Dərs vəSAİTİ baki 2023 TƏRTİb edəN: elmi redaktor: RƏYÇİLƏR: Ön söZ

“Təhsil texnologiyaları” termini əvvəlcə ABŞ-da “təhsildə texnologiya” termini kimi yaranmış, sonradan “təhsil texnologiyaları”na və nəhayət, “pedaqoji texnologiyalar” a çevrilmişdir. Termin bu transformasiyası konsepsiyanın özündə əsaslı dəyişikliyi əks etdirirdi.
“Təhsildə texnologiya” termini 40-cı illərdə məktəbdə müxtəlif texniki vasitələrin: maqnitofonların, pleyerlərin və s.-nin istifadəsi ilə əlaqədar yaranmışdır. 50-ci illərin ortalarından etibarən proqramlaşdırılmış təlim ideyası xüsusi audiovizualın inkişafı ilə bağlıdır. Təhsildə bu məqsədlər üçün vasitələr tətbiq edilmişdir. Elə həmin illərdə proqramlaşdırılmış təlim və audiovizual media sahəsində mütəxəssislər ümumi istiqamət təhsil texnologiyaları çərçivəsində birləşdilər. 70-ci illərin ortalarından başlayaraq pedaqoji texnologiyalar dedikdə, elm və texnikanın ən son nailiyyətləri əsasında tədris prosesinin optimallaşdırılması prinsiplərinin öyrənilməsi, işlənib hazırlanması və tətbiqi başa düşülür. 80-ci illərin ortalarında kompüter laboratoriyaları və displey sinifləri məktəb praktikasına fəal şəkildə daxil edildi, pedaqoji proqram vasitələrinin sayı artdı. Pedaqoji Vasitələr, Rabitə və Texnologiyalar Ensiklopediyasında (London, 1978) P. Mitçel (ABŞ) pedaqoji texnologiyanın aşağıdakı tərifini verir:
“Pedaqoji texnologiya xüsusi, potensial təkrarlana bilən pedaqoji nəticələrə nail olmaq üçün pedaqoji sistemlərin təşkilinin bütün aspektləri ilə əlaqəsi olan tədqiqat və təcrübə sahəsidir (təhsil sistemi daxilində)”.
Pedaqoji texnologiyanın kökləri iki prinsipial fərqli sahədə var: bir tərəfdən, bunlar texniki elmlərdir - tədris prosesinin səmərəliliyinin artırılmasına kömək edən müxtəlif texniki vasitələrin işlənib hazırlanması və istifadəsi; digər tərəfdən, biliklərin humanitar sahəsi pedaqogikadır (təhsil və təlim nəzəriyyəsi), onun çərçivəsində təhsil və təhsil fəaliyyətinin nəticələrinin müəyyən bir spesifikliyi və təkrarlanması mümkündür.
“Sosial texnologiyalar” anlayışı sosiologiyada yaranıb və eyni zamanda sosial proseslərin inkişafına xas olan nəticələri proqramlaşdırmaq və təkrar istehsal etmək qabiliyyəti ilə əlaqələndirilir. Sosial texnologiyaların növlərindən biri də sosial-pedaqoji texnologiyalara ən yaxın olan sosial iş texnologiyalarıdır, çünki yuxarıda qeyd edildiyi kimi, sosial müəllim və sosial işçinin fəaliyyəti bir çox ortaq cəhətlərə malikdir.
Sosial iş texnologiyası sosial işçinin yüksək keyfiyyətli iş nəticələrinə nail olmaq üçün müxtəlif üsul və vasitələrdən istifadənin rasional ardıcıllığı ilə xarakterizə olunan praktiki fəaliyyətidir. Texnologiya, müəyyən bir müştəri probleminin həll edildiyi bir mütəxəssis fəaliyyət proqramının, müəyyən bir nəticə əldə etmək üçün ardıcıl əməliyyatların alqoritminin və mütəxəssisin fəaliyyətinin uğurunu qiymətləndirmək üçün meyarların mövcudluğunu nəzərdə tutur.
Sosial-pedaqoji texnologiya sosial və pedaqoji texnologiyaların inteqrativ çeşididir. Sosial-pedaqoji texnologiyaların inkişaf etdirilməsi mümkünlüyü onunla bağlıdır ki, sosial-pedaqoji fəaliyyət, hər hansı digər sosial fəaliyyət növü kimi, öz strukturuna malikdir, onun sayəsində tədricən bölünə və ardıcıl həyata keçirilə bilər. Fəaliyyətin əsas komponentləri hədəfin qoyulması, fəaliyyət metodlarının və onun vasitələrinin seçilməsi, fəaliyyətin nəticələrinin qiymətləndirilməsidir.
Sosial pedaqogikanın texnoloji (yunan dilindən techne - sənət, bacarıq, bacarıq və logos - elm, təlim və ya loike - rasionallıq, daxili qanunauyğunluq, ardıcıllıq) metodoloji bilik səviyyəsi ilə bağlı bəzi məqamları qeyd edim. Bu sözün əmələ gəlmə xüsusiyyətlərinə əsaslanaraq “texnologiya” anlayışının müəyyənləşdirilməsinə iki yanaşma olmuşdur.