Фуат рясулов
Yüklə 4,2 Mb.
|
| MƏCMU TƏKLİF
Məcmu təklif -hər mümkün qiymət səviyyəsində istehsalın həcmini göstərən anlayışdır. Qeyd etmək lazımdır ki, məcmu təklif əyrisinin formasına müxtəlif yanaşmalar mövcuddur. Deyilənləri daha yaxşı başa düşmək üçün tarixə qısa ekskurs edək. Hələ Şimali Amerikanın müstəqilliyi uürunda müharibə vaxtı Adam Smit özünün məşhur "Xalqların sərvətinin təbiəti və səbəbləri haqqında tədqiqatlar” adlı kitabını yazmışdır. Adam Smit hesab edirdi ki, iqtisadiyyata münasibətdə ən yaxşı dövlət siyasəti -qarışmamaqdır! O və onun davamçıları israr edirdilər ki, iqtisadiyyatın azad inkişafına maneələr olmazsa, tələb və təklif qanunları bazar tarazlıüına, işsizliyin azalmasına -bir sözlə bütünlüklə firavanlıüa gətirib çıxaracaq. Həqiqətən, uzun müddət kapitalist ölkələrinin iqtisadiyyatı bu yolla inkişaf edirdi. Lakin XX əsrin 30-cu illərində dünyanın ən inkişaf etmiş kapitalist dövlətində (ABŞ-da) böyük iqtisadi böhran baş verdi. Sonradan bu böhran "Böyük durüunluq" adı ilə tarixdə qaldı. ABŞ və digər kapitalist ölkələrində müflisləşmə və işsizlik rekord səviyyəyə çatdı. Məhz bu illərdə ingilis iqtisadçısı Con Meynard Keyns iqtisadiyyatda dövlətin rolu haqda yeni fikirlər irəli sürdü. Bu fikirləri özünün məşhur "Məşüulluq, faiz və pulun ümumi nəzəriyyəsi" kitabında cəmləşdirdi. Məlumat üçün qeyd edək ki, C.M.Keyns məşhur ingilis iqtisadçısı ailəsində doüulub, fond biræasında qiymətli kaüızlarla "oynamaqla" özünə xeyli var-dövlət qazanıb. O, hökumətdə xəzinədarlıq xidmətində çalışmış və maliyyə məsələləri üzrə müşavir olmuşdur. C.M.Keyns isbat edirdi ki, bazarda tarazlıq vəziyyəti olduüu halda da yüksək işsizlik səviyyəsinin mövcudluüu mümkündür. Əgər dövlət bu problemin həllinə qarışmazsa bu vəziyyət xeyli davam edə bilər. O sübut etdi ki, dövlət istənilən məqamda ictimai iş yerlərinin maliyyələşdirilməsinə başlayarsa, onda işsizliyin səviyyəsi azalacaq. İndiki dövrdə də inflyasiya və yaxud tənəzzül zamanı təkcə iqtisadçılar deyil, sıravi vətəndaşlar da hökumətin hansı ölçülər götürəcəyi haqda fikirləşirlər. İndi isə "məcmu təklif" anlayışına qayıdaq. Məcmu təklif termini dedikdə iqtisadiyyatda istehsal olunan əmtəə və xidmətlər başa düşülür. İdeal halda məcmu təklif məcmu tələbə bərabərdir. Lakin gerçək həyatda bu baş vermir. Bütün istehsal edilən əmtəələr satılmır. Onların bir hissəsi ehtiyat şəklində şirkətlərin anbarlarında qalır. Bəzi hallarda isə proses əksinə baş verir - əmtəələr çatışmır. Bu 2 vəziyyətdən birini misallarla izah edək. Fərz edək ki, istənilən bir dövlətdə 4 növ əmtəə istehsal edilir: velosiped, paltar, piroæna və dəzgahlar.
Yüklə 4,2 Mb. Dostları ilə paylaş:
|