının dönərli olmasını və kon­vertləşdirilməsini tələb edir.
Dünya ölkələrinin təsərrüfat həyatı təcrübəsində bir sıra dövlətlərin, kollektiv valyutadan, məsələn Afrika öl­kə­­lərinin fransız frankından, Cənubi Amerika ölkə­lə­ri­nin Amerika dollarından istifadə etmək nümunəsi olmuş­dur. Hazırda Qərbi Avropanın bir sıra ölkələrində avro kol­lektiv valyuta rolunu oynayır. Beynəlxalq valyuta mü­na­sibətlərinin inkişafı və təkmilləşdirilməsində Bey­nəl­xalq Valyuta Fondu, Dünya Bankı mühüm rol oynayırlar.
Qismən çevrilən yaxud dönərli milli valyutalara, digər dövlətlərdə dəyişdirilməsinə müəyyən məhdudiy­yət­lər qoyulan milli valyutalar aid edilir. Bu tipli valyutalar yalnız müəyyən ölkələrin milli valyutalarına dəyişdirilə bilər. Obyektiv və subyektiv səbəblərlə bağlı valyuta əmə­liyyatlarına qoyulan məhdudiyyətlər, şübhəsiz beynəlxalq valyuta münasibətlərinin genişlənməsinə mənfi təsir gös­tərir.
Çevrilməyən yaxud qapalı valyutalar yalnız bir ölkənin daxilində tətbiq edilib, işlədilən milli valyuta­lar­dır. Həmin valyutalar beynəlxalq bazarda, başqa ölkələrin milli vahidlərinə dəyişdirilmədiyindən, onlar qapalı bir dairə, yəni ölkənin daxili bazarları hüdudlarında alıcılıq qabiliyyətinə malik olurlar.
Müasir dünyanın maliyyə bazarının ən böyük tər­kib hissəsi sayılan valyuta bazarları müxtəlif ölkələr ara­sın­da qarşılıqlı faydalı iqtisadi-ticarət əlaqələrinin aparıl­ma­sında mühüm rol oynayırlar. Beynəlxalq əlaqələr siste­mi­nin genişlənməsi, iqtisadi inteqrasiya prosesləri, əmtəə-xidmətlərin, kapitalın, iş qüvvəsinin hərəkətinin getdikcə intensivləşməsi, xüsusilə turizm axınının artması, hər han­sı bir ölkənin milli valyutasının başqa ölkələrin valyu­ta­sına dəyişmək zərurətini irəli sürür.
Beynəlxalq miqyasda dünya ölkələrinin milli val­yu­taları ilə bağlı əməliyyatların çevik və fasiləsiz surətdə həyata keçirilməsi üçün xüsusi valyuta bazarının fəaliy­yət göstərməsi tələb olunur. Dünya ölkələrinin milli val­yu­­ta­ları, müxtəlif bank sənədləri, çekləri, vekselləri, ak­kre­­ditivləri ilə təyinatı üzrə əməliyyatlar aparmaq məsə­lə­ləri, iqtisadi münasibətlərin xüsusi bir dairəsini (sferasını), yəni beynəlxalq valyuta bazarını formalaşdırmışdır.
Beynəlxalq valyuta bazarının konkret bir yeri və məkanı yoxdur. Çünki, müasir elmi-texniki imkanlar və rabitə-informasiya vasitələri şəraitində, dünyanın müxtəlif ölkələri ilə əlaqələr yaradıb, istənilən maliyyə-valyuta əmə­liyyatlarını həyata keçirmək mümkündür. Valyuta bazar­larında alqı-satqı əməliyyatlarını kommersiya bankları, valyuta komissionları və məntəqələri, Beynəlxalq Bank yaxud Milli Bank, onların filialları həyata keçirir. Milli Bank eyni zamanda valyuta bazarının ümumi fəaliyyətinə nəzarət vəzifəsini (funksiyasını) yerinə yetirir.
Bununla yanaşı, dünyanın ən iri maliyyə və valyuta bazarı mərkəzləri arasında Nyu-York, London, Tokio, Ce­nev­rə, Paris, Sinqapur, Çikaqo, Boston, Roma, Moskva, Şanxay, Bombey xüsusi bir yer tutur. Rəqabət və reklam prinsipi əsasında işləyən valyuta bazarı mərkəzləri, qitə­lər­arası vaxt qurşaqları fərqini nəzərə almaqla, gündüz-gecə 24 saat ərzində fəaliyyət göstərirlər. Valyuta bazar­ları fasiləsiz olaraq, aşağıdakı vəzifələri yerinə yetirir:

• 
  beynəlxalq əmtəə-xidmət, kapital və iş qüvvəsi­nin hə­rəkətinə xidmət göstərir, bu işdə vasitəçilik edir;
  
• 
  dövlətin milli iqtisadiyyat çərçivəsində və onun hüdudlarından kənarda pul kredit, habelə xarici iqtisadi siyasətini həyata keçirməkdə mühüm rol oynayır;
  
• 
  valyuta bazarında yaranan tələb-təklifdən asılı olaraq, milli valyutanın məzənnəsinin formalaşmasına şə­rait yaradır, onun risk dərəcəsinin azaldılması üçün müəy­yən müdafiə mexanizmi hazırlayır.
  

Müxtəlif dövlətlərin valyuta siyasətinin əsasını-öl­kə­nin milli valyutasının sabitliyinin və alıcılıq qabiliy­yə­tinin qorunub saxlanması təşkil edir.
Azərbaycan Respublikasında xarici valyutaların al­qı-­satqısı Milli Bankın müəyyən etdiyi qaydada, müvəkkil banklar vasitəsilə həyata keçirilir. Ölkədə valyuta baza­rı­nın fəaliyyətini tənzimləmək məqsədilə hələ 1994-cü ildə "Val­yu­ta tənzimlənməsi haqqında" Azərbaycan Respub­li­ka­sının qanunu qəbul olunmuşdur.
Həmin qanun, Azərbaycan Respublikasında valyuta əməliyyatlarının həyata keçirilməsi prinsiplərini və qayda­la­rını; valyuta tənzimi və valyuta orqanlarının səla­hiy­yə­t­lərini, habelə vəzifələrini, hüquqi və fiziki şəxslərin valyu­ta sərvətlərinə sahib olmaq, eyni zamanda bu sərvətlərdən istifadə etmək, onlar haqqında sərəncam vermək sahəsində hüquqlarını, funksiyalarını, nəhayət valyuta qanunve­ri­ci­li­yinin pozulmasına görə məsuliyyətini müəyyən etmişdir.
Azərbaycan Respublikasında 1994-cü ildən valyuta bazarının mühüm ünsürlərindən biri sayılan Bakı Banklar­arası Valyuta Birjası (BBVB) təşkil olunaraq fəaliyyətə başlamışdır. Ölkənin Milli Bankı, hazırda respublikada milli və xarici valyutalara olan tələbi tənzimləyir, kom­mer­siya banklarının xarici valyutalarla apardıqları əməliy­yatlara nəzarət edir. Bu tənzimləmə və nəzarət prosesi isə kommersiya banklarının müxtəlif təyinatlı əməliyyat­la­rı­nın risk dərəcəsini minimum səviyyəyə endirməyə imkan verir.
Valyuta bazarında əməliyyatların ma­liyyə­ləş­di­ril­mə­­si müxtəlif ölkələrin bankları vasitəsilə beynəlxalq valyuta hesablaşmaları əsasında aparıldığından, burada pul vahidləri bir-birinə əks istiqamətdə olan xüsusi müxbir hesablarında saxlanılır. Müxbir hesabı - müqavilə əsa­sında bir bankın tapşırığı ilə öz hesabına başqa bir bankın ödədiyi hesablaşmaların göstəricisidir. Beynəlxalq hesab­laş­malara görə müxbir hesabları "nostro" və "loro" kimi 2 növə ayrılır.
Bank "nostro" hesablarını, yəni bizim müxbir-bank­lardakı hesablarımızı xarici müxbir-banklarda açır. Əksi­nə, "loro" hesabları isə xarici bankların bizim banklardakı hesablarının həmin müxbir-bankların adına açılması de­mək­dir. Beynəlxalq hesablaşmalara görə bir bankdakı "nostro" hesabı, eyni zamanda müxbir-bank üçün "loro" hesabı rolunu oynayır.
Beynəlxalq valyuta əməliyyatlarının həyata keçi­ril­mə­sində, müxtəlif ölkələrin milli valyutalarına qiymət qo­yul­ması, yaxud onların kotirovkası müstəsna əhəmiyyətə malikdir. Valyutalara qiymətqoyma prosesi, valyuta birja­la­rının qiymətqoyma orqanları kimi fəaliyyət göstərən xüsusi komissiyalar tərəfindən müəyyənləşdirilib həyata keçirilir. Bu məlumatlardan bank, sənaye-ticarət şirkətləri, xarici valyuta sahibləri özlərinin müxtəlif təyinatlı maliy­yə əməliyyatlarında geniş istifadə edirlər.
Xarici valyutalara qiymətqoymanın birbaşa və va­si­təli kimi 2 forması olsa da, lakin beynəlxalq təcrübədə birbaşa qiymətqoyma daha geniş yayılmışdır. Xarici val­yutaların birbaşa qiymətləndirilməsi zamanı, həmin val­­yutalar milli valyuta ilə ölçülüb ifadə olunurlar. Vasitəli qiymətqoymada isə milli valyuta vahidi xarici valyutalarla ifadə olunur.
Valyuta bazarlarının azad və qeyri-azad növləri də vardır. Azad valyuta bazarında, aparılan alqı-satqı baza­rında və ikitərəfli əməliyyatlarda heç bir məhdudiyyət, habelə əngəl yoxdur. Qeyri-azad valyuta bazarında isə bu əməliyyatlarla yalnız həmin işlə məşğul olmaq üçün rəs­mi icazəsi olan təşkilatlar, lisenziyası olan şəxslər fəaliy­yət göstərə bilərlər.