Əhməd-Cabir İsmayıl oğlu Əhmədov

Şaftalı, hulu – Персик -- Persica Vulgaris Mill. Gül­çiçəklilər (Rosaceae) fəsiləsindəndir. İstisevən olduğundan, əsa­sən ölkəmizin cənub rayonlarında yayılmışdır. Şaftalının vətəini Irandır. Lakin son zamanlar müəyyən edilmişdir ki, şaftalının vətəni Şərqi Asiya, çox güman ki, Çindir.

Sənaye əhəmiyyətli şaftalı Özbəkistanda, Türkmə­nis­tanda, Zaqafqaziya respublikalarında, Şimali Qafqazda, Ukray­nada və Moldovada becərilir. Şaftalıdan təzə halda itsifadə edilir, kompot, şirə, mürəbbə, sukat, marmelad hazırlanır və qurudulur.

Şaftalı meyvələri yumru və oval formada olur. Təpələri düz, yumru və ya məməlidir. Meyvələri yaşıl, ağ, qırmızı, sarı və ya qarışıq rəngdə olur. Meyvənin üzəri çılpaq və ya tüklü (pənbəli) olur. Üzəri tüklü şaftalılar öz növbəsində həqiqi şaf­talıdan (bunların çəyirdəyi ətlikdən tamam ayrılır) və pavi şaf­talısından (bunların ətliyi çəyirdəkdən ayrılmır) ibarətdir. Üzəri çılpaq şaftalıları uyğun olaraq nektarin və bryunyon (gərdi və ya güşdü) adlandırırlar.

Ətli hissəsi çəyirdəyindən tam ayrılanlar daha zərif və şirəli olur. Bunlarda pektin maddələri az olur. Geniş yayılmış sortlarından Lola, Sarı nektarin, Nikitin, Çempion, Qızıl yubiley şaftalılarıdır.

Ətli hissəsi çəyirdəyindən ayrılmayanlar xırçıldayan olur. Bunlarda pektin maddə nisbətən çoxdur. Sortları Ağ qoriyski, Brusski, Pauni, Zəfərani şaftalılarıdır.

Azərbaycanda şaftalının standart sortlarından Çempion, Qrinobero, Salami, Qızıl yubiley, Elberta, gecyetişən narıncı, gecyetişən zəfəranı, Nikita, Mayflever, Salvey, Fidan, Malik, Ağ nazlı yetişdirilir. Təzə şaftalı hər pomoloji sort üzrə key­fiyyətinə görə birinci və ikinci əmtəə sortuna bölünür. Ölçü­sünə görə iri (50 mm-dən çox), orta iri (35-50 mm) və xırda (35 mm-dən kiçik) qruplarına bölünür.

Yeni perspektiv ağ ətli şaftalılardan Jemçujina, Fla­min­qo, Yubiley, Znamya, Krım, Tavriçeski, sarı ətli şafta­lı­lardan Mayak, Fakel, Krım kəhrəbası, Xəzinə sortlarını gös­tərmək olar.

Şaftalının tezyetişən sortlarını soyuducuda (0-6⁰C-də) 6-10 gün, gecyetişən sortlarını isə 1-2 ay saxlamaq mümkündür.

Meyvəsinin ətliyində 15%-ə qədər şəkər, alma, şərab, limon və xinin turşuları , efir yağı, dəmir, kalium, C vitamini, B qrupu vitaminləri, karotin vardır. Çəyirdək ləpəsində 57% yağ, acı badam efir yağı, amiqdalin qlükozidi və digər maddələr vardır.