Dublin büYÜkelçİLİĞİ Tİcaret müŞAVİRLİĞİ
Yüklə 0,95 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 2.2. Siyasi ve İdari Durum
- 2.2.1. İrlanda Devlet Yapısı
- 2014 İtibariyle İrlanda Devlet Başkanı ve Hükümet Üyeleri
Kaynak: *: İrlanda İstatistik Kurumu (CSO) **: İrlanda Merkez Bankası (The Central Bank of Ireland) 2. ÜLKE HAKKINDA GENEL BİLGİLER
İrlanda’nın, Avrupa’nın batısında yer alması ve İngiltere’ye olan yakınlığı, İrlanda tarihinin biçimlenmesinde belirleyici olmuştur. Yaklaşık 7000 yıldır yerleşime konu olan ve Keltler, Vikingler, Normanlar ile İngilizler tarafından işgal edilen İrlanda’ya ilk yerleşen insanlar, büyük ölçüde İngiltere’den gelen avcılar olmuş ve beraberlerinde Mezolitik kültürü getirmişlerdir. M.Ö. 3000 yılı civarında yerleşen çiftçiler, hayvan yetiştiriciliğini başlatmışlar ve toprağın işlenmesi kültürünü getirmişlerdir. M.Ö. 2000 yılı civarında ise metal işleyen ve madencilikle uğraşanlar adaya yerleşmişlerdir. M.Ö. 6. yüzyıldan itibaren Avrupa’dan gelen Keltler adaya ulaşmaya başlamışlardır. Asıl ve yerli halkı Keltler oluşturmuştur. Keltler adada siyasi birliği hiçbir zaman sağlayamamış olsalar da kültürel ve dil birliğini tesis etmişlerdir. Adaya Hristiyanlığın gelişi 5. yüzyıla rastlamakta olup St. Patrick ile ilişkilendirilse de, St. Patrick’in gelişinden önce de adada Hristiyan varlığının bulunduğuna dair kanıtlar mevcuttur. 5. yüzyıldan başlayarak 9. yüzyıla kadar süren dönem İrlanda tarihinin “Altın Çağı” olarak nitelendirilmektedir. Pek çok Batı Avrupa ülkesinin aksine, İrlanda hiçbir zaman, Ortaçağda yaşanan barbar istilasına maruz kalmamıştır. Bir ölçüde bununla bağlantılı olarak, 6. ve 7. yüzyıllarda İrlanda sanatı ve kültürü manastırlarda gelişmiştir. İrlandalı keşişler, 800’lü yıllardan önce Hristiyanlığı Avrupa’nın pek çok bölgesine taşımışlardır. İrlanda 9. ve 10. yüzyıllar boyunca Vikingler tarafından yönetilmiş, Vikinglerin dönemi, 1014 yılında Kral Brian Boru tarafından yenilmeleriyle son bulmuştur. 12. yüzyılda, daha önceden İngiltere ve Batı Galler’e yerleşmiş olan Normanların istilası başlamış ve Kral Brian Boru tarafından oluşturulmaya çalışılan merkezi yönetim tamamen dağılmıştır. İrlanda’nın büyük bölümünü kontrol etmeye başlayan Normanlar, daha sonra İngiltere Kralı’nın siyasi nüfuzu altına girmişlerdir. Bunu takip eden 400 yıllık süre boyunca Normanlar İrlanda’da varlıklarını sürdürmüşlerdir. İrlanda’nın 800 yıl sürecek olan İngilizler tarafından işgali, 1169’da Richard de Clare yönetiminde bir grup Anglo-Norman asillerinin gelişi ile başlamış olup, İngiltere-İrlanda mücadelesinin kaynağını teşkil etmektedir. Daha sonra İngiltere Krallığının Katolik Kilisesi ile bağlarını koparması ve bunun sonucunda İrlanda’daki manastırların kapatılması, Katolik-Protestan savaşlarının İrlanda’ya da yayılmasına neden olmuş, 150 yıl süren savaşlar Protestan İngilizlerin zaferi ile sonuçlanmıştır. 1700’lerde başlayan İngiliz yönetimi, özellikle toprak sahibi Protestanlara refah ve zenginlik sunarken, nüfusun çoğunluğunu oluşturan Katolik halk için tüm haklarının ellerinden alındığı, fakirlik ve sefalet getiren bir dönem olmuş, Protestanların kontrolündeki Dublin Parlamentosu ancak Amerikan Bağımsızlık Savaşı’nın ertesinde imzalanan bir anlaşma ile Krallığa bağlı fakat içişlerinde kendini yönetme hakkını elde etmiştir. Bununla birlikte, ülkenin büyük bölümü İrlandalıların elinde bulunmaya devam etmiş olup, 16. yüzyılın başlarına kadar İngiltere, İrlanda üzerindeki nüfuzunu kaybetme endişesi yaşamıştır. İngiltere’nin bu dönemde yaşadığı dini değişim İrlanda üzerinde büyük bir etki yaratmıştır. Normanların soyundan gelen ve “Eski İngilizler” olarak adlandırılan grup, “(Anglikan) İrlanda Kilisesi”nin kuruluşuna yol açan Protestan reformuna büyük bir tepki göstermiştir. Buna ek olarak, İngiltere’ye ve kıta Avrupası’na olan coğrafi yakınlığı nedeniyle İrlanda’nın taşıdığı stratejik önem sebebiyle, İrlanda’ya verilen önem artmıştır. İngiltere’nin dini yaklaşımına ve adaya yerleştirilmeye çalışılan yeni İngiliz nüfusuna tepki olarak adada pek çok isyan başlamış, bu ayaklanmalar, 1603 yılında İngiltere’nin kesin üstünlüğü ve adanın tamamında hakimiyet kurmasıyla sonuçlanmıştır. 18. yüzyılda ekonomik anlamda pek çok gelişme yaşanmıştır. Keten kumaş sanayisi gelişmeye başlamış, buna ek olarak yün, et sektörü, tereyağı imalatı ve domuz yetiştiriciliği de önemli sektörler olarak öne çıkmıştır. Protestan yönetimi, kendisini İrlanda Milleti olarak tanımlamaya ve münferit ve güçlü bir parlamenter gelenek oluşturmaya başlamıştır. Çok uzun süre devam edecek olan İrlanda’dan dışa göç ilk olarak 18. yüzyılda yaşanmıştır. Gelişmeler sonucunda, İrlanda’nın geliştirmekte olduğu parlamenter sistem son bulmuş ve 1800’de, İngiltere ve İrlanda arasında tam bir parlamenter birlik sağlanmıştır. Buna mukabil, özellikle ekonomik anlamda İngiltere giderek sanayileşip zenginleşirken, İrlanda, tarıma dayalı yapısıyla geri kalmaya başlamıştır. 1840 yılında yaşanan “Büyük Kıtlık” döneminde, 1 milyon kişi hayatını kaybetmiş, 1 milyon kişi de adayı terketmiştir. Bunun sonucu olarak 8 milyonluk nüfus 6 milyona düşmüştür. İrlanda’nın tarihini belirleyecek ve ileriki yıllarda da sürecek olan göç, nüfusun daha da azalmasına sebep olacaktır. 19. yüzyılda İrlanda’da yaşanan kıtlık, Protestan toprak sahiplerine karşı haklarını talep eden Katoliklerin ayaklanmalarına neden olmuş ve zaman içerisinde bu eylemler İngiltere’den bağımsızlık mücadelesine dönüşmüştür. 1900’lerin başına kadar başarısızlıkla sonuçlanan bu ayaklanmaların en büyüğü 1916’da Dublin’de düzenlenen Paskalya Ayaklanması’dır. 1916’da, I. Dünya Savaşı’nın yarattığı karışıklık ortamından da faydalanarak, Dublin’de Cumhuriyet ilan edilmiş ve silahlı isyan başlatılmıştır. Başlangıçta halkın desteğini almış olsa da, isyan kısa zamanda bastırılmıştır. Ancak, hareketi destekleyenler, isyanın liderlerinin cezalandırılması ve zorunlu olarak askere alınma nedeniyle kamuoyunun İngilizlere yönelik tepkisinden faydalanarak, 1918 yılında yapılan genel seçimlerde başarı sağlamışlardır. “Sinn Féin” partisinin seçimlerden galip çıkmasının ardından, ulusal bağımsızlık savaşı başlamıştır. I.Dünya Savaşı’nın ardından 1919’da yasadışı İrlanda Parlamentosunun kurulması ve “işgalci İngiliz ordusuna” karşı savaş ilan edilmesi ile yeniden hız kazanan (İrlanda Cumhuriyet Ordusu-IRA ilk olarak bu dönemde kurulmuştur) bağımsızlık mücadelesi, 1921’de İngiltere ile İrlanda arasında İrlanda Serbest Devleti’nin (Irish Free State) kurulmasına olanak tanıyan, fakat ülkenin 26 güney bölgesi bağımsızlığını kazanırken, kuzeyde yer alan 6 bölgenin (Ulster) İngiltere hakimiyetinde kaldığı, bir diğer ifade ile Kuzey İrlanda’nın İngiltere’ye bırakıldığı bir anlaşmanın imzalanmasıyla sonuçlanmıştır. Ancak bu kez de, kısmi bağımsızlık getiren sözkonusu anlaşma taraftarları ile tam bağımsızlık yanlıları arasında iç savaş patlak vermiştir. Bu dönemde İrlanda’nın İngiltere’ye karşı bağımsızlığı için aynı saflarda mücadele eden, Serbest İrlanda’nın kuruluş anlaşmasını imzalayan ve ilk Devlet Başkanı olan Michael Collins ile 1932’de başbakanlığa seçilecek olan İrlanda Cumhuriyeti’nin kurucusu Eamon de Valera, karşıt grupların liderliğini yapmışlardır. 1923’e kadar devam eden iç savaş sırasında Michael Collins’in muhaliflerince öldürülmesinin ardından tam bağımsızlık yanlısı Eamon de Valera ve yandaşları İrlanda’nın ilk siyasi partisi olan “Sinn Féin”den ayrılarak, 1926’da “Fianna Fáil”u kurmuşlardır. Takip eden yıllarda “Fianna Fáil” giderek güçlenerek 1932 seçimlerini kazanmış, partinin kurucusu Eamon de Valera Başbakanlığa getirilmiştir. 1937’de kabul edilen yeni bir anayasa ile, İrlanda’nın İngiltere’den tam bağımsızlığını ilan eden ve ülkenin adını Eire (Kelt dilinde İrlanda) olarak değiştiren de Valera hükümeti II. Dünya Savaşında İngiltere’nin yanında savaşmamak için tarafsız kalmıştır. 1949’da işbaşına gelen John Costello hükümeti ülkenin Eire olan adını İrlanda Cumhuriyeti (Republic of Ireland) olarak değiştirmiştir (Ülkenin resmi adı bu olmakla birlikte, adanın esasen bir bütün olduğunu vurgulamak amacıyla İrlanda makamları “Ireland” adını tercih etmektedirler). İrlanda Cumhuriyeti aynı yıl İngiliz Devletler Topluluğundan ayrılmıştır. 1955’de BM’e üye olan İrlanda, 1973’de İngiltere ile birlikte AET’ye tam üye olmuştur. NATO üyesi değildir. İrlanda’nın barışçıl bir bütünlük sağlamasından yana olan İrlanda hükümetleri, aksi yöndeki hareketlere karşı İngiltere ile işbirliği içerisinde hareket etmişlerdir. “Good Friday Agreement” olarak bilinen, Kuzey İrlanda ile yapılan barış düzenlemesi, Kuzey İrlanda, İngiltere ve İrlanda arasında 1998 yılında imzalanmış, ancak uygulanmasında bazı zorluklarla karşılaşılmıştır. Diğer taraftan, İrlanda Cumhuriyet Ordusu (Irish Republican Army-IRA), 28 Temmuz 2005 tarihinde, ateşkes ilan ettiğini, İngiltere’den bağımsızlık kazanmak ve İrlanda’nın bütünlüğünü sağlamak amaçlarının hala geçerli olduğunu, ancak bu yöndeki mücadelelerinin bundan sonra barışçıl ve alternatif yollardan sürdürüleceğini açıklamıştır. Sonuç olarak, Anlaşma uyarınca öngörülen “Kuzey Asamblesi”nin teşkil edilmesi, uzun temaslar ve müzakereler sonucunda başarılarak, Mayıs 2007’de faaliyete başlamıştır. İrlanda’nın bağımsızlığını kazandığı 1922 yılını takip eden yirmi yıl içerisinde siyasi istikrar sağlanmıştır. 1937 tarihli Anayasa ve 1948 tarihli İrlanda Cumhuriyeti Yasası, İrlanda’nın İngiltere ile olan siyasi ilişkilerine resmi ve bugünkü şeklini veren belgeler olmuştur. II. Dünya Savaşı sırasında tarafsız kalan İrlanda, halen hiçbir askeri ittifaka üye değildir. 2.2. Siyasi ve İdari Durum İrlanda Anayasası’na göre, İrlanda’nın ilk resmi dili İrlandaca, ikinci resmi dili ise İngilizce’dir. Devletin resmi adı “Éire” (İrlandaca), İngilizce dilinde ise “Ireland” olarak belirlenmiştir. 1948 tarihli İrlanda Cumhuriyeti Yasası, devletin “İrlanda Cumhuriyeti” olarak anılmasını öngörülmekte ise de, İrlanda’nın bütünlüğüne atıfta bulunan “İrlanda” tanımı yaygın olarak kullanılmaktadır. BAYRAK: 
İrlanda bayrağı, eşit büyüklükte dikine yerleştirilmiş, yeşil, beyaz ve turuncu renklerden oluşmaktadır. Bayrak, bu formatta ilk defa 1848 yılında Genç İrlandalılar Hareketi’nin amblemi olarak ortaya çıkmıştır. Yeşil, İrlanda ulusu içindeki Kelt ve Anglo-Norman unsurunu; turuncu İrlanda’ya İskoçya ve İngiltere’den gelerek yerleşen Protestanları, ortadaki beyaz da İrlanda ulusunu teşkil eden bu iki unsur arasındaki kalıcı barışı temsil etmektedir. 1916 yılındaki ulusal ayaklanma sırasında Dublin’deki İrlandalı direnişçiler tarafından göndere çekilmesini takiben bayrak ulusal düzeyde genel kabul görmüştür. ARMA: 
İrlanda Cumhurbaşkanının forsu ve İrlanda devletinin yurt içinde ve yurt dışında kullandığı devlet arması ‘Arp’tır ve Ortaçağdan bu yana kullanılmaktadır.. Bu sembol resmi mühürlerde ve İrlanda adına basılan madeni “Avro”ların üzerinde de yer almaktadır. Günümüzde de resmi kurumlar ve temsilcileri tarafından, yurt içinde ve dışında ülkenin sembolü olarak kullanılmaya devam etmektedir. YONCA: 
Üç yapraklı yonca İrlanda’nın ulusal sembolüdür. Yonca, tarihte Keltler tarafından baharın yeniden gelişini simgeleyen kutsal bir bitki olarak kabul edilmiştir. 17 Mart’ta kutlanan ‘‘Saint Patricks Day’’ İrlanda’nın milli günüdür. Başkenti Dublin olan İrlanda Cumhuriyeti’nde 26 idari bölge (County) vardır: Carlow, Cavan, Clare, Cork, Donegal, Dublin, Galway, Kerry, Kildare, Kilkenny, Laois, Leitrim, Limerick, Longford, Louth, Mayo, Meath, Monaghan, Offaly, Roscommon, Sligo, Tipperary, Waterford, Westmeath, Wexford, Wicklow. 2.2.1. İrlanda Devlet Yapısı İrlanda parlamenter demokrasi ile idare edilmektedir. Hukuki düzenin temelini, içtihatlar ve Anayasa uyarınca Parlamento tarafından çıkartılan yasalar teşkil etmektedir. Ayrıca, AB tarafından çıkartılan mevzuat da İrlanda’da yürürlükte kabul edilmektedir. İdari sistem güçler ayrılığı esasına dayanmaktadır. Cumhurbaşkanı, Ulusal Meclis ve Hükümetin yetkileri ile yargının yapısı ve güçleri Anayasa ile belirlenmiştir. Cumhurbaşkanı devletin başıdır. Cumhurbaşkanları, doğrudan halk tarafından seçilmekte, 7 yıl için göreve gelmekte ve bir defaya mahsus olmak üzere yeniden seçilebilmektedirler. Cumhurbaşkanı’nın yetkileri daha çok sembolik olup yetkilerinin büyük bir bölümü, ancak Hükümetin tavsiyesi üzerine uygulanabilme özelliğine sahiptir. Halen İrlanda Cumhuriyetinin Cumhurbaşkanı Sayın Michael Daniel HIGGINS’dir. İrlanda’nın Anayasası, hükümetin yetkilerini belirlemekte, hem Cumhurbaşkanı’nın, hem de Parlamento’daki her iki Meclisin (Temsilciler Meclisi ve Senato) yetkilerini ve görevlerini düzenlemektedir. Ayrıca, mahkemelerin yapısı ve yetkileri ile temel vatandaşlık hakları da Anayasa’da yer almaktadır. Ulusal Meclis iki kanatlı olup, Millet Meclisi’nde (Dail) 166 milletvekili, istişari yetkilere sahip Senato’da (Seanad) ise 60 Senatör bulunmaktadır. Millet Meclisi seçimleri her beş yılda bir 41 seçim çevresinde yapılmaktadır. Senato’nun 11 üyesi Başbakan tarafından önerilmekte, 43’ü beş ayrı mesleki panel tarafından (kültür-eğitim, tarım, istihdam, ticaret-sanayi ve idari), 6’sı ise üniversiteler tarafından seçilmektedir. Senato yasa önerebilmek veya yasalarda değişiklik yapabilmekle birlikte, Ulusal Meclisin bunları reddetme hakkı da bulunmaktadır. Yasa tasarıları Senato ya da Temsilciler Meclisi tarafından verilebilmektedir. Uygulamada genellikle, Kabine tarafından hazırlanan yasa tasarıları Temsilciler Meclisi’nde görüşülmekte, daha sonra incelenmek üzere Senato’ya gönderilmektedir. Senato 90 gün içerisinde yasa tasarısı hakkındaki görüşlerini (onaylama, değişiklik önerme, reddetme) bildirmek durumundadır. Temsilciler Meclisi, Senato’nun red görüşünü dikkate almama yetkisine sahiptir. Senato’nun, Temsilciler Meclisi ile paylaştığı diğer yetkileri de mevcuttur. Hükümetin başı Başbakan’dır (Taoiseach). Hükümette bir Başbakan Yardımcısı (Tanaiste) bulunmaktadır. Başbakan, Başbakan Yardımcısı ve Maliye Bakanı, Temsilciler Meclisi üyesi olmak durumundadır. Senato çoğunluğunun desteğini kaybeden Başbakan istifa etmek durumundadır. Ayrıca, Başbakanlık veya ilgili Bakanlıklar nezdinde görevlendirilen Devlet Bakanları bulunmaktadır. Yürütme yetkisi Hükümet tarafından veya Hükümetin yetki vermesi sonucunda uygulanmaktadır. Hükümet Temsilciler Meclisi’ne karşı sorumludur. 2014 İtibariyle İrlanda Devlet Başkanı ve Hükümet Üyeleri
Yüklə 0,95 Mb. Dostları ilə paylaş:
|