Dərslik Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin 29 iyun 2021-ci IL f-300 saylı əmri ilə təsdiq edilmişdir baki- 2021

Şəkil 5.2. H.Steynerə görə “ Bazar – məhsul ” matrisası

Matrisa “Bazar – məhsul” uyğunluğunun müxtəlif və­ziy­yət­lərində riskin səviyyəsini və uğurların ehtimal olunan dərəcəsini göstərir. Bu model aşağıdakı hallarda istifadə oluna bilər:

• 
  Bu və ya digər strategiyanın uğurlu fəaliyyət göstərmə ehtimalının müəyyən edilməsində;
  
• 
  Biznesin müxtəlif formaları, o cümlədən onların arasın­da seçim edərkən məsələn, müxtəlif sərbəst təsərrüfat hesablı (STH) qurumlar üçün investisya.
  

Məsələn, liftlərin təmiri və xidmətləri ilə məşğul olan təşkilat əgər fəaliyyətdə olan bazara (binanı istismar edən təşkilata) yəni, ancaq ənənəvi istifadə edilən məhsul növləri ilə əlaqədar olan məhsul təklif edərsə, onun uğur qazanmaq imkanı yüksək ola bilər. Əgər müəssisə fəaliyyətdə olan bazara tam yeni məhsul təklif edərsə, riskin dərəcəsi yüksək ola bilər.
Nümunəvi (tipik) rəqabət stategiyası. Strategiya seçim metodları rəqabət konsepsiyasına əsaslanıb, bu metodun bazasını yaratmış M.Porter nümunəvi strategiyalar toplusu təklif etmiş və bu strategiyaların hər biri rəqabət üstünlüyünə əsaslanmışdır. Bu üstünlüklərə malik olmaq üçün şirkət özü üçün əlverişli strategiyanı seçməlidir. Şirkət bu zaman müəyyən etməlidir ki, hansı sferada hansı rəqabət üstünlüyünə malik olmalıdır və buna müvafiq strategiya seçilməlidir.
Beləliklə, bu modelə müvafiq strategiyanın seçilməsində birinci yanaşma onun rəqabət üstünlüyüdür. Bu isə əsas iki formaya bölünür: daha az xərclər və məhsulun diferen­sial­laş­dı­rıl­ması. Müəssisənin müvafiq məhsul istehsalına, satışına digər müəssisələr ilə müqayisədə az xərc sərf etməsi onun səmərəli və üstün fəaliyyətinin göstəricisidir. Bu zaman şirkət rəqib müəs­sisə ilə məhsulu eyni qiymətə və yaxud ona yaxın qiymətə satdıqda şirkət böyük mənfəət qazanır. Məsələn, Koreya şirkət­ləri polad və yarımkeçiricilər istehsalında rəqibləri üzə­rində bu formada qələbə qazandılar. Onlar rəqiblər ilə mü­qa­yisədə məhsul istehsalında istehsal güclərinə az ödəniş sərf etməklə qeyd olunan məhsullardan özləri də istehsal etdilər və lisen­ziyaya əsasən hazırladıqları yeni texnologiya və ava­dan­lıqdan istehsal etməklə az vəsait sərf etdikləri üçün rəqabət üstünlüyünə nail olaraq yüksək gəlirlər əldə etdilər.
Diferensasiya- bu istehlakçıları məhsulun yeni keyfiyyət formasında, xüsusi istehlak tərkibli, unikal və böyük dəyərlərə malik məhsullar ilə təmin etmək qabiliyyətidir. Məsələn, Alma­niyanın dəzgahqayırma şirkətləri diferensensasiya sistemindən istifadə edərək məhsulun yüksək texniki xarakteristikalarına, ehtibarlılığına, sürətli texniki xidmət etmə imkanlarına malik olmalarına əsaslanaraq rəqabət aparır.
Diferensasiya şirkətlərə yüksək qiymət diktə etməyə imkan verir, bu isə rəqiblər ilə bərabər xərclər şəraitində yüksək mən­fəət qazanmasını təmin edir.
Yuxarıda qeyd olunan modelə müvafiq strategiyanın seçil­mə­sində ikinci əsas element rəqabət sferasının nəzarə alın­masıdır. Belə ki, bu zaman şirkət öz sahəsi daxilində fəaliyyətə hədəflənir.
Burada rəqabətin aparılmasının zəruriliyi ondan irəli gəlir ki, hər bir sahə fəaliyyət istiqamətləri üzrə seqmentləşmişdir. Yəni, hər bir sahədə məhsulun müxtəlif formaları, onun satışının paylaşdırmasının çoxlu sayda kanalları və bir sıra daimi alıcıları dəqiq müəyyənləşdirilmiş olur. Əsasən bu elementlərin seçilməsi belə olur: ya “geniş sahədə” rəqabət aparmaq və yaxud bazarın hər hansı bir sektoruna istiqa­mətlənmək. Məsələn, Amerika və Yaponiyanın aparıcı avtomobilqayırma şirkətləri müxtəlif dərəcəli çoxlu sayda maşın istehsal edir, ancaq, bunlar ilə yanaşı BMW və Daimler – Benz (Almaniya ilk növbədə güclü, sürətli və bahalı, yüksək dərəcəli avtomobil istehsal edir, ancaq Koreyanın Hyundai və Daewoo şirkətləri isə öz güclərini aşağı və lap aşağı dərəcəli avtomobil istehsalına yönəltmişlər.
Rəqabət üstünlüklərinin formaları və onların nail olduqları sahələri M.Porter nümunəvi (tipik) strategiya anlayışında birləşdirir və bu aşağıdakı sxemdə göstərilmişdir.